Өткөн жуманын соңунда президент Атамбаевдин жанына көптөн бери саясый айдыңда көрүнбөй калган Тургунбек Кулмурзаевдин карааны кайрадан пайда болуп, ажобуздун ага карата ызаат кылган жүрүшү көпчүлүктүн көңүл борборуна айланды. Мындай Шартта биз белдүү саясый ишмер, экс-чиновник Тургунбек Кулмурзаевдин өзүн кепке тарттык.
–Тургун мырза, бүгүн ажобуздун айланасында Чүй кланындагы аттуу-баштуу, сакалдуу агаларыбыздын карааны көрүнбөй, Туйгуналы Абдраимов, Кеңешбек Дүйшөбаев баштаган жердештери бийлик ордосунан четтетилип калышты. Жакында 2005-жылдын 24-март окуясынын урматына ачылган баш калаабыздагы гулбакты жашылдандыруу ишине катышып, дарак отургузган жөрөлгөдө Алмазбек Шаршенович сизди ээрчитип, «Тургун байке быякка келиңиз» дегендей сыпайылыгын көрсөтүп жатты. Мындан улам Атамбаевдин айланасында Чүйдүн аксакалдарынан сиз эле калганыңызды боолголосок болобу?
-Президент Атамбаев жеке эле Чүй облусунун башчысы эмес, жалпы Кыргызстандын өлкө жетекчиси да. Президент болгон соң айланасына жалаң эле чүйлүктөр болбостон, соңку 10 жылдан бери өлкөбүздүн булуң-бурчтарындагы мен-мендеген аксакалдар болобу, жаштар болобу, чогуу команда болуп, элдин жүгүн тартып келе жатышат. Сен иним дайыма интригалуу суроолордон берет эмессиңби, бул жолу да «чүйлүктөр, сыртта калдыңар го» деген тейде тийишкенсип собол таштап жатасың. Аныгында «жердештери сыртта калды» дегениң деле туура болбойт. Мен билгенден Чүйдүн аттуу-баштуу жигиттери президент Атамбаевдин ичи-койнуна кирип, сыртта гана эмес, ичинде деле болушкан эмес. Бийликте отурган киши менен биздей кишилердин ортосунда байланыш боюнча эл арасында бир аз туура эмес түшүнүктөр бар. Жанында бир
күн туруп калсаң эле «бул президенттин абдан жакын кишиси болуп кетти» же кичине кызматтан кетип, ишсиз болуп калса «баланчаны бөлүп салышыптыр, сыртта сүрүлүп калыптыр» деген өңдүү чындыкка коошпогон сөздөрдү чыгарышат. Маселен, ошол эле сен атаган иним Туйгуналы Абдраимов менен Алмазбек Атамбаев экөөнүн мамилеси илгертен жакшы. Жакын достордон дегендей. Болгону жанагы сенин соболуңдагыдай сөздөр Туйгун иним кызматтан кеткенден кийин көп айтылып кетти. Аныгында андай деле эмес. Ошол эле БШК төрагалыгы мыйзамда белгиленген мөөнөтгө жаңырып турушу керек. Ал мөөнөттө төрагалыгы алмашылбаса да эл оозунда «ой, бул президенттин досу Абдраимов түшпөс хан болду» дешип сөз чыгарышмак. Ал ордунан кетип, кызматын тапшырып кетсе да «ой, ал жөн жүрбөй, Атамбаевдин айланасынан тебилип калыптыр» деген өңдүү сөздөр чыгып жатпайбы. Сен атаган инсандардан башка да Чүйдө бир топ аттуу-баштуу жигиттерибиз бар. Алардын баардыгы «биз чүйлүк жердешпиз» деп президент менен жакын санашып, коюн-колтук алыша беришсе Кыргызстанда калыстык болбой калат го? Андыктан, президент деген калыс болуш керек дагы, командасына ар бир региондон чыккан эл билген аттуу-баштуу, эл сыйлаган инсандар менен байланышып, ара чолодо акылдашып турса, абдан туура кадам болмок. Атамбаев деле балким ошондой кылып жаткандыр, бирок мен жакын аралашпаган соң толук кандуу хан ордодогу иштерди билбейт экенмин.
– Президенттин сизге карата ишараат кылып, чогуу ала барганына караганда, экөөңүздөрдүн мамилеңиздер жаман эмес окшойт ээ? Катышып, байланышып турасыздарбы?
– Баш калаадагы Алматы көчөсү менен Ахунбаев көчөлөрүнүн кесилишинде 2005-жылдын 19-мартында мен, Алмазбек Атамбаев, ыраматылык, бейиши болгур Мелис Эшимканов, Акылбек Жапаров болуп, төртөөбүз биринчи митинг кылып, ал кездеги парламенттик шайлоонун ыплас маанайда өткөнүнө байланыштуу бийликке каршылык көрсөтүп чыкканбыз. Аламүдүн районунан КСДПнын атынан парламенттик жарышка чыккан мага карай бийлик андагы «Алга Кыргызстан» партиясынын талапкерлерин «айдакташып», балит ыкмалары аркылуу Авазбек Момункуловду депутат кылып өткөрүшкөн. Бийликтин мындай арсыз кадамдарына каршы биз жогорудагы төртөөбүз биригип, Акаевдик бийликке дал ошол Алматы менен Ахунбаев көчолөрүнүн кесилишинен чогулуп, беш күн бою катуу маанайда топтолуп, акыры 24-март күнү көтөрүлгөн элди уюштуруп, баштап чыкканбыз. Кийин бийлик алмашканы ушул жерди атайын эл эс алгандай кылып жасап койсокпу деген ой болгон. Акыры мындай оюбузду 2015-жылы ишке ашырып, президент Атамбаев өзүнүн фондусунан акча болуп, Бишкек мэриясы да тийиштүү каражат болуп, бүгүн тарыхый мааниси бар ал жер жакшынакай эл эс алуучу жайга айланды. Мындай жайдын салынышына өзүбүздүн Сары-Өзөндөгү момун, баарын батырган чүйлүктөрүм да ыраазы болуп жатышат. Былтыртан бери ал гүлбакчага 24-мартта президент өзү барып, бак тигип, өмүрүбуздөгү урунттуу учурлар катталган ал ирмемдерди эстеп кетет. Өткөн жылы да мени чакырышты эле Кыргызстанда жогума байланыштуу бара албай калгам. Быйыл да президенттик аппараттан чалып чакырышканынан бардым. Башта айтпадымбы, убагында дал ошол күндөрү биз бийликке каршы чыгып, каарман болуп жүргөнбүз. Атамбаев ошол себептен мени чакыртты да. Ошол окуяларга башкалар катышса балким аларды деле чакырмактыр. Муну дагы сен сыяктуу тапан инилер саясат кылып жатпайсыңарбы, мурдуңду урайындар десе! Мындан саясат издеп деле кереги жок. Ал эми Атамбаев экөөбүздүн мамилебиз кечээ же мурдагы күнү эле башталган эмес. Алмазды мен тээ бала кезинен тарта билем. Экөөбүз бир өрөөндүн суусун ичип чоңойгон жигиттерденбиз. Ортобузда ага-инилик да жакын мамиле, катышыбыз бар. Ал кызматы жокто деле мамиле күтүп, байланышып жүрчүбүз. Азыр деле баштагы мамиле уланып, өзгөрүлүп, бузулбастан келе жатат. Илгерки ага-инилик мамилебиз азыр дагы күчүндө.
–Анда азыр деле экөөңөрдүн ортоңордогу жакшы мамилеңер күчүндө болсо, мамлекеттик кызматта бай тажрыйбасы бар сиздей агасын үйүндө колоктотуп бош отургузбай, кызмат караштырган жокпу?
-Мага да «элдер 70, 80 жашка чамаласа да кызмат талашып, иштеп жүрүшөт, сиз эмнеге кызматка барбайсыз иниңиз турганда» деп суроо берип калышат. Ушул жашка келгени мен өмүрүмдө бироого барып, эч качан кызмат сурап көргөн жан эмесмин. Дайыма мени чакырып, «ушул кызматка иштеп бериңиз» деп суранышат. Менин маңдайга жазган пендечилик тагдырым ушундай. Эсептеп көрсөм, баш-аягы 45 жыл мамлекеттик жана жетекчилик кызматгарда иштептирмин. Өткөн жылы пенсияга чыгып жатып, азырынча башка кызматка барбай эле коюуну, 1-2 жыл эс алуунун ырахатын көрүүнү максат кылдым. 65 жашка чыксак деле такыр карып кеткен жерибиз жок. Алдуу-күчтүү элебиз. Балким, жаңы президент келип, акыл-кеңешибиз, тажрыйбабыз мамлекетке керек болуп калса, буюрса оомат келсе кызматка кайрадан барып каларбыз. 90 жаштан өткөнчө айтылуу Турдакун Усубалиевич деле Кыргызстанга далай пайдасын келтирип жүрүп өтпөдүбү. Андыктан, биз деле азыр алдан-күчтөн тайып, карып кете элекпиз. Байкең жаш эле азыр. Жигит сымал…
–Коомчулуктун бүйүрүн кызытып жаткан президенттик шайлоого карай Чүй өрөөнүнөн 7 талапкер аттана турганы айтылууда. Сары-Өзөндүн белдүү аксакалы катары, ини-карындаштарыңыздын кимисин сүрөөнгө алып, кимисине жардам берүүнү ойлонуштуруп жатасыз?
-Мен соңку үч айдан бери чет өлкөдө жашаган балдарымдыкында болуп, өлкөбузгө эки жума мурун кайтып келдим. Аламан жарышка кимиси чындап чыгаары боюнча азырынча сыртынан гана угуп жатам. Жарышка чыккан фамилиялар тууралуу уксам, баардыгы тең өзүбүздүн жигиттер экен. Кимисин кандай кылып колдоорубузду азырынча айтуу эрте. Алдыдагы айларда бул боюнча сөзсүз бир пикирге келип, ишти баштайбыз. Азырынча сүйлөшүүлөр болууда. Баарын байкап көрөбүз. Ушул жерден сөз өңүтү келгенде баса белгилөөчү жагдай, 2011-жылдагы президенттик шайлоодо биздин Чүйдөн дагы Жаныш Рустенбеков, Темир Сариев, Марат Иманкулов, Ысык-Колдөн Кубанычбек Исабеков баштаган инилерибизден турган бир топ талапкерлер чыгышкан. Ошондо жеке өзүм Жаныш Рустенбеков, Темир Сариев, Кубанычбек Исабеков менен ачык сүйлөшүп, андагы шанс, негизги фаворит Атамбаевде экенин, ынтымакка келип, Алмаз инимдин талапкерлигин колдоп чыгууну демилгелесем, адегенде эле Жаныш Рустенбеков, кийинчерээк Темир Сариев макул болушуп, бир топ сөздөр болгон. Бул экөөнү тең Атамбаевдин жеке өзү менен беттештирип, убада, сөздөрдү бекемдегенбиз. Кийин Темир Сариев боюнча башы жакшы башталып, аягы биз күткөндөй болбой калбадыбы… Дегеним, 2011-жылдагы президенттик жарышта мен ушундай иш кылгам. Алдыда да буюрса мындай иштерден алыс кетпейбиз. Өткөндө бир жолдошум «быйыл президенттик жарышка Турсунбек Акун чыкса, мен дагы чыгам» десе болобу? Анда ага «сен чыксаң, мен дагы чыгам» деп айттым. Андыктан, баары алдыда, иним. Байкап туралы.
Булак: “Азия ньюс”
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ