2017-жылы 11-сентябрда премьер-министр Сапар Исаков “Кумтөр” алтын кени боюнча Канадалык “Центерра голд…” компаниясы менен жаңы стратегиялык келишим түздү. Бирок ал келишимдин текстин өкмөт эмне үчүн элге жарыялаган жок?
Балким алар элдин каарынан коркуп жатышат, анткени бул келишим да Кыргызстандын түпкү кызыкчылыктарына каршы түзүлгөн. Канадалык компаниялар мындай учурларда биздин өлкөгө бир жолку берилүүчү кайыр-садагаларды узатып коюп, өздөрүнө керектүү келишимдерди түзүүнүн ыгын билип алышты. Ошол эле учурда “Кумтөр” көйгөйү 1994-жылдан бери чечилбей, бүткүл элдик нааразычылык чыгууларына айланып кетеби деген коркунучту жаратып, коомдогу бейстабилдүүлүктүн негизги булагы болуп келатат.
Биз, бул маселени ичинен билгендер үчүн 2017-жылдагы Сапар Исаковдун келишиминин мазмунун Акаевдин 1994-жылдагы генералдык келишими менен, 2003-жылдагы “Кумтөр” долбоорун реструктуризациялоо келишими менен жана эң башкысы – Бакиевдин 2009-жылдагы “Кумтөр” долбоору боюнча жаңы келишминин мазмуну менен салыштыруудан башка эч нерсе калбай калды. Азыркы Сапар Исаковдун келишиминин эң башкы мазмуну – бул Кыргызстан канадалык компанияларга каршы бардык арбитраждык жана экологиялык дооматтардан баш тартат, ошондой эле канадалыктарды келечекте болуучу дооматтардан да куткарат. Баарынан да кызыгы, 2017-жылдагы Атамбаевдик “Кумтөр” келишими 2009-жылдыгы Бакиевдик “Кумтөр” келишимин күчүндө калтырууга милдеттенме алат. Бакиевдик келишим боюнча алтынды сатуудан түшкөн дүң кирешенин 13 пайызы бизге калат.
Сапар Исаковдун келишиминин дагы бир өзгөчөлүгү – бул канадалыктарга эми бүтүндөй Кумтөр өрөөнүнө эркин кирүүгө жол ачат, алар өрөөндө алтын издөө боюнча кеңири масштабдагы геологиялык чалгын жасагандан кийин ал жерде калып, үстүбүздөгү кылымдын аягына чейин алтын казууга уруксат берет. Бул эмнени түшүндүрөрүн силер элестете аласыңарбы? Анын үстүнө жаңы келишим боюнча кыргыз бийлиги мындан ары Канадалык негизги компанияга жана анын составына кирген бутактарына Кыргызстандан Канадага акча которууга чек койбойбуз деген милдеттенме алган. Мына ушундай жеңилдиктердин баары үчүн алар бизге мурунку 310 миң доллардын ордуна 2,7 миллион доллар акча берет. Дагы Сапар Исаковдун өкмөтү атайын ойлоп тапкан – Жаратылышты коргоо фондуна 57 миллион доллар берет имиш.
Бирок, биздин бийлик Канадалык компания азыр, жыл сайын биздин алтынды сатуудан 700 миллион доллар дүң киреше алып жатканын, анын ичинен бизге 90 миллион доллар гана – 13%ы гана тиерин айтпайт. Канадалыктар “Кумтөрдүн” алтынын казып бүткөндөн кийин жасоого милдеттүү болгон жерлерди рекультивация маселесин түшүнбөй туруп, кыргыз бийлиги кайрадан рекультивация боюнча трасттык фондду түзүүгө макул болгон. Мындай фонд ал жерде мындан 10 жыл мурун эле түзүлгөн, бирок канадалыктар алигиче аны аткарбай келатышат.
Бийликтен кеткен режим “Кумтөрдө” эмне балээлерди жасап кеткенин билип туруп, жаңы президент жана Жогорку Кеңеш эмнегедир – бул “Центерра…” менен болгон стратегиялык келишим деп аталган бул документти жокко чыгарган жок. Эмне, алар бийликтегилердин кылмыштуу иш аракеттерин дагы деле мурдагыдай жаап койсо боло берет деп ойлошобу? Андай болушу мүмкүн эмес!
Базарбай Мамбетов, экс-вице-премер КР
Кыргызчалаган Kyrgyztoday.kg
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ