Menu

Эдил Байсалов, коомдук ишмер: “Азыркы ызы-чуунун булагы – президент Атамбаев экенин эч ким тана албайт”

Бөлүшүү:

 

Эдил мырза менен Кыргызстанда орун алган саясый окуялар тууралуу сүйлөштүк. Айрым суроолорго жооп алдык.

“БИР ТУУГАНЫН, БАЛАСЫН,КЕЛИНДЕРИН КАМАП, БИЙЛИК АША ЧААП КЕТТИ”

Бийлик Садыр Жапаровго жасагандай катаал мамилени мурда да кайсы бир саясатчыга жасаганбы?

-Мен 25-марттагы окуяларды чынын айтсам, жакшы түшүнө албай койдум. Садыр Жапаровдун мекенине кайтып келгенин эң туура чечим жана эр жүрөктүк кадам катары баалайм. Бирок, аны эмнеге сөзсүз митинг менен тосуп алыш керек болгону, жанагынча мигранттар мекенине кайтып келишип, үйлөрүнө барбай Жапаров үчүн мынча катуу чыгышты деген маселе жаралат. Алардын чоочун жерде чыкпай калган бугу ушул жактан чыгаары, митингдин биринчи эле мүнөттөрүнөн байкалып турду. Ошондой эле Садыр Жапаров камакка алынгандан кийин УКМКнын сыртындагы ми­тингдин максяты так жарыяланган жок. Башкача айтканда, ошол жерде элди жетектеген белгилүү лидерлер болбой калды. Анан эле “ызы-чуу кылсак, милийсаны коркутуп, аларды жулмаласак эле, Садыр Жапаровду бошотуп жиберет”- деген ойдо болушту. Кээ бирөөлөрдүн түз эле “өзүбүз бошотуп алабыз” деген чагымчыл сөздөрүнө митингди алып баруучулардан туура жана убагында баа берилбей турду. Ошон үчүн мындай көрүнүштү, кырдаалды ташытпашыбыз керек. Анткени, мындай митингдерге мен каршымын. Бирок, ошол эле учурда жогору жактагылардын кандай болбосун, аны коркутуп, күчкө салабыз деген аракетин да колдобойм.

Жарандык коомдун күчү жана таасири – бул моралдык бийиктигинде жана чындыкта. Ошондуктан, 2-3 саатка ызы-чуу уюштура койсок эле маселелер чечилет деп ойлосок, туура эмес жолго түшүп алган болобуз. Бирок, ошол эле учурда, митингге катышканы үчүн айыпталып, катуу сабалган балдардын видеолорун көрүп, аябай жиним келди. Аларды сабаган милийсалар сөзсүз катуу жазага тартылышы керек! Анткени, бул өтө туура эмес көрүнүш болду.

Чынымды айтсам, буга чеийн канчалаган митингдер болду. Би­рок, 110дөн ашык адамды кармап, алардын ичинен 64үн камап, дагы 15ин кылмышка тартты деген болгон эмес. Чынымды айтсам, угуп алып таң калдым. Буга чейин көп митингдерге катышсам да, мынчалык камоо болгонун эстей албай койдум. Баягы 2007-жылы Куловдун “Бириккен фронту” таркатылган, бирок анда дагы камалгандардын саны мынча киши болгон эмес. Бул митинг камалгандар боюнча өзүнчө эле рекорд койду.

Ушул митингден кийин мен Атамбаевге атайын кайрылгым, эскертким келди: “ушул жол менен эле баардык митингтерди таркатып коебуз” деген мурунку жансакчы-азыркы күч органдардын жетекчилеринин тилин албаңыз! Күч менен митингдерди таркатуу эч качан йигиликке алып келген эмес. Бул туура эмес жол! Кыргыз элинин буга чейин деле күчкө баш ийген эмес, азыр болсо андан бешбетер. Бийликтин кадыр-баркы өтө төмөндөп кетти. Ошондуктан. Бул кырдаалды жөнгө салуу керек. Атамбаевдин азыркы негизги милдети – бул таза жана тынч шайлоолорду өткөзүү. Жоопкерчилик толугу менен ал кишинин мойнунда.

Бул жагдай менен жогору жактагылар “унчукпай калбасан сенин да башыңа ушундай күн түшүп калат”- деп кимдир бирөөлөргө коңгуроо кагып жаткан жокпу?

-Мындай конгуроо менен беш жылдан бери эле башкарып келатышат. Башка деле ыкмалары жок. Жалгыз ушундай эле примитивдүү коркутуу. Же кайсы жол менен өнүгөбүз – “кайда баратабыз” де­ген суроолорго жооптору болсочу, аттиң. Жалгыз ушундай эле террор! Ал аз келгенсип эми мына өзү айтмакчы “балашка” Жанар Акаевти да фракциядан айдап чыгып тынды. Саясат өтө майдаланып кетти. Бийлик сын эмес, сөз көтөрө албай калды. Бирок, мындай саясат бат эле өзүнүн потенциалын жоготот. Бул режимдин мөөнөтү аяктаганга 7 айдай эле калды. Элибиздин жана саясый элитанын баардыгы ошону эле күтүп атат. Эң негизгиси, тынч эле кетсе экен деген тилек.

-Садыр Жапаров үчүн бир туугандары, келиндери, балдары жапа чеккени туурабы?

-Садыр Жапаровду эле камакка албастан, анын бир канча туугандары камакка алынганын угуп, не дээримди билбей калдым. Чынында бул өтө туура эмес жана аша чапкандык болду.

“СӨЗ ЗРКИНДИГИ – БИЗ ДЕМ АЛЫП ЖАТКАН АБА”

Сөз эркиндиги чындап эле коркунучтабы же биздегидей эркиндик башка мамлекеттерде жокпу?

-Сөз эркиндиги – бул биз дем алчу абадай эле. Бар болгондо биз аны байкабайбыз, бирок жетишпей баратса же ууланып калса, ошондо эле думугуп баштайбыз. Бизди коңшулар менен салыштырууга болбойт. Алардын тарыхы башка, биз тандап алган жолубуз башка! Сөз эркиндигине болгон чабуул, жанагы “Заноза”, “24.кг” жана “Азаттыкка” каршы коюлган доолордо – бул баардыгыбыздын эркиндигибизге . асылуу, чектөө аракети. Алмазбек Атамбаев көп айтып калчу эле, “ажыдаарды жеңген баатыр өзү ажыдаар болуп калган” жөнүндөгү жомогун. Мына эмесе ошол “Азаттыкты” мактап, “Азаттык” менен жашап, “Азаттыкка” өзү 6-апрелде камоого алынаарда жалынган Атамбаев азыр ошол “Азаттыкты” соттотуп, банк эсептерин камакка алдырды. Ушунун баарын көрүп, анан кантип баягы Акаев менен Бакиевдерди эстебейбиз. Алар дагы “Азат­тыкка” өчөшкөндөрү эсибизде го.

Сөз эркиндигин коргоого ал­ган жөө жүрүштө бийлик камагысы келип жүргөн адамдарды алып чыгып, алардын торуна салып берди дегендер да бар экен. Бул боюнча не дейсиз?

-Андай сөздөрдү окуп, мен аябай өкүндүм. Биздин жаштарда жарандык аң-сезим, констигуциялык эркиндиктер боюнча түшүнүк өтө төмөн экен. Марш деген бул дайыма жол менен жүрөт. Тротуар менен басуу үчүн биз бийликке мурунтадан алдын-ала билдирүүгө милдеттүү эмеспиз да, туурабы? Ошондуктан марш кара жол менен эле өтүшү керек эле. Мындай маршты мисалы биз 2006-жылы апрелде өткөзгөндө, Бакиевдин бийлиги толугу менен бизге шарт түзүп берген. Бул бийлик болсо, 18-мартта жөө жүрүштүн башталаарына 5 ми­нут калганда, Октябрь сотунун негизсиз чектөөсүн колубузга тапшырышты. Ал бизди “тротуар менен гана жүрөсүңөр”- деп милдеттендириптир. Негизи жок, мыйзамга каршы кылып. Бизге бул соттун чечимин мурдатан тапшырышса, биз мыйзамга ылайык, шаардык, Жогорку сотторго даттанат элек. Булар болсо атайын бизге акыркы моментте билгизип атышат. Эми биз “чырдашпайлы” дедик дагы, ал соттун чечимин аткардык. Баш ийип бердик. Бирок ал Октябрь соту РОВДнын көрсөтмөсү менен биздин жөө жүрүштү Лев Толстойго чейин эле тротуар менен басууга милдеттендирген. Андан кийин Абдрахманов (мурунку Со­вет) көчөсү менен бизге эч кандай чектөө киргизген эмес. Мый­замга ылайык бүт алдын ала мэрияга тапшырылган катыбызда көрсөтүлгөн маршрут менен басу­уга толук укукта болчубуз. Эмесе ошол жолго биз Бөкөнбаев көчөсү менен кесилишинде чыгалы десек, жүздөй милийса бизди оңою менен эле сүрүп чыкты. Биз мыйзамсыз эркиндигибизди чектөөгө туш болуп, милициянын зордук- зомбулугуна дуушар болдук. Бул бийликтин эки жүздүүлүгү: Аксы шеиттерин даңазалап, алардын элесине гүл коюп, кооз создөрдү сүйлөп, ошол эле учурда бүгүнкү жөө жүрүшкө мыйзамсыз, негизсиз чектоо киргизип, күч аркылуу Конституцияда көргөзүлгөн укуктарыбызды тебелөө, эркиндигибизди басмырлоо.

Мен ушундай болоорун билгем. Мага айтылган. “Жол бербейбиз”,- деп ачыктан-ачык эле УВД жетекчилигинен коркутууга дуушар болгом. Бизде башка жол жок. Биз тротуар менен эле түшүп кете турган болсок, ошол Аксыга, 7-апрелге чыккынчылык кылган болобуз! Мен накта ошондо про­вокатор болуп калам – марштарды өмүрүбүздө жол менен баса албай калабыз, дайыма мына “эстүү кой” Байсалов 18-мартта тротуар менен эле өткөзгөн деп, туура эмес преце­дент тузулуп калмак.

Эмне үчүн марштын 5 катышуучусун камакка алды?

-Түз жерден биздин беш катышуучубузду кармашканы, аларды болуп көрбөгөндөй катуу беренелер менен 5 суткага адвокатты катыштырбай камоого буйрук берген Свердлов райондук судьясы Чотонов эч иликтеген жок. Камай турган факты болсо эчактан эле КТРКдан көрсөтүшмөк да, туурабы? Ошол жерде канча фото­видео камералар, ошол эле ички жана атайын органдардын видео тарткычтары жүрдү. Жөн эле түз жерден алып кетишти! Мен элдин ортосунда элем, “мени алып кетебиз” деген эки милийсадан катышуучулар коргоп калышты. Эми мыйзамсыздыктын жана милийсанын өзүмбилемдигинин деңгээлин ушундан эле билип коюңуздар: Жогорку Кеңештин депутаты Каныбек Иманалиевти кармап алып кетишти, автобуска кадимкидей күч менен салып. Мындай качан эле болду эле? Эч качан Акаевдин же Бакиевдин убагында элдик де­путатка мынча кордук көрсөтүлгөн эмес! Анан бизди айтасыздар! Мурун ошол Акаевдердин учурундабы же кийинби, ашып кетсе 500-1000 сомдон штраф салчу, биз ошол баарыбыз сотко катышып, видеолорду көргөзүп, кадимкидей коомдук жактоочулар жана күйөрмандар болуп. Азыр болсо бизди эмес, депутат жана адвокаттарды сотко киргизбей коюшту. Бул эмне деген сот эң жөнөкөй процессуалдык нормаларга көңүл бурбаган?! Эмнеси сот? Бул эмне деген мамлекет, жанагы балдарга өкүмдү угуздуртпай, колдоруна документ тапшырбай, алып барып каматкан? Мына мамлекеттин талкаланганын ушундан билиңиз! Кайдагы демократия? Кайдагы мыйзамдын үстөмдүгү.

Бирок, булар өтө терең жаңылышты. Коркутабыз деп атып, артык кылам деп, баягы эле тыртык кылышты. Элдин бардыгы “камалган Мавлян, Азамат, Айбек, Расул жана Мухиттей баатыр бололу, элибиздин эркиндиги үчүн камалсак камалалы” деген моданы жаратышты.

Азыр соцтармактарды окусаңыз ушундай резонанс жаралды. Биздин марштын негизги максаты ишке ашты! Тынч эле жүрүшүбүзгө шарт түзүп койгондо – мынча киши билмек эмес, мекенибизде сөз эркиндигине, жыйналыш эркиндигине чабуул болуп атканын, жалпы эле Конституциядагы жарандык укутарыбыз коркунучта экенин азыр элибиз өз көзү менен көрө алды. Анан эле, биз мындан 100 эсе күчтүүрөк режимдерден коркпогон, күн санап отурган бийликке алдыртып иймек белек мекенибизди?! Же болбосо, ушул азаттыгыбыз үчүн 70тен ашуун замандашыбыз бекеринен өмүрү ме­нен төлөшүптүр бааны, биз болсо аны барктай албай, азыр пикетке чыга албай, күрөшкө жарабай мокоп же чарчап калыптырбызбы? Жок, жок жана дагы бир жолу жок! Биз мурун деле эркиндигибизди сактап кала алганбыз. Азыр деле эч кимдин диктатурасына жол бербейбиз!

“ПРЕЗИДЕНТ АКЫЛГА СЫЙБАГАН КАДАМДАРГА БАРЫП ЖАТАТ

24-марттагы революция “бийликти күч менен кетирсек болот экен”- деген өнөкөт оорууну пайда кылган жокпу?

-24-мартта күч менен Акаевди эч ким кетирген эмес. Акаевдин үй-бүлөлүк бийлиги анын өкмөтү жана укук коргоо органдары булардын командаларын аткаруудан баш тартканда өздөрү качып чыгып кетишкен. Бул кырдаалга Акаевдин легитимсиздиги же башкача айтканда сөзүнүн баркы, ооматы кеткени түрткү берген. 2005-жылы кышы-жазы бою кайра-кайра кайрылуу-билдирүүлөр менен чыгып, “урматтуу Акаев, соттор ушундай өзүм билемдикке сала берсе, конституциялык жолдон чыгып кетебиз, бийлик легитимдүүлүгүн жоготууда” дечүбүз.

Революциядан кыргыздар эмне тапты?

-Азырынча бул эки окуяны “революция” деп айтууга болбойт, эки окуя тең – баналдуу төңкөрүшкө көбүрөөк окшош. Байкап көрсөңүз, мына Атамбаевтин аппарат жетекчиси бул Максим Бакиев 7-апрелде Вашингтондогу Госдепке алып барган Сапар Исаков. Башкы проку­ратура, Улуттук банк, Коопсуздук кеңеши, КТР, Энергохолдинг, СДПК жетекчилиги жана бийликтин баардыгы ошол эле Максим Бакиевдин эң жакын адамдарынын колунда. Анан кайдагы ре­волюция? Кайдагы элдик демо­кратия? Бирок бул эки окуянын (24-март жана 7-апрелдин) тарыхый мааниси дагы аягына чыга элек! Тарых дагы уланууда! Биздин “контрлар” менен күрөшүбүз дагы уланууда!

Революциядан сабак алган жан барбы?

-Биз мына канча жылдан бери, азыркы бийликтин табиятын эчак түшүнсөк дагы, булар баягы эле “баардыгы жакшы болот” деген куру сөздөн жана мурункуларды каргагандан тышкары колдорунан эчтеке келбей турганына көзү жеткенден кийин, бир эле ой үмүт менен жашап келдик. Иши кылса, ушул бийлик тынч, өзүнүн мөөнөтүн аягына чейин, элибизге минималдуу зыяны менен чы­гып кетсек экен деп тилеп атам. Кандай болгон күндө дагы, мыйзамдуу тартиби менен буларды узатып, “жаңы, таза шайланган бийликти орнотуп алсак болду”- деген тилегибиз мына, буюрса, ишке ашаарга бир канча эле ай калганда – күтүлбөгөн жерден дестабилизация башталды. Бул азыркы ызы -чуунун негизги булагы – президент Атамбаев болгонун эч ким тана албайт. Эмне себептен акыркы мезгилде түшүнүксүз, өзүнүн кызыкчылыгына каршы келген, логика эмес, акылга сыйбаган кадамдарга барып атат. Бул өтө кызыктуу суроо. Бирок, азырынча мекен сүйгөн патриоттордун негизги милдети – конституциялык тартипти сактап, эркин жана калыс шайлоолорду өткөзүп алуу. Кимде-ким бизде авторитардык режимди орнотуп, каалаган мураскерин дайындап, же өзүм билемдик кылып, калам деген ойдо болсо – терең жаңылышат! Биз ага жол бербейбиз! Ошол эле учурда кимде-ким башаламандык уюштуруп, бийликти басып алам деген болсо – биз аларга да туруштук берип, мыйзамды сактап калабыз! Биздин негизги формулабыз: коомдогу кырдаалды тоңдуртпай, бирок ташытпай, ноябрдагы шайлоого чейин жеткизүү. Шайлоолорубуз таза жана мыйзам чегинде өтүп, каалаган мыкты жетекчилерибиз ат салышып, эл тандаган эмки президентибиз туруктуу мамлекеттин бийлигине келиши керек.

Булак: “Майданkg”

Эгер бул тексттен ката таап калсаңыз, ошол ката сөздү белгилеп, Ctrl+Enter кнопкаларын чоогу басуу менен билдирип коюңуз.

КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ

Төмөндө көрсөтүлгөн уячаларга керектүү маалыматтарды туура киргизгениңизди текшериңиз.HTML-код киргизүүгө уруксат жок.

Captcha 20 − 14 =

ОКШОШ МАКАЛАЛАР

Меню

Орфографиялык ката тууралуу Отчет

Редакцияга төмөнкү текст жөнөтүлөт: