Menu

Байболот Абытов, профессор: Баймухаммед Буранов Казан университетин 1935-жылы бүтүргөн кыргыздын эң алгачкы юристи

Бөлүшүү:

Жакында, 10-мартта, мен абдан сыйлаган, азыркы Кыргызстандын мыкты, талыкпай эмгектенген, илим менен саясатты айкалшытыра алган, чыгаан илимпоз, тарых илимдеринин доктору, профессор З.К.Курмановдун ММК кыргыз элинин алгачкы жогор­ку билимдүү  юристтери тууралуу маалыматы чыкты. Алардын катарында И.Момунбаев, К.Курманов, Р.Тургунбеков, К.Нур­беков аталган. Булардын эң биринчиси 1948-жылы юридикалык жогорку окуу жайды бүткөн деп такталган.  Албетте аталгандар алгачкы­лар­дан экени талашсыз. Бирок биздин каарман Буранов Баймухаммед Бөрүе­вич булардан мурда, Казан университетинен 1935-жылы юридикалык билим алып чыккан экен. Урматтуу профессорубуз­дун маалы­мат­та­рын толуктоо ире­тинде, биздин өрөөндүн кулуну, кыргыз эли­нин алгачкы жогорку билим­дүү юристтеринин бири тууралуу энцикло­педия­лык маалыматтарды берип коюну туура көрдүк.

Буранов Баймухаммед Бөрүевич кыргыз элинин алгачкы жогорку билим­дүү юристтеринин бири. Ал киши тууралуу алгачкы маалыматтар Кыр­гыз Республикасынын Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улут­тук комиссиянын алдындагы “Кыргыз энциклопедиясы” башкы редак­ция­сы тара­бы­нан чыгарылган “Кара-Кулжа району. Энциклопедияда (-Бишкек, 2013. -167-168) берилген. Жогорку энциклопедиянын түзүүчүлөрүнүн бири менмин.

Биздин ушул энциклопедияда Баймухаммед Бөрүевич тууралуу алгачкы маалы­маттар бар. Баса ал кишини жакындан билген, анын үйүндө жашап, окуп жүргөн жердеши, тарых илимдеринин кандидаты, професор Ж.Адил­баев да бул маалымататрды тастыктаган.

Ошентип, Б.Б.Буранов 1910-жылы Ош уездинин, Капчыгай болушту­гу­нун Секелек айылында туулуп, 1981-жылы 5-майда Совет районунун Кара-Кул­жа айылында кайтыш болгон. Ал киши Кара-Кулжа өрөөнүндө Кеңеш бийлигин чыцдоого активдүү катышкан жергиликтүү, активист жаштардан болгон. Кыргыз улутундагы жогорку билимдүү алгачкы юристтердин бири. Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучусу, юстициянын улук кенешчиси (1953-ж.) республиканын юстиция жаатынын эмгек ардагери болгон.

Билим алуу жаатында Таш­кенттеги Орто Азия жибек өндүрүү институтун­да адистерди кайра даярдоо курсун (1932-ж.), Казан университетинин юриди­ка­лык факультетин (1935-ж.) бүтүргөн. Эмгек жолун 1923-жылы «Ширпат» кедейлер коомунун мүчөсү, Секелек айылынын активисти, Совет районунун айыл­дарында алгачкылардан болуп комсомол ячейкаларын түзүүгө жигердүү катышкан. Кара-Кулжа өрөөнүндө жаңы заманды даңазалап, жер-суу рефор­ма­сын турмушка ашырууга, бай-манап­тарды кулакка тартуу жараянына жана тап катары жоюга, басмачыларга каршы күрөшүүгө, айыл чарбасын коллек­тев­дештирүүгө жигердүү катышкан. Алгач, 1929-35-жылдары Кара-Кулжа айылдык Кеңешинин катчысы, айылдык активист катары Кыргыз АССРинин биринчи конституциялык комиссиянын мүчөсү, 1935-36-ж. республикалык Борбордук аткаруу комитетинин инструк­тору катары кызмат өтөгөн.

Кийнчереээк, 1937-39-жылдары Ысык-Кел облусунун Түп районунун, 1939-40-жылдары Ош облусунун Кара-Суу районунун про­курору, 1940-49-жыл­дары Фрунзе облустук адвокаттар коллегиясында, Фрунзе шаардык ас­кер комиссариатында, Кыргыз ССРинин Башкы прокуратурасында бөлүм башчы болуп эмгектенет. 1949-58-жылдары Ош облусунун прокурору, 1958-64-жылдары Фрунзе шаарынын прокурорунун орун басары катары эмгектен­ген. Ал эми 1964-71-жылдары рес­пуб­ликалык адвокаттар коллегиясынын төрагасы болгону маалым. 1965-жылдан баштап  Кыргыз ССР Министрлер Советинин алдындагы Юридика­лык комиссиянын мүчөсү. Кыргызстан Ком­му­нисттик ­пар­тиясынын VIII-IX съезддеринин делегаты. Кызыл Жылдыз, I, II даражадагы Ата Мекендик согуш ордендери менен сыйланган.

Жогоруда көрүнүп тургандай  Буранов Баймухаммед Бөрүевич жөн эле республиканын юридикалык жаатына эмгеги сиңген ишмер эле эмес, кыргыз элинин Кеңеш доорундагы алгачкы жогорку билимдүү юристтеринин бири. Ал киши билим алган В.И.Ульянов-Ленин атындагы Казан мамлекеттик университетинде, ал кишиден 33 жылдан кийин мен да тарых факеульте­тинен билим алып, ошол билимимдин таасиринде 2002-жылдан бери тарых илимдеринин доктору, профессор болуп жүрөм.

Албетте Буранов Баймухаммед Бөрүевич менин эле эмес бүт элибиздин сый­мыгы. Анткени тоо арасындагы элет жеринде туулуп-өсүп, жетилип, ыраактагы Ташкент, Казан сыяктуу ири шаарлардан жогорку билим алып, республикабызда калыптанып келе жаткан юриспруденция багытына өз салымын кошкону зор сыймык. Өкүнүчтүүсү мен сыйлаган тарых илимдери­нин доктору, профессор Зайнидин Карпековичтин алгачкы жогорку билим­дүү юристтер тууралуу санатына биз атаган Буранов Баймухаммед Бөрүевич кирбей калганы болду. Биз урматтуу профессорубуз З.К.Курманов кийинки маалыматтарына бул кишини да кошо жүрөт деген ойдобуз.

Абытов Б.К.

тарых илимдеринин доктору, профессор, ОшМЮИнин проректору

Эгер бул тексттен ката таап калсаңыз, ошол ката сөздү белгилеп, Ctrl+Enter кнопкаларын чоогу басуу менен билдирип коюңуз.

КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ

Төмөндө көрсөтүлгөн уячаларга керектүү маалыматтарды туура киргизгениңизди текшериңиз.HTML-код киргизүүгө уруксат жок.

Captcha − 4 = 5

ОКШОШ МАКАЛАЛАР

Меню

Орфографиялык ката тууралуу Отчет

Редакцияга төмөнкү текст жөнөтүлөт: