КРИМИНАЛДЫК ХРОНИКА ЖАНА ОКУЯЛАР

Кыргыз Республикасынын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети тарабынан билим берүү тармагындагы коррупцияны азайтуу боюнча иштер улантылып, дагы бир кылмыш иши козголду, анын алкагында балдардын тамак-ашын негизинде мыйзамсыз баюу боюнча Бишкек шаарынын мэриясынын Октябрь райондук билим берүү бөлүмүнүн кызматкерлери К.А.К. жана Д.А.А. тарабынан уюштурулган коррупциялык схема аныкталып, токтотулду. 

Тергөөнүн жүрүшүндө, жогорудагы адамдар, жеке материалдык пайда алуу максатында алдын ала бир чечимге келип алышып, Бишкек шаарынын Октябрь районундагы мектептерге жана мектепке чейинки билим берүү мекемелерине тамак-аш сатып алуу боюнча филиалдарга, продукцияларды жеткирүүчүлөргө ар кандай тендерлерде жеңиштерди ыйгарып тургандары аныкталды. Ошондой эле, жалган фирмалар аркылуу жасалма тендерлерди өткөргөн фактылары такталды.

Аталган К.А.К. жана Д.А.А. жасаган кызматтары үчүн өткөрүлгөн тендердеги сумманын 10 пайызын жеңдирип бергендиги үчүн дайыма алып турган. Ошону менен бирге иш жүзүндөгү каржылоонун кыскарышы жана берүүчүлөр тарабынан пайдага муктаждык балдарга берилүүчү тамак-аш азыктарынын сапатынын төмөндөшүнө түздөн-түз таасирин тийгизген.

Ошентип, К.А.К. нан азыктарын жеткирүү боюнча өткөрүлгөн тендердин жыйынтыгында сыйлык катары 220 миң сом өлчөмүндөгү акча каржатын алганы боюнча көрсөтмөлөр алынгын. 

Текшерүүнүн жыйынтыгында мамлекетке миллиондогон доллар зыян келтирилгени аныкталып, зарыл болгон соттук-медициналык экспертизалар дайындалган.

Маалымат иретинде: 2022-жылы Октябрь районундагы мектептерге жана мектепке чейинки билим берүү уюмдарына тамак-аш азыктарын сатып алууга бюджеттик каражаттардын эсебинен 230 млн 141 миң сом бөлүнгөн, тагыраак айтканда, мектепке чейинки билим берүү уюмдарына (бала бакчаларга) 182 миллион 682 миң сом, мектептерге (1-4-класстар үчүн) 47 миллион 459 миң сом бөлүнгөн.  

Учурда К.А.К. кармалып УКМКнын тергөө камак жайына киргизилди, ал эми Д.А.А. дагы кармалып УКМКнын тергөө камак жайынын убактылуу кармоочу жайына киргилди.

Учурда мындан башка коррупциялык фактыларды аныктоо жана бул ишке тиешеси бар адамдарды аныктоо боюнча ыкчам-тергөө иш-чаралары уланууда.

Үстүбүздөгү жылдын 11-сентябрында КР УКМК тарабынан КР Кылмыш-жаза кодексинин 336-беренеси (“Коррупция”) менен козголгон кылмыш ишинин алкагында сапаты жана баасы арзандатылган көмүрдү коңшу өлкөлөргө экспорттоого тиешеси бар адамдарды тинтүү жана кармоо иштери жүргүзүлдү.

Кылмыш ишин иликтөөнүн алкагында мамлекеттик жана жеке түзүмдөрдүн кызмат адамдарынын аракеттеринде ишкердиктин субъекттерине жүк ташуу документтеринде базар баасынан 3-5 эсе төмөн бааны көрсөтүү менен түрдүү сорттогу (БК, БР, БСШ и БШ) көмүрдү сатууда жана экспорттоодо көмөк көрсөтүү боюнча коррупциялык схемалар аныкталды, анын натыйжасында өзгөчө ири өлчөмдөгү салык жана бажы төлөмдөрү өлкө бюджетинин киреше бөлүгүнө системалуу түрдө түшпөй турган. 

Ыкчам-издөө иш-чаралар төмөнкү активдүү ишкердиктин субъекттеринде жүргүзүлдү:

– “Ак-Булак Көмүр” ЖЧКсы – Сүлүктү шаарынын экс-мэри, жергиликтүү кеңештин депутаты 1963-жылы туулган “Х.А.Д.”;

– “Кен-Ордо” ЖЧКсы – 1974-жылы туулган “Н.А.Б.”;

– “Нур” ЖЧКсы – Сүлүктү шаарынын экс-мэри, жергиликтүү кеңештин депутаты 1960-ж.т. “А.Р.Э.”;

– “Рио Групп” ЖЧКсы – 1964-жылы туулган “А.И.Р.”;

– “Нуркен” ЖЧКсы – 1979-жылы туулган “Ш.З.А.”;

– “Ахмад-Кен” ЖЧКсы – Сүлүктү шаарынын жергиликтүү кеңешинин депутаты, 1971-жылы туулган “А.Б.А.”;

– “Ормон” ЖЧКсы – 1982-жылы туулган “К.А.Т.”;

– “Кен-Сити” ЖЧКсы – 1989-жылы туулган “А.А.Х.”;

– “Сары Челек Сүлүктү” ЖЧКсы – 1975-жылы туулган “К.М.”;

– Мамлекеттик салык кызматынын Сүлүктү шаары боюнча башкармалыгы, ишкердиктин субъекттеринин чарбалык ишмердигин текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык органынын чечимдери жана башка тиешелүү документтер алынган.

Жүргүзүлгөн ыкчам-иликтөө иш-чараларынын жыйынтыгында журналдар, келишимдер, квитанциялар, видеокөзөмөл камераларынын дисктери алынынып, алар учурда кошумча изилденип, талдоо иштери жүрүп жатат.

Ошондой эле, ошол эле учурда “Кызыл-Кыя – автожол”, “Кызыл-Кыя – темир жол” көзөмөл-өткөрүү постторунда, бажы терминалында, Соода-өнөр жай палатасынын Баткен жана Ош филиалдарында, 3 алмашуу бюросунда, “Спорттук общак” деп аталгандын мүчөлөрүнүн жашаган жеринде жана 6 коммерциялык уюмда кармоо жана тинтүү иштери жүргүзүлдү. 

Белгилей кетчү нерсе, жүргүзүлгөн иш-чаралардын жыйынтыгында экспорттук декларацияны даярдоо үчүн ишкердиктин субъекттери “МБанк” мобилдик тиркемеси аркылуу ортомчуларга 300 АКШ долларын төлөп, андан кийин “Спорттук общактын” мүчөлөрүнө 1 миңден 2 миң сомго чейин берип Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары тоскоолдуксуз чыгып жүрүшкөнү аныкталды.

Ошону менен бирге, Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигине караштуу Мамлекеттик бажы кызматынын расмий маалыматы боюнча, 2023-жылдын 1-январынан 27-июлуна чейинки аралыкта Баткен облусундагы көмүр шахталарынан коңшу мамлекеттерге 318 миң тоннадан ашык ар кандай сорттогу көмүр экспорттолгон, ага байланыштуу, активдүү экспорттонун негизинде  Кыргыз Республикасында көмүрдүн баасы жогорулаган.

Жыйынтыгында, жүргүзүлгөн иликтөө иштеринин алкагында төмөндөгүлөр кармалып, убактылуу кармоочу жайга киргизилди:

– Баткен бажысынын “Кызыл-Кыя-Авто жол” көзөмөл-өткөрүү пунктунун текшерүү тобунун инспектору, 1977-жылы туулган К.И.К.;

– “Баткен” бажысынын “Кызыл-Кыя” темир жолунун материалдык-техникалык камсыздоо бөлүмүнүн инспектору, 1990-жылы туулган С.у.К.;

– КР Соода-өнөр жай палатасынын Баткен облустук бөлүмүнүн  башчысы, 1981-жылы туулган Б.Э.Ю.;

– “Имамидинов Экспорт” ЖЧКсынын жетекчиси, 1975-жылы туулган Т.К.И.;

– “А.Б.Б.” жеке ишкердин негиздөөчүсү, 1986- жылы туулган А.Б.Б.

Учурда тиешелүү тергөө амалдары жүрүп жатат.

КР УКМК тарабынан Талас облусунун аймагында инфраструктураны өнүктүрүүгө багытталган мамлекеттик каражаттарды уурдоо менен байланышкан коррупциялык схемаларды жоюу боюнча жүргүзүлгөн ыкчам-издөө иш-чараларынын жүрүшүндө, КР Кылмыш-жаза кодексинин 337-беренесинин 3-бөлүгү (Кызмат абалын кыянаттык менен пайдалануу) боюнча козголгон кылмыш ишинин алкагында “Кыргызавтожол” мамлекеттик ишканасынын Талас облусундагы филиалынын кызмат адамдарынын мыйзамсыз аракеттери аныкталды.

Иликтөө иштеринин жүрүшүндө “Кыргызавтожол” мамлекеттик ишканасынын Таластагы филиалынын кызмат адамдары тарабынан Суусамыр-Талас-Тараз унаа жолунун курулушуна каралган акча каражаты ыйгарылып алынганы тастыкталды.

Көрүлгөн тергөө жана ыкчам иш-чараларынын жыйынтыгында мамлекеттин бюджетине 1 млн 900 миң сом кайтарылды.

Учурда бул фактыга тиешеси бар адамдарды аныктоо, ошондой эле аларды жоопкерчиликке тартуу боюнча ыкчам-иликтөө иш-чаралары жүрүп жатат.

Кыргыз Республикасынын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети тарабынан каржылык уюмдардын ишмердүүлүгүндөгү коррупциялык схемаларды жоюу жана көмүскө кирешелерди адалдоого басым жасаган трансулуттук кылмыштуу топторду аныктоо боюнча жүргүзүлүп жаткан пландуу иш-чаралардын жүрүшүндө акча каражаттарын системалуу түрдө криптовалюталар аркылуу адалдоо боюнча маалыматтар келип түшкөн. 

Тактап айтканда, “Россия” бизнес борборунда жашыруун алмашуу бюросун, акча алмаштырууну/жөнөтүүнү (криптовалюта сатып алуу) уюштуруп жүргөн Кыргыз Республикасынын жана Россия Федерациясынын айрым жарандары аныкталды.

Жогорудагы фактылар боюнча КР УКМК тарабынан Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 222-беренесинин (Кылмыштуу жол менен алынган кирешелерди мыйзамдаштыруу (адалдоо)) негизинде кылмыш иши козголгон.

Кылмыш ишинин материалдарынын алкагында айрым жарандар КР УКМКнын тергөө абагынын убактылуу кармоочу жайына киргизилди.

Тиешелүү кошумча тергөө-ыкчам иш-чаралары жүргүзүлүүдө.

УКМК тарабынан Ала-Бука районунун Көк-Таш а/а “Жайыт комитетинин” төрагасы К.у.К. акча талап кылуу фактысы боюнча кармалды.

КР УКМКга Өзбекстан Республикасынын жараны, Өзбекстан Республикасынын жарандарына таандык 9 баш бодо малды мыйзамсыз кармап, ээлерине кайтарып берүү үчүн 2000 (эки миң) АКШ доллары өлчөмүндө акча талап кылып жаткан Ала-Бука районунун Көк-Таш а/а “Жайыт комитетинин” төрагасы К.у.К. карата чара көрүү боюнча кайрылган. 

Бул фактынын негизинде УКМК тарабынан КР Кылмыш-жаза кодексинин 208-беренесинин 2-бөлүгүнүн 4-пункттунда (Опузалап талап кылуу) каралган кылмыштын белгилери боюнча кылмыш иши козголгон.

Ыкчам-иликтөө иш-чараларынын жүрүшүндө жаран К.у.К. талап кылынган акча каражатынын бир бөлүгү 1000 АКШ доллары өлчөмүндөгү сумманы алып жаткан жеринен кармалып, КР Кылмыш-жаза процессуалдык кодексинин 96-беренесине ылайык КР УКМКнын Жалал-Абад облусу боюнча башкы башкармалыгынын тергөө-абагынын убактылуу кармоочу жайына 2 айлык мөөнөткө киргизилди.

Учурда тергөө иштери уланууда

Жүргүзүлгөн ыкчам иш-чаралардын алкагында, өлкөнүн чегинен чыгуучу кылмыштуу топторду аныктоо боюнча коррупциялык схемаларды жоюу туралуу иш-чаралар жүргүзүлүп, көмүскө каржы ресурстарын мыйзамсыз жүгүртүүгө жана адалдоого багытталган, алтын буюмдарын Индияга системалуу түрдө контрабандалык жол менен ташуу боюнча маалыматтар алынган.

2023-жылдын 3-сентябрында саат 08:40 чамасында  “Манас” эл аралык аэропортунан, Кыргыз Республикасынын жараны К.Н. менен Кыргыз Республикасынан Индияга стерилдүү зонада учууга аракет кылган учурунда, жалпы салмагы 3 килограмм 985 граммды түзгөн 6 даана сары түстөгү катуу материал буюмдары табылган. Белгилей кетсек, аталан алтын буюмдар боюнча расмий документтер болгон эмес.

Жогорудагы фактылар боюнча КР УКМК тарабынан кылмыш иш козголуп, анын алкагында айрым жарандар КР УКМКнын тергөө камак жайын киргизилди.

Тактап айтканда, “Манас” эл аралык аэропортунун авиациялык коопсуздук кызматынын 2 кызматкери, ошондой эле жогорудагы коррупциялык схемага тиешеси бар 2 жаран кармалган.

Тергөө иштери жүрүп жатат.