Menu

Author Archives: Эргешов Бактыбек

Байболот Абытов, профессор: Чыныгы педагог, таасын аалым, талыкпас тарбиячы - Жумали агай

Биз 75 жылдык мааракесин белгилеп жаткан Жумали Агай бүт өмүрүн, билимин, илимий-педагогикалык табылгаларын жана жандуу тажрыйбаларын, дараметин, күч-кубатын, максаттуу аракеттерин, тээ жаштайынан баштап жогорку билим берүү жаатына жумшап, өз салымын кошуп, ошол тармактын ат көтөргүс түйшүгүн көтөрүп, тарыхчыларга аттын кашкасындай таанымал болуп, болочок мугалимдерди, тарыхчыларды, Чыгыш жана аймак таануучуларды, юристтерди тарбиялоого арнап келген. Агай тынымсыз эмгеги менен турмуштун татаал жолун чаалыкпай баскан, чыгаан педагог, таасын аалым, талыкпас тарбиячы таризинде таанымал. «Калк айтса калп айтпайт» – дейт, Жумали агай  көптөгөн  муундардын устаты экени талашсыз.

Даңазалуу жазуучу Ч.Айтматовдун “Коомдун зор күчү мугалимге жүктөлөт” – деп айтканы, анын терең мааниси, көп жактуу маңызы бар.  Ошол зор күчкө ээ болгон айтылуу агайлардын бири дал ушул Жумали агай.

  1970-жылы Кыргыз мамлекеттик университетинин Тарых факультетин артыкчылык диплому менен аяктап, ошол эле жылдан баштап өзү окуган Тарых факультетинин  “Азия, Африка өлкөлөрүнүн тарыхы” кафедрасында эмгек жолун баштап, бир кафедрада 22 жыл талыкпай эмгектенген.  Педагогикалык эмгек жолу 1970-92-жж. КМУ-КУУда, 1992-2000-жж. ОшМУда, 2000-2006-жж. ОГПИ-ОГПУда, 2007-2023-жж. кайрадан ОшМУда декандык, кафедранын профессору сыяктуу кызматтарды аркалап келүүдө.

Мен Жумали агайдын ишмердүүлүгүн үч жактан карагым келет:

Чыныгы педагог. Жумали Адилбаевич турган турпаты, баардык аракети менен чыныгы педагог. Бүт өмүрүн, Кеңеш доорунда, азыр деле, университеттердеги оор, талыкпаган эмгекти, бийик интелектуалдык деңгээлди, чоң маданиятты, тынымсыз изденүүнү талап кылган, тарыхый  өнүгүүсү катаал жана татаал, табышмактуу, көп тараптуу, Чыгыш өлкөлөрүнүн тарыхын окутууга  арнаган.

 Элестетиңиздер, элет жеринде орто мектептен улуттук тилде билим алып, орус тилин толук өздөштүрө элек кезинде, республикабыздын жалгыз университетинин студенти болуп, окууну бүтөөрү менен Чыгыш өлкөлөрүнүн тарыхын изилдөөчү, аларды окутуучу кафедрада иштеп калышы, боз жигит болгон Жумали агайга зор педагогикалык, илимий жоопекерчиликти жүктөгөнү анык.

Ачыгын айтканда идеологиялык диктат күчтүү болгон СССР кезиндеги, ошол жааттын корифейлери, тарых илимдеринин докторлору, профессорлор: Н.А.Смирнов, Р.А.Ахрамович, Л.С.Васильев, М.С.Мейер, В.Ф.Васильев, А.А. Маслов ж.б. мектебинин үлгүсүндө, өз табылгаларын кошуп, байытып, жергиликтүү жаштарга жеткиликтүү кылып окутууга жетишкен, сейрек педагог адистердин бири Жумали агай болгону анык. Мен алардын ичинен М.С.Мейер, В.Ф.Васильев менен эл аралык конференцияларда таанышып, баарлашып калдым. Алар Кеңеш доорунда Азия, Африка өлкөлөрүн абдан терең өздөштүргөн, СССР чыныгы Чыгыш таануучулары, чучугуна чейин интеллигент, маданияты жана интеллектуалдык деңгээли өтө жогору болгон окумуштуу, педагогдор экенине ынанган жайым бар.  

Кеңеш доорунда, коммунисттик идеологиянын диктаты күчтүү болуп турган учурда СССРдин жогорку окуу жайларында чет өлкөлөрдүн, айрыкча СССРге каршылаш өлкөлөрдүн тарыхын, ошол кездеги шарттарга ылайык окутуу абдан кыйын болгону талашсыз, аны бул жерде катышып олтурган КУУнун улуу муундагы агай-эжекелери тастыктап беришет. Ошондой жөнөкөй эмес шарттарда Жумали Адилбаевич Чыгыш өлкөлөрүнүн тарыхын талыкпай изилдеп, изденип, үйрөнүп, тиешелүү окуу пландарын, жумушчу программаларды иштеп чыгып, кесиптештеринин купулуна толгон, студенттерге жеткиликтүү, түшүнүктүү болгон, окуу-усулдук иштелмелерди даярдап, окуу жараянына киргизгени чоң иш болгону талашсыз.

Ошол кездеги Чыгыш өлкөлөрүнүн тарыхын окутууну жакшыртуу багытын-да бир топ алгылыктуу окуу, усулдук иштерди жүргүзүп, окутуунун сапатын жогорулату таризинде көп изденип, бир катар педагогикалык, усулдук жаңы-лыктарды, окутуунун методологиясын, ыкмаларын толуктап, эскирген көз караштарды, ыкмаларды жаңыртып, студенттерге жогорку деңгээлде билим берүү үчүн көп эмгектенген. Тарых жаатында миңдеген студенттерди окутуп, телчиктирип, жүздөгөн  шакирттерди даярдаган.

Ушул багытта алып караганда Жумали агай Бишкекте да, Ошто да, өзүнүн  Чыгыш таануу мектебин түзүп, өз ишмердүүлүгүн бүгүнкү күндө да улантып келе жатканы, анын чыныгы педагог  экендигин тастыктап турат.

Педагогикалык жаатта устаттык өнөрдүн туу чокусун багындырган, билим берүү дегенде ичкен ашын жерге койгон, өрнөктүү педагог, аты кыргыз тарыхчыларынын арасында аттын кашкасындай таанымал,  билим берүү жаатында чоң үлгү, дайыма сүйлөгөн сөзүнө, кылган иши төп келген, бүт өмүрүн жаштарды тарбиялоого, аларды жаркын келечекке, тарыхчы мугалимдик кесипке даярдоого арнаган, өзүнүн терең билими, чыгармачылык жигери менен келечек муунга дем берген, мекенибиздин сыймыктуу уулу, кеменгер окутуучу, агартуу тармагына, тарых илимине, билимине өз салымын кошкон окумуш-туу-педагог агайыбыз Ж.Адилбаев болгонун анын баскан жолу, азыркы ара-кеттери тастыктап турат.

  Таасын  аалым, илимпоз катары Ж.Адилбаевдин калыптануусуна зор таасир эткендер, аны окуткан, кийинчерээк чогуу иштешкен, кыргыз тарыхынын чыгаандары, корифейлери, тарых илимдеринин докторлору, профессорлор: А.Хасанов, А.Чукубаев, Б.Зима, С.Аттокуров, В.Петровец, Х.Мусин, Ж.Бактыгулов, З.Эралиев, М.Федоров, тарых илимдердин кандидаттары, доценттер: А.Рыскулов, К.Мамбеталиева, М.Жамгырчинов, Б.Урстанбеков, М.Оморов, В.Шелике, Т.Мурзабеков Г.Мохова, С.Искенова ж.б. олуттуу таасир эткени талашсыз.

“Жакшы ат кийин чабылат” дегендей, Жумали агайдын илимге баш оту менен ктиришкен мезгили, өз курдаштарына салыштырганда, бир аз кечирээк башталды. Педагог катары абдан такшалып, дасыккан тажрыйба алгандан кийин, 1994-жылы “1975-85-жж. Кыргызстанда улуттук жумушчу адистерди даярдоо жана квалификациясын  жогорулатуу” – аттуу тарых илимдеринин кандидаты илимий даражасын жактап, 1996-ж. доцент илимий наамын алган. Агайдын илимий темасы мага жакындан тааныш тема, анткеним мен ошол эле 1994-жылы “1965-70-жж. Кыргызстанда жумушчу, инженердик-техникалык адистерди даярдоо жана квалификациясын  жогорулатуу” аттуу темада кандидаттык диссертациямды жактап, мен да улуттук жумушчу жана инженердик-техникалык адистерди даярдоо меслесин козгогонмун.

 Ачыгын айтканда 90-жылдары деле улуттук жумушчу, инженердик-техникалык адистерди даярдоо маселесине этият, тартынуу менен аяр мамиле жасалчу. Мурдагы убактарда улуттук адистерди даярдоо маслеси жабык, үстүртөн, терең талданбаган  маселе болгону талашсыз. 

 Көп жылдык илимий-педагогикалык, окуу-усулдук ишмердүүлүктүн натыйжасы катары бир катар эмгектерди даярдап, басмадан чыгарып, кесиптештеринин, жаш адистердин назарына тартуулады.

Өмүрү өрнөк болгон чыныг педагог катары ар түрдүү багытта, темада жазылган илимий эмгектери, монографиялары аркылуу, болочок адистерди, дүйнөлүк тарыхтын алкагында Чыгыш маселелери боюнча кенен, терең жана оригиналдуу ой жүгүртүүгө, Чыгыштын кайталангыс салттык, нравалык, маданияттык, кайталангыс руханий байлыктарын үйрөнүүгө, гуманизмдин Чыгыш үлгүсүн, баалуулуктарын барктоого үйрөтүп келет.

Агайдын олуттуу эмгектеринин катарында: “Некапиталистический путь развития Востока”, “Методическая пособия по новой истории Азии и Африки”, Индиянын соңку тарыхы”, “Чыгыш өлкөлөрүнүн тарыхнаамэсинин негизги маселелери”,  “Тарыхый окуялардын, аталыштардын жана түшүнүктөрдүн энциклопедиялык сөздүгү”, “Кытайдын соңку тарыхы”,  “Япониянын соңку тарыхы”,  (1918-2010-жж.), “Дүйнө тарыхы: доорлор жана цивилизациялар, географиялык ачылыштар согуштар жана революциялар мыйзам ченемдүүлүктөр жана келечек” (Дуйшонбаева А.Б. менен биргеликте) ж.б. атоого болот.

 2010-2021-жж. Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Түштүк бөлүмүнүн Тарыхый-Мурас бөлүмүнүн башчысы катары бир топ илимий иштерди, долбоорлорду  аткарганы алкоого татырлык көрүнүш экендиги талашсыз.

 Талыкпас тарбиячы таризинде Жумали Адилбаевич дайыма өзүнүн нускалуу, таасирдүү сөздөрү, чабыты кенен, мааниси терең ойлору, жеке маданияты, интеллектуалдык деңгээли, паам-парасаты, үлгүлүү жүрүшү менен жаштарга таалим-тарбия бергенин, өз замандаштарына, кесиптештерине таасир эткенин көп эле көрүп жүрөбүз. Бир акылдуу инсан “Адамдын бактысы – жакшы мугалимден жакшы насаат угуп, жакшы тарбия алгандыгында” деп айткандай, бул киши да өзүнүн жеткиликтүү, таасирдүү насааттары, олуттуу, орундуу сөздөрү менен көп муундарды тарбиялай алды десек болот.

Көп убакта адамдын аң сезимине туура, таамай айтылган сөз менен таасир этүү, тарбия берүү жөндөмү дал ушул Жумали акада бар. Анын нускалуу бир топ сөздөрүн мен тээ 90-жылдардан бери көп эле угуп келе жатам. Мисалы, Жумали агай көп айткан накыл сөздөр, макал-лакаптар: “Жакшылыкка жакшылык ар адамдын иши, Жамандыкка жакшылык эр адамдын иши. Жамандыкка жамандык кем адамдын иши, Жакшылыкка жамандык көр адамдын иши”; «Жамандын жакшысы болгондон көрө, жакшынын жаманы бол”; «Жакшы сүйлөгөн дурус, жакшылап уккан андан да дурус» – деген таризде улуу-кичүүнү укканда ыраазы кылат.

Чыгыш элдеринин тарбиялык, адептик-руханий баалуулуктарын колдонуу менен жаш муундарга таалим-тарбия берүү Жумали Адилбаевичтин тарбиялык кредосу катары караса болот. Муну менен Жумали ака жаш муундарга жакшылык менен жамандыкты, адамзаттагы баалуулуктарды ажырата билгенди, акыркы мезгилдердеги коомчулукту деградация жолуна салып жаткан жат көрүнүштөр – спирт ичимдиктерин ичүүдөн, баңгиликтен, сойкулуктан, кумар оюндарынан, сүткорлуктан, кылмышкерликтен, ар нерсеге көз карандылыктан алыс болууга чакырып, үндөгөнү алкоого татырлык көрүнүш.

Чыныгы педагог, таасын аалым, талыкпас тарбиячы катары Жумали Адилбаев КУУда, ОшМУда бир катар чыгаан мамлекеттик, саясий ишмерлерди, тарыхчы илимпоздорду тарбиялап чыкканы да биз үчүн чоң сыймык. Башканы коёлу аттуу-баштуу тарых илимдеринин докторлору, профессорлор С.С.Касмамбетовду, А.Асанкановду, Т.А.Абдрахмановду, А.М.Кылычевди, А.Акуновду, Б.Жумабаевди, Т.Чоротегинди, К.Таабалдиевди, Н.Алымкуловду, Т.Шейшекановду, М.Кожобековду, К.Молдокасымовду ж.б. атаса болот.

Менин баамымда бул адам өзү өкүнбөгөндөй байма-бай жана үлгүлүү өмүр сүрүп келе жатат. Бир айылдын, өрөөндүн эле эмес бүткүл кыргыз журтчулугуна таанымал болгон, Жумали агайыбыз табиятынан тубаса окутуучу, чыныгы аалым, таасын окумуштуу, талыкпас тарбиячы, шыгы, жөндөмү жетишкен мыкты усулчу, мыкты жетекчи, бир катар жаңы көз караштардын жана саамалыктардын демилгечиси жана ишке ашыруучусу катары маалым. Жумали аканин мындай асыл касиеттерин мен да жаштайыман көрүп, жакындан билип, көптөгөн жакшы пикирлерди кесиптештеринен, замандаштарынан, абройлуу аксакалдардан угуп, дараметиме жараша көкүрөк сезимим менен туюп келем. Элибиз сыйлап, урматтаган кадырлуу аксакал менен бүгүнкү күндө да ар түрдүү багытта баарлашуу мага  зор ырахат, чоң дем берет. Анын акыл-насаатын, ой пикирин, элибиздин, жерибиздин өткөн тарыхы, маданияты, каада-салты, үрп-адаты, азыркы учурдун көйгөйлүү маселелери, таалим-тарбиясы, учурдагы  жаштардын адеп-ахлагы, абийири жөнүндөгү асылзат сөздөрү, мени эле эмес көптөгөн адамдарды терең ынандырып өзүнө тартат.

Бекеринен касиетүү, накыл сөздүү, кыргыз эли байыртадан «алсызды күчтүү кылган билим, адамды улуу кылган эмгек, билим түгөнбөс казына, кенч, эмгек анын ачкычы» – деген нускалуу сөздөрүн айтпаса керек. Агайыбыз Жумали Адилбай уулу ушул нусканын өтөсүнө чыгып, билим, илим кенчин тереңдетип казып, анын жемиштерин жаштарга тартуулап өмүр сүрүп келүүдө. Ошол эмгегинен баар таап, калайык калкка аттын кашкасындай  белгилүү болду. Ар ким “өз эмгегинин үзүрүн көрөт” – деген ошол эмеспи. 

Абытов Байболот Капарович 

тарых илимдеринин доктору, профессор, Россия табигый илимдер академиясынын мүчө-корреспонденти, Ош мамлекеттик университети, Чыгыш таануу институту

Орусияда аскерге барбаган борбор азиялыктарга 20дан ашык кылмыш иши козголду

Москвада аскерге барбаган борбор азиялыктарга каршы 22 кылмыш иши козголду. Бул тууралуу Орусиянын Тергөө комитети билдирди.

Кеп буга чейин орус жарандыгын алган адамдар тууралуу болууда. Учурда укук коргоо органдары аларды издеп жатканы кабарланды. Эгер ал борбор азиялыктар чындап эле аскерге баруудан баш тартса, жарандыктан ажыратылат.

Буга чейин жарандык алган 80ден ашуун адам Орусиянын Куралдуу күчтөрүнө кызмат өтөө үчүн жиберилгени маалым болгон.

Ишемби күнү Тергөө комитетинин басма сөз кызматы аскердик кызмат өтөөдөн баш тартуу фактысы боюнча 12 кылмыш иши козголгонун билдирген. Мекеменин маалыматына караганда, аскер курагындагы 12 борбор азиялык Орусиянын жарандыгын алып, бирок октябрда чакыруу боюнча аскердик комиссариаттарга барышкан эмес. Буга байланыштуу полиция кызматкерлерине аларды издеп табуу тапшырмасы берилген.

Ушул жылдын аягына чейин аскерге 18 жаштан 27 жашка чейинки жарандар чакырылат. 2024-жылдын 1-январынан тарта аскерге чакыруу мөөнөтү 30 жашка чейин узартылат.

Орусиянын Кылмыш кодексинде аскерде кызмат өтөөдөн баш тартуу үчүн эки жылга абакка кесүү жазасы каралган.

Быйыл жай айында Орусияда мигранттарга каршы рейддер күч алган. Мамлекеттик Думада “армияга барбай, аскердик милдетин өтөбөгөн мурдагы мигранттарды жарандыктан ажыратуу” мыйзам долбоору сунушталган.

Орусиянын атуулдугун алган борбор азиялыктарды согушка тартуу өнөктүгү Москва Украинага согуш ачканда башталган.

Расмий эсепте, орус жарандыгын алган кыргызстандыктардын саны 600 миңден ашуун. Алардын бир бөлүгү кыргыз паспортунан баш тартпаганы кабарланып келет.

WPS индекси: Кыргызстан - аялдар үчүн Борбор Азиядагы эң кооптуу өлкө

Борбор Азия чөлкөмүндө Кыргызстан аялдар үчүн эң кооптуу өлкө бойдон калууда. Дүйнөдөгү аялдардын коопсуздугу жана бакубаттыгы боюнча глобалдык индекстин (WPS) жаңы баяндамасына ылайык, Кыргызстан бул көрсөткүчтө 95-орунда.

Кыргызстан 2021-жылы да WPS индексинде 97-катарда болуп, Борбор Азиядагы аялдар үчүн эң кооптуу өлкө деп таанылган.

Баяндамада Кыргызстанда аялдардын бийликтеги орду 20% ашпай турганы, 13% аялдар жакын адамдары тарабынан зордук-зомбулукка кабылары жазылган.

Индексте Кыргызстандан бир тепкич өйдө Өзбекстан жайгашса, Тажикстан 90чу, Казакстан 80-орунда. Ал эми Түркмөнстан Борбор Азиядагы аялдар үчүн коопсуз деп саналган өлкө катары 58-орунду ээлеген.

Аталган индексте 170 өлкөдөгү аялдардын абалы камтылган. Аялдардын абалын Норвегиянын Тышкы иштер министрлигинин колдоосу менен Жоржтаун институтунун Гендердик маселелер, коопсуздук жана тынчтык борбору 13 категория боюнча – аялдардын коомдогу, эмгек рыногундагы ордун, саясаттагы абалын, социалдык коопсуздугун изилдеген.

WPS индекси боюнча Европадагы тогуз: Норвегия, Дания, Финляндия, Исландия, Швеция, Швейцария, Люксембург, Австрия, Нидерланды жана Жаңы Зеландия аялдар үчүн эң коопсуз, Түштүк Судан, Конго, Борбордук Африка Республикасы, Ооганстан, жана Йемен абдан кооптуу өлкө болду.

Кыргызстандын статистика комитети жана бир катар уюмдар үч-төрт жыл мурун жүргүзгөн сурамжылоолорго караганда, Кыргызстандагы ар бир төртүнчү аял зомбулукка кабылат.

Ички иштер министрлиги акыркы эки жылда өлкөдө үй-бүлөлүк зомбулуктан 20 аял каза болгонун билдирген.

УКМК: Ош облусунун тургунун камайбыз деп коркутуп, 400.000 сом пара алышкан милициянын офицерлери камакка алынды

Кыргыз Республикасынын УКМК тарабынан укук коргоо органдарындагы коррупциялык кылмыштарды аныктоо, алдын алуу жана бөгөт коюу боюнча көрүлгөн иш-чаранын жүрүшүндө Ош шаардык ички иштер башкармалыгынын кызматкерлер тобунун курамында Ош облусунун тургунунан опузалап 400 миң сом өлчөмүндө акча талап кылган ыкчам кызматкер кармалды. 

Ош шаардык ИИБнын ыкчам кызматкерлери милициянын капитаны Т.Б.Н., милициянын майору И.И.И., милициянын капитаны Э.С.Э. жана милициянын майору Ж.у.Н. кылмыш жоопкерчилигине тартабыз деп коркутуу жолу менен Ош облусунун тургуну А.у.С.дан 400 миң сом өлчөмүндө акча каражатын опузалап алышкандыгы аныкталды.

Үстүбүздөгү жылдын 26-сентябрында көрүлгөн ыкчам-иликтөө иш-чараларынын алкагында 100 миң сом алып жаткан жеринен өнөктөшү жана Ош ШИИБнын ыкчам кызматкери, милициянын майору Ж.у.Н. кармалган. Жыйынтыгында акыркысы УКМКнын Ош шаары жана Ош облусу боюнча тергөө абагына киргизилип, калгандарына издөө жарыяланган.

2023-жылдын 3-октябрында козголгон кылмыш ишинин алкагында көрүлгөн чаралардын натыйжасында мурда издөөдө жүргөн Ош ШИИБнын кызматкерлери, милициянын капитаны Т.Б.Н., милициянын майору И.И.И. жана милициянын капитаны Э.С.Э. кармалып, Кыргыз Республикасынын Ош шаары жана Ош облусу боюнча тергөө абагына киргизилди.

УКМК: Кадамжайда баасы 1 миллиард 63 миллион сомдук 624 гектар трансформацияланбаган жер тилкесин жеке турак жай куруу үчүн сатып жиберген айыл аймактын жетекчилери камакка алынды

КР УКМК тарабынан Кадамжай районунун Кыргыз-Кыштак айыл аймагында трансформацияланбаган жерлерди жеке турак жай куруу үчүн мыйзамсыз берүү фактылары боюнча, Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 337-беренеси (Кызмат абалын кыянаттык менен пайдалануу) менен кылмыш иши тергелүүдө. 

Жүргүзүлгөн ыкчам-иликтөө иш-чараларынын натыйжасында аталган айыл аймактын айрым кызмат адамдарынын Д.Д.М., КА.С.  жана T.A.C. мыйзамсыз иш-аракеттери аныкталды, алар 2016-2023-жылдар аралыгында 61,37 га жер тилкесин жеке турак жай куруу үчүн бөлүп берүү боюнча мыйзамсыз чечимдерди чыгарган.

Мындан тышкары, жер тилкесин мыйзамсыз берүү боюнча башка фактыларды жашырууну көздөп, аталган адамдар жеке баюу максатында Кадамжай райондук жер мунапыс комиссиясы менен алдын ала сүйлөшүп, 600,53 гектар жерди мыйзамдаштыруу боюнча арыз беришкен, бирок иш жүзүндө 624 га жер экени аныкталды, анын ичинен 61,37 га мыйзамсыз токтом чыгаруу менен берилген, 6 га Д.Д.М. тарабынан 12 жакын байланыш адамдарына белек катары берилген, ал эми 556,63 гектар жер мунапыс боюнча комиссиясы менен макулдашып, жергиликтүү тургундар тарабынан басып алынган деп киргизилип, үй ээлеринин бар экендиги тууралуу маалыматтар жасалма көбөйтүлүп берилген. 

Ошол эле учурда, көз карандысыз эксперттин корутундусуна ылайык, мыйзамсыз берилген 624 гектар жердин баасы 1 миллиард 63 миллион сомго бааланса, анын ичинен мыйзамсыз чечимдин негизинде берилген 61,37 гектар жердин баасы 103 миллион 743 миң 145 сомду түзөт.

Жүргүзүлгөн ыкчам-иликтөө иш-чараларынын натыйжасында баасы 1 миллиард 63 миллион сом болгон 624 гектар жер тилкеси мамлекеттин балансына кайтарылды жана Баткен облусунун Кадамжай районунун Кыргыз-Кыштак а/а кызмат адамдарынын жеке кызыкчылыгын көздөгөн кадамдарына бөгөт коюлду. 

Эскертүү: мурда КР УКМК органдары тарабынан Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 209-беренеси (“Алдамчылык”) боюнча козголгон кылмыш ишинин алкагында Кыргыз Республикасынын И.Ж. аттуу жаранына жер тилкесин мыйзамсыз бөлүп берүү үчүн мурда алынган 106 миң сом өлчөмүндөгү паранын 50 миң сомун кайтарып жаткан жеринен Кадамжай районунун Кыргыз-Кыштак а/а жер маселелери боюнча башкы адиси К.А.С. кармалган.

Соттук териштирүүлөрдүн жыйынтыгында, кармалган К.А.С.нын турак-жайы, айыл чарба багытындагы жер тилкеси жана Хундай Портер үлгүсүндөгү унаасы, жалпы суммасы 5 млн 450 миң сом мамлекетке конфискацияланды.

Учурда бул мыйзамсыз аракеттерге тиешеси бар башка адамдарды аныктоо боюнча тергөө-ыкчам иш-чаралары жүрүп жатат.

Бишкекте бала бакчанын ордуна 12 кабаттуу үй салып сатып жиберген KGgroup курулуш компаниясынын ээси Имамидин Ташов камакка алынды

Кыргыз Республикасынын УКМК тарабынан Муниципалдык менчикти мыйзамсыз берүү жана пайдалануу фактыларын аныктоо жана бөгөт коюу боюнча иш-чаранын алкагында кылмыш иши козголуп, анын жүрүшүндө курулушка жарыяланган социалдык объектинин ордуна ижарачылар тарабынан турак жайларды мыйзамсыз куруу фактылары аныкталды. 

Жүргүзүлгөн атайын иликтөө иш-чараларынын натыйжасында, Бишкек шаарынын мэриясынын 2009-жылдын 30-июлундагы № 417 токтомуна ылайык, «О» ЖЧКсына бөлүнгөн жер тилкеге 280 орундуу бала бакча салынуусу аныкталды. Бирок, буга карабастан, «Бишкек Главархитектура» мамлекеттик мекемесинин жана «Кадастр» мамлекеттик мекемесинин жооптуу жана кызмат адамдары мыйзамсыз киреше алуу максатында «О» ЖЧКсынын жетекчилиги менен кылмыштуу топ түзүшкөн.  Бул адамдар белгиленген максатты бузуу менен архитектуралык-пландоо шарттарын иштеп чыгышып, жана инженердик-техникалык шарттарды жер астындагы унаа токтоочу жайлары бар 12 кабаттуу турак жайдын курулушуна карап, техникалык паспорт берүү жана тиешелүү документтерди тариздөө жол-жоболорун жүргүзгөн.

Белгиленген мыйзамсыз аракеттердин натыйжасында «О» ЖЧКсы мыйзамсыз түрдө 2 көп кабаттуу үйлөрдү куруп, аны сатып жиберишип, Бишкек шаарынын жакынкы райондорунун жашоочулары шаарда жетишсиз болгон бала бакчадан ажыратылган.

Ошентип, мамлекетке 52 миллион сом өлчөмүндө зыян келтирилген, ал ушул күнгө чейин «О» СК тарабынан төлөнбөй келген.

2023-жылдын 26-октябрында тергөө иштеринин жыйынтыгы боюнча, Кыргыз Республикасынын Жазык-процесстик кодексинин 96-ст., «О» ЖЧКсынын ээси – Т.И.А. кармалып, Бишкек шаардык ички иштер башкармалыгынын убактылуу кармоочу жайына камалды.

Учурда бул кылмыштарга тиешеси бар башка кызмат адамдарын жана башка адамдарды аныктоо боюнча тергөө жана ыкчам издөө иш-чаралары жүргүзүлүүдө.

Адахан Мадумаров УКМКнын тергөө абагынан ооруканага которулду

Жогорку Кеңештеги оппозициячыл “Бүтүн Кыргызстан” фракциясынын лидери, депутат Адахан Мадумаров 26-октябрда эртең менен Бишкектеги Мирсаид Миррахимов атындагы улуттук кардиология жана терапия борборуна которулду.

Бул тууралуу “Бүтүн Кыргызстан” партиясынын өкүлү Мирбек Мунарбек уулу билдирди.

Буга чейин анын адвокаты Мадумаровдун саламаттыгы начарлап кеткенин, ооруканага жаткырлышы керектигин билдирген.
Бишкектин Биринчи Май райондук сотунда 18-октябрда Мадумаровго козголгон кылмыш ишине байланыштуу алдын ала соттук угуу жабык өткөн. Жараянга анын адвокаттары гана киргизилген. Кийинки отурум 30-октябрга белгиленген.
Саясатчынын адвокаттарынын бири Юлия Богданова буга чейин ишке “жашыруун” деген белги коюлгандыктан, эч кандай маалымат алууга мүмкүн болбой, юридикалык жардам берүү кыйын болуп жатканын маалымдаган. Мадумаров өзүнө каршы ачылган кылмыш ишинин саясий өңүтү бар экенин айтып келет.
Бийликтин дарегине ачык сын айтып келген депутатты милиция 2-сентябрда кармап кетип, соттун чечими менен Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин (УКМК) тергөө абагына 24-октябрга чейин камалган.
Кыргыз-тажик чек арасындагы тилке боюнча 2009-жылы протоколго кол койгону үчүн ага “Мамлекеттик чыккынчылык” деген берене менен айып тагылган. Президент Садыр Жапаров ошол протоколдун айынан Баткендеги Төрт-Көчө талаш жаратып жатканын билдирген. Мадумаров ал протоколдун юридикалык күчү жок экенин айткан.

УКМК Көлбаев "Күрмөнтү цементти" көзөмөлдөп келгенин билдирди

Улуттук коопсуздук комитети (УКМК) “Күрмөнтү цемент” ишканасынын 93,17% үлүшү Мамлекеттик мүлктү башкаруу агенттигине өткөнүн билдирди.

Анда бул атайын операцияда атып өлтүрүлгөн кримтөбөл Камчы Көлбаевге (Камчыбек Асанбек) байланыштуу иштерди тергөөнүн алкагында ишке ашканын кабарлады.

“УКМК Камчы Көлбаевдин тобунун кылмыштуу кирешелерин легалдаштырууга (адалдоо) байланыштуу бир катар кылмыш иштерин иликтөөнү улантып жатат. Тергөөдө Көлбаев жасалма жана жеке компаниялар аркылуу “Күрмөнтү” цемент заводунун ишин көзөмөлгө алганы аныкталды. Ишкананы арзан баада менчикке өткөрүү максатында анын банкрот болушуна жасалма шарттар түзүлгөн”,- деп жазылган маалыматта.
Мунун алдында УКМК Көлбаевдин акчасына сатылып алынды деген 15 асыл тукум жылкы аныкталганын билдирген. Мекемелер аралык баалоо комиссиясы алардын жалпы баасын 79 790 000 сом деп эсептегенин маалымдаган.
“Камчы Көлбаевдин уюшкан кылмыштуу тобунун аталган мүлкү кийин аукциондо сатуудан түшкөн каражаттар мамлекеттик бюджетке кайтарылат”,- деп жазылган маалыматта.
УКМК ушул айдын башында Көлбаевдин жалпы наркы 500 миң доллардан ашуун асыл тукум жылкылары мамлекетке алынганын кабарлаган.
Атайын кызмат Көлбаевге байланыштуу Кылмыш-жаза кодексинин “Уюшкан топту түзүү же ага катышуу”, “Куралды, ок-дарыны мыйзамсыз жүгүртүү” жана “Кылмыш жасоого аракеттенүү” беренелери менен иш козголгонун кабарлаган. Анда “Көлбаевдин жана анын кол астындагы адамдардын опузалоо жана рейдерлик аракеттери аркылуу алынган мүлктү жана активдерди мыйзамдаштырууга, башка да оор жана өзгөчө оор кылмыштарга катышы бар кылмыштуу топтун лидерлери жана 20 чакты активдүү мүчөсү” кармалганын билдирген.
Ошондой эле Көлбаев менен байланышта болгон 40тан ашык жаран кылмыштуу топтун активдүү мүчөсү катары кармалганын, ага тийиштүү делген жалпы наркы бир миллиард долларлык актив камакка алынганын билдирген.
Андан сырткары Көлбаев жана Бажы кызматынын төрагасынын мурдагы орун басары Райымбек Матраимов менен байланышта болгон элүүгө жакын бажы кызматкери иштен бошотулган.

Кыргызстан үч көмүр кенин кытай компаниялары менен чогуу иштетет

25-октябрда Кытайдын премьер-министри Ли Цяндын Бишкектеги расмий сапарынын алкагында 12 документке кол коюлду.

Алардын арасында кытай компаниялары менен Кыргызстанда үч көмүр кенин бирге иштетүү, шамал жана күн энергиясын өндүргөн ишканаларды чогуу куруу жана кыргыз-кытай чек арасына чукул жерде логистикалык көмүр борборун түзүү тууралуу макулдашуулар бар.

Документтер:

  1. Кыргызстандын Министрлер кабинети жана Кытайдын өкмөтүнүн ортосундагы 2023-2027-жылдарга чек аралык кызматташуу программасы;
  2. Кыргызстандын президентине караштуу Инвестициялар боюнча Улуттук агенттиктин, Кыргызстандын Санарип өнүктүрүү министрлигинин жана Кытайдын Коммерция министрлигинин ортосундагы санариптик экономика чөйрөсүндө инвестициялык кызматташууну тереңдетүү боюнча өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандум;
  3. Кыргызстандын Экономика жана коммерция министрлиги менен Кытайдын Эл аралык кызматташтык жана өнүктүрүү боюнча мамлекеттик агенттигинин ортосундагы “Бишкек шаарынын жол тармагын өнүктүрүү” (3-фаза) долбоорун ишке ашыруу боюнча сүйлөшүүлөрдүн протоколу;
  4. Бишкек жана Чэнду шаарлары ортосундагы өнөктөштүк мамилелерди орнотуу тууралуу келишим;
  5. Кыргызстанжын Улуттук банкы менен China Construction Bank Corporation ортосундагы өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандум;
  6. “Кыргызкөмүр” мамлекеттик ишканасы менен “Hebei Jinsheng Mining Engineering Co., Ltd” компаниясынын ортосундагы “Тегене” көмүр кенин биргелешип иштетүү жөнүндө макулдашуу;
  7. “Кыргызкөмүр” мамлекеттик ишканасы менен “Томирис-Кен” ишканасынын ортосундагы “Сүлүктү талаа-11” көмүр кенин биргелешип иштетүү боюнча биргелешкен иш-чаралар жөнүндө макулдашуу;
  8. “Кыргызкөмүр” мамлекеттик ишканасы менен “Kashi Shunbaofu Trade and Еxport Trade Corporation” кытай компаниясынын ортосундагы “Торугарт 1” көмүр кенин биргелешип иштетүү боюнча биргелешкен иш-чаралар жөнүндө макулдашуу;
  9. Ош облусунун Алай районунда жайгашкан “Эркечтам” кыргыз-кытай чек арасына жакын жер тилкесинде ленталык конвейердик логистикалык көмүр борборун биргелешип куруу боюнча биргелешкен иш-чаралар жөнүндө макулдашуу;
  10. Кыргызстандын Энергетика министрлиги менен “Goldwind Science and Technology Co., Ltd” компаниясы ортосундагы Кыргызстанда кубаттуулугу 3 ГВт чейин шамал электр станцияларын куруу жөнүндө макулдашуу;
  11. Кыргызстандын Энергетика министрлиги менен “Molin Energy Company Limited” компаниясы ортосундагы Кыргызстанда күн электр станцияларын куруу жөнүндө макулдашуу;
  12. Кыргызстандын президентине караштуу Инвестициялар боюнча Улуттук агенттиктин жана “Delong Steel Group Co., LTD” ортосундагы кызматташуу жөнүндө меморандум.

Ли Цян Кыргызстанга 24-октябрда расмий сапар менен келген. Аны президент Садыр Жапаров менен Министрлер кабинетинин төрагасы Акылбек Жапаров кабыл алып, эки тараптуу кызматташууну өнүктүрүү маселелери талкууланды.

Быйыл августта Үрүмчүдө өткөн кыргыз-кытай бизнес-форумунда курулуш, гидроэнергетика жана билим берүү тармактары боюнча 1 млрд доллардан ашуун документтерге кол коюлган.

Кытай – Кыргызстандын эң башкы инвестору. Майдын аягында өлкөнүн тышкы карызы 4 млрд 489,7 млн долларды түзгөн. Бул сумманын 1 млрд 734,58 млн доллары – Бээжинге төлөнчү карыз.

ШКУга жана КМШга мүчө өлкөлөрдүн өкмөт башчылары Бишкекке келди

ШКУга жана КМШга мүчө өлкөлөрдүн өкмөт башчыларынын жыйынына катышуу үчүн Бишкекке Ирандын биринчи вице-президенти Мохаммад Мохбер, Орусиянын өкмөт башчысы Михаил Мишустин, Өзбекстандын премьер-министри Абдулла Арипов, Беларустун премьер-министри Роман Головченко, Казакстандын премьер-министри Алихан Смаилов келди.

Аларды 25-октябрда “Манас” аэропортунан Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Бакыт Төрөбаев тосуп алды.

26-октябрда Бишкекте Шанхай кызматташтык уюмуна (ШКУ), Көз карандысыз мамлекеттер шериктештигине (КМШ) мүчө мамлекеттердин өкмөт башчыларынын жана жана Евразия экономикалык биримдигинин өкмөттөр аралык кеңешинин жыйыны өтөт.

ШКУнун жыйынына катышуу үчүн Пакистандын тышкы иштер министри Жалил Аббас Жилани да Бишкекке келген. Аны 25-октябрда президент Садыр Жапаров кабыл алып, эки тараптуу кызматташууну талкуулашты.

Президент Жапаров эки өлкө ортосунда соода алаканын көлөмүн көбөйтүүгө мүмкүнчүлүк бар экенин айтып, пакистандык инвесторлор менен тыгыз кызматташуу жаатында иш алып барууну сунуштады.

Ушул эле күнү Министрлер кабинетинин төрагасы Акылбек Жапаров Ирандын биринчи вице-президенти Мохаммад Мохберди кабыл алды. Жапаров Кыргызстан инвестициялык климатты жакшыртуунун үстүндө аракеттенип жатканын айтып, деңизге чыгуу үчүн Ирандын аймагын пайдаланууга кызыкдар экенин билдирди.

“Кыргызстандын Иран рыногуна төө буурчакты экспорттоо үчүн чоң потенциалы бар. Төө буурчак 55 миң гектардан ашык аянтты ээлейт, 2022-жылга карата дүң жыйым 78 276 тоннаны түздү”, – деди Акылбек Жапаров.

24-октябрда Кытайдын премьер-министри Ли Цян расмий сапары менен Бишкекке келген. Ал сапардын алкагында эки тараптуу жолугушууларды өткөрүп, 12 документке кол коюлду. ШКУнун өкмөт башчыларынын жыйынына Ли Цян да катышат.

Меню