– Каныбек агай, “Кумтөр Садыр Жапаровго каршы каражат бөлүп, элди митингге чыгарып, көптөрдү колго алып коюптур” деген имиш тарады. Анын чындыгы барбы?
– Өлкөбүздөгү азыркы түзүлгөн саясый кырдаалдын бир гана себеби бар. Ал – ак менен кара, адилеттүүлүк менен адилетсиздик, тазалык менен уурулук жана башка антагонисттик кубулуштардын ортосунда укмуш катуу жана айыгышкан кармаштын ачык эле башталганы. Бул кармаш тез же оңой эле бүтө калбайт. Отуз жылдан бери карапайым элдин канын соруп, уурулук жол менен бүт байлыкты ээлеп алгандар өздөрүнүн жыргал заманын өлүп баратса дагы колдорунан чыгара коюшпайт. Ошондой “майлуу” кирешелердин бири Кумтөр алтын кени. Аны канадалыктар каалашынча тоноп келишкени менен аларга жомоктогудай жеңилдетилген шарттарды түзүп беришкен бир ууч кыргыз чыккынчылары бар. Алардын көбү бүгүн деле бийликтин ар кандай бутактарында жармашып жүрүшөт. Эбегейсиз зор дивиденддерге туйтунуп алышкан. Ошондуктан, алардын айдагы менен ачкөз “Центерра” ар кандай кылмыштуу жолдорго барышат. Мен буга толук ишенем. Ушул абалды эске алып, Садыр мырза бир нече саясый “манёврларды” жасоого аргасыз болууда. Бирок, бул убактылуу эле көрүнүш. Садыр Нургожоевич кыргыз эли үчүн башын сайып койгон инсан. Эгерде 10-январда миллиндогон карпайым элдин каалоосун эске алып, Жараткан Садырга президент болуу бактысын ачып берсе, Кумтөргө окшогон кен байлыктарды тоноп келген уурулардын көбүнүн бети ачылат. Катуу жазага тушугушат. Ошондуктан ал кылмышкерлер түрдүү митингдерди даярдоонун аракетинде жаналакетке түшүп чуркап жүрүшөт. Бирок, алардын кылмыштуу доорлору трагедиялуу аякташына саналуу эле күндөр калды! Бул – бүгүнкү күндүн кашкайган чындыгы! Карапайым эл эми аларды соо койбойт го…
– “Ханституцияга каршыбыз” деген митингге чыккандар чындап эле президенттик башкарууга каршы чыгып жатабы, же тышкы күчтөрдүн, жаңы башкаруунун орун алышын каалабагандардын каалоосун аткарып жатышабы?
– Кыргыз эли “бийликтин ачык-айкын жүргүзүлүшүнө бир адам баш-оту менен жооп берсин” деп жатат. Бирок, “ханституцияга” эч кандай жол бербейт. Муну карапайым калк 30 жылдан бери үч жолу далилдеп койду. Ал терминди айласы куруган, саясый фиаского тушуккан, амбициясын тыя албаган кээ бир эле “ишмерлердин” ойлоп тапкан “сөз оюндары” болуп жатат! Садыр Жапаровдун аймактардагы эл менен жолугушууларын көрүп турабыз го. 1991-жылдан бери мындай феномен болгон эмес. Эл өз мүмкүнчүлүгүн эми коё бербейт. Садыр мырзаны катуу колдоп жатышат. Мындай колдоо эгемен Кыргызстандын тарыхында мурда болуп көрбөгөндөй жоопкерчиликти башкы талапкердин мойнуна илип койду. Демек, таза жана адилет иштөө менен гана элдин ишенимине ээ боло алат. Башка жолу жок. Ошондуктан, Жапаров президент болуп калса, биринчи кезекте кадр маселесин адилет чечип, түз жол менен кетсе эле азыркы “ханституция” деген бакырчаактар менен аларды козутуп жатышкан уурлардын жаактары жабылат. Эл өзүнүн бийлик ээси экендигин даана сезе баштайт дагы, өз келечегине даңгыр жолду салып, алдыны көздөй кете алат! Ошондуктан, эл бүгүн Садырга окшогон лидерге үмүт артып турат!
– Митингге чыгып аткан саясатчылар, президенттикке талапкерлер чындап эл үчүн күйүшөбү? Же алар упай топтоого, ыгы келсе Садыр Жапаров менен соодалашуунун аракетин көрүшүп, саясый шантаж жасап жатышабы?
– Кечээги митинг – бул чыныгы саясый шантаж! Эл үчүн күйгөн адам андай жолго барбайт! Азыр митинг уюштуруп, элдин кыжырына тийе турган мезгил эмес. Алардын Жапаров менен соодалашууга барууну көздөгөн амалдары дагы болушу мүмкүн. Эми 10-январда кимиси канча пайыз добуш аларын көрөбүз го… Башкаруу формасын тарыхта биринчи жолу эл өзү тандоо мүмкүнчүлүгүнө ээ болуп жатса, тиги саясатчылардын каршы митинг уюштуруп чуркап жүргөндүктөрү – бери эле дегенде, жеңил ойлуулук. Аброй күткөн адамдын жасай турган жумушу эмес бул.
– Эмне үчүн Садыр Жапаровдун атаандаштары программасын айтышпай, көп убактысын аны каралоого жумшашып, “Кумтөрдү сатууга кол койгон, Жетим-Тоону кытайларга бириш үчүн бийликке келатат. Максим Бакиевдин долбоорун ишке ашырат” деген маалыматтарды таркатышууда?
– Президенттикке болгон атаандаштык өзүнүн чечүүчү фазасына кирди. Бирок, тилекке каршы, теңата болуп кармашкан күрөш орун алган жок. Элдик лидер катары таанылып калган Садыр Жапаровго бир дагы башка талапкер туруштук бере алган жок. Анын 17 атаандашынын кимиси толук кандуу шайлоо өнөктүгүн татыктуу уюштура алды? Эч кимисинин дарамети жеткен жок. Садыр өтө эле алдыга озуп чыгып кеткендигинен, кээ бир айласы куругандары калп эле ат салышымыш болуп жатышат. Катышып алып өкүнгөндөрү канча? Ошондуктан, алардын кээ бирлери болбогон жалааларды ойлоп табышып, куру дооматтарга ыктап алышты. Бул туура эмес. Эл баарын көрүп турат! Менимче, алардын көбү өздөрүнүн саясый карьераларына биротоло балта чаап алышты. Компромисске барып, “элдин камын чогуу чечели” дегендин ордуна сокур намыска алданып, Садырды каралап киришти. Андан көрө өздөрүнүн программаларын так айтып, элди ынандырышса, кийинки ишмердүүлүктөрүнө жакшы болмок. Эми өз тагдырларына өздөрү эгедер да. Билгендерин кыла билишсин…
Булак: “Азия ньюс”
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ