Кыргызстан-Россия

Билдирүүдө парадда Украинага каршы агрессивдүү согушка катышып жаткан орусиялык аскердик техника көрсөтүлгөнү айтылган.

Украинанын Тышкы иштер министрлиги тараткан билдирүүдө Орусия президенти Владимир Путин “украиндердин өлтүрүлүшүн, Украинанын шаарлары менен айылдарынын талкаланышын, украиналык балдардын уурдалышын жана оккупацияланган украин аймактарынын тургундарына каршы репрессияларды актаганы ” белгиленген.

“Иш-чаранын алдында Орусия Украинага 25 канаттуу ракетасын кое берүү менен дагы көп курмандыктарга жана кыйроолорго тушуктурду”, — деп айтылат билдирүүдө.

Билдирүүдө Борбор Азия жана Кавказ элдери 78 жыл мурда нацизмди жеңүүгө баа жеткис салым кошкону айтылат.

9-майда Москванын Кызыл аянтында Экинчи дүйнөлүк согуштун аякташынын 78 жылдыгына арналган аскердик парад өттү. Бул жолу Москвадагы парадга Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан, Тажикстан, Түркмөнстандын президенттери, Армениянын премьер-министри катышты. Беларустан Александр Лукашенко да барды. Алардын көбүнүн парадга катышары бир күн мурда гана белгилүү болду.

Орусия Украинанын Крым жарым аралын аннексиялаган 2014-жылдан кийин Жеңиш парадына чет элдик лидерлер көп барбай калган. Былтыр кошуна өлкөсүнө каршы агрессия баштаганда Москвадагы парадга бир да чет өлкөлүк жетекчи барган эмес.

“Сапардын жүрүшүндө Орусиянын президенти Владимир Путин менен эки тараптуу сүйлөшүү өтөт. Өлкө лидерлери эки жана көп тараптуу күн тартибиндеги актуалдуу маселелерди, ошондой эле өз ара пайдалуу кызматташтыкты мындан ары өнүктүрүүнүн келечегин талкуулайт. Ошондой эле, расмий сапардын алкагында Садыр Жапаровдун башка расмий адамдар менен жолугушуусу пландалган. Мындан сырткары ал 9-майда ардактуу конок катары Москвадагы Жеңиш парадына барат”,- деп жазылган маалыматта.

Садыр Жапаровду коштоп кеткен делегациянын курамында Министрлер кабинетинин төрагасынын биринчи орун басары Адылбек Касымалиев, тышкы иштер министри Жээнбек Кулубаев , Коопсуздук кеңешинин катчысы Марат Иманкулов, ички иштер министри Улан Ниязбеков, айыл чарба министри Аскарбек Жаныбеков, экономика жана коммерция министри Данияр Амангелдиев, эмгек, социалдык камсыздоо жана миграция министри Кудайберген Базарбаев, транспорт жана коммуникациялар министри Тилек Текебаев, энергетика министри Таалайбек Ибраев жана Бишкек шаарынын вице-мэри Нурдан Орунтаев бар.

Буга чейин Путин Тажикстандын президенти Эмомали Рахмонду “Жеңиш күнүн майрамдоого арналган иш-чарага катышуу үчүн” Москвага келип кетүүгө чакырганы белгилүү болгон.

Рахмон 2021-жылдын 9-майында Москвадагы парадга барган жалгыз чет элдик лидер болгон. 2022-жылы, Орусия Украинага согуш ачкандан кийинки 9-майдагы аскердик парадга бир дагы чет элдик президент же өкмөт башчы барган эмес.

Маалыматка караганда, Шойгу бул билдирүүнү Нью-Делиде Шанхай кызматташтык уюмуна (ШКУ) мүчө мамлекеттердин коргоо министрлеринин жолугушуусунда айткан. Ал бул кадамдарды АКШ жана анын өнөктөштөрү Борбор Азияда аскердик таасирин калыбына келтирүүгө аракет жасап жатканы менен байланыштырган.

“АКШ жана анын өнөктөштөрү террорчулукка каршы күрөшкө жардам берүүгө жамынып алып Борбор Азиядагы аскердик таасирин калыбына келтирүүгө аракет жасап жатат. Алардын аймактагы өлкөлөргө аскердик инфраструктураны жайгаштыруу тууралуу өтүнүчтөрүн ШКУ аймагындагы туруктуулукка түздөн-түз коркунуч катары баалайбыз. Биз өзүбүз тараптан Кыргызстандагы жана Тажикстандагы аскердик базалардын күжүрмөн даярдыгын жогорулатыбыз”,-деген Шойгу.

Буга байланыштуу расмий Бишкек азырынча комментарий бере элек.

Кыргызстандагы бирдиктүү орус аскер базасына бир нече объект кирет. Алар: “Кант” авиабазасы, Каракол шаарындагы сыноо базасы, Чалдыбар кыштагындагы байланыш түйүнү, Майлуу-Суу шаарындагы автономдуу сейсмикалык пункт. Мурда бул объекттердин ар бири өзүнчө каралып келген, бирок 2012-жылы макулдашууга кол коюлуп, Кыргызстан менен Орусия аларды бирдиктүү орус базасына бириктирүүнү макулдашкан.

Мекеме жергиликтүү өндүрүшчүлөрдү ЕАЭБ өлкөлөрүнө жүк ташыгандардын реестрине киргизүүдө жана Орусияга азык-түлүк экспорттоону көзөмөлдөөдө кыргызстандык адистер “формалдуу мамиле жасай турганы ырасталганын” билдирген.

Ошондой эле сүт ташыган компанияларды текшерүү учурунда лейкоз, паратуберкулез жана бодо малдын жугуштуу плевропневмониясы боюнча жүргүзүлгөн мониторингдин жыйынтыгы берилбегени, шарп ылаңына каршы эмдөөнүн натыйжалуулугун тастыктаган документтер болбогону да жазылган.

Балыкка байланыштуу текшерүүнүн жыйынтыгы да ушундай болуп чыкканы, ал эч кандай ветеринардык күбөлүгү жок ташылып келгени жазылган.

Сүйлөшүүнүн жүрүшүндө Данкверт Россельхознадзордун текшерүүлөрүнөн кийин гана Кыргызстандын сүт азыктарын жана балыкты Орусияга киргизүүгө уруксат берилиши мүмкүн экенин билдирди.

Жакында тиешелүү органдардын өкүлдөрү Кыргызстандын балыкты кайра иштетүүчү эки ишканасын видеотекшерүүнү макулдашып, андан кийин сүт азыктарын өндүргөн ишканаларды карап чыгары айтылды.

Кыргызстандын Айыл чарба министрлиги сүйлөшүү тууралуу маалымат бере элек.

Россельхознадзор мекемеси 21-апрелден тартып Кыргызстандан сүт азыктарын ташып келүүгө тыюу салган. Расмий маалыматта мындай чечим 10-16-апрель күндөрү сүт фермалары жана сүт чогулткан жайлар текшерилгенден кийин кабыл алынганы жазылган.

Ушул айдын башында Россельхознадзор кыргызстандык “Тойбосс” компаниясынын колбасасынан чочконун ДНКсы табылганын билдирип, Кыргызстандын ветеринардык көзөмөл кызматтарынын ишин чабал деп баалаган. Адал азыктарды чыгарганын билдирген “Тойбосс” компаниясы дооматты четке каккан.

Ага чейин, февраль айында Россельхознадзор кыргыз балыктарынан зыяндуу заттар табылганын кабарлаган. Айрым талдоочулар орусиялык мекемелердин удаалаш билдирүүлөрүн атайын жасалган экономикалык тоскоолдук деп мүнөздөп жатышат.

Алардын айтымында, ортомчулар Орусиянын Ички иштер министрлигинин базасына каттатуу үчүн мигранттардан акча алышат. Бирок полиция текшергенде алардын аты-жөнү базадан чыкпай калып, айып пул төлөп же мекенине депортация болуу коркунучуна кептелүүдө.

Мындай ортомчуларга алданып калгандардын бири – Жолболду Султанбек уулу. Орусияга баруу үчүн ал Кыргызстанда $700 насыя алган. Бул каражатты ал Москвага авиабилет алууга, батирге төлөөгө жана документтерин тууралоого короткон. Жолболду жасалма каттоо үчүн алдамчыларга 15 миң рубль ($200) берген. Ал Орусияда үч жыл иштөөнү пландаган, бирок депортация болуу коркунучунан улам кайра Кыргызстанга кайтып келди.

Жолболду сыяктуу ортомчуларга алданып калган мигранттар жүздөп саналат. Укук коргоочулардын белгилешинче, алдамчылар адатта Орусиянын ири шаарларында иштеп, “өз кызматтарын” өлкөгө биринчи жолу келгендерге, орус тилин жана документтерди тууралоо жол-жобосун билбеген мигранттарга сунушташат. Көбүнчө ортомчулар өз кардарлары менен онлайн сүйлөшүп, каттоо үчүн мөөнөтүнө жараша 60 доллардан 250 долларга чейин алышат.

Укук коргоочулар мигранттарды каттоого туруу үчүн ортомчуларга кайрылбоого чакырып келишет. Алардын айтымында, расмий орган бербеген документтердин баары жасалма болуп эсептелет.

Ал арада Кыргызстандын миграция маселеси үчүн жооптуу кызматтары Орусияга жана башка өлкөлөргө иштегени кетип жаткан жарандарга түшүндүрүү иштери жүргүзүлүп жатканын билдирүүдө. Бирок мигранттардын көбү чет өлкөлөргө мындай курстарынан өтпөстөн эле чыгып кетип жатышат.

1-мартта Бишкектин эски аянтында техниканы салтанаттуу түрдө тапшыруу аземи өтөт.

Маалыматка караганда, өрт өчүрүүчү унаалар эки өлкө президенттеринин буга чейинки макулдашуусунун негизинде грант катары берилди.

1-февралда президент Садыр Жапаров Өзгөчө кырдаалдар министрлигине Кытайдан грантка келген 100 даана техниканы тапшырган. Алардын 85и өрт өчүрүүчү автоунаа болгон.