КООМ

Мамлекет  ичиндеги байланыштын сапаттуу болуусу – туруктуулукка жол ачат. Мына ушул максат КР УИАнын окумуштуулары “Борбор Азиянын билим берүүчү жана изилдөөчү тармагы” менен чогуу  уюштурган “Борбор Азиянын билим берүүчү жана изилдөөчү жамааттарынын глобалдык академиялык тармакка кошулуусу аркылуу мүмкүнчүлүккө жетүүсү” регионалдык тармактык конференциясында негизги темалардан болду. Бул туурасында КР УИАнын басма сөз кызматы маалымдады.

Европа Комиссиясынын “Борбор Азиянын билим берүүчү жана изилдөөчү тармагы” (KAREN) долбоорунун алкагында өтүп жаткан бул экинчи конференция Борбор Азиянын жана башка өлкөлөрдүн академиялык жамааттарынын, илимий-изилдөөчү жана билим берүүчү мекемелер үчүн алдыңкы маалыматтык-коммуникациялык технологияларды сунуштаган  интернет провайдерлердин илимий изилдөө жана билим берүү жаатындагы маселелерди чечүүдө башын бириктирүүгө арналган.

Иш-чарада окумуштуулар Кыргызстандын негизги байлыгы – анын жарандары экендиги, адам потенциалын жогорулатуу, жаштарды тарбиялоо, илим-билимдин жеткиликтүү болуусу, Борбор Азиянын мамлекеттеринин жайгашуусунун жана проблемаларынын  окшоштугу менен айырмачылыгы, бирге иш алып баруусунун маанилүү экендиги, жаш лидерлерге жана кыз-келиндердин билим алуусуна, илимге, ишкердикке киришүүсүнө дем берүү аргалары жөнүндө пикир алышты.

Конференцияга катышкан КР УИАнын Суу проблемалар институтунун окумуштуу катчысы Тамара Тузова өзүнүн изилдөөсүнө токтолуп жатып иш-чара боюнча буларды айтты:

• Компьютердик жогорку ылдамдыктагы байланыш Борбор Азиянын окумуштууларынын башын бириктирип, көп алгылыктуу иштерди жасаганга, илимий иштерге жана билим алуу максатына жеткенге шарт түзөт. Үч жыл мурда Кыргызстандын жана Тажикстандын илимдер академиясынын ортосунда кандидаттык жана докторлук ишти жактоо боюнча мамлекет аралык диссертациялык кеңеш түзүлгөн эле. Ал кеңеш Жер жөнүндө илим, гидрогеология, инженердик геология, муз катмарларын, жер кыртышын изилдөө, гидрология, гидрохимия, суу ресурстары боюнча актуалдуу маселелерге арналган. Түзүлгөн диссертациялык кеңеште Кыргызстандын, Тажикстандын жана Казакстандын окумуштуулары илимий иштерин жакташат. Жогорку ылдамдыктагы байланыштын жардамы менен жети илимдин доктору жана жети илимдин кандидаты илимий эмгек жакташкан.
• 

Аскар Кутанов, КР УИАнын академиги:

• Европа Комиссиясынын “Борбор Азиянын билим берүүчү жана изилдөөчү тармагы” уюштуруп жаткан экинчи регионалдык тармактык конференцияга 4 континентте жашаган 20 мамлекеттин өкүлү келди. Жогорку ылдамдыктагы байланышты колдонуу менен билим алуу айрыкча биздин жаштарга жакшы мүмкүнчүлүк түзүп берет. Алар билим алып, илимин жактай алышат. Ошондой эле биз бир планетада жашап жаткан соң астероиддердин жылуу ылдамдыгын эсептөө да керек. Бул алардын Жерге түшүүсүн аныктап, алдын ала чараларды көрүүгө мүмкүнчүлүк берет. Аба ырайынын өзгөрүүсү боюнча да алгылыктуу иштерди жүргүзсө болот. KAREN уюштурган каналдар жакшы корголгон жана сапаттуу, тез ылдамдыкта болуп, аталган илимий иштерди жүргүзүүгө ыңгайлуу. Дагы жакшы тажрыйбабыз – Нью-Делинин Ош облустук ооруканасы, Бишкектеги кардиологиялык борбордун дарыгерлери, илимпоздору интернет аркылуу түз байланышта жүрөгү ооруган адамдын ден соолугу боюнча кеңешме өткөрүшкөн. Эми биз өз мамлекетибиздин ичиндеги байланышты жакшыртышыбыз керек. Жакынкы жылдары телемедицина өнүгөт. Бул көп көйгөйлөрдү чечүүгө жардам бермек. Мына бул конференция да регион аралык, мамлекет ичиндеги байланышты кантип колдонуу керектигин, ага байланышкан тажрыйбаларды көрсөтөт. Биздин долбоордун шарапаты менен Тажикстандын Санглок обсерваториясы космостогу планеталарга, астероиддерге байкоо жүргүзүүдө. Алар биздин тармакка биригип алып АКШдагы глобалдык борбор менен маалымат алмашканга мүмкүнчүлүк алышты.

KAREN алкагында иш жүргүзгөн “Кыргыз илимий жана билим берүүчү компьютердик тармагы” келечекте электрондук маданият боюнча да иштерди жүргүзүп жатат. Мисалга конференцияда Түркмөнстандын илимдер академиясынын Археология жана этнография институтунун окумуштуусу Түркмөнстандын маданий мурастары виртуалдык дүйнөдө деген аталыштагы билдирүү жасады. Виртуалдык музей аркылуу мамлекеттер бири-биринин маданиятын тааныганга мүмкүнчүлүк алат. Ошондой эле ал планга дүйнөлүк китепканалар менен байланыш түзүү, жождор арасында видеоконференция өткөрүү да кирген.

Конференция 25-26-апрель күндөрү “Манас” кыргыз-түрк университетинде өтүүдө.

25-март күнү Ош облусунун Өзгөн районунун мамлекеттик администрациясында “Радикализм Исламдан эмес” аттуу райондук жыйын болуп өттү. Аталган жыйынга Өзгөн райондук мамлекеттик администрациясынын башчысы-аким Олжобай Осмоналиев, Кыргызстан Мусулмандарынын Аалымдар Кеңешинин мүчөсү Чубак ажы Жалилов,  Ош облусунун казысы Самидин кары Атабаев, КРнын дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиясынын түштүк аймактык бөлүмүнүн өкүлү Бөрүмухамбед Эсенов, “Ыйман” диний маданиятты өнүктүрүү фондунун түштүк аймагындагы өкүлү Медербек Абдыманапов, укук коргоо органдарынын өкүлдөрү, мечит имамдары жана жалпы райондун активи катышышты. Бул туурасында Ош облусунун мусулмандар казыятынын маалымат кызматы маалымдады.

Жыйында алгач укук коргоо органдары тарабынан жарандардын ар түрдүү терс агымдарга азгырылгандыгынын кесепети тууралуу видео-ролик көрсөтүлдү. Андан соң Чубак ажы Жалилов жыйындын темасына байланыштуу маселе жасап,  Ислам баалуулуктарында бардык иш-аракеттер жарандарды туура жолго үгүттөп, бийик адеп-ахлактуулукту жана коомго пайдалуулукту үйрөтөөрүн түшүндүрдү.

Ошондой эле радикализм, терроризм  Исламдан эмес экендигин белгилеп,  көпчүлүк жарандар илимсиздиктин жана туура маалыматтуулуктун жоктугунан ар кандай терс көрүнүштөргө кириптер болуп жаткандыгын эскертип, андыктан ар бир ата-эне балдарынын интернеттен туура эмес маалыматтарды алуусун көзөмөлдөп, үй-бүлөөдө балага туура тарбия берүүгө кайдыгер карабай, динди үйрөтүүдө  расмий мечит имамдарына кайрылуу керектигин билдирди. Мындан сырткары мамлекет тарабынан жарыяланган “Ыйман, адеп жана маданият” жылынын алкагында жалпы мечит имамдары, ата-энелер жана билим берүү тармагынын өкүлдөрү менен биргеликте мектептерде жана жогорку окуу жайларда жаштарды туура багытка үндөгөн тарбиялык иш-чараларды байма-бай уюштурууга чакырды. Жыйындын экинчи бөлүгүндө катышуучулар тарабынан берилген бардык суроолорго шарият негизинде жоопторду берди. Соңунда жалпы жыйындын катышуучулары Чубак ажыга ыраазычылык айтышып, аталган жолугушууну райондун айыл өкмөттөрүндө да уюштуруу керектигин билдиришти.

Эскерте кетсек, Чубак ажы Жалилов иш-чаранын алкагында райондун акими менен да жолугушту.

Бүгүн, 26-апрель күнү Ош облусунун казысы Самидин кары Атабаев Түркия мамлекетинин Стамбул шаарындагы 10дон ашык жогорку окуу жайларынан келишкен  студент жаштарды кабыл алды. Бул туурасында Ош облусунун мусулмандар казыятынын маалымат кызматы маалымдады.

Аталган жаштарды облус казысына Ош мамлекеттик университетинин теология факультетинин деканынын орун басары, Түркия Диянет фондунун өкүлү Ферхат Гөкче тааныштырып, жаштардын Ош шаарына келгендеги максаттарын айтып берди. Анын айтуусунда Түркиянын Спорт жана жаштар министрлигинин уюштуруусунда Стамбул шаарындагы 10дон ашык жогорку окуу жайлардан тандалып алынган 20 студент ар түрдүү маданияттагы жаштар менен таанышуу максатында бир жумалык мөөнөткө Кыргызстанга жиберилген. Аталган жаштар иш-сапардын алкагында тарыхый жайларга зыярат жасашып, маданий жайлар менен таанышышат. Мындан сырткары билим берүү мекемелери жана спорттук жайларга да саякат жасашмакчы. Буга чейин ушул эле долбоордун алкагында Ош мамлекеттик университетинин теология факультетинин студенттери жана “Ыйман” лицейинин окуучуларынан куралган 20 бала Стамбул шаарына жиберилип, тажрыйба алмашып кайтышкан.

Жаштар менен жолугушуунун алкагында облус казысы Самидин кары Атабаев жаштар менен кеңири форматта пикир алышып, казыятта жүрүп жаткан иш-чаралар менен тааныштырып, коноктордун сапарынын жемиштүү болушуна ийгилик каалады.

Соңунда Ферхат Гөкче казыят кызматкерлерине Түркия мамлекетинде сапаттуу тыш менен басып чыгарылган Куран китебинин Садыбакас Доолов баш болгон төрт дин аалымы которгон кыргызча вариантын белекке берди.

Жалал-Абад шаарыдык мэриясынын басма сөз кызматынын маалыматына таянсак, шаардагы Маданият техникумунда өнөр кесибин аркалаган жаштар арасында «Ыйман, адеп жана маданият жылына» карата кыз-жигиттердин сармердени уюштурулуп, анда кыздар тобу жигиттерди артта калтырышты. Бул туурлуу аталган окуу жайдын окуу-тарбия иштери боюнча директордун орун басары Токторалы Шеримбетов билдирди.

Анын айтымында, окуу жайда мындай маданий иш-чаралар тез-тез өткөрүлүп турат. Маданий руханий байлыкты жайылтууну колго алуу, улуттук өнөрдү жашар арасында кеңири жайылтуу максатын көздөгөн бул иш-чара жалпы техникумдун жамаатынын купулуна толду.

-Кыз-жигиттер эки тарап болуп, тамаша сөздөр менен айтышып, кыргыздын макал-ылакаптарын, обондуу ырларды, түрдүү күүлөрдү музыкалык аспаптарда кол ойното аткарышып, кызыктуу жанылмачтар аркылуу тамашып, улуттук бийлерди бийлешти. Алардын кийген улуттук кийимдери өзгөчөлөнүп, аткаруучулук чеберчилиги калыстар тобу тарабынан бааланды жана алдыңкы орунга таймашка катышкан кыздардын тобу чыгышты, – дейт ал.

Маданият техникумдагы «Социалдык маданий ишмердүүлүктү уюштуруу» бөлүмү тарабынан алдыда дагы да бир топ кызыктуу маданий иш-чараларды өткөрүүнү пландаштырып жатышат.

Соңку күндөрдө тынбай нөшөрлөп жааган жамгыр тоолуу аймактардын элин чындап эле түгөнбөс түйшүккө салып таштады. Буга улай тынбай жүргөн жер көчкүдөн айрыкча Ош облусунун Өзгөн району өтө катуу жапа чеккен чагы.
– Үйүмдү өзгөчө кырдаалдар министрлигинин жоокерлери кооптууулугунан улам бузуй ташташты. Аргасыздан ушул тапта атамдын үйүнө көчүп, ошерде жашап жатамын, – деп ыйлактады Өзгөн районундагы Ийри-Суу кыштагынын тургуну Каныбек Рахманов. Төрт чиедей балам бар. А өзүм дагы убактылуу жумушсузмун. Кооптуу тилкеде сегиз үй-бүлө жансактап жатканбыз. Баарыбызды мажбурлап атып акыры көчүрүштү. Эми минтип Өкмөткө күнүбүз түшүп олтурат. Убакытты создуктурбастан мындан ары үй салганга коопсуз аймактан жер тилкесин беришсин! Анан турак жайды курганга ссуда дагы дароо ажыратышсын! Кыш түшкүчө баарын бүтүрүп алалы, эй?

– Айылыбызда дагыле коркунуч күч! – деп кепке кошулду Өзгөн районуна караштуу Жангакты айылынын тургуну Тумар Жолуев.
“Жер көчкү дагы качан түшөөөр экен?” деген санаа менен саат сайын коркуп жашап жатабыз. Чукул арада жер ажыратышпайбы. Эмне, муну үчүн сөзсүз эле киши өлүш керекпи буларга?

– Мобул жер көчкү жүргөн Жаңгакты айылында 257 кожолук, жалпысынан 1334 киши жашайт. 32 түтүн токтоосуз көчүрүлүүгө тийиш! А биз сегиз гана үй-бүлөнү күчтөп атып араң журт которттук, – деп чырылдады Өзгөн районундагы Ийри-Суу айыл өкмөтүнүн башчысы Акболуш Тиленбаев. – Эми Жалал-Абад облусунун Сузак
районун туурап биз дагы көчпөгөн тургундарды катарынан сотко гана берет окшойбуз. Чынында, мындан башка аргабыз калган жок!

Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин маалыматына караганда, Ош облусу боюнча Өзгөн районунда – 287, Кара-Кулжа районунда – 193, Алай районунда -191, Кара-Суу районунда -186, Ноокат районунда – 166, Араван районунда – 68, Чон-Алай районунда – 53 өтө опуртал аймак бар. Мындан тышкары Ош облусунун аймагындагы автоунаа жолдорунун 181 тилкеси дагыле чынында абат эмес!

– Сыягы, акыры биз деле коңшулабырыздын демилгесин биротоло кубаттайт өңдөнөбүз, -деп тызылдады Ош облустук өзгөчө кырдаалдар министрлгинин башчысы, майор Дайырбек Каримов. – Жалал-Абад облусунда эл кооптуу аймактардан таптакыр көчпөй какшатышты эле. Ошондуктан, Фемида аркылуу күчтөп көчүрүп жатышат. Чындыгында, биздин деле мындан башка аргабыз калган жок, эй!

Буга дейре үстүбүздөгү жылдын 28-мартында Өзгөн районундагы Ичке-Сай аймагындагы Топ-Жаңгак конушунда жер көчүп, бир турак жайды басып калган. Ичиндегилердин сөөктөрү кийин гана табылган.

Ал эми расмий маалыматка таянсак, Ош облусу боюнча жер көчкү коркунучу бар тилкелерде 1897 объект жайланышкан. Булардын басымдуулугу – жеке турак жайлар. Ал үйлөрдү бүт коопсуз аймактарга көчүрүү туурасында далай ирет ээлерине эскертилген. А бул тапшырманы милдеттүү түрдө аткаруу жергиликтүү бийликтерге түздөн-түз милдеттендирилген. Тилекке каршы, өзгөчө кырдаалдар министрлиги тынбай каккан коңгуроого эл дагы, ошондой эле жергиликтүү мамлекеттик органдар дагы таптакыр маани бербей келаткандыгы моминтип орду толгус жоготуулар жана зыяндар менен коштолуп жаткандыгы абдан өкүндүрөт.

Булак: “Майдан.kg”