Элибизде “Кедей байга жетсем дейт, бай кудайга жетсем дейт”-деген кеп бар эмеспи. Анын сыңары азыркы кыргыз байларынын “алтын сабында” турган, Азия чөлкөмүн соода-сатык менен кучагына алган “Дордой” базарынын ээлери болгон Салымбековдордун болгон сайын “болсун” деген нысапсыз аракеттери, карапайым элдин карды ачын ойлобой, оңтойсуз кадамдарга барганы Салымбековдордун кудайга жетсек дегени же “Дордойдун” доорунун бүтүп бара жатышыбы деп турабыз. Учурда “Дордой-Жунхай” соода базарынын айланасында базардын жетекчилиги менен соода сатык кылган карапайым элдердин ортосунда келишпестик күчөп турганын айтышууда. Анда “Дордой” базарынын директору Жумабек Салымбеков ондогон соодагерлердин жерин ар кандай себептер менен ордуларынан жылдырууну пландап, ансыз да өрт коопсуздугу сакталбаган базар ичине, “опетитин” ачкан Салымбеков, даагы ондогон контейнерлерди коюуну көздөп жатыптыр. Кудайга кол сунам дегени ушул. Болбосо, базардын ичинен өрт коопсуздугун камсыз кылган машине эмес, эки аяк адам баса албасын Кыргызстандын теңи эле билсе керек. Кудай сактасын, бирок сактанганды да сактайт эмеспи, капысынан өрт чыгып кетсе (мындай окуялар көп эле болуп жатпайбы) жайнаган Салымбековдор чакалап өчүрүп эле калбаса, тилсиз жоого чөнтөк тиреген акча саман эле болуп калбайбы. Ооба, базардагы башаламандыкка “Дордой” ээси Аскар Салымбековдун салымы аз, аны азыркы директору Мааткабыл атанын небереси Жумабек Салымбековдун салымы десек болот. Жумабек мырзанын жумурай журтту сыйлабаган, маданият, намыс, уят, арбак дегенди билбеген, “акчаң болсо таңкасын” деген сокур сезимдеги бала экенин, баягы балеттеги “балит” оюндарга барып сайран курганда эле билбеди белек. Болбосо, өзү шаардык кеңештин депутаты, шаардагы мыйзамсыз шаан-шөкөттү токтотуп, чара көрүп, жумурай журтка жарыялап, уяткарып, “арбак сыйлабаган акмактар” деп, биринчи кыйкырып чыга турган жерде эмес беле, жок, өзү ичимдик ичкен кайдагы “киргизбайлар” менен туулган күн тосуп олтурат. “Ууру тойгончо жеп, өлгөнчө караганган” сыңары Салымбеков чакырса барганын айтып гана кутулду. Кутулду…? Кутула элек, ал арбактар алдындагы эпсиз иши үчүн кудайга кол сунган нысапсыз жоруктары менен кутулмак турсун, “көргөндөн көрө элеги көп” деген, түз жолдун, ийрисинде кетип баратат. “Дордойдун” дооруну бүтөөрү жакындап калды деп, төлгө ташын тартып турганыбыздын деле төркүнү ушул. Маданиятын, элин сыйлабаган жетекчи эл арасында болооруна кимиң ишенесиң. Эл менен эл эмессиңби. Бирок, көзүнө көгөргөн акчадан башканы көрбөгөн Жумабектин жукалыгы мына ушунда. Мындай жетекчи дордойдун доорун өзү сүрүп, базардын багын байлаганы калган окшобойбу.
Учурда кризис дегениң кимди гана кекиртектеп турбаган жок. Өзгөчө кризис мына ушул базарды да торуду. Бажы союзуна киргенибиз, базарды байыткан курт жеген кытайлардын келишине чек койду. “Дордой” базары кадимкидей шалдырай түштү. Мүмкүн элге деле зыяны болду. Бирок, жолду “элге эмне кылып жардам беребиз” деген менен изденбеген Жумабек Салымбеков кыргыз ишкерлерин четинен чертип, акчасын бураган кытайларга көз артып, чоң аялдын көчүгү араң айланган базарга, балит кытайларды кирзизип, кыргыздарды сыздатканы турганын угуп Жумабектин “жоруктарын” эстеп, жолуң болсун баатыр деп дедик. Аз күндө ал жайда “айбанчылык” менен коштолгон окуялар деле чыгып кетүүсүнөн чоочулап турабыз. Мунун баары Жумабектин журтуна кылган “жубарымбектигинен” улам болот окшобойбу. Кулак түрүп туралы журналистер журту. Не кеп болот. Сыягы, Салымбековдордун сан жылдык доорунун “сасыган жемкорлуктары” да кылтыят өңдөнүп калды. Ажо Атамбаевдин акыйкат бийлигинин камчысы, “Дордойго доо кыла албайт, 10 миң киши бар” дегендердин астанасын да айланчыктайт окшойт.
Аалыбек Шатманов, журналист
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ