ЖКнын VII чакырылышына шайлоо

Бүгүн, 23-сентябрда, Кыргыз Республикасынын Коопсуздук кеңешинин катчысы Марат Иманкуловдун төрагалыгында Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоого даярдык көрүү жана өткөрүүдө шайлоо комиссияларына уюштуруучулук-техникалык маселелерди чечүүдө көмөктөшүү боюнча республикалык штабдын биринчи отуруму өттү.

Жыйынга Республикалык штабдын курамына кирген министрлик жана ведомстволордун, Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын жетекчилери, Президенттин облустардагы ыйгарым укуктуу өкүлдөрү, Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлери катышты.

Марат Иманкулов Республикалык штабдын негизги тапшырмасы – парламенттик шайлоону таза жана ачык-айкын жогорку деңгээлде өткөрүү үчүн шайлоо комиссияларын уюштуруучулук-техникалык камсыздоодон турарын белгиледи.

Ал ошол эле учурда эч кандай шылтоо менен комиссиялардын ишине кийлигишүүгө жол берилбесин айтты. Коопсуздук кеңешинин катчысы шайлоолорду мыйзамдарды бузуу менен өткөрүү, шайлоочуларды массалык сатып алуу жана добуш берүүнүн жыйынтыктарын бурмалоо бир нече жолу элдик толкундоолорго алып келгенин эске салды. Анын айтымында, бардык мамлекеттик органдар адилеттүү жана таза шайлоолорду өткөрүүгө болгон күч-аракетин жумшап, шайлоо жараянынын мыйзам бузууларына өз убагында жана ыкчам реакция кылып, мыйзам бузуучуларга мыйзам чегинде тийиштүү чараларды көрүш керек.

Коопсуздук кеңешинин катчысы мамлекеттик бийликтин органдарынын өкүлдөрү кайсыл деңгээлде болбосун, үгүт өнөктүгүнө жана шайлоо жараянына кийлигишпеши керектигин баса белгиледи.

«Мамлекеттик кызматкерлер өз ыйгарым укуктарын добуш берүүнүн жыйынтыгына таасир этүү же кол алдындагыларды тигил же бул талапкердин пайдасына мажбурлоо максатында пайдаланса, анда алар ээлеген кызматына карабай иштен кетирилип, ал эми алардын аракеттеринде кылмыштын курамы болсо – кылмыш жоопкерчилигине тартылат. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузууга эч кимге уруксат берилбейт», – деп билдирди Марат Иманкулов.

Аны менен бирге ал, кайсыл бир партия жана Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкерлердин пайдасына бийлик өкүлдөрү бюджеттик тармактын кызматкерлери – мугалим, дарыгер, социалдык кызматкерлер жана квартал башчыларын пайдаланган фактылар аныкталган учурда, укук коргоо органдары тарабынан катаал чаралар көрүлөрүн эскертти. Ошондой эле Коопсуздук кеңешинин катчысы саясий партияларды жана депутаттыкка талапкерлерди мыйзамдарды аткарууга, өлкөдөгү коомдук-саясий кырдаалды курчутпоого жана өздөрүнүн дымагы, жеке кызыкчылыгы үчүн элди бөлүп-жарбоого чакырды.

Мындан сырткары ал, уланып жаткан коронавирус пандемиясынын шарттарында добуш берүү жүрүшүндө тилкелерде шайлоочулардын саламаттыгы үчүн бардык санитардык-эпидемиологиялык чараларды сактоонун маанисин белгиледи. Жыйында Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиянын, саламаттыкты сактоо, тышкы иштер жана ички иштер министрликтеринин жетекчилеринин жалпы элдик добуш берүүгө даярдык жөнүндөгү баяндамалары угулду.

Жыйындын жыйынтыгында берилген сунуштарды эске алуу менен республикалык штабдын иш планы бекитилди.

БШКда 2021 -жылдын 28 -ноябрында Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоого даярдык көрүүнүн алкагында Кыргыз Республикасынан сырткары жүргөн же жашаган жарандарынын шайлоо укуктарынын ишке ашырылышын камсыз кылуу боюнча Жумушчу топтун жыйыны болуп өттү.

Жыйында Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрайымы Н.Шайлдабекова, Кыргыз Республикасынын тышкы иштер министри Р.Казакбаев, Санариптик өнүктүрүү министри Догоев Д.Д., Чет өлкөдө жарандардын шайлоо укуктарын камсыздоо боюнча БШКнын топ башчысы А.Дубанбаева, КР БШК мүчөлөрү, мамлекеттик органдардын өкүлдөрү катышты.

1. Жыйында Кыргыз Республикасынан тышкары жүргөн же жашаган жарандардын шайлоо укуктарын ишке ашырууну камсыздоо боюнча Иш-аракеттердин планы бекитилди. Аталган планды ишке ашыруунун алкагында Чет өлкөдө убактылуу жашаган же жүргөн Кыргыз Республикасынын жарандарынын шайлоо укуктарын ишке ашырууну камсыздоо жөнүндө” Жобосу конституциялык Мыйзамдын жаңы редакциясына ылайыкталды.

Иш-чаралардын планы БШКнын, Тышкы иштер министрлигинин жана ЭКККнын чет өлкөлөрдө шайлоо участкаларын түзүү, чет өлкөлөрдөгү шайлоочулардын тизмеси, биометрикалык маалыматтарды жеринде чогултууну уюштуруу, жабдуулар камсыздоо (АЭУ, шайлоочуларды идентификациялоочу жабдуу ж.б.)  менен  камсыздоо, маалыматтык иштер, Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары түзүлгөн УШК мүчөлөрү үчүн окутууларды жүргүзүү боюнча уюштуруучулук, маалыматтык жана техникалык чаралардын комплексин камтыйт.

2. Андан соӊ, чет өлкөлөрдө шайлоо участкаларын түзүү маселеси каралды. Мыйзамга ылайык, чет өлкөлөрдөгү шайлоо участкалары Тышкы иштер министрлигинин сунушу боюнча, тиешелүү өлкөнүн ыйгарым укуктуу органдары менен макулдашуунун негизинде түзүлөт.

Тышкы иштер министри Р.Казакбаев Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо үчүн чет өлкөлөрдө шайлоо участкаларын түзүү боюнча Тышкы иштер министрлигинин сунуштары тууралуу маалымат берди.

Буга чейин болуп өткөн Кыргыз Республикасынын Президентин кезексиз шайлоо жана 2021 -жылдын 10 -январындагы референдум учурунда дүйнөнүн 28 өлкөсүндө 48 шайлоо участогу түзүлгөн.

Кыргыз Республикасынын жарандарынын шайлоо укуктарын ишке ашырууну камсыз кылуу үчүн шарттарды кеңейтүү максатында Жогорку Кеӊештин депутаттарын шайлоого карата  алдыдагы парламенттик шайлоодо өлкөдөн тышкары жашагандар үчүн чет өлкөлөрдөгү шайлоо участкаларынын санын. 57 участокко чейин көбөйтүү сунушталууда.

Ошентип, төмөнкү шаарларда 9 жаңы шайлоо участкаларын түзүү каралып жатат: Россия –Казань, Краснодар, Самара, Томск жана Хабаровск шш.; АКШ – Нью -Йорк жана Чикаго шш.; Түркия – Анталия ш.; Италия – Кальяри ш..

Жумушчу топтун мүчөлөрү чет өлкөлөрдөгү шайлоо участокторун көбөйтүү зарылдыгын колдоого алды жана бул маселе боюнча Тышкы иштер министрлигинин сунуштарын айтышты. Ошол эле учурда БШКнын Төрайымы Россиянын шайлоо участкаларын уюштуруу маселесинде Россия Федерациясынын БШКсынын көмөгү тууралуу Кыргыз Республикасынын БШКда иштелип жаткандыгы  жөнүндө маалымат берди.

Бардык зарыл макулдашуулар жана процедуралар өткөрүлгөн учурда, Россиядагы участоктордун саны 20га жетиши мүмкүн, анын ичинде Москвада – 5 сайт; Санкт-Петербург, Екатеринбург, Новосибирск, Владивосток, Красноярск, Иркутск, Якутск, Южно-Сахалинск, Сургут, Тюмень, Краснодар, Самара, Казань, Томск жана Хабаровск шш. -1сайт.

3-участок боюнча: Германияда – Берлин, Франкфурт-на-Майне жана Бонн шш.; АКШда – Вашингтон, Нью -Йорк, Чикаго шш.; Түркияда – Анкара, Стамбул жана Анталия шш..

2-участок боюнча: Италияда – Рим менен Кальяри шш., Казакстанда – Нур-Султан жана Алматы шш.; Кытайда – Пекин жана Гуанчжоу шш.; БАЭде – Абу -Даби жана Дубай шш.;

1-участок боюнча: Ашхабад, Баку, Брюссель, Вена, Доха, Душанбе, Женева, Исламабад, Киев, Куала -Лумпур, Лондон, Минск, Нью -Дели, Париж, Сеул, Ташкент, Тегеран, Токио, Кувейт, Эр-Рияд шш..

3. Тышкы иштер министри Р.Казакбаев чет өлкөлөрдөгү шайлоочулардын маселеси боюнча жүргүзүлүп жаткан иштер тууралуу маалымат берди.

Мыйзамга ылайык, добуш берүүгө 85 календардык күн калгандан кечиктирбестен, Кыргыз Республикасынын чет өлкөлөрдөгү дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн жана консулдук мекемелеринин жетекчилери Тышкы иштер министрлиги аркылуу Борбордук шайлоо комиссиясына Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жашаган жана жүргөн, консулдук (убактылуу консулдук) каттоого турган жана биометрикалык каттоого алынган шайлоочулар жөнүндө маалыматты беришет.

3-сентябрга карата берилген Тышкы иштер министрлигинин маалыматына ылайык, биометрикалык каттоодон өткөн жана чет өлкөлүк мекемелерде консулдук кызматкерлердин каттоосунда турган чет өлкөдө катталган шайлоочулардын жалпы саны 60 миңден ашуун адамды түзөт, алардын ичинде, 26 миңге жакыны – Москвада .

Катталган жарандар автоматтык түрдө шайлоочулардын тизмесине киргизилет, анткени чет өлкөдө консулдук каттоого алуу каттоо функциясын аткарат. Р.Казакбаев консулдук каттоонун шарттары мүмкүн болушунча жагымдуу жана акысыз экенин маалымдады. Консулдук каттоого алынбаган же биометрикалык каттоодон өтпөгөн чет өлкөлүк жарандар муну чет өлкөлүк мекемелерде ишке ашыра алышат. Каттоого алуу  документтерди электрондук түрдө тапшыруу аркылуу да жүргүзүлүшү мүмкүн.

БШК төрайымы алдын ала шайлоочулардын тизмеси түзүлгөнгө чейин – 9-сентябрда, Санариптик өнүктүрүү министрлиги, Тышкы иштер министрлиги жана БШКнын өз ара карым-катышуусунун негизинде  чет өлкөдөгү шайлоочулар тууралуу алынган маалыматты акуталдаштыруу жүргүзүлөт.

19-сентябрдан тарта тизмелер бардык шайлоо участкаларында, анын ичинде чет өлкөлөрдө илинет, жарандар 12-ноябрга чейин шайлоочулардын тизмесине кирүүгө, такталбаган учурда ал тизмеге оңдоолорду киргизүү үчүн арыз менен кайрылууга укуктуу.

Санариптик өнүктүрүү министри Д.Д.Догоев алынган маалыматты актуалдаштыруунун алкагында Калктын бирдиктүү мамлекеттик реестрине ылайык биометрикалык маалыматтын болушу, жарандыктан чыгуу жана башка параметрлер боюнча салыштырып текшерүү жүргүзүлөрүн маалымдады. Ал жарандардын өздөрү тууралуу маалыматын тактоонун маанилүү экендигин белгиледи, анткени пандемияга байланыштуу жана башка себептерден улам, учурда чет өлкөлөрдөгү тизмеге кирген, бирок республикага кайтып келген (консулдук каттоодон чыкпаган) ) жана өлкөдө туруктуу катталган жеринде жашап жаткан айрым жарандар бар экенин жана мындай жарандарды өз маалыматтарын тактоо үчүн калкты тейлөө борборлоруна, шайлоо участкаларына кайрылууга чакырышты.

4. Жумушчу топ жакынкы арада БШКнын, Тышкы иштер министрлигинин жана ЭККнын – үч органдын өкүлдөрүнөн түзүлгөн “ыкчам топторду” Жогорку Кеңеш жана добуш берүүгө катышуу, шайлоочулардын тизмесине кирүү үчүн, ошондой эле чет өлкөлөрдөгү жарандарыбыз үчүн жер-жерлерде түшүндүрүү кызматтарын көрсөтүү үчүн – биометрикалык каттоодон өтүү, консулдук каттоодон өтүү, электрондук санарип кол тамганы каттоо, паспортторго арыздарды кабыл алуу ж.б. боюнча чет өлкөлөргө жөнөтүү графигин бекитишти. Чет өлкөдөгү шайлоочулар үчүн маалыматтык иштер ПРООНдун колдоосу менен жүргүзүлөт.
5. Жумушчу топ ошондой эле чет өлкөлөрдөгү жарандарды шайлоого катышуу тартиби, парламенттин депутаттарын шайлоо тартибин түшүндүрүү, партиялардын программалары, партиялардын талапкерлеринин тизмелери, убактылуу чет өлкөдө жүргөн же жашаган КР жарандары үчүн дагы башка маалыматтык материалдарды сайттарга жана БШК, ИИМ, СӨМ, КР чет элдик мекемелеринин, мекендештердин коомдук уюмдарынын социалдык тармактарында жана ММКда жайылтуу тууралуу пландаштырылган иш-чараларды жактырды, алар чет өлкөдөгү шайлоочуларга маалымат берүүгө жана шайлоодо добуш берүүдө алага өбөлгө түзмөөкчү.

Казакбаев Р.А. Тышкы иштер министрлигинде жакынкы күндөргө пландаштырылган чет өлкөдөгү жарандар менен онлайн-конференциянын пландары менен тааныштырды, мында көптөгөн актуалдуу маселелер менен катар эле жарандар үчүн парламенттик шайлоону өткөрүүнүн тартиби жөнүндө суроолор да каралмакчы.

Шайлоого даярдык көрүү жана өткөрүү боюнча чет өлкөдөгү шайлоочулар менен онлайн жолугушуулар БШКнын Жумушчу тобунда да жума сайын өткөрүлүп турмакчы.

2-сентябрдын саат 18.00үнө карата Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясына 38 саясий партиядан 2021-жылдын 28-ноябрында өтүүчү Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоого катышуу ниети жөнүндө билдирме түштү.

Буга чейин КР БШКга 15 саясий партиядан – “Социал -демократтар”, “Улуттар биримдиги”, “Ишеним”,”Альянс”, “Кыргызстандын жашылдар партиясы”, “Жаратман Эл”, «Кыргызстанды бириктирүүчү патриоттук партия»,”Ата Мекен”,”Ыйман Нуру”,«Эл үмүтү социалдык саясий партия», “Актив”, “Бийлик элге”,”Акыйкат Кыргызстан”, “Кыргызстандын саясий күчтөрүнүн альянсы”, «Ар-Намыс» саясий партияларынан КР ЖК депутаттарын шайлоого катышуу тууралуу жазуу жүзүндө билдирме түшкөн.

Календарлык планга ылайык Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо дайындалгандан кийин 5 календардык күндүн ичинде шайлоого катышууну каалаган саясий партиялар, конституциялык Мыйзамга ылайык саясий партиядан талап кылынуучу шайлоо документтерине кол коюу укугуна ээ саясий партиянын ыйгарым укуктуу өкүлүнүн аты-жөнүн жана маалыматтарын көрсөтүү менен, шайлоого катышары тууралуу Борбордук шайлоо комиссиясына жазуу жүзүндө билдирме жиберүүлөрү керек экендигин эске салабыз. Жазуу жүзүндөгү билдирме саясий партиянын уставынын нотариус ырастаган көчүрмөсү тиркелүү менен, саясий партиянын жетекчисинин колу жана саясий партиянын мөөрү менен ырасталууга тийиш.

Жазуу жүзүндө билдирме берүүнүн акыркы күнү – 2021-жылдын 3-сентябры, саат 18.00гө чейин