ДАЙДЖЕСТ СМИ

— Кеп Текебаевдин кармалгандыгы же кармалбагандыгы жөнүндө эмес. Айтайын дегеним, ошол ыкма жөнүндө кетип бара жатат. Текебаев бирөөгө жагабы, жакпайбы, ал мамлекеттик ишмер. Ал Жогорку кеңештин мурунку төрагасы жана бир канча жолку чакырылыштын депутаты. Башында азыркы бийликтегилер менен чогуу жүргөн менен соңку кездерде оппозициялык топтун төрагасы катарында дагы караш керек. Намысыңа келесиң да, эмнеге башка мамлекеттин жараны, биздин бир очойгон партиянын төрагасын, ушундай деп, койду деген сөздүн аркасы менен чоң операция жасагандай болуп, анан ошол самолеттон колуна кишен салышкан, жөн эле кечирип коюңуз, биздин силерге суроолорубуз бар эле, келип кетесизби, десе бара турган эле нерсе да. Текебаев башка жака качып кете турган киши эмес. Андан да баш кесер, жанкечтини кармагандай кылып, сыпаттап жаткандыгы, бул уят иш. Бул жеке Текебаевдин намысына шек келтирүү эмес, бул бүтүндөй кыргыз журтчулугуна, кыргыз саясатына тийгизген абдан чоң сокку. Эгерде кайсы бил маселелер боюнча кармаган болсо, үй камагына деп коюп, Бишкектен сыртка чыкпоо жөнүндө кол койдуруп алып, тергөөнү жүргүзө бер, эч ким сага тоскоолдук кылбайт. Анан ошол күнөөлөр далилденген соң элдин алдына келип, ийне-жибине чейин айтып, андан кийин чара колдонсоң эл деле толкубайт. Бул иштер, баягы кемчонтойлук. Мыйзамдуулукка карасанатайлыкты күч алдыруу. Эгер чындык үчүн күрөш боло турган болсо, баары мыйзамдын чегинде жүрүшү керек. Дем алыш, майрам күндөрүнө карабастан ушундай далбастаганы, бул абдан алсыздыгын билдирет. Азыркы УКМК мамлекеттин коопсуздугу үчүн эмес, кандайдыр бир топтун кызыкчылыгын коргоп жаткандыгы көрүнүп калды да. Себеби, ал жерге таптакыр кызматты түшүнбөгөндөрдүн келип калгандыгынын кесепетинен десек болот. Маевский ушундай көрсөтмө берди дейт. Ал эмне жети жыл талкан салып жаттыбы же комага түшүп бүгүн ойгондубу? Бул маселени 2010-жылы эле көтөргөнбүз деп жатат. А эгер 2010-жылы көтөргөн болсо, ошондо неге чара көрүлгөн жок. «Мегакомдун» тегерегиндеги чыр да ошондон бери уланып келе жатат. Эмне үчүн ошондо эле чекит коюлган жок? Ошондуктан, ойлонулбаган, жакшы эмес аракеттер бүдөмүк ойлорду жаратат. Мен муну ким болсо ошол болсун, айтар элем. Эч кимдин башына андайды салбасын.  Кыргызстанда белгилүү жарандарды, белгилүү эмес болсо дагы кыргыздын жаранын биринчи кезекте укугун коргоого аракет жасалышы керек. Айрым учурларда туура эмес пикирлер кетип калып жатат. Эми аны ар-бир кишинин өз абийирине коёлу.

Булак: “Жаңы Ордо”

Абакта жаткан “Ата-Мекен” партиясынын лидери Өмүрбек Текебаевдин юристтери “Манас” аба майданына жакын Дача-СУ аймагында кулаган учактагы жүктүн ээсинин ким экенин атайын документтер менен көрсөтүштү. Документте көрсөтүлгөн маалыматка ишенсек жүктүн ээси президент Алмазбек Атамбаев жана жубайы Раиса Атамбаева  экен. Буга канчалык деңгээлде ишенүүгө болот?

Марат Кайыпов, экс-министр:

«Текебаев балким ошол жүктүн ээсине тийешелүү документ тапкандыр»

— Жүктүн кимдики экенин бийлик ушул күнгө чейин жашырып жатканы ошол жүктүн ээси бийликтеги эң жогорку киши экендигин айгинелеп турат. Текебаев балким ошол жүктүн ээсине тийешелүү документ тапкандыр. Бирок, анын түп нускасын көрсөтүш керек. Көчүрмөсүн эмес, түп нускасын көрсөтсө туура деп ишенсе болот. Биз жүктүн ээсинин ким экенин азыр билбесек кийин билебиз. ИКАО деген Эл аралык авиация уюму бар. Ошонун Монреалда кабыл алган конвенциясынын негизинде жүк ташыган авиа компания жүк жоголсо же бузулса, болбосо кыйрап калса жүктүн ээси камсыздандырылган чыгымын төлөп берет. Ошону алгандан кийин гана баарын билебиз. Ага чейин бул бизге табышмак бойдон кала берет.

Мамбетжунус Абылов, коомдук ишмер:

«Эрдоган “Кыргызстанда Гүлендин балдарынын баары бийликке кирип кетиптир”- деп айтты. Чын эле ошондой экен»

— Бул документке ишенсе, ишенбесе да болот деген пикирде болуп турам. Атайын органдын документин эч качан физикалык жүздөргө бербейт. Эгер маалыматтар атайын органдан чыкпаса анда мыйзамсыз болуп эсептелинет. Бул документ түрктөрдүн авиа компаниясына тийип, анан алар аркылуу булардын колуна тийсе анда чындык болуп эсептелинет. Анткени, расмий орган менен компаниялар иштешет дегендей. Булар бийликте турганда чындыкты уга албайбыз. Кечээ жакында Турциянын элчиси бизден бул документ берилген эмес деп айтып жатпайбы. Экинчи жагынан алып караганда негиз болушу мүмкүн. Балким, булар документти башка органдар аркылуу алышкандыр. Анда бул мыйзамдуу документ болуп эсептелинет. Биздин УКМКдан документ чыкпайт. Түркиянын чалгындоо кызматынан документ чыгабы? Булар эгерде түрктөргө кайрылып, ушундай иш чара болуп калды, биз бул жагын билбей жатабыз дей турган болсо түрктөр таап алып берсе жакшы. Булардын түрк бийлигине түз чыгып суроого укугу жок. Анткени расмий бийлик жеке адамдар менен иштебейт. Алар бир гана Эл аралык келишимдердин негизинде гана беришет. Ал жакта маалымат бөлүшүү деген норма бар, ошол аркылуу ишке ашырылат. Атайын органдар мындай маалыматтарды ката жазмак турсун үтүрдү туура эмес коюшпайт. Түркиянын президентинин аппаратында өтө сабаттуу адамдар иштешет. Биз билгендей 650 жыл мамлекеттүүлүгү турган өлкө. Ката жазышпайт, ушунчалык так иштешет. “Ата-Мекен”  партиясынын юристи дагы жакшы сүйлөй албай койду. Эмнеге алар кагаздарды депутаттык гана комиссияга берет. Ал кыз “түп нускасы бизде, комиссиянын колуна тапшырабыз, биз жооп беребиз”-десе болмок. Тилекке каршы айта албай коюшту. Бул деген өтө коркунучтуу нерсе. Эгер документ жасалма болсо партиянын юристи бүгүн камалып кетиши мүмкүн. Эгер бул документ чын болсо анда президентке тез арада импичмент жарыялап, дароо кызматын тапшырып бериши керек. Кызматтан кеткенден кийин баш коргоо чарасын ачып кылмыш ишин козгоп, качып кетпеши үчүн үй камагына чыгаруу зарыл. Сот эмне деп жыйынтык чыгарат, ошого жараша жазасын алуусу зарыл. Ошол учак Кыргызстанга 52 жолу келиптир бирок кайда таратканы белгисиз экен. Алынып келинген товарлар кимге тийешелүү экендигин эч ким билбейт. Патентке 1000 сом төлөп коюп жеке иштерин жасап жүрө беришет. Депутаттарыбыз жакшы болгондо бүгүн маселе көтөрүп, комиссия түзүп Турцияга жөнөтүшсө, алар барып изилдеп келишсе болмок. Эрдоган “Кыргызстанда Гүлендин балдарынын баары бийликке кирип кетиптир”- деп айтты. Чын эле ошондой экен. Бул жерде мындай ишти Гүлендин кишилери дагы  жасашы мүмкүн.

Эркин Булекбаев, экс-депутат:

«Балким, Түркиянын бийлиги бул ишке Атамбаевди аралашты деп атайын жасап жаткандыр»

— Документ чыккандан кийин бул факты боюнча иш козгоп тергөө иштерин жүргүзүү керек. Документ чыккандан кийин күнөөлөнүп жаткан адам жоопкерчиликти алып өзүнүн ак экенин көрсөтүү зарыл. Атайын органдар патриот болобу-болбойбу, бул ишти жасоосу зарыл. 2004-жылы биздин Кыргызстанда дагы Акаевдин бийлиги кыргыз элин ит менен аттан төмөн кылганда “Көк бөрү” федерациясынан сурап көргөм. Аттарга кандай документ колдоносуңар десем паспорт жана ветеринардык справка деп айткан. Ошол убакта элдин паспорту жок болчу. Бул маалыматты эл мага бергенде атайын иштерди карап көтөрүп чыккам. Балким биздин атайын кызматтарда деле бийликке баш ийбеген патриоттор бар чыгаар деп ойлойм. Сентябрь айында Атамбаев БУУнун жыйынына бара жатып ооруп калганда Түркиянын бир дагы расмий бийлиги келген эмес. Бул деген Атамбаевди кабыл албаганын билдирет. Балким, Түркиянын бийлиги атайылап бул ишке Атамбаевди аралашты деп атайын жасап жаткандыр. Бул оюнчук эмес, эгерде мамлекет башчысынын аты аталып жаткан болсо, ал аз келгенсип үй-бүлөсүнүн аты аталып жатса президент өзү моралдык жактан жоопкерчиликти алышы керек.

Булак: “Жаңы Ордо”

Өкмөттүн Ысык-Көл областы боюнча ыйгарым укуктуу өкүлү Аскат Акибаев тууралуу бир топ нааразы пикирлер айтыла баштады. Бирок Сооронбайдын өкмөтү териштирип, ак экенин же көк экенин айтып койгон жок. Талкан сугунуп алышкансып унчугушпайт. Ооба, Акибаев уюштургуч жагынан алдыга киши салдырбайт, көчмөндөр оюндарын да жогорку деңгээлде өткөрүүгө область жетекчиси катары салым кошту. Бирок кандай гана болбосун, артынан эл нааразы болуп турган жетекчиде бир мандем болот эмеспи, ошону ачыктаган бир жан жок. Бизге жеткен маалыматтарга караганда Акибаевди президенттин аппарат жетекчиси Сапар Исаков корголоп, колтугуна катып жатыптыр. Эмнеге? Мына бул суроого биз да жооп таппай турабыз. Дегинкиси, Сапар Исаков деген жигит бирөөнү «крышовать» эткенге жарап калыптыр. Бали…

Булак: “Ачык саясат”

— Өмүрбек байке, саламатсызбы. Текебаевдин камалышы тууралуу сиздин ойду уксак, сиз айтып жүргөн маселе менен камалбадыбы?

— Мен мурун айтсам Атамбаев да, Прокуратура да (Салянова) көңүл бөлбөй койгон. Анда эки дракон «дос» эле. Эми экөө согуша кеткенден кийин орустарды таап Текебаевди камакка алышты. Эгерде ошол маалда Текебаев менин тилимди укканда камакка алынмак эмес.

— Сиз бир миллион долларды орустар алып келгенин, Текебаев алганын көргөнсүзбү?

— Мен көргөн эмесмин, орустар менен жолугушуусуна катышкам. Андан кийин Чотонов 1 миллион доллар алып, партиянын ишине жумшаганын айткан.

— Маевский менен сиз да жолуккансызбы?

— Текебаевдин кабинетинде жолукканбыз. Мен “Мегаком” боюнча комиссиянын башчысы элем. Ошон үчүн мени да Текебаев чакырган.

— Маевскийдин билдирүүсүндө сиздин атыңыз аталбаптыр го?

— Ал менин фамилиямды эстеп жүрүптүрбү же мага акча бербесе…

— Сизди «Ата-Мекенчилер» коркутуп жатабы? Коркутуп жатат деген маалымат чыгып кетпедиби?

— Жок. 5-каналга интервью бербей койсом ошентип жазышыптыр.

— Текебаев сизди ушул маселе боюнча сотко берип, утуп алган болчу. Эми сиз аны сотко бересизби?

— Көрөбүз аны.

— Демократ саясатчы, эл өкүлү болгон кишисиз. Текебаевди аэропорттон күч колдонуп кармап кеткени мыйзамдуу болдубу?

— Кармай турган болгондон кийин каяктан кармаганы маанилүү эмес. Түлеевди үйүнөн алып кеткенде бала-бакырасы боздоду деп жазгансыңар.

Булак: “Жаңы Ордо”

Эл көзүндөгүлөрдүн өз тилин унутуп өңгө тилде сайрап турганы кыргыз тилин чанганыбы? Же аны үйрөнүүгө мойуну жар бербегениби? Албетте чет тилин билген ар бир адамдын өзү үчүн абдан жакшы. Бирок ал ошол тилде сүйлөнгөн өлкөлөргө барганда. Же жеке жашоосунда колдонсо дурус болмок. Бул ой Парламентте эл өкүлдөрү кыргызча берген суроого орусчасынан сайраган Баш прокурор айымдын кебинен улам пайда болду. Эми Индира айымдын бул жогорку кызматтардын бирин ээлеп турганына эки жылдын жүзү болду. Эл көзүндөгү адам. Бул учурда дитин койсо ар бир сөзү кыргыз тилинде чыгып турмак. Мунусу, “өлкөдөгү мыйзамды өзүм көзөмөлдөйм, баары мен каалагандай болот” дегендей текеберленгенге окшошуп калыптыр. Ал эми ушундай эле сынды соц.түйүндөрдөн далай эле угуп бирок “быш” – деп койбогон ЖКда дагы бир депутат айымыбыз бар. Спикердин орун басарлыгын аркалаган, “РАЖ” фракциясынан депутат Алтынай Өмүрбекова деген. Ушул айым дагы, кой десе болбой улуу трибунада орусчасынан кетип туруп алат го. Соцтүйүндөрдө деле ошол, кыпкыргызча берилген суроолорго кашайып орусчалап жооп берип жатып калат. Анан ошол эле жерден расмий тилди жакшына түшүнө бербеген айрымдар ой да ашатып, нааразы болуп калганын көрөсүң. Болбосо, Алтынай айым кыргызчаны жакшы эле сүйлөйт. Айтылуу Манас атабыз жердеген, Чыңгыз атабыз чыккан Таластын эле кызы.
Булак: “Ачык саясат”

— Аида Жеңишбековна, сизди Башкы прокурор менен УКМКнын төрагасынын парламентке келип берген маалыматы канааттандырдыбы?

— Негизи акыркы болгон окуяга баа бергендей каралыш керек болчу. Тилекке каршы биз өзүбүздүн берген суроолордун көпчүлүгүнө жооп ала алган жокпуз. Мен ойлойм аларда жооп жок. Карап атабыз, карайбыз эле деп жатышат. Кээ бир өтө маанилүү маселелерде Россиядан акчаны чын эле алган болсо сөзсүз түрдө бажы тармагынан декларация толтурулушу керек. Эгер кимдир бирөө ошондой көрсөтмө берип жаткан болсо акча чын эле өткөнбү же өткөн жокпу деп сураш керек эле. Алар болсо эми карайбыз дейт. Эми каралып жатат, иштин үстүндө карап жатабыз дешүүдө. Иш козгоордон мурун тастыктап алып, анан жарыялап андан кийин иш козгош керек болчу. Кээ бир маселени карап атабыз десе кээ бир маселени тергөөнүн купуясы деп койду. Көп суроолорубузга канааттандыраарлык жооп ала алган жокпуз десем туура болот.

— Бүгүнкү чыгып жаткан документ боюнча эмнени айта аласыз?

— Азыр эч нерсе деп айта албайм. Ошондой маалымат чыкты. Бүгүн жактоочулар маалымат жыйын бериптир. Биз Жогорку Кеңеште жыйында элек. Азыр алар менен деле сүйлөшкөндөй боло элекпиз. Бирок биз фракциянын жыйынын чогулталы деп чечтик. Андан тышкары дагы социалдык көп маселелер болуп жатат. Коллегалар менен талкуу кылсак бүгүн келген маалыматка тийешелүү Дача-СУ маселеси боюнча дагы көп маселелер бар экен.

— ”Белизгейт” боюнча дагы кылмыш ишин козгободу беле? Азыркы документ менен кылмыш ишин козгосо болобу?

— Эч болбойт эле, козгогон күндө дагы Маевский дегенди камакка алыш керек болчу. Бирок биздикилер аны камакка алган жок. Бул өзү ошол УКМКга кирип, өзүн жайбаракат сезип, телефон менен сүйлөшүп, ал жактан чыгып аба майданга барганы чоң суроолорду жаратат. Эмне үчүн башка мамлекеттин жаранына ошондой мамиле болду? Анын үстүнө Өмүрбек Чиркешовичти камакка алып жаткандагы соттун чечимин окусак “Башка күбөлөргө кысым көрсөтөт”деп жазыптыр. Бүгүн бизге белгилүү болгон жарандар башка өлкөдө жашап, Кыргызстанда жашабаса кантип кысым көрсөтөт эле? Ошондуктан камаганга дагы эч кандай негиз жок болчу.

— Түркиядан келген документтер кылмыш ишин козгогонго негиз болуп бере алабы?

— Биз баарын дыкат карайлы деп айттым. Чындыгында биз ал документтерди көргөн жокпуз. Алардын баарын карап чыгып анан пикирлерди айтабыз.

— Өмүрбек Текебаев 48 сааттан кийин чыгат деген үмүт бар эле. Соттун чечими башкача чыгып калды. Мындан кийин митингдер токтойбу?

— Жок, токтобойт. Биз мөөнөтсүз митинг дегенбиз. Өмүрбек Чиркешович бошогонго чейин ушинтип чогулуп өзүбүздүн нааразчылыгыбызды билдирип турабыз.

— Өмүрбек Текебаевдин ак экенине ишенесизби?

— Жүз пайыз ишенем.

Булак: “Жаңы Ордо”