Кылым карыткан кыргыз эли биздин заманга чейин канчалаган мезгилдин сыноосунан өтүп, башынан кандай гана оор күндөрдү кечирбеди. Элинин биримдигин, жеринин бүтүндүгүн сактаган ал үчүн канын-жанын аябаган баатырларыбыз мекен үчүн салгылашып, чет душмандардан коргоп келген.
Кокон хандыгы кол алдындагы үч тайпа журтунун биринин да улуттук мүдөөсүн, өзүнчө өнүгүүсүн бөгөт коюп, кыңк дедирбей баш ийүүгө мажбурлап келген. Түпкү рухунда эр көкүрөк элкин тоолук кыргыз улут мүдөөсү, улут биримдигин ойлогон кыргыз эрендери Бүргө баатыр, Сатыкей баатыр, Кубат бий, Нүзүп бий, Алымбек датка, Алымкул аталык, Ажыбек датка, Тайлак баатырлар Кокон хандыгына каршы аттанышкан. Бул чакан баянынында кезегинде далай жоону кубалап эл коргогон, эл баккан баатыр Сатыкейге анын элге түркүк урпактарына арнадык.
– Биздин айыл Талас өрөөнүнүн батыш четиндеги айтылуу Маймак темир жол станциясына катарлаш жайланышкан Сатыкей бабабыздын атындагы чакан айыл,- дейт кыргыз медицинасынын зң көрүнүктүү өкүлү, академик Сабырбек Жумабеков,- айылдын күн батыш жакасында бийик өзөн аркылуу өйдөтөн Күркүрөө суусу кошулган Аша (Асса) дарыясы күркүрөп агып турат. Өзөндүү Аша дарыясы кыргыз-казак чеги болуп эсептелип дарыянын наркы бети Манастын айтылуу Кара тоосу, үч чакырымдай алыстыкта Казакстанга караштуу “Кара-Тоо” айылы жайгашкан. Айылыбыздын төш тарабында Карача тоо, андан ары касиетүү жерлерде биздин баатыр бабабыз Сатыкейдин киндик каны тамган.
Жумабай уулу Сатыкей баатыр Кетмен-Төбө тарапта XVIII- XIX кылымдарында Кокон хандыгынын баскынчылык кордугуна каршы аттанып, Кетмен-Төбө, Аксы тараптан далай жоону сүрүп, элин коргоп, элин багып, кол башчылык эрдиги менен даңкы чыккан. Кетмен-Төбө, Аксы тараптан далай жоону сүрүп, элин коргоп, элин багып, кол башчылык эрдиги менен даңкы чыккан. Кетмен-Төбөнү, Аксыны, Суусамырды Сатыкей баатыр душмандардан коргоп, Кокондун сансыз колун Эрдана бийден тарта, Нарбото бийден бери кокондуктардын кокосуна тийген тикен болуп, карапайым калкын канатууга кактырбай, тумшуктууга чокутпай турган. Күтүрөгөн төрт түлүк малынын туягын санаган, сырттан жоо келсе кокту-колотко көчө качкан бай-манаптар акылман шер Сатыкейдин бийлигине, эрдигине баш ийип калышкан. Сатыкей баатыр Сарууну бийлеп жүргөн Алчикендин Ажыбек баатыры менен бир ымалага келишип, аягында жүз жигитин урук-тууган менен көчүрүп алып, айтылуу кушчу Бүргө баатыр менен достошуп, алыскы-жакынкы жоодон сактануу, эли-жерин коргоо боюнча бир бүтүмгө келишкен.
Сатыкей баатырдын урпактары Артисбек Жумабеков
Сатыкей баатырдын урпактарынын бири Артисбек Жумабеков барга топук кылган, алабарманданып жулунбаган, адамга жакшылык жасап аны колко кылбай болгону так сүйлөп, асыл ойлоп Сатыкей айылы үчүн адилет ак кызмат өтөп келген. Артисбек Жумабеков маңдай тер менен жаралган эмгеги менен темирдей тартипти, таразадай тактыкты жактырган, негизсиз, жүйөөсүз сөздү айтпаганы үчүн жалпы Сатыкейлер мыйзам катары кабыл алышчу дешет. Ак ниет эмгеги менен, адамкерчилик сапаты менен эл ишениме ээ болуп айыл башчысына шайланып, өмүрү өткүчө карапайым эли-журтуна кызматтын таза аткарып, өрнөктүү өмүр өтөгөн экен. Артисбек Жумабековдун өмүрлүк жары, жароокер жубайы Гүлайда апа Артисбек атабыз карапайым калкы үчүн канаттын каккылап жүрсө, Гүлайда апабыз үйдө жети уул, төрт кызды бапестеп багып, атабыз менен биргеликте аларды эмгекке бышырып, билимге сугарып татыктуу тарбия берип келишкен. Гүлайда апа адамдын төө көтөргүс нык, тараза менен ченей алгыз салмактуу жүгү, Артисбек атабыз менен бирге өтөгөн эмгеги эл арасында, Кара-Буура районунун эмгексилеринеде аларга карата сүймөнчүлүк жаратып, аңыз болуп тараган.
Сабырбек Жумабеков
Артисбек Жумабековдун элге түркүк уулу, кыргыз медицинасына жана дүйнөлүк медицинасынын ортопедиясына жаңы технологияларды ачып, илимий ыкмаларды киргизген, уникалдуу операцияларды жасаган, даңкы далайга, атагы алыска кеткен жүз миндеген ооруларды дарылап айыктырып бутуна тургузган, КР башкы ортопед-травматогу, КР илимине эмгек сиңирген дарыгери, илим жана техника жагындагы КР Мамлекетик сыйлыгынын БУУга караштуу интеллектуалдык менчигинин Чоң Алтын медалынын медициналык илимге киргизген салымы үчүн “Жибек жолу” медалынын “Илим жана жаңы технологиялар” номинациясында Кыргыз Республикасынын, КМШ мамлекеттеринин илим жана билим тармагындагы “Шериктештик жылдыздары” эл аралык сыйлыгынын лауреаты, “Достук” орденинин ээси, медицина илимдеринин доктору, инсандык улуулукту ыйык туткандыгы менен айырмаланган дүйнө жүзүнө таанылган белгилүү академик Сабырбек Артисбекович Жумабеков,
-Аксы, Токтогул, Кара-Буура, Манас райондорундагы Сатыкей баатырдын урпактарынын баштарын кошуп, баатырдын атындагы коомдук фонд түздүк, -дейт Сабырбек Артисбекович, фондго каражат топтолуп, натыйжада бийиктиги 10 метрлик Сатыкей баатырдын айкели жасалып, ал баатырдын далай изи калган, тээ бир кездерде өзү баш болуп, элин жерин тышкы жоолордон коргоп жүргөн Нарын дайрасынын жээгине, Бишкек-Ош жолунун боюна орнотулду.
Сабырбек Жумабеков дүйнөлүк медицинанын обосунда дагы бир жолу жанып, үстүбүздөгү жылдын ноябрь айында Россиянын Илим-дер Академиясынын мучөсү болуп шайланды. Бул жогорку сыймык Сабырбек Артисбековичтин көп жылдардан бери көөнөрбөс илимий иштеринин, иш-тажрыйбасынын дүйнө жүзүнө кеңири тарап кетиши, ортопедия тармагында уникалдуу операцияларды, илимий чоң ачылыштарды жасап жүргөндүгү үчүн берилген.
Сатыкей баатырдын дагы бир урпагы өлкө мүдөөсүнө камкор мамиле кылган, саясий маселелерди таамай так чече билген, кара кылды как жарган калыстыгы менен айырмаланган КР Жогорку Кеңешинин төрагасы Дастанбек Артисбекович Жумабеков, ички иштер бөлүмдөрүндө чечкиндүүлүгү, принципиалдуулугу менен талбай эмгектенип келе жаткан эки жогорку билимдүү Эстебек, Канатбек бизнес менен алектенсе, Урматбек, Алмазбек ички иштер министирлигинин белдүү кызматкерлери, Замирбек он жылдан бери Бакай-Ата прокуратурасынын прокурору кыздары, күйөө балдары илим-билимдүү мамлекеттик жооптуу кызматтарда үзүрлүү эмгектенип келишүүдө.
Асан Акматов
Булак: “Факты.kg”
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ