Menu

Кубан Мамбеталиев: “Манас” жана Айтматов Академиясы” жөнүндө

Бөлүшүү:

Кыргызга аттын кашкасындай таанымал илимпоз, публицист, КРнын Улуу Британиядагы экс-элчиси Кубан Мамбеталиевдин “Манас” жана Айтматов Академиясы” жөнүндөгү олуттуу макаласына көңүлүңүздөрдү бурабыз:

Президенттин Жарлыгы чыккан  – “О Национальной академии “Манас” и Чингиза Айтматова” деп аталат. Ушуну ишке ашырыш үчүн  Өкмөт тараптан Билим жана илим министирлигине тапшырма берилген. Анан ал жерден  буйрук чыгарышты. “Приказ МОН КР № 254/1 от 11 марта 2019 года о создании межведомственной рабочей группы из числа представителей Минфина, Минкультуры, Минобразования, Академии наук, фонда “Мурас” и Фонда госимущества”.

Бул маселе боюнча мен Өкмөткө сунуш кылгам, анын текстти “Кыргыз Тудэй” сайтына орусча  жарыяланган. Ушуну кыргыз тилинде окурманга жеткирейин.

1.Улуттук Академиянын курамынан Ч.Айтматов атындагы Тил жана адабият Институтун чыгарып, жаңы түзүлүп жаткан Академияга өткөрүш керек, ал бул жерге структуралык бөлүм катары кирсин.  Финансалык жактан кошумча чыгым болбойт, себеби штатка азыр төлөнүп жаткан маянасы (зарплата)  менен ошол жерге которулат. Мамлекеттин казынасына түйшүк болбойт. Эгерде жаңы Академия өз алдынча түзүлсө, анда эки мекеме пайда болуп калат – Улуттук академиядагы Айтматов Институту жана жаңы Академиядагы Айтматов Бөлүмү. Мындайды “дубляж” деп аташат.

2.И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинде Манас Институту бар, ошону да толук штаты менен жаңы Академияга өткөрүш керек. Мамлекеттин казынасы дагы бир жагыган түйшүктөн кутулат, антпесек, дагы бир жагынан эки мекеме болот – Арабаев университетиндеги Манас таануу Институту жана жаңы Академиядагы Манас таануу Бөлүмү. “Дубляж” эки жолу орун алат.

3.Аталган Манас таануу Институтта азыр “бакалавриат” менен окутуп, “манастаануу мугалими” деген квалификацияны беришет, бирок  мектепте “манастаануу мугалими” (учитель маносоведения) деген өз алдынча штаттык орун жок, себеби бул Билим тармагынын программасына  кирген эмес. Манастаануу Институттун бүтүрүчүсү мектепке барып орун алалбайт, ал жакта  “Манас” эпосуна тиешелүү сабакты “кыргыз филология” факультетин  бүтүргөн адис окутат. Учурунда ушул маселени чечпей, аталган Институтту ачып салышкан. Чечим “чолок” болуп калды. Эми ошол Институтту жаңы Академияга өткөрүп, “магистратура” жана “аспирантура” деген окуу программалары менен чектеп,  “бакалавриатты” жоюш керек. Мисалы,  азыр Башкаруу академиясы (Академия управления) так ушундай тартип менен (“бакалавриаты” жок) иштеп жатат. Мектептерге “манастаануу  мугалими” деген штаттык орунду киргизгенден кийин, “бакалавриат” ачылса туура болот. Бүгүн бул көрүнүш “арабаны аттын астына койгондой” болуп калды.

4.Эми кадр маселесине келсек, бул жаңы Академиянын жетекчилигине татыктуу инсан  керек. Сырт жактан (Манас менен Айтматовдон алыс  тургандарды) алып келүү ката болот. Азыр жаңы Академияга түздөн түз тиешеслүү эки киши бар.

Биринчиси,  бул Арабаев  университетиндеги  Институттун жетекчиси Топчубек Тургуналиевдин. Илимий даражасы – кандидат философских наук. Журтубузга “кыргыз демократиянын атасы” катары белгилүү. Манас менен Айтматов боюнча салмактуу эмгектери жок. 78 жашка чыкты, демек мыйзамга туура келбейт, себеби мындай түрдөгү мекемелерди жетектөөгө “возрастной ценз” деген көрсөткүч бар, ал 70 жашка чейин.

Экинчиси,  Улуттук академиядагы Айтматов Институтундагы директор Абдылдажан Акматалиев. Илимий даражасы – филология илимдердин доктору, илимий наамы – Улуттук Академиянын академиги. 63 жашка чыкты, демек мыйзамга туура келет. Манас боюнча салмактуу эмгектери бар. Айтматов боюнча эмгектери дүйнөлүк масштабка белгилүү. Манастаануу менен айтматовтаануу тармагына бир топ илимдин кандидаттарын жана докторлорун  даярдаган адис. Жаңы Академияны жетектөөгө  мындан мыкты талапкер азыр жок. Административдик, уюштургуч жактардан дагы жогорку сапаттарга ээ.  Мамлекет буга Манас орденин  эки жолу  берген (үчүнчү жана экинчи даражадагы ордендер). Айтматов менен Манасты изилдеген үчүн СНГ биримдигинин “Орден Содружества” деген сыйлыгын алган. Мындай ийгиликтерге жеткендер аз.

Менин Өкмөткө (премьер-министр М.Абылгазиевдин атына) жиберген катыма Билим жана илим министирлигинен жооп келди. “Сунушуңузду алдык, карап жатабыз, түзүлгөн топ ишке киришти, жыйынтык чыкканда кабарлайбыз” дешти. Жыйынтыкты күтөлү.

Кубан Мамбеталиев

 

Эгер бул тексттен ката таап калсаңыз, ошол ката сөздү белгилеп, Ctrl+Enter кнопкаларын чоогу басуу менен билдирип коюңуз.

КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ

Төмөндө көрсөтүлгөн уячаларга керектүү маалыматтарды туура киргизгениңизди текшериңиз.HTML-код киргизүүгө уруксат жок.

Captcha 95 − 85 =

ОКШОШ МАКАЛАЛАР

Меню

Орфографиялык ката тууралуу Отчет

Редакцияга төмөнкү текст жөнөтүлөт: