ММК ДАЙДЖЕСТ

Алтай Республикасынын Эл жазуучусу, Алтай Республикасынын жазуучулар Союзунун төрагасы, РФ жазуучулар Союзунун тең төрагасы, Россия тил академиясынын академиги, Славян академиясынын мүчө-корреспонденти, Россия табигый илимдер академиясынын мүчөсү, чыгыш таануучу, философ жана акын-жазуучу Боронтой Янгович Бедюров үстүбүздөгү жылдын 20-мартында 70 жашка толду.

Боронтой ага менен биз Бишкек шаарындагы “Талисман” чайканасында, чай үстүндө баарлаштык.

— Ата тегигиңиз жөнүндө кеп кыла кетесизби?

— Байыртадан эле ар бир алтайлык өз ата тегин жок эле дегенде жети атасына чейин билүүгө милдеттүү болгон. Ал тургай, алар ата тегин ак сөөктөргө да караганда мыкты билишкен. Менин атам Жаңа чоң атам Бөдүр сыяктуу эле Оймон өрөөнүнүн жергиликтүү тургуну болгон. Апам Теректүү тоо кыркаларынын ары жагындагы Кара-Гол өрөөнүндө туулуп, өскөн. Мен Онгудайда жарык дүйнөгө келип, 16 жашыма чейин таяке журтумда Кулады жергесинде жашап, чоңойдум. Бала чагымдан акылман карыялардын чөйрөсүндө өстүм. Бой тартканда мен аларды элдик академиктер деп атадым. Алардын аң-сезиминдеги руханий, маданий дөөлөттөрдүн молдугу, акыл чабыттарынын тереңдиги таң каларлык эле. Тилекке каршы, азыркы техникалык өнүгүүнүн заманында бир нече жогорку дипломдуулар арасында да мындай адамдар өтө сейрек кездешет.

Алтайлыктарда бабаларын “ажа” дешет. Кыргыздардын эл башчысын “ажо” дешкени мени байыркы кыргыздар журт башчысын балким, “ажа” дешкенби деген ойго келтирет. Менин балдарымдын көпчүлүк азыркы жаштардай эле өз ата- бабаларынын тарыхына, маданиятына кызыккандыгы мени, албетте, кубандырат.

— Окумуштуулар нечен жүз жылдыктардан бери Тоолуу Алтайдын тарыхына, маданиятына, руханий мурастарына кызыгып келишет. Сиздин көз карашыңызда Тоолуу Алтайдын кайталангыс сыры эмнеде?

— Мен темадан бир аз четтесем, кечирип коёсуздар. “Тоолуу Алтай” терминин мен Алтай Республикасын атоодо эле эмес, чындыкка жатпаган аталыш, тавтология болгону үчүн чейрек кылымдан бери колдонбойм. Россиянын өзүндөгү эле Алтайдын тоолуу бөлүгү үч Швейцариянын аймагына барабар. Ал эми Алтай Республикасынын аймагы анын үчтөн экисин ээлеп турат. Бул жөнүндө XIX кылымдын экинчи жарымында сибирлик улуу публицист Н. М. Ядринцев да белгилейт. Алтай Республикасын жөн эле Алтай деп атайм, анткени Алтай “Алтын тоо” түшүнүгүн билдирерин биз баарыбыз билебиз. Тоолуу Кавказ, тоолуу Тянь-Шандар болбогондой эле, Тоолуу Алтай да болбостугун мен миң жолу жазып да, айтып да келем. Жалпысынан алганда, Алтай түшүнүгү кыйла кең мааниге ээ, кенен түшүнүк. Ал Түндүктөн Томск тайгасынан Түштүктөгү Гоби чөлүнө чейин, Эн-Эртиштен Батышка карай Чыгыштагы Байкал көлүнө чейин созулуп жатат. Ошентсе да, дал биздин Алтайды Н. К. Рерих “Сибирдин гана эмес, бүтүндөй Азиянын ажайып керемети” деп атаган.

— Алтайды дүйнөгө Н. К. Рерих ачкан дешет. Табышмактуу аймак дагы кандай сырларды катып жаткандыгы жөнүндө Сизден уккубуз келет…

— Менин оюмча Н. К. Рерих баарынан мурда Алтайды биринчи кезекте өзү үчүн ачкан. Анын Алтай алдындагы сиңирген эмгеги — ​анын Алтайдын руханий дөөлөттөрү, табышмактуу сырлары жөнүндө Америкага жана Европага айткандыгында. Ал эми Алтайды изилдөө Рерихке чейин эле Петр Биринчинин, Ломоносовдун тушунда жүргүзүлгөн. Рерих XVIII — ​XIX кылымдарда Сибирь менен Алтайды изилдеген көрүнүктүү орус саякатчылары, географ, түрколог, этнограф, тарыхчылар Пржевальский, Потанин, Певцов, Козловдордун илимий эмгектерин окуп, жакындан таанышкандан кийин гана Алтайга келип отурбайбы. Мен өзүмдүн “Алтай жөнүндө сөз” аттуу эмгегимде аталган изилдөөчүлөрдүн эмгектерине таянып, 20 жылдан ашык мезгилден бери ар түрдүү учурда изилденген материалдарды системалаштырууга аракет жасадым. Биз Алтайдын географиясы, табигый өсүмдүктөрү, жаныбарлар дүйнөсү, тарыхы, маданияты жана руханий дөөлөттөрү жөнүндө канчалык көп билсек, өзүбүздүн улуттук, маданий, руханий дөөлөттөрүбүздү ошончолук терең аңдап-сезип, алардын маани-маңызын, баалап, этияттай, барктай баштайбыз.

— Сиз дүйнөнүн булуң-бурчтарында көп болосуз. Алтайга кайрылып келгенде анын өзгөчө энергетикасын сезесизби? Же бул философтордун ойлоп тапкан нерсесиби? Алтайдын башкы байлыгы эмнеде?

— Жер планетасындагы башкы баалуулук — ​органикалык жашоонун негизи болгон суу менен аба болуп саналат. Эгерде Алтайда кандайдыр бир кайталангыс өзгөчөлүк болсо, анда бул өзгөчөлүк Алтайдын суусу менен абасына байланыштуу. Анын үстүнө ал Евразия континентинин борборунда жайгашкан. Биздин бабалар айтчу: “суу алтындан кымбат болгон мезгил келет” деп. Ошол мезгил келип калды көрүнөт. Рухий кризиске дуушар болгон дүйнө биздин элдин акылмандыгын түшүнө баштады көрүнөт. Алтай таза, ичүүгө жарай турган суусунун молдугу боюнча дүйнөдө Байкалдан кийинки экинчи орунда турган ажайып кооз аймак болуп саналат. Дал ушул Алтай аймагында эбегейсиз ири көлөмдөгү таза суу топтолуучу табигый резервуар жайгашкан. Биз баарыбыз оп тарткан Объ дарыясынын куймаларында жашаган эл суу тазалыгына, токойлордун сакталышына жана калыбына келтирилишине жоопкербиз.

Азырынча биз таза абадан дем алып, таптаза суудан ичүүдөбүз. Биз тарапка жаратылышы аёосуз булганган аймактардан келгендерге Улалу, Майма, Чарыш, Урсул жана Көк-Суу суулары айрыкча кыш мезгилинде өмүрдү узарткан мүрөк, бейиштин сууларындай сезилери турган сөз.

Алтайдын энергетикасы, же жердин аурасы башка Сибирь аймагындай эле мага таптаза суусу жана жан-дүйнөнү жыргатып, эс-мас кылган тоонун жумшак абасы аркылуу сезилгенсийт. Чет жактарда болгондо өзүмдү: “мен келечектин моделин элестеткен шаарлары жок Алтай деген жерденмин” деп сыймыктануу менен тааныштырам.

— Алтайлыктар кыргыздардан эмнеси менен айырмаланат?

— Биз мурдагы совет доорундагы бизге жогорку бийлик тарабынан таңууланган түшүнүктөрдөн арылуубуз керек. Чын-чынына келгенде хакас, алтай, тува, чор деген элдер жок, этностор бар. Жалгыз — ​кыргыз деген байыркы эл, бүткүл адамзат тарыхы тарабынан таанылган кыргыз улуту бар. СССРдин мезгилиндеги компартиянын саясатына эрксизден жипсиз байланган советтик тарых илиминде бизди “Енисей кыргыздары” деп атап келишкен.

Ошол эле мезгилде биз хакастар, алтайлыктар, тувалыктар, шорлор ар дайым өзүбүздү “байыркы кыргыз бабаларыбыздын жайлоолорун мекендеп калган кыргыздын ажырагыс бир бөлүгү — ​Түндүк кыргыздарбыз” деп билебиз жана ырасында эле ошондой. Ал эми азыркы Кыргыз Республикасындагы ала-тоолук кыргыздарды биз “байыркы кыргыз бабаларыбыздын кыштоолорунда жашаган Түштүк кыргызстандык кандаш бир туугандарыбыз, улутташтарыбыз” деп эсептейбиз жана көөнө тарых далилдегендей, чындыгында эле ошондой.

Тагдырдын оор сыноосу менен кызыл кыргын, канавайрамда бири биринен 800 жыл мурда мажбур ажыратылган, азыр бир бөлүгү Ала-Тоодо, экинчи бөлүгү Алтай, Улуу-Кем, Енисей, Каңгайда жашап, эки башка аймакты байырлаган элдердин байыркы ата-бабасы, тамыры, түбү бир кыргыз эли экендигин илимий жактан кайра карап чыгып, таанууга мезгил жетти. Совет доорундагы бир эле улутту майда уруктарга жиктөө аркылуу ал улуттун көөнө тарыхын жокко чыгарып, чачыратып, баш көтөрө алгыс абалга жеткирип алсыратуу максатындагы коммунисттик саясаттын чыныгы жүзүн ашкерелеп, адилдикти, акыйкатты түшүнө турган кез келди.

— Сиз жогоруда бир бүтүн улуттун өкүлдөрү болгон кыргыздардын бири-биринен 800 жыл мурда, мажбур ажыратылган деген сөздү айтуу менен монголдордун кысымынан Күчлүк гүрхандын Ала-Тоого, Алайга жер которгонун айтып жатасызбы?

— Так ошондой. Ошол кездеги тарыхый жагдайдан алып караганда, Күчлүк өз эл-жерин чексиз сүйгөн элдик баатыр болгон. Анын өз элин алып, Ала-Тоо тарапка ооп, элди кызыл кыргындан сактап калгандыгы бул тарыхый факт. Эгерде ал Алтайда калып, теңдешсиз жоого каршы турганда эл биротоло кырылып, аты тарыхтан да өчүп кетет беле, ким билет. Элдин аз бөлүгү Алтайда да калган, кичинекей үч уруунун ханы монголдор басып келгенде өз ыктыярлары монголдорго кошулганга мажбур болуп, элди сактап калышкан.

— Өздөрүн “дүйнөнүн атуулдары” эсептеген адамдар “биз бир ааламда жашап, “бир камырдан жасалгандан кийин” сенде кандай кан чуркап жатканы мааниге ээ эмес” деген пикирлерди айтышат. Сиз буга кандай карайсыз?

— Алар атайылап, башты айландырып, адаштырып жатышат. Тамырсыз бак-дарак болобу? Жок, болбойт. Теги жок адам, бул эч ким эмес. Алтайлыктардай эч кайсы эл киндик кан тамган жерге, жаратылышка байланган эместир. Бизден башка эч кайсы эл өзүн “жердин балдары”, “жерликтер” деп санабайт. “Алтай” сөзүнүн биринчи мааниси “Алтын-Тоо”, экинчиси — ​Ата Мекен, Ата Журт, үчүнчүсү — ​Жер планетасы. Ошондуктан, алтайлыктар “Жер-Алтай”, же “Алтай-Жер” дешет. Бул алтайлыктар “Жер планетасынын балдары” дегенди түшүндүрөт.

Жалпысынан алганда баарында бир жалпы үй болгондуктан, адам өзүн планетанын, жердин атуулу деп атаганы туура. Ошол эле мезгилде ар бир адам өзүнүн өзгөчө улуттук, руханий, маданий баалуулуктарына ээ. Алтайдын мыйзамы — ​бул адамдардын бири-бирине, өзүнө окшогон башка адамдарга гана эмес, бардык тирүү жандыктарга, жаныбарларга жана канаттууларга, чөптөргө жана дарактарга мамиле жасоодо бир туугандыктын жана тилектештиктин, теңдиктин жана эркиндиктин кодексин сактаган жаратылыштын мыйзамы.

Жаратылышка да өз үйүңө жасагандай мамиле жасап, аны кыйратууга, бузууга жол койбоо керек. Күнгө карап боюн керген өсүмдүктөр менен, жер кезген жаныбарлар менен, көктө сызган канаттуулар менен, сойлоп, чуркап, секирип, сүзүп жүргөндөр менен эриш-аркак табигый гармонияда жашоо гана адамзаттын жаркын келечегин камсыздайт.

— Боронтой Янгович, сиздин “теги жок адам — ​бул эч ким эмес” деген сөзүңүздү угуп олтуруп, тегин унутуп, маңкуртка айланган Айтматовдун Жоламаны эске түштү…

— Дүйнөлүк адабияттагы классиканын туу чокусун багынткан Чыңгыз Айтматов менен мени залкар акын Кайсын Кулиев мындан 40 жыл мурда Москвадагы Переделкинодо, жазуучулар Үйүндө тааныштырды. Анда менин СССР ИА Чыгыш таануу институтунун аспирантурасында окуп жүргөн кезим. Ал менин Алтайдан экендигимди билгенден кийин, өзгөчө коюлган атымдын таржымалын сурап, мени өтө кунт коюп укканы мага өзгөчө таасир калтырды. Түшкү тамактан кийин биз сыртка чыгып, узакка маектештик. Мен XIII кылымдын башындагы наймандар менен Темучиндин согушу, Найман эне, маңкуртка айланган Жоламан жөнүндө көп нерселерди айттым. Мени таң калтырганы — ​улуу жазуучунун айтылган баяндын ар бир учурун терең териштиргени, орто кылымдагы тарыхый окуяларды биринчи угуп жаткандай түр көрсөткөнү болду. Жолугушуунун соңунда ал мага алкоо сөздөрүн айтып, мындан кийин да жолугушуп жүрөлү деген маанайда жылуу коштоштук. Ырасында эле, кийин биз көп жолу жолугуп жүрдүк.

Баарынан таң калыштуу окуя мени алдыда күтүп турганын мен кийин билдим. Чыңгыз Айтматовдун жаңыдан жарык көргөн “Кылым карытар бир күн” романы колума тийгенде, окуп көрсөм, мен айтып берген Найман эненин, анын маңкуртка айланган Жоламан уулунун кайгылуу тагдыры мен айтып бергенден да таамай сүрөттөлүп, жазуучу тарыхый окуяларды өзүнө сиңирип алып, окурманга жеткиликтүү, жорго тил менен бериптир. Ал гана эмес, менин Боронтой деген атым Бороондуу Эдигейге кошумча ат болуп, башкы каармандын ажарын ачып жазылыптыр. Көрсө, улуу жазуучу Айтматов биздин биринчи жолугушуубуздагы менин айткан окуяларымдан келечектеги китептин сюжеттерин алган экен.

— Кенен куруп берген маегиңиз үчүн чоң рахмат, Эр Боронтой ага!

Маектешкен: Алик Темиров, Самидин Курмушуев.

Булак: Жаны Ордо

– Каныбек агай, “Кумтөр Садыр Жапаровго каршы каражат бөлүп, элди митингге чыгарып, көптөрдү колго алып коюптур” деген имиш тарады. Анын чындыгы барбы?

– Өлкөбүздөгү азыркы түзүлгөн саясый кырдаалдын бир гана себеби бар. Ал – ак менен кара, адилеттүүлүк менен адилетсиздик, тазалык менен уурулук жана башка антагонисттик кубулуштардын ортосунда укмуш катуу жана айыгышкан кармаштын ачык эле башталганы. Бул кармаш тез же оңой эле бүтө калбайт. Отуз жылдан бери карапайым элдин канын соруп, уурулук жол менен бүт байлыкты ээлеп алгандар өздөрүнүн жыргал заманын өлүп баратса дагы колдорунан чыгара коюшпайт. Ошондой “майлуу” кирешелердин бири Кумтөр алтын кени. Аны канадалыктар каалашынча тоноп келишкени менен аларга жомоктогудай жеңилдетилген шарттарды түзүп беришкен бир ууч кыргыз чыккынчылары бар. Алардын көбү бүгүн деле бийликтин ар кандай бутактарында жармашып жүрүшөт. Эбегейсиз зор дивиденддерге туйтунуп алышкан. Ошондуктан, алардын айдагы менен ачкөз “Центерра” ар кандай кылмыштуу жолдорго барышат. Мен буга толук ишенем. Ушул абалды эске алып, Садыр мырза бир нече саясый “манёврларды” жасоого аргасыз болууда. Бирок, бул убактылуу эле көрүнүш. Садыр Нургожоевич кыргыз эли үчүн башын сайып койгон инсан. Эгерде 10-январда миллиндогон карпайым элдин каалоосун эске алып, Жараткан Садырга президент болуу бактысын ачып берсе, Кумтөргө окшогон кен байлыктарды тоноп келген уурулардын көбүнүн бети ачылат. Катуу жазага тушугушат. Ошондуктан ал кылмышкерлер түрдүү митингдерди даярдоонун аракетинде жаналакетке түшүп чуркап жүрүшөт. Бирок, алардын кылмыштуу доорлору трагедиялуу аякташына саналуу эле күндөр калды! Бул – бүгүнкү күндүн кашкайган чындыгы! Карапайым эл эми аларды соо койбойт го…

– “Ханституцияга каршыбыз” деген митингге чыккандар чындап эле президенттик башкарууга каршы чыгып жатабы, же тышкы күчтөрдүн, жаңы башкаруунун орун алышын каалабагандардын каалоосун аткарып жатышабы?

– Кыргыз эли “бийликтин ачык-айкын жүргүзүлүшүнө бир адам баш-оту менен жооп берсин” деп жатат. Бирок, “ханституцияга” эч кандай жол бербейт. Муну карапайым калк 30 жылдан бери үч жолу далилдеп койду. Ал терминди айласы куруган, саясый фиаского тушуккан, амбициясын тыя албаган кээ бир эле “ишмерлердин” ойлоп тапкан “сөз оюндары” болуп жатат! Садыр Жапаровдун аймактардагы эл менен жолугушууларын көрүп турабыз го. 1991-жылдан бери мындай феномен болгон эмес. Эл өз мүмкүнчүлүгүн эми коё бербейт. Садыр мырзаны катуу колдоп жатышат. Мындай колдоо эгемен Кыргызстандын тарыхында мурда болуп көрбөгөндөй жоопкерчиликти башкы талапкердин мойнуна илип койду. Демек, таза жана адилет иштөө менен гана элдин ишенимине ээ боло алат. Башка жолу жок. Ошондуктан, Жапаров президент болуп калса, биринчи кезекте кадр маселесин адилет чечип, түз жол менен кетсе эле азыркы “ханституция” деген бакырчаактар менен аларды козутуп жатышкан уурлардын жаактары жабылат. Эл өзүнүн бийлик ээси экендигин даана сезе баштайт дагы, өз келечегине даңгыр жолду салып, алдыны көздөй кете алат! Ошондуктан, эл бүгүн Садырга окшогон лидерге үмүт артып турат!

– Митингге чыгып аткан саясатчылар, президенттикке талапкерлер чындап эл үчүн күйүшөбү? Же алар упай топтоого, ыгы келсе Садыр Жапаров менен соодалашуунун аракетин көрүшүп, саясый шантаж жасап жатышабы?

– Кечээги митинг – бул чыныгы саясый шантаж! Эл үчүн күйгөн адам андай жолго барбайт! Азыр митинг уюштуруп, элдин кыжырына тийе турган мезгил эмес. Алардын Жапаров менен соодалашууга барууну көздөгөн амалдары дагы болушу мүмкүн. Эми 10-январда кимиси канча пайыз добуш аларын көрөбүз го… Башкаруу формасын тарыхта биринчи жолу эл өзү тандоо мүмкүнчүлүгүнө ээ болуп жатса, тиги саясатчылардын каршы митинг уюштуруп чуркап жүргөндүктөрү – бери эле дегенде, жеңил ойлуулук. Аброй күткөн адамдын жасай турган жумушу эмес бул.

– Эмне үчүн Садыр Жапаровдун атаандаштары программасын айтышпай, көп убактысын аны каралоого жумшашып, “Кумтөрдү сатууга кол койгон, Жетим-Тоону кытайларга бириш үчүн бийликке келатат. Максим Бакиевдин долбоорун ишке ашырат” деген маалыматтарды таркатышууда?

– Президенттикке болгон атаандаштык өзүнүн чечүүчү фазасына кирди. Бирок, тилекке каршы, теңата болуп кармашкан күрөш орун алган жок. Элдик лидер катары таанылып калган Садыр Жапаровго бир дагы башка талапкер туруштук бере алган жок. Анын 17 атаандашынын кимиси толук кандуу шайлоо өнөктүгүн татыктуу уюштура алды? Эч кимисинин дарамети жеткен жок. Садыр өтө эле алдыга озуп чыгып кеткендигинен, кээ бир айласы куругандары калп эле ат салышымыш болуп жатышат. Катышып алып өкүнгөндөрү канча? Ошондуктан, алардын кээ бирлери болбогон жалааларды ойлоп табышып, куру дооматтарга ыктап алышты. Бул туура эмес. Эл баарын көрүп турат! Менимче, алардын көбү өздөрүнүн саясый карьераларына биротоло балта чаап алышты. Компромисске барып, “элдин камын чогуу чечели” дегендин ордуна сокур намыска алданып, Садырды каралап киришти. Андан көрө өздөрүнүн программаларын так айтып, элди ынандырышса, кийинки ишмердүүлүктөрүнө жакшы болмок. Эми өз тагдырларына өздөрү эгедер да. Билгендерин кыла билишсин…

Булак: “Азия ньюс”

Алмамбет мырза менен тар чөйрөдө жолугуп калдык. Өлкөдөгү саясый кырдаал, Абдил Сегизбаевге болгон көз карашы жана Садыр Жапаровдун командасына кандайча кошулуп калганы тууралуу айтып берди.

– Алмамбет иним, өлкөдөгү саясый акыбал боюнча оюңду уксак, мүмкүн болсо кыска, ток этерине токтолсоң?..

– Кыргызстанда болуп аткан саясый акыбал туруктуу эле. Анткени, элдердин президенттик шайлоо боюнча пикири чартарап болгон жок. Өйдө-ылдый, талаш-тартышы да байкалбайт. Кыргыз эли онго же жүзгө бөлүнүп кеткен жок.

– Абдил Сегизбаев бир топ адамдарды “саткынчылар” дегендей мааниде акаарат айтты, анын ичинде сени да кошуп кетти. Бу боюнча эмне дейт элең?

– Сиз айткан жигиттин кыргыз саясатына кылган кыянаттыгы тарыхта кара тамга менен жазылып каларына шегим жок. Муну көпчүлүк баамдабай жүрөт. Анткени, азыркы болуп аткан биздин трагедиябыз 2005-2010-жылдары жана дагы 2020-жылы кайрадан кайталанды. Башкача айтканда, Конституцияга каршы келген жол менен бийлик алмашылды. Албетте, бул элдин жарылуусуна байланыштуу болду. Мындай өнөкөттүн башында Аксы окуясы турат. Ошо Аксы окуясында “алкаштар, БОМЖдор, акчага жалдангандар” деп элди кемсинтип, кыжырына тийип, козутуп турган Сегизбаев болгонун унутуп калдыбы? Аксы окуясына үч киши күнөөлүү болсо, анын бири Абдил экени жалганбы? Аны көп киши эсинен чыгарып койду. Эгер Аксы окуясы болбосо 2005-жылкы төңкөрүш кайталанбайт эле. (Бул толкундоодо да адилеттүүлүктү эңсеп чыккан калкка карата карасанатай сөздөрүн жаадырып турган). Ошентип, өнөкөт сыяктанып, андан бери 2010-2020-жылдардагы бийлик алмаштыруулар уланды…

– Кепти алыстан баштадың сыяктанат…

– Абдил ошол кезде жаш эле. Кыргызстандын алгачкы президенти Аскар Акаевдин тушунда президенттин маалымат катчысы болуп, КТР аркылуу коомчулукка жанагындай жалган маалыматты таратып турганы менен элдин эсинде калды.

– УКМКга жетекчи болуп келгендегисин айтсаң?

– Ооба, УКМКга төрага болуп баргандагы жоруктары боюнча айтайын. Негизи, Алмазбек Атамбаевди жаман акыбалга апкелген үч киши болсо, үчөөнүн бирөө ушул жигит. Булар Атамбаевдин ишенчээктигинен, ак көңүлдүгүнөн пайдаланып, улам-улам калп айтышып, тукуруп атышып, Убактылуу өкмөт менен чабыштырышкан. Атамбаевди баардык саясый элитага каршы коюшкан, акыры жылаңачтап “аңга” түртүштү, мына ушулардын бири Сегизбаев болгону жалганбы? Атамбаев Кудайды карабай Сегизбаевге далай жолу ишенип, эркелеткен, буга эл күбө. Акыры ичи тарып, “мени эмес Сапар Исаковду премьер-министр кылып койду” деп Сооронбай Жээнбековго барып, Атамбаевге каршы тукуруп, жолдон биринчи адаштырганын танабы? “Эртерээк Сапарды алгыла! Эгер албасаңар жакынкы 2-3 айдын ичинде бийлик Сапардын колуна толук кандуу өтөт” деп ортого от жагып, кырчылдашууну курчуткан Сегизбаев болгонун саясатта жүргөндөрдүн баары билет. Өзү интервьюларынын биринде ачык эле айтып жатпайбы: “Жээнбеков мага эки жолу премьерликти сунуш кылды” деп. Дагы кандай далил керек? Эл айтып аткан Атамбаев менен Жээнбековдун кармашы бир, бир жарым жыл эмес, эки айга жетпей башталып кетти. Ошону эртелеткен башкы “от жаккычтардын” бири Сегизбаев болду да! Бул эргулдун ким экенин Алмазбек Атамбаевдин уулу Сеид Атамбаев таамай айткан. Анткени, Сеид Абдилди абдан жакшы билет…

– Өткөндө “Икрам Илмиянов контрабанданы көзөмөлдөп турган” деди го?..

– Андай болсо өзү УКМКнын башында эшек такалап отурдубу? Контрабандага бөгөт койбойт беле? Контрабандадан айына уурулар 10 миллион доллар уурдашат. Ошолордун “крышасы” өзү эмес беле? Шибегени капка ката албайсың да…

– Бу жагы эмне болуп кетти?

– Эмне болмок эле? Кыргызда “өз башындагы төөнү көрбөй, бирөөнүн башындагы чөпкө асылат” деген кеп бар. Анын сыңарындай, Абдил Сегизбаевдин УКМКда төрага болуп тургандагы кылык-жоруктарын коомчулукка ачып бериш керек. Аны элдер укса төбө чачтары тик турса керек. Эмне үчүн ушул жигит контрабанда жөнүндө сөз кылбайт, ооз ача албайт? Анткени, контрабанданын башында өзү “крыша” болуп, айына 100-200 миң доллар “шапке” алып турганын мен эле эмес, УКМКнын баардык кызматкерлери билет да, туурабы? Торугарт, Эркечтам, Баткендеги контрабанда боюнча эбегейсиз байып, азыр 400-500 троллдорду, фейктерди (анонимдерди) жалдап алганы акылга сыябы? Ак дили менен иштеген Атамбаевди “аңга” түртүп салып, эми өзү сүттөн ак болуп алганына таңгалам. Ошол эле учурда мамлекеттин байлыгын тоноп байыган жигитке ишенип, берилип алган баёо адамдарга боорум ооруйт. Ушунчалык да тарыхты унутуп коёбузбу?

– “42 жашымда генерал болгом” деп жүрөт…

– Мүмкүн эмес, бул да кылмыш. Генерал болуш үчүн алгачкы тепкичтерди басып, акырындап чиндерге жетет. Майор, подполковник, полковник даражаларын эмгеги үчүн алып, анан генерал болот. Бу “чү” дегенде эле 1-класстан 10-класска секиргендей болду да. Мындай кыянаттыкты, кылмышты адамзаты жасабаш керек. Ошондуктан, эгер биз мыйзам, тартип орнотолу (!) десек, Сегизбаевди эң ириде жоопко тартуу зарыл. Эгерде Сегизбаев камакка алынбаса, анда баардык кылмышкерлерди бошотуп жиберүү кажет…

– Алмаке, Садыр Жапаровдун командасына кандайча кошулуп калдың? Себеби болсо керек?

– Садыр Жапаров түрмөдө жатканда эле колдоп жүргөм. Элдин баары билет. “Жапаров бошосун, акталсын, Жапаровго боштондук!” деп митинг уюштуруп жүргөндөрдүн катарында, сап башында элем. “Текебаев менен Жапаров экөө түрмөдөн чыксын, адилетсиз болуп калды” деп какшап келгем. Аныгында, Сегизбаев УКМКда төрага кезинде репрессия болуп көрбөгөндөй күч алган. Аны накта зөөкүр чекисттердин бири катары сыпаттайм. УКМКнын атын булгаган адам. Садыр Жапаров төрт жыл сыртта жүрдү, үч жарым жыл түрмөдө отурду. Баш-аягы сегиз жыл мамлекетти гүлдөтүп ийгенге тоскоолдук жараткан жок. Сегиз жылда биз парламентаризм кура алган жокпуз, коррупцияны да жеңе албадык. Тескерисинче, гүлдөп кетти. Кадр саясатын плинтус деңгээлине түшүрдүк. Мамлекеттеги башаламандык элдин жанын кашайтып бүтүрдү. Бул көрүнүшкө баардык саясый ишмерлер, анын ичинде менин да моралдык күнөөм бар. Жоопкерчиликти эч ким моюнга алгысы келбейт экен. Мындайга чыдап тура албадым. Өзүмдүн жоопкерчилигимди сезип, Садыр Жапаровду колдоп, командасына кошулдум. Жалпы элдин мүдөөсү жана элдин көпчүлүгү да колдоп атат. Анткени карапайм калк улуттук лидерге суусап калыптыр. “Калгандарына ишенбей калдык” деп айтышууда. Ооба, Жапаровдун мойнуна кандай оор жүктөр жүктөлүп, татаал миссия турганын, катаал шарттар, кыйчалыш тарыхый талап жаралганын, тоскоолдуктар бар экенин жана элдин ишеними жогору болуп атканын бүт билем. Журт мүдөөсү менен эсептеше турган учур келди. Эл талап койгондон кийин Жапаровго жол ачалы. Ошондуктан тарыхка бир кылчайып, келечекке үмүт этип жашайлы.

Сурат Жылкычиев

Булак: “Азия ньюс”

Төңкөрүштөн кийин «Аврора» санаторийин жергиликтүү тургундар басып алууга аракет кылышып, бир топ пикир келишпестиктер жаралат. Эки жаат болуп мушташууга аз эле калышыптыр. Ал жерге Ысык-Көл облусунун губернатору Балбак Түлөбаевдин барганы, ызы-чуу чыгаргандарды «алтындарым», «кулундарым» деп эркелеткени таңгалдырды. Ал ошол арада «Авроранын» директоруна үстөмдүк көрсөтүүгө далалат жасап, бирок майнап чыкпаптыр. Дал ушундай келишпестиктен соң, айтылуу Эркин Мамбеталиев ачууланып, Балбак Түлөбаевге телефон чалып, эскертүүсүн айтканын эшиттик. Ошондон кийин аталган жайда башаламандык токтоп, тартипке келип калган.

Булак: “Азия ньюс”

– Жогорку Кеңеш тез арада жыйынга чогулуп, “Макалену” кетирсин. Мыктыбек Абдылдаевди төрагалыкка шайлап, Боршайкомдун курамын өзгөртүп, кайрадан шайлоо дайындаса туура болот. Мыктыбек байке аксакал башы менен калыстыкты сактай алат. Ошондо мыйзам жолу менен бийлик алмаша алат.

Азыр ар кандай топтор бар, ар бирөөсү өзүнүн максатына жетиш аракеттери байкалууда. Чоң коркунучтар бар.

Булак: Майдан.кж”

4-декабрда интернет айдыңында автоунаада бара жаткан аял менен эркектин ыксыз сүрөтү долбоордун көзөмөл видеосунан алынып жарыяланган. Сүрөттү жарыялагандар рулдагы эркек Мамлекеттик каттоо кызматынын төрагасы Алмаз Мамбетов, ал эми аял анын орун басары экенин белгилешкен.

Белгилей кетсек автоунаадагы түгөйлөр сүрөттү жарыялагандардын версиясындагы адамдар эместиги такталгандай болду. Алмаз Мамбетов сүрөт тартылган учурда шаардын такыр башка жагында болгонун, ал эми орун басары үйүндө, өз бүлөсүнүн маңдайында отурганын далилдеп беришкен.

Эксперттер булар актыгын далилдей алышканы менен береги чуулгандуу сүрөт дагы бир үй-бүлөгө запкысын тийгизиши мүмкүн дейт.

“Видеокамеранын сүрөтүндө ким тартылбасын айдоочу менен жүргүнчүнүн ортосунда кызматтык же сүйүү романы бар. Анткени күйөө эч убакта аялынын денесинин жумшак бөлүгүнө минтип кол сала бербейт. Аялы дагы эл көзүндө мындай кылууга жол бербейт. Сүйүү мамилелери өз үйүндө интимдик жагдайда жасалышына мыйзам каршы эмес”, – деди эксперт Расул Умбеталиев бул окуя боюнча.

Айтымында “Коопсуз шаар” долбоорунун жүрүшүндө Россияда да ушундай ызы-чуу болгон. Ири орус шаарлары үй-бүлө жаңжалдарын азайтуу максатында эреже бузган автоунааларды каттап алуунун башка ыкмасына өтүшкөн. Ага эреже бузган автоунаанын алдыңкы айнегинен айдоочу менен жүргүнчүнүн жүзү чагылдырылып, “бакыт каты” ээсине жеткенде күйөөсү сүрөттөн аялынын көңүлдөшү бардыгын билип калганы себеп болгон. Бул үй-бүлөлүк чырга алып келген. Мындан кийин эреже бузган автоунаанын арткы номерлери сүрөткө тартылып баштаган.

Расул Умбеталиев да “жеке турмушка кол салбоо” үчүн Кыргызстанда дагы видеокөзөмөл камералары автоунаалардын арткы номерин чагылдыргандай кылуу керек деп эсептейт.

Айтор, бул “Коопсуз шаар” долбоору бир балакет болду…

Булак: “Майдан”

Коомдук-саясий ишмер Камчыбек Ташиев өткөн жумада “Азаттык” үналгысына маек берген. Биз бул маекти окурмандар үчүн кагазга түшүрүп, тартуулап олтурабыз.

– 2017-жылы президенттик шайлоодон кийин баштагыдай көп көрүнбөй калдыңыз. Учурда эмне иш менен алек болуп жатасыз?

– Мен азыр жеке турмуштук иштер менен жүрөм. Саясатка аралашкан жокмун. Элдин суроолоруна жооп берип, элдин маселелерин чечүү менен алекмин. Эл арасында көп жүрөм. Мисалы жакында айылыбызга куран окутканы барып калсам мүрзөгө барчу жолдон машинелер тыгылып бурула албай жатканын көрүп, күчүмдү топтоп бардым да дээрлик 1,5 чакырым жолду асфальттап, мүрзөнүн жанына автоунаа токтотуучу жай жасап бердим. Бул да болсо элдин маселесин чечүү деп билем.

– “Ата Журт” партиясы барбы, абалы кандай?

– “Ата Журттун” бар экенин эл-журт жакшы билет. Буйруса 2020-жылдагы парламенттик шайлоодо 2010-жылдагы шайлоодогу чоң ийгиликти кайталайбыз деп турабыз.

– Жакында шайлоого “Республика” менен кайрадан чогуу бара турганыңыздарды жарыялагандай болдуңуз. Ага чейин бөлүндүк деп айттыңыздар эле. Кайрадан биригүү үчүн эмне өзгөрдү? 9 пайыз чекти басып өтүүнүн аргасыбы, же “парламентке эптеп өтүп алсак, андан аркысын көрөбүз” деген аракетпи?

– Биз эптеп илешип саясат кылган же бирөөнүн колтугуна кирип жагалданган жагалданма саясатчы эмеспиз. Өз жолубуз, көз карашыбыз, электоратыбыз бар. Депутат болбосок деле жүрө алабыз. Мына менин мамлекеттик кызматта иштебегиме 7 жыл болду, бирок элдин баары мага азыр да “сиз депутатсыз го” деп кайрылышат. Депутат эмесмин десем, “баары бир мамлекеттик кызматта иштейсиз да” дешет. Муну айтканымдын себеби – биздин эл алдында жүзүбүз бар. Бүгүнкү күндө парламентте фракциябыз иштеп жатат, аны эки партия кошулуп парламентке алып келгенбиз. “Ата-Журт” да, “Республика” да, “Республика-Ата-Журт” партиясы да бар. Бул маселе аягында кандай чечилээри азырынча белгисиз, саясий чечимдерди кабыл алышыбыз керек болуп жатат. Биз урушуп-талашып, бир нерсени бөлүшө албай калып бөлүнгөн эмеспиз. Ар кандай сөздөр айтыла берет, жыйынтыгы жакында билинет.

– Бабанов экөөңүздөрдүн позицияңыздар тууралуу. Парламенттик шайлоодо сиз депутатыкка келе албай калдыңыз, ал эми Бабанов өзү “Республика-Ата-Журттун” жалгыз лидери катары пикир калтырган. 2017-жылы Бабанов президенттикке талапкер болуп чыкканда сиз аны колдободуңуз, бул да болсо эки ажырым жолго түшкөнүңүздөрдүн белгиси болгонсуду. Бул жагынан алганда ажырашып, кайра жарашып – кырдаалга жараша позиция өзгөрө береби?

– Эгерде мен 2015-жылы депутат болуп шайланганымда президенттик шайлоонун жыйынтыгы башкача болмок… Эмнеге Бабановду колдободум? Тарыхка кайтып, кайра баарын чукулап айтыштын пайдасы жок. 2017-жылы биз “Ата-Журт” партиясы Сооронбай Шариповичти колдодук. Балким Бабановго караганда жакшы президент болооруна ишендим.

– Сооронбай Жээнбековду колдогон таасирдүү саясатчылардын бири болгонсуз, аны ачык жарыяладыңыз. Президенттин иштеп жатканына 2 жыл болду, ишмердүүлүгүнө кандай баа бересиз?

– Ачык айтыш керек, Сооронбай Шарипович эки жылдык мөөнөтүндө президент катары чоң саясий, экономикалык каталарды кетирген жок. Ошону менен катар радикалдуу реформаларды жүргүзүп, чоң жыйынтыкка да жетишпеди. Анын себеби Сооронбай Шарипович уникалдуу саясий кырдаалга туш келди. Буга чейинки президенттер бийликке келиш үчүн сөзсүз түрдө бирөөнү жеңип, бирөөнү кубалап, анан тактыны алышкан. А бул президент мыйзам чегинде атаандаштык менен таза шайланып келип, жумушун баштады. Көп иштер ал президенттикти алгандан кийин башталды. Уникалдуу саясий каршылаштарга туш келди, мындай Кыргызстандын тарыхында болгон эмес. Дос душманга, душман доско айланды, ким дос, ким душман экенин айырмалай албаган кырдаал жаралды. Ар бир кадамында дос деген душманды, душман деген досту басып албайын деп абайлап мина талаасында жүргөндөй болду. Ушунун баары 2 жылдык ишиндеги жыйынтыктын азыраак болушун шарттады.

– Сооронбай Жээнбеков президенттик шайлоодо Атамбаевдин саясатын, көчүн улантууга убада берген. А сиз Атамбаевге оппозиция элеңиз. Атамбаевдин позициясын колдоп өнөктөшүңүз Бабановго каршы чыгууну кандай түшүндүрөсүз?

– 2010-жылдан 2017-жылга чейин Атамбаевге каршы болдум. Убагында колтугунда жүрүп, “сиз үчүн жанымды берем” деген саясатчылар азыр ал кишини жамандап отурушат. Мен Атамбаев тууралуу жаман кеп айтпадым, аны жактырганымдан эмес, жыгылган адамды тепкилебеш керек деген принциптен. А Сооронбай Жээнбеков кайсы бир командадагы адам катары эмес, анын чөйрөсүн жакшы билгендиктен жеке адамдык сапаттарына карап колдоону туура деп тапкам. Азыр жаңылбаганыма ишенип отурам.

– “Республика” менен кайрадан биригүү ниетиңиздер позициялардын туура эместигин билгенден улам болдубу? Же бири бириңиздерге ишенимдүү экениңиздерге көзүңүздөр жеттиби?

– Бабанов саясатка кайтпайм деген, ал сөзүндө азыр да бек турат. Бул жерде кеп Бабанов жөнүндө эмес, “Республика-Ата-Журт” партиясынын шайлоочулары тууралуу болуп жатат. Көп адам кайрылып, “баштагыдай эле “Республиканы” кошо алып кете бербейсиздерби?”- деген сунуштарын айтышты. Сиз фракциянын депутаттары Бабанов тарапта дегендей кылдыңыз. Мен айтып коеюн, РАЖдан шайланып келген депутаттардын көбү сатылма позицияда, алар мени да, Бабановду да колдобой калышкан.

– “Ата Мекен” менен биригүүгө аракет кылган жоксузбу?

– Өмүрбек Текебаевди саясатчы катары сыйлайм, бирок анын партиясына кошулуу тууралуу ой жок. Парламенттик шайлоодон жеңилип калабыз дебейбиз, шайлоодо алдыда болобуз деген ойдобуз. Позитивдүү ачык саясатчылар менен жеке өзүм сүйлөшүп жүрөм, бирок кимдер менен биригебиз, азырынча айтуу эрте.

– Президенттик шайлоодо Сооронбай Жээнбековду колдогонуңузду саясий соодалашуу катары кабыл алгандар болду. Шайлоодо кызмат убада кылган Жээнбеков кийин аны аткарбай койду дешти. Мисалы сиздин вице-премьер-министр, Коопсуздук кеңештин катчысы сыяктуу кызматтарды сураганыңыз айтылды. Мунун чындыгы канчалык?

– Коомдо ар түрдүү катмар болгондуктан, ар түрдүү сөз болот. Жеке маселе чечүүдө мамлекеттин кызыкчылыгын терең караш керек. Сооронбай Шариповичтин ишинин жыйынтыктуу, ийгиликтүү болушуна басым жасаганбыз жана да жасап келатабыз.

– Президент менен жолугуп турасызбы?

– Бир жыл болуп калды, жолуга элекмин. Бийликке кызыкчылыгым жок, жолугууга умтулуп, арага адамдарды салып… андай нерсе менде жок. Чакырса барып жолугам, чакырбаса суранбайм.

– Кызмат сунуш кылды беле?

– Жок.

– Президенттин иши кадр саясатына байланыштуу болот, учурда профессионалдуу эмес кадрлар көп деп президенттин кадр саясатсын сынга алып жатышат. А сизде кандай көз караш?

– Мен бир гана нерсени айтам, мамлекеттик кызматтарда иштедим, министр болдум, аскер кызматкеримин, карылыкка да жете элекмин, 50 жаштамын. Кээде элге-журтка, мамлекетке иштеп берсем деген ой келет. Коомубузда мени эч ким эч кандай коррупциялык иштерге байланыштыра албайт.  Ачык, таза кадр катары иштесем болмок, бирок, сунуш түшө элек.

– Сот реформасы, жалпы эле реформа деген Кыргызстан үчүн кандай көйгөй экенин билесиз. Реформалар сиз ойлогондой ишке ашып жатабы?

– Кайсы бир деңгээлде ички схемалар менен реформа жүрүп жаткандыр, бирок коомчулукка сот реформасынын эффективдүүлүгү билине элек. Баягы эле кыйналган адамдар, баягы эле туруксуз чыккан чечимдер. Көпчүлүктөн “азыр сотко акча бермейин чечим чыкпайт” – дегендерди да угуп калам. Балким реформа жасоого аракет болуп жаткандыр, бирок коомдук деңгээлге чыга элек.

– Буга ким жоопкерчиликтүү. Атамбаев убагында сот реформасынын биринчи этабы ишке ашты деп жар салды эле…

– Сотторду дайындоого кайсы мамкызматтар жоопкер? Президент, Жогорку Кеңеш жана Жогорку Кеңеш тарабынан дайындалган Сотторду тандоо Кеңеши. Балким президент тарабынан чоң аракеттер көрүлүп жаткандыр, ал киши коррупция менен ачык күрөшүүнү жарыя кылды. Бирок президенттен башка мамлекеттик кызматтардын жетекчилеринин бул багытта иш планы көрүнө элек. Мисалы Мамлекеттик Бажы кызматында иштеген бир эжеке бир жыл мурда коррупция менен колго түшүп, кылмыш иши ачылып, камалган экен. А бирок жакында эле Бажы кызматынын жетекчисинин орун басары болуптур. Кечээ коррупция менен кармалды да, бүгүн кызматынан бийиктеди. Ушунун баары бизде президенттен башка эч ким коррупция менен күрөшпөгөнүнүн кабары.

– Садыр Жапаров бийлик алмашса да абактан чыга албай келатат. Президентке ырайым сурап кайрылганы да белгилүү болду. Жапаровдун иши эмнеге каралбай жатат?

– Садыр Жапаров боюнча сөз козгоо менин саясаттагы эң чоң жүрөк оорум. Бул жөнүндө мен көп айта албайм, бирок анын абакта акыйкатсыз отурганын белгилейм. Аны чыгарууну президенттен дагы бир жолу суранам. Аны чыгарбай жаткан адамдар тарабында кайсы бир деңгээлде саясий кызыкчылык бар. Болбосо айыптуу деп табылып, соттун чечими Асановдо да, Кадыровдо да, Текебаевде да болгон. Түлеев, Самаков да кесилген болчу. Бирок баары чыкты. Азыр абакта саясий негизде отургандар калбады. Ал турмак Муралиевдин мамлекеттик чыккынчы деп табылган уулу да 20 жылга кесилген жеринен бошотулду. Эмнеге Садыр Жапаровго аминистия колдонулбайт? Үй-бүлөсүнүн башына канча кайгы түштү, анын баарын билип туруп эмнеге ырайым берилбеди – бул коомчулукта жаткан суроо.

– Кыргыз-тажик чек ара маселесинде он жыл мурда 5 чакырым жер тажик тарапка ижарага берилип кеткени боюнча протокол жарыяланып, ал азыр сотко чейинки иликтөөдө экенин УКМК кабарлады. Ошол протокол кыргыз-тажик чек арасын чечүүдө канчалык тоскоолдук жаратып жатат?

– Бул жерде өтө көп мамлекеттик сырлар жатат, биз аны ачыктай албайбыз. Бирок ушундай мезгилде бул протоколго кол коюлган, коюлбаган маалда да өз чек арабызды, өз кызыкчылыгыбызды так сакташыбыз керек. Чек арадагы келишпестиктен адамдардын өмүрү кыйылып жатат, буга ким жооп берет? Бул маселеде жоопкер адамдар, мамлекеттик кызматтар катуу иш жүргүзүүгө тийиш. Чек ара маселесинде мамлекет башчысы жеке жооп берет, буга үйрөнүшүбүз керек. Анткени чек ара – мамлекеттин бүтүндүгү, келечеги, коопсуздугу. Президенттердин мөөнөтү бүтөт, ордуна башка келет. Эгемендүүлүк алганыбызга 30 жыл болду, мындан ары да миңдеген жылдар сакталып калышы үчүн бийлик ээлери аракет кылуусу керек.

Кагазга түшүргөн Арина Рысбаева

Булак: “Майдан”

Коомчулукта Саймаитинин өлүмү, “Райым-миллиондун” мекенин тоноп, миллиондорду өлкөдөн чыгарып кеткени катуу талкууга алынып, андан эзели тынч жатпаган “бейөкмөтчүлөр” пайдаланып, океандын ары жагынан алынган гранттарын актоо максатында митингдерди уюштуруп жаткан ызы-чуу убакта “Ата-Журт” партиясыныи штабынан кызыктуу маалыматтар келип жатат.

Ой-тобоо! Шайлоого даярдык деп ушуну айт. Уккан кулагыбызга ишенбей турабыз. Анткени, азыр биз атын атай турган адамдар буга чейин жада калса бир үстөлдө олтуруп чай ичишкеп эмес. Эми болсо, шайлоо эрежеси татаалдашкандан кийин, булар биригүүгө мажбур болуп турушат.

Анда маалыматтын өзөгүнө өтөлү… Жакындан бери “Ата-Журт” партиясынып тең- төрагасы Камчыбек Ташиев абдан активдүү ишке өтүптүр. Мисалы, кантип көндүргөнүн билбейбиз, бирок. “Бүтүн Кыргызстан” партиясынын лидери Адахан Мадумаров компромисске келип, “Ата-Журтка” кошулууга алдын-ана макулдугун бериигир.

Өмүрбек Бабанов жөнүндө Ташиев “Азия ньюс” гезитиндеги маегинде жашырбай эле ачык түрдө биригүү тууралуу сүйлөшүп жатышканын билдириптир. Бабанов өзү баралбаса эгер, активдүү санаалаштарын кошуп берери бышык.

Мындан тышкары, “Ата-Журттун” туусунун астында Темир Сариев да шайлоого аттанып чыгаары айтылууда. Мындай чыгааандар партия ичинде дагы көп го.

Ошондо “Ата-Журттан” эки экс-премьер-министр (Бабанов менен Сариев), эки экс-спикер (Мадумаров менен Келдибеков) шайлоого аттанган болуп калабы? Баса, “Ата Журтта” дагы бир патриот саясатчы Садыр Жапаров дагы бар эмеспи… Жыйынтыгында,  булар бир күч болсо, шайлоону жөн эле жеңип алышат го, ыя!

Булак: «Майдан»