САЯСАТ

Жогорку Кеӊештин КСДП фракциясынын кезектеги жыйынында билим берүү тутумунун абалы, аны реформалоо боюнча Өкмөттүн иши жөнүндө (мектепке чейинки, мектепте, кесиптик орто, кесиптик жогорку билим берүү) маалымат угулуп жатат. Жыйынга өкмөт мүчөлөрү, мамлекеттик органдар менен билим берүү мекемелеринин жетекчилери катышууда. Бул тууралуу КР ЖК Басма сөз кызматы маалымдады.

Билим берүү өлкөнүн эӊ ири тармактарынын бири болуп саналат. Министр Гүлмира Кудайбердиеванын айтымында, билим берүү тармагына республикалык бюджеттин 20 пайыздан ашык бөлүгү жумшалып, 2011-2016-жылдар аралыгында мугалимдердин орточо маянасы 3,5 миӊ сомдон 13 миӊ сомго чейин жогорулады. «Мындан беш жыл мурда билим берүү тармагында мугалимдердин 3,5 миӊге жакын бош орду болсо, азыр ал 665 ваканцияга чейин кыскартылды», – дейт ал.

Учурда билим берүүнүн сапатын көтөрүп, окутуу стандарттарын бекитүү иштерине басым жасалып жатат. Ошондон улам, министрликтин алдында Координациялык кеӊеш түзүлүп, билим берүүнүн негизги багыттары талданып чыгууда. Мисалы, бюджеттик бөлүмдөрдө окуган студенттердин стипендияларын 2 эсе көтөрүү чаралары колго алынды. Ал үчүн 31 млн сом кошумча каражат талап кылынат.

Андан сырткары, ушу тапта жашы жеткен балдарды мектепке чейинки билим берүү мекемелерине 100 пайыз тартууга жетишилгени белгилүү болду. «Кыргыз парламенти менен аткаруу бийлигинин биргелешкен аракетинин натыйжасында мурда мыйзамсыз менчиктештирилип кеткен 209 бала бакча мамлекеттин карамагына кайтарылып алынды. Бул багыттагы аракеттер мындан ары дагы улантылат», – дейт ал.

КСДП фракциясында билим берүү тутумунун абалы, аны реформалоо боюнча Өкмөттүн иши жөнүндө маалыматты талкуулоо жол-жоболору улантылууда.

Бүгүн, 10-мартта «Өнүгүү-Прогресс» парламенттик фракциясынын жыйынында “Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасынын 2016-жылдагы Кыргыз Республикасындагы мыйзамдуулуктун сакталышы жана аны бекемдөөдө прокуратура органдарынын аткарган иштери боюнча отчёту угулду. Бул тууралуу Жогорку Кеңештин Басма сөз кызматы кабарлады.

КР Башкы прокурорунун биринчи орун басары Кылычбек Токтогулов өткөн жылы прокуратура адам укуктарынын сакталышы, ишкерлердин укуктарын коргоо жана коррупция менен күрөшүү приоритет кылып кабыл алынгандыгын айтып, бир катар сандык маалыматтарга токтолду. Ал өткөн жылы парламент тарабынан, айрыкча, айыл өкмөттөрүн, ишкерлерди ыгы жок текшерүүнү жөнгө салуу боюнча берилген тапшырмалар жаатында бир катар иштер жасалгандыгын айтты. Маселен, ишкерлерди салык кызматы менен финансы полициясы, ал эми жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарын Конституцияда белгиленген ыйгарым укуктардын негизинде прокуратура органы текшере тургандыгы боюнча чечим кабыл алынган. К.Токтогуловдун айтымында, эң көп жерге байланыштуу мыйзам бузуу фактылар катталган. Бул багытта 750 текшерүү жүргүзүлгөн. Мындан сырткары, гендердик теңчиликти кепилдеген мыйзамдардын аткарылышы, кыйноолорго каршы иштер жана коррупцияга каршы күрөшүү иштери боюнча текшерүүлөр жүргүзүлгөн. Ошону менен катар мыйзамсыз жоопкерчиликке тартты деген жүйөө менен 16 прокуратура кызматкеринин жоопкерчилиги дагы каралган. 2016-жылдагы жасалган иштерге каттоодон жашырылган кылмыш иштерин аныктоолор жана жазык иштерин негизсиз кыскартуулар камтылган.

Талкууда депутат Тынчтык Шайназаров акыркы мезгилде кылмыш ишин козгоодо дароо эле камак чарасы колдонула башталганын айтты. Депутат камак чарасынын ордуна, маселен, мамлекетке миллион сомдук зыян келтирди деген жүйөө менен кармалган адамды 3 миллион сом күрөө менен чыгарып, анан тергөөнү улантууну сунуш кылды. Депутат Мирлан Бакиров жер мыйзамдарын бузгандарга администрациялык чаралардан сырткары, 71 кылмыш иши козголгондугун тактады. Анын пикиринде, жасаган кылмыш боюнча камакка алынып, үлгү болгондо гана мыйзам бузуу токтойт.

Башкы прокурордун орун басары Кылычбек Токтогулов жер мыйзамдарын бузуу ар жылы кайталанып жаткандыгын белгилеп, жер мыйзамдарын жүзөгө ашыруу боюнча атайын окууларды уюштуруу максаты коюлуп жатканын маалымдады.

Жыйын жүрүшүндө борбор калаадагы №64 мектеп имаратында жайгашкан курал сатуучу дүкөн чыгарыла тургандыгы белгилүү болду. К.Токтогулов Бишкек мэриясы менен дүкөн иштеткендердин ортосундагы ижара боюнча келишим узартылбагандыгын айтып, эми сот аткаруучулары тарабынан мектептен курал сатуучу дүкөндү чыгаруу иштери гана калгандыгын билдирди.

Фракция жетекчиси Бакыт Төрөбаев Орусиянын элчилигинин өкүлү катышкан жол кырсыгында Кыргызстан жараны каза болгон окуя боюнча эл нааразы болуп жатканын белгилеп, бул ишке көзөмөл кылып, жыйынтыгын коомчулукка жарыялап коюуну табыштады.

Жыйынтыгында «Өнүгүү-Прогресс» парламенттик фракциясы КР Башкы прокуратурасынын 2016-жылдагы Кыргыз Республикасындагы мыйзамдуулуктун жана аларды бекемдөөдө прокуратура органдарынын аткарган иштери тууралуу отчётун канааттандырарлык деп табуу боюнча чечим кабыл алды.

КР ЖК Басма сөз кызматы берген маалыматка таянсак, быйыл өлкөнүн билим берүү тармагында иштеген кызматкерлердин эмгек акысы көбөйтүлбөйт. Бул тууралуу Каржы министрлигинин өкүлү КСДП фракциясында билим берүү тутумунун абалы, аны реформалоо боюнча Өкмөттүн иши жөнүндө маалымат угулуп жатканда билдирди.

Эске салсак, 2015-жылы мугалимдердин маянасы 50 пайызга, ал эми тарбыячылар менен техкызматкерлердин маянасы 80 пайызга жогорулатылган.

2011-жылы Билим берүү жана илим министрлигинин бюджети 14 млрд сом болсо, ал 2017-жылы 28 млрд 31 млн сомго жеткен, бирок түздөн-түз билим берүү багытында анын 22 пайызы гана жумшалат.

Жараткандын жардамы менен өз түндүгүн көтөргөн элибиз чейрек кылымда көп нерсени баштан кечирди. Аң-сезимде болуп көрбөгөндөй өзгөрүүлөр орун алды. Албетте, жакшы жагын айтыш азырынча эрте, тескери нерселердин саны арбыды. Саясий айдыңды карасак, байлыкты чеңгелдеген ноендор кызмат талашуу менен алектенип, мышык-чычкан оюнун улантып жатышат. Алдыга кетер жолду бири дагы көрсөтө албады. Бүгүнкү күндө адамды эмес, системаны өзгөртсөк эле оңолобуз деген­дер жаңылганына күбө болуп отурабыз. Көрсө Сталин айткандай, бардыгын кадр чечет турбайбы.

Дегенибиз, мамлекетке дүйнөдөгү эң мыкты делген системаны орнотсо дагы, ал таза кадр болмоюнча иштеп кетпейт экен. Парламенттик башкарууга өттүк дегенден бери алты жылга аяк басты, өлкөдө өзгөрүүнүн кыпындай дагы учкуну тутанган жок. Баягы эле эски нукта иш жүрүп, бардык тармакта коррупция гүлдөп жатат. Элдин жашоо-турмушу жеңилдемек турсун, тескерисинче каатчылык кендирди кесүүдө. Демек маселе системага эмес, адамга байланарын турмуш өзү тастыктады. Мыкты кадр болмоюн, өлкөдө өзгөрүү болбойт экен. Иш билген таза жетекчи келмейин, мамлекет өнүкпөйт тура. Мына ушул маселе менен учурдагы кырдаалга көз чаптырсак, кадр тандоодогу алешемдиктер оркоюп көрүнүүдө. Тагыраак болушу үчүн бирөөсүнө токтолуп, Ош облусунун ыйгарым укуктуу өкүлү Таалайбек Сарыбашев боюнча айта кетүүнү туура көрдүк.

Ош облусу өлкөдөгү эң абройлуу аймактын бири болуп эсептелет. Өлкөдөгү башка региондордон кадыры жогору турушу үчүн экинчи борбор деген статус ыйгарылганы барына маалым. Демек Ошко мамлекет тарабынан өзгөчө көңүл бөлүнүп, атайын шарттар түзүлүп келе жатат. Бирок азыркы учурда Оштун атагы алыска угулбай, иши жүрүшпөй турган учуру. Социалдык-экономикалык абалы начарлоодо. Элдин турмушун оңдой турган программалар иштебей, күйүүчү жана майлоочу майлар менен бирге тамак- аштын кымбаттаганы калктын- нааразычылыгын туудуруп жаткан кези. Албетте, көйгөйлүү маселенин түйүнү жетекчиге барып такалат. Өкмөттүн Оштогу өкүлү Таалайбек Сарыбашевдин мойнуна тагылган ишти жөндөп кете албай жатканынан уламбы, айтор түштүктөгү мекендештерге жаңы түйшүктөр жаралууда.

Таалайбек Сарыбашевдин жеке өзүнө көз чаптырсак, чакан районду башкарган акимдиктен дароо эле облуска секирик жасады. Ушунун өзү эле кадрдын чийки экендигин тастыктап турат. Негизи облусту башкарыш үчүн бир нече тепкичтен өтүп, качан гана такшаалган маалда кызматка бекитилиши керек эле. Тилекке каршы, биз жогоруда белгилегендей, бул жигит өң-тааныштык менен келип, даярдыгы жок болсо да амбициянын чоңдугунан кызматка жеткени ачык байкалып ту­рат. Ошондон удам өзүнүн белгисиз ысымы менен бирге Ошту да чөктүрүп бара жаткандай таасир калтырууда. Дегенибиз, Ошто аты мамлекетке таанылган дөө-шаалар иштеген. Кечээки учурга эле көз чаптырсак, Ж.Сатыбалдиев, А.Артыков, С.Жээнбеков, А.Карашевдер башкарып турду. Алар Оштун экономикасы менен бирге элге-журтка кадырын көтөрдү. Көтөрө албаганы ордунда кармап турду. Бирок азыркыдай деңгээлге түшүргөн жок.

Учурда Сарыбашев эмнени жасаганын көрө албай жатабыз. Маалыматтарга караганда, кагаздарга кол койгондон башканы билбейт экен. С.Жээнбеков коңшу мамлекеттер ме­нен алаканы чыңдап, Бадахшанга эки ирет барып келгенин биз жакшы билебиз. А бул Таалайбек мырза кол чатырын өзү көтөргөндөн эринип, жардамчысына карматып сүрөткө түшкөн «ханский замашкасы» менен гана элдин эсинде калып отурат. Бул жоругу накта көпкөндүктүн белгиси эмей эмне? Теги начар кишилер ушундай кылыкты жасайт да. Кайсы уруудан болду экен бул жигит? Кабинетте жашынбай, элди түпөйүл кылган суроолорго жооп берсе дурус болмок. Кыскасы, Оштогу абал начар, ал Сарыбашевдин ишине байланып жаткан кези. Айтаарыбыз, жогорку жетекчилер эгерде бул жигиттен үмүтүн үзө албай, өң-тааныштыктан кече албай жатса, анда бир ай камчылап көрүшү керек. Жок, азыркы кейпинен жазбаса, анда элдин нааразычылыг күчөй электе чечим кабыл алышы шарт. Ар ким өз деңгээлиндеги ишти кылганы дурус болот. Президенттик шайлоодо түштүк козголбошу керек.

Булак: “Де-Факто”