КООМ

“УКМКнын кызматкерлери кармап кеткен. Ал бизге кеч маалым болуп, саат 8дерде кирдик. Коюлган айып боюнча айта кетсем. “Жапырт башаламандыкка чакырган, бийлик өкүлдөрүнө жигердүү баш ийбөөгө чакырган” дейт. Ошондой эле “бийликти басып алууга аракет кылган” деген такыр эле негизгиз айыптоолор менен айыпталып жатат. Олжобай Шакир онлайн тынчтык митингге чакырып жаткан. Азыр акылга сыйбаган айып коюлду”, – деди жактоочусу.

Бакыт Автандил Олжобай Шакирдин бөгөт чарасы 24-августта түштөн кийин караларын кошумчалады.

Азырынча атайын кызмат бул боюнча расмий маалымат тарата элек.

Буга чейин жубайы Назгүл Бодбаева Олжобай Шакир 23-августта түшкө маал үйүндө жалгыз болгонун, ошондон бери дайыны билинбей жатканын журналисттерге кабарлаган.

Кийинчерээк жазуучунун дайыны Улуттук коопсуздук комитетинен чыкканын “Кылым шамы” уюмунун жетекчиси Гүлшайыр Абдирасулова журналисттерге билдирген. Жазуучунун УКМКда суракта экени маалым болгондон кийин аны бошотууну талап кылган бир нече активист, журналист жана укук коргоочулар жана анын жакындары УКМКнын имаратынын алдына чогулган.

Олжобай Шакир бийликтин дарегине ачуу сын-пикир айтып келген. Негизинен Ысык-Көлдөгү төрт пансионаттын Өзбекстанга башкарууга берүүгө каршы чыккан. Президент Садыр Жапаров менен УКМКнын төрагасы Камчыбек Ташиевди маекке чакырып жүргөн. 31-августта нааразылык акциясын өткөрүү демилгесин көтөрүп жаткан.

Блогер социалдык түйүндөргө кыргыз паспортун “оюн үчүн” гана алганын жазган. Кыргызстандыктар анын мындай мамилесине нааразылык билдирип, бийликтен кыргыз паспортун сурагандын баарына эле бере берүүнү токтотууну талап кылууда.

Жуковицкий 22-августта өзүнүн Фейсбуктагы баракчасына пост жазып, анда кыргызстандык журналисттерге нааразылыгын билдирген. Анын айтымында, маалымат каражаттарынын өкүлдөрүнүн айынан кыргыз бийлиги жарандык алгандардын тизмесин адаттагыдай ачык жарыялаган эмес. Ошол эле посттун алдына блогер Кыргызстандын паспортун “оюн үчүн” гана алып койгонун кошумчалаган.

“Менин 13 досум Кыргызстандын жараны болду. Мен жигиттерди сүйүнттүм бүгүн, негизи эле ар бир жарлык кубанычтуу окуя. Тилекке каршы, сиз бул маалыматты ачык текшере албайсыз. Америка жана Евробиримдик каржылаган жергиликтүү журналисттердин акылсыздыгынан улам бул жарлыктарды ачык койбой, жашырып коюуга туура келди. Кыргызстандын жарандыгын берүү тууралуу жарлык акыркы жолу 2022-жылдын 31-декабрында жарыяланган, бирок аны да кийин жашыруун кылып коюшту. Жарандыкка эрте бергендер – азаматтар, эми жакында өзгөртүүлөр болуп, бул өлкөнүн жарандыгын алуу ыктымалдыгы жокко эсе болуп калат”.

Орус блогеринин бул билдирүүсү көз жаздымда калган жок. Социалдык тармактардын активдүү колдонуучулары аны Кыргызстандын жарандыгынан ажыратууну талап кылышты.

“Өзүн да “оюн үчүн” эле Кыргызстандын паспортунан ажыратып, персона нон грата деп жарыялаганга кудурет жетеби? Биздин паспортту “таза көңүл ачуу үчүн” алса болобу? Бул кемсинтүү эмеспи?! Биздикилер алардын аркасын жаап, кыргыз паспортун алышканын жашыруун сыр кылып жатат, алар болсо бетибизге жаба түкүрүп, бизди мазактап жатышат! Намыс барбы?!”, – деп жазды активист Миржан Балыбаев.

Активист Руслан Акматбек да мындай мамилеге тез арада реакция кылууну талап кылууда.

“Мындай болбойт! Бул жалпы эле коомго, бүтүндөй өлкөгө түкүргөндүк! Андан сырткары бул окуя өлкөнүн беделине таасир этип коюшу мүмкүн. Эртең бул үчүн биздин эле жарандар кыйналып калышы мүмкүн, силер жакшы билесиңер да, азыр жарандарыбыз шенген визасын мурдагыдан аз алып калышты. Тактап айтканда жарандарыбыздын эркиндиги чектелүүдө. Ошол эле этностук кыргыздар, Кыргызстанга инвестиция тарткандар айлап-жылдап паспорт ала албай жүрүшөт. Ал эми санкцияга илинген “орус элитасы” чуркап келип, кыргыз паспортун дароо алууда. Азыр тизмени бекитип, көргөзбөгөнгө аракет кылышууда. Бул түмөн суроолорду жаратат. Демек, кандайдыр бир сүйлөшүүлөр болгон, алар бар. Эми бул үчүн ким жоопкерчиликти өз моюнуна алат? Тийиштүү мекемелерден адекваттуу реакция болуп, кыргыз паспортун “прикол үчүн” алгандар биз бүтүндөй бир мамлекет экенибизди түшүнүп, биздин паспорттор баалуу экенин билиши керек”.

Руслан Акматбек эмне үчүн өлкө бийлиги бир жагынан кызыкдар чет элдиктердин баарына паспорт берип, экинчи жагынан өз жарандарынан тартып алып жатканына баш катырууда.

Былтыр ноябрда бийликтин дарегине айтылган сындан улам өлкөдөн күчтөп чыгарылган иликтөөчү журналист Болот Темиров да ушул суроого жооп таба албай жаткандардын катарында:

“Бул кош стандарттуулуктун ачык мисалы. Бул бийликтин эки жүздүүлүгү, уятсыздыгы. Менин паспортумду жокко чыгарып, өз өлкөмдөн чыгарылсам, экинчи жагынан Кыргызстандын паспорттору каалагандарга ушинтип берилип жатат”.

Орус жарандары Кыргызстандын паспортторун Орусия Украинага басып киргенден кийин активдүү ала баштаганы ушул жылдын башында ачыкка чыккан. Алардын арасында ондогон орусиялык мурдагы жана азыркы чиновниктер, бизнесмендер, алардын үй-бүлө мүчөлөрү жана башкалар бар экени аныкталган. Маселен, Кыргызстандын паспортун Тверь облусунун мурдагы губернатору Дмитрий Зеленин, орус өкмөтүнүн жогорку соттордогу ыйгарым укуктуу өкүлү Михаил Барщевский, андан сырткары Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча федералдык агенттиктин мурдагы жетекчиси, азыр “Бирдиктүү Орусия” партиясынан Мамлекеттик думанын депутаты Юрий Петровдун уулу жана аялы алган. Петров Евробиримдиктин, АКШнын жана башка өлкөлөрдүн санкциялык тизмесине кирген жана Украинанын соту аны өлкөнүн аймактык бүтүндүгүнө кол салган деген айып менен сыртынан 15 жылга эркинен ажыраткан.

Жарандык алган кыргызстандыктардын аты-жөнү буга чейин президенттин жарлыгында ачык көрсөтүлүп келген. Бирок акыркы убакта ал тизме ачык көрсөтүлбөй калды. Буга президент Жапаровдун администрациясы түшүндүрмө бере элек.

Анын 327 млн сомго жакыны сарпталганын облустук бийликтен кабарлашты.

“Текшерүүнүн жыйынтыгында 400дөй чет элдик жаран аныкталды. Алардын ичинен жүзгө жакыны Орусиянын жарандыгын алып, бирок аскердик каттоого турбаса, 55и миграциялык мыйзамдарды бузуп жүргөн. Жасалма документтерди көрсөткөн бир мигрантка кылмыш иши козголду”, – деп жазылган полициянын билдирүүсүндө.

Бул рейдден кийин Адам укуктары боюнча кеңештин башчысы Валерий Фадеев “Орусиянын жаңы жарандарынын укуктары гана эмес, милдеттери да болушу керектигин” билдирди. Ал мигранттарга жарандык берүүдө аларды дароо аскердик каттоого алууну сунуштады.

Бир нече күн мурда Петербургдун тургундары аскердик комиссариатка чакырган СМС-билдирүүлөр келип жатканын билдиришкен. “Ротонда” басылмасы чынында эле мындай билдирүүлөр орто адистик билими бар жаштарга жөнөтүлгөнүн аныктаган.

“Аларды күзгү аскерге чакыруу өнөктүгүнүн алдында маалыматтарын салыштырып, тактоо үчүн чакырып жатышат. СМС билдирүүлөр электрондук аскерге чакыруу эмес. Келбегендер жоопкерчиликке тартылбашы керек”, – деген басылманын шаардык администрацияда иштеген булагы.

Күн мурун Чебоксары жана Новочебоксарск шаарларында Орусиянын жарандыгын алып, бирок аскердик каттоого турбаган бир нече чет өлкөлүк кармалып, аскердик комиссариатка жеткирилгени кабарланды. Аскердик каттоо боюнча милдеттерин аткарбаганы үчүн аларга 500дөн 3 миң рублге чейин административдик айып пул салынышы мүмкүн.

Ага ылайык, Бишкек шаарындагы төмөнкү даректеги жерлер мамлекеттин менчигине өтөт:

• Абсамат Масалиев көчөсү – Ала-Арча дарыясы, жалпы аянты 10,878 га;
• Абсамат Масалиев көчөсү – Ала-Арча дарыясы, жалпы аянты 1,6215 га;
• Аалы Токомбаев көчөсү, 12-кичи районунун каршысында, жалпы аянты 2,713 га;
• Семетей көчөсү – Чыңгыз Айтматов проспекти, жалпы аянты 0,47 га;
• 12-кичи району, Түштүк пландоо зонасында Аалы Токомбаев көчөсүн бойлой, жалпы аянты 0,68 га.

Токтомдо жазылгандай, президенттин Иш башкармасы төмөнкү даректердеги жер тилкелеринин базар баасын аныктайт.

• Абсамат Масалиев көчөсү, 22, жалпы аянты 18,1853 га;
• Алиаскар Токтоналиев көчөсү, 165, жалпы аянты 4,8899 га;
• Аалы Токомбаев көчөсү, 1/9, жалпы аянты 2,713 га;

Жалпы аянты 25,78 гектарды түзгөн үч жер тилкеси администрациянын имаратын куруу үчүн подрядчы катары тандалган “Иншаат строй Билдинг” компаниясынын менчигине берилет.

Компания менчикке алган жерлердин ордуна Чыңгыз Айтматов проспектисиндеги 301 дарегинде администрациялык имарат курат. Курулуштун баасы жер тилкелеринин наркынан кымбат болуп кеткен учурда президенттин Иш башкармасы кошумча акча табат.

Курулуштун чыгымы жер тилкелеринин базар баасынан арзан болгон учурда президенттин Иш башкармасы “Иншаат строй Билдинг” жоопкерчилиги чектелген коому менен биргеликте келишимдик негизде ортодогу айырманы төлөп берүүнүн шарттарын жана тартибин аныктайт.

Osoo.kg порталындагы маалыматта “Иншаат Строй Билдинг” компаниясы имараттарды куруу менен алектенери, анын жетекчиси Акбарали Абдыразаков экени жазылган. Порталдан компания быйыл 28-июлда кайра каттоодон өткөнүн да көрүүгө болот.

Бишкектин түштүк бөлүгүндө, мамлекеттик резиденцияга жакын жайгашкан “Ысык-Көл” мейманканасы 2021-жылдын аягында бузулуп, анын ордуна жаңы өкмөт үйүн куруу 2022-жылы апрелде башталган.

Документке ылайык, үй-бүлөлүк жана салттуу коомдук баалуулуктарды жокко чыгаруучу, салттан тышкаркы сексуалдык мамилелерди пропагандалоочу жана ата-энесин же үй-бүлөнүн башка мүчөлөрүн урматтабаган мамилени түзүүчү маалыматтар балдарга зыян келтирүүчү маалымат болуп эсептелет.

Мыйзам балдарды өз өмүрүнө кол салууга, маңзат, чылым колдонууга, алкоголдук ичимдиктерди ичүүгө, кумар оюндарын ойноого, сойкулук жана тилемчилик менен алектенүүгө түртө турган маалыматтарга тыюу салат.

Документке ылайык, мындан тышкары “укукка каршы жүрүм-турумду актоого”, ошондой эле уят сөздөрдү камтыган, порнографиялык мүнөздөгү жана адамдар менен жаныбарларга ырайымсыз мамиле кылууга түртө турган маалыматтарды жайылтууга болбойт.

Буга чейин саясат таануучу Медет Төлөнөнов Kloop басылмасына берген маегинде Кыргызстанда орус мыйзамдарын алуу процесси жүрүп жатканын билдирген. Ошол эле маалда ал Кыргызстандагы ЛГБТ-пропаганда тууралуу мыйзам Орусиядагыдай кеңири жазылбаганын кошумчалаган.

Басылма ал макаласында акыркы жылдары Кыргызстанда бийликтин саясий каршылаштарын каралоо үчүн гей-тематикасы көп колдонула баштаганын белгилеген.