Алмазбек Атамбаев Кыргыз Республикасынын Коопсуздук кеңешинин “Кыргыз Республикасынын Президентин шайлоону даярдоо жана өткөрүү боюнча чаралар жөнүндө” чечимине кол койду. Бул туурасында президенттин расмий сайты маалымдады.
Бул чечим кабыл алынган Коопсуздук кеңешинин кезектеги жыйыны Мамлекет башчыбыздын төрагалыгы алдында 11-сентябрда өткөрүлгөн.
Чечимдин тексти:
Кыргыз Республикасынын Президентин шайлоо өлкөнүн саясий жана коомдук турмушундагы жаңы тарыхый процесстин башталышы болуп эсептелет, ал демократиялык туруктуулукка таасир тийгизүүчү маанилүү факторлордун катарына кирет.
Эгемендүү Кыргызстандын тарыхында таза эмес жана адилетсиз шайлоолор элдин нааразычылыгынын өсүшүнө, социалдык каршылыкка жана үй-бүлөлүк-кландык башкаруунун кулашына алып келди. Боло турган окуялар заманбап мамлекетти өнүктүрүүнүн демократиялык принциптеринен четтөөгө жол берилбей тургандыгын көрсөтүүгө тийиш.
Ошол учурда “шайлоо карусели”, “өлүү жандар” сыяктуу жана шайлоо алдындагы башка “ыпылас” технологиялар түрүндө салттуу болуп калган бурмалоолорду болтурбоо максатында мамлекет кыска мөөнөттө мыйзамдарды жакшыртты жана шайлоо процессине заманбап технологияларды киргизди.
2015-жылы шайлоо процессинин жүрүшүндөгү бузуулар үчүн мүмкүндүктөрдү кыскартууга, ошондой эле жарандарыбыздын ишенимин көтөрүүгө багытталган чара катары Кыргыз Республикасынын калкынын бирдиктүү мамлекеттик реестринин негизинде шайлоочуну биометрикалык индентификациялоо киргизилди. Шайлоо участокторунда автоматтык эсептөөчү жабдуу колдонула баштады, өлкөнүн мыйзамдарына шайлоочулардын бирдиктүү тизмелерин түзүү менен байланышкан өзгөртүүлөр киргизилди.
Шайлоо процессиндеги ырааттуу жана натыйжалуу өзгөртүүлөр 2015-2016-жылдардагы шайлоолордун жыйынтыгы боюнча Кыргызстандын жарандары бурмалоосуз болгон жана административдик ресурс колдонулбаган калктын добуш берүүгө катышуусунун жана анын жыйынтыгынын реалдуу цифраларын көрдү. Бул өлкөдөгү туруктуулукту бекемдөөдөгү жана Кыргызстандагы шайлоо процессин ийгиликтүү жана атаандаштык мүнөзгө ээ деп эл аралык коомчулуктун таануусуна жетишүүдөгү дагы бир кадам болуп калды. Кыргыз Республикасынын шайлоо системасы эркин түрдө шайлоочулардын өз эркин билдирүү укугун ишке ашырууну шексиз камсыз кылып, Борбордук Азия регионунун өлкөлөрү үчүн бөтөнчө үлгү болуп калды.
Киргизилип жаткан заманбап технологиялардын жана жаңы жол-жоболорду киргизүүнүн мүмкүнчүлүктөрү шайлоочулар жана шайлоо процессинин катышуучулары тарабынан жакшы баага татыды. Натыйжада, шайлоочуларда таза жана демократиялуу шайлоого ишеним пайда болду.
Ошол эле учурда мамлекет алдында шайлоочуларды сатып алууну жана шайлоо алдындагы жана шайлоо мезгилиндеги башка “ыпылас” технологияларды колдонууну болтурбоо боюнча биринчи кезектеги милдет турат.
Ушуга удаа эле мамлекеттүүлүктү бекемдөө, коомдук-саясий ынтымакты жана жарандык коомдун биримдигин сактоо максатында бийлик институттары коомдук коопсуздукту, даярдоочу, шайлоо жана шайлоодон кийинки башкаруучу бардык чечимдердин жана процесстердин максималдуу түрдө ачык-айкындыгын камсыз кылууга багытталган чараларды ишке ашыруусу зарыл.
Жогоруда жазылгандарды көңүлгө алып жана жарандардын өз эркин адилет жана эркин түрдө билдирүүсүн камсыз кылуу максатында Кыргыз Республикасынын Коопсуздук кеңеши
ЧЕЧИМ КЫЛДЫ:
1. Кыргыз Республикасынын вице-премьер-министри Д.Т. Зилалиевдин жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрагасы Н.К. Шайлдабекованын ушул маселе боюнча маалыматы көңүлгө алынсын.
2. Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы төмөнкүлөр боюнча чараларды ишке ашырууну камсыз кылсын:
– даярдоочу, шайлоо жана шайлоодон кийинки башкаруучу бардык чечимдердин жана процесстердин максималдуу түрдө ачык-айкындыгы;
– шайлоого мажбурлап катыштыруу же катыштырбоо максатында жарандарга кандай гана түрдө болбосун таасир тийгизүүнү же алардын эркин түрдө өз эркин билдирүүсүнө башка таасир берүүнү жоюу;
– шайлоо процессине тартылган адамдардын уюшкандыкта иштөөсү, ошондой эле шайлоо процессинде пайдаланылган жабдуулардын жана техникалык каражаттардын үзгүлтүксүз жана ишенимдүү иштөөсү үчүн шарттарды киргизүү;
– жалпыга маалымдоо каражаттары менен бирдикте кеңири маалыматтык өнөктүктү уюштуруу жана өткөрүү, анын алкагында демократиялуу жана адилет шайлоону өткөрүүгө бекем саясий эрктин бар экендигин, ошондой эле ар бир шайлоочунун өлкөнүн келечеги үчүн моралдык жоопкерчилиги жөнүндө жана шайлоочуларды сатып алуунун учурларын болтурбоо тууралуу түшүндүрмөлөрдү берүү менен 2017-жылдын 15-октябрында жарандарды шайлоо укугун ишке ашырууга жана жарандык активдүүлүктү көрсөтүүгө чакыруу.
3. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү төмөнкүлөр боюнча толук чараларды көрсүн:
– шайлоо алдында жана шайлоо мезгилинде коюлган милдеттерди ишке ашырууда Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу Мамлекеттик каттоо кызматынын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ортосундагы өз ара иштешүүнү камсыз кылуу;
– мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын кызмат адамдарына, администрацияларга жана мамлекеттик жана муниципалдык уюмдардын, мекемелердин жана ишканалардын жетекчилерине кайсыл бир талапкердин пайдасына шайлоо алдындагы үгүттөөгө баштапкы, орто жана жогорку кесиптик билим берүүнүн окутуучуларын, студенттерин жана окугандарын, бюджеттик уюмдардын, анын ичинде медициналык мекемелердин, калкты тейлөө боюнча ишканалардын жана уюмдардын кызматкерлерин жана персоналын тартууга катуу тыюу салуу;
– шайлоо комиссияларынын ишине аткаруу бийлигинин органдарынын, жергиликтүү мамлекеттик администрациялардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын кызмат адамдарынын кийлигишүүсүнө тыюу салуу;
– энергия системасынын жана телекоммуникация системаларынын үзгүлтүксүз иштөөсүн камсыз кылуу;
– бүткүл шайлоо алдында жана шайлоо процессинин мезгилинде толук көлөмдө каржылоону уюштуруу;
– чет өлкөлөрдө шайлоо участкаларындагы иштерди координациялоо.
4. Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу Мамлекеттик каттоо кызматы:
– шайлоочуларды эркин билдирүү укугунан ажыратуу мүмкүндүгүн жокко чыгарган шайлоочулардын сапаттуу жана толук тизмесин түзүүнү жана киргизүүнү камсыз кылуу;
– шайлоочуларды биометрикалык каттоо жана идентификациялоо менен байланышкан техникалык тобокелдиктерди жойсун, ошондой эле маалыматтык-коммуникациялык технологиялардын жана байланыштын, мамлекеттик автоматташтырылган маалыматтык системаларынын ишенимдүү иштөөсүн, ошондой эле бул системалардын коопсуздугун, анын ичинде жарандарды биометрикалык идентификациялоонун системасынын сакталышын, бүтүндүгүн жана иштөөсүнүн туруктуулугун камсыз кылсын.
5. Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасы:
– шайлоо алдындагы үгүткө катышууга, саясий партиялардын ишине кандай гана түрдө болбосун катышууга же көмөк көрсөтүүгө, байкоочулар, саясий партиялардын ыйгарым укуктуу өкүлөрү жана ишенимдүү адамдары катары шайлоого катышууга тыюу салууга багытталган колдонуудагы мыйзамдарда белгиленген чектөөлөрдү мамлекеттик жана муниципалдык кызматчылар, укук коргоо жана фискалдык органдар жана аскер кызматчылары тарабынан сактабоосунун фактыларын болтурбоо, табуу жана ага бөгөт коюу боюнча ишти активдештирсин;
– шайлоо процессинин бардык катышуучуларынын мыйзамдарды аткаруусун камсыз кылсын, ал эми бузуулар болгон учурда ээлеген мамлекеттик кызматына, партиялык таандыктыгына жана коомдук абалына карабастан мыйзамдын катуу талабы боюнча жазаны шексиз алаарына кепилдик кылсын;
– даттанууларды жана кайрылууларды, ошондой эле шайлоо процессинин катышуучулары тарабынан бурмалоолордун жана башка бузуулардын фактыларын мыйзамдардын талаптарына ылайык кароонун жана алар боюнча чечимдерди кабыл алуунун оперативдүүлдүгүнө көзөмөлдү күчөтсүн.
6. Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлиги жана Кыргыз Республикасынын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети өлкөнүн жарандарынын жеке коопсуздугун жана коомдук коопсуздукту камсыз кылуу үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган ыйгарым укуктардын алкагында төмөнкүлөр боюнча чаралардын комплексин ишке ашырсын:
– деструктивдүү күчтөрдүн мүмкүн болчу мыйзамсыз аракеттеринен шайлоо участкаларынын жана участкалык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнүн коопсуздугу;
– шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактыларын табуу жана сатып алууну уюштурууга жана жүргүзүүгө тиешелүү адамдарды жалпыга маалымдоо каражаттарында милдеттүү түрдө чагылдыруу менен Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартуу;
– трансулуттук, диний-экстремистик, террордук уюмдардын жана уюшкан кылмыш топторунун аракеттерине талаптагыдай жана өз убагында чара көрүү;
– өзүнүн антиконституциялык максаттарына жетишүү үчүн шайлоону инструмент катары пайдаланууга кызыкдар болгон адамдар тарабынан жасалуучу жарандардын конституциялык укуктарын бузган мыйзамга каршы аракеттер, процесстер жана факторлор үчүн шарттарды жоюу;
– Кыргыз Республикасында көз карандысыз жана демократиялык шайлоолорду өткөрүүгө кызыкдар болбогон адамдардын кийлигишүүсүн жана деструктивдүү тышкы таасирдин тийишин болтурбоо боюнча чараларды ишке ашыруу;
– алдын алуучу иш-чараларды өткөрүү жана стратегиялык объекттерди жана башка инфраструктураны коргоо.
7. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик чек ара кызматы Кыргыз Республикасынын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети менен өз ара иштеп өлкөдө коомдук-саясий кырдаалды дестабилдештирүү же шайлоону үзгүлтүккө учуратуу максаттарын көздөгөн адамдардын жана кылмыштуу элементтердин Кыргыз Республикасынын аймагына кирүүсүн болтурбоо максатында Кыргыз Республикасынын мамлекеттик чек арасы аркылуу кирүү – чыгуу каналдарында контролду күчөтсүн.
8. Кыргыз Республикасынын Жогорку соту шайлоо өткөрүү боюнча органдын чечимдерди өз убагында кабыл алуусу үчүн шайлоо маселелери боюнча келип түшкөн кайрылууларды, даттанууларды жана доо-арыздарды сот органдарында оперативдүү кароону мыйзамдарда белгиленген тартипте камсыз кылсын.
9. Бул чечимдин аткарылышын контролдоо Кыргыз Республикасынын Коопсуздук кеңешинин катчылыгына жүктөлсүн.
