Кыргызстан-Өзбекстан

Мындан сырткары АКШдан Кыргызстанга канаттууларды жана канаттуулардын этин алып келүүгө убактылуу чектөө да жоюлду.

Айыл чарба министрлигинин алдындагы Ветеринардык кызмат Өзбекстанга жана АКШга байланыштуу чектөө чараларын былтыр сентябрь айында киргизген.

Ушул тапта башка мамлекеттерден азык-түлүк ташып келүүгө байланыштуу дагы бир нече убактылуу чектөө сакталып турат. Анын ичинде Орусиянын Оренбург облусунан шарп ылаңына кабылган мал жандык жана андан алынган азыктарды, Бурятия, Башкортастан субъектилеринен (РФ) дерматитке чалдыккан мал азыктарын ташып келүүгө тыюу салынган.

Казакстандын Караганды облусунан ылаңдаган малдын азыктарын, Индиянын үч штатынан нодулярный дерматитке сезгич мал жандыктардан алынган азыктарды алып келүүгө чектөө бар. Ооганстандан дээрлик бардык жаныбарларды жана Монголиядан бодо мал менен кой-эчки ташып келүүгө чектөө киргизилген. Бул чаралар былтыр ар кайсы убактарда кабыл алынган.

Анын айтымында, жумушчу топтордун 2023-жылдагы жолугушууларынын графиги түзүлгөн жана кийинки жолугушуусу жакынкы убактарда өтөт.

Январдын аягында Кыргызстан менен Өзбекстан эки өлкө ортосундагы чек араны делимитациялоо жараянын аяктап, ратификацияланган грамоталарды алмашкан.

Чек араны делимитациялоо – бул коңшу өлкөлөрдүн ортосундагы мамлекеттик чек араны сүйлөшүү аркылуу аныктоо. Демаркация – чек ара сызыгын жерине барып атайын чек ара белгилери менен белгилөө.

Мирзиёевдин билдиришинче, газ кампасы бир нече себептерден улам жабылган. Бирок бул маселе жакында Кыргызстандагы сапардын алкагында президент Садыр Жапаров менен макулдашылган.

“Жакын арада биздин энергетика министрибиз Кыргызстанга барып, техникалык маселелерди макулдашып келет”, – деди Мирзиёев.

Өзбекстандын энергетика министри Журабек Мирзамахмудов УзА агенттигине берген маегинде ал жерде 2,5-3 миллиард куб метр көлөмдө газ бар экенин белгиледи. Анын ичинен 1,3 миллиард куб метр газды колдонууга болот, калганы буфердик аймакта.

“Бул кышкысын күн сайын өрөөнгө 13 миллион куб метр газ жеткире алабыз дегенди билдирет. Газ кампасынын негизги бөлүгү Кыргызстанда жайгашкан, компрессор Өзбекстанда. Объектини чогуу пайдалануу жөнүндө сүйлөшүүлөр жүрүп жатат”, – деди өзбек министри.

Өзбекстандын энергетика министри белгилегендей, жумушчу топ биринчи кезекте техникалык жана экономикалык жактарын иликтеп чыгышат. Себеби имарат көп жылдардан бери колдонулган эмес.

Тиешелүү өзгөртүүлөр жана толуктоолор 2006-жылдын 3-октябрындагы кыргыз-өзбек өкмөттөрүнүн ортосундагы жарандардын өз ара сапарлары жөнүндө макулдашууга киргизилди. Протоколдорду алмашуу аземи 27-январда Шавкат Мирзиёевдин Бишкектеги сапарынын алкагында өттү.

Эми Өзбекстандын жарандары Кыргызстанга ID-карта менен кире алат. Ушундай эле тартип Өзбекстанга бараткан кыргызстандыктарга да тиешелүү болот.

Чек арадан өткөн жарандар жөнүндө маалымат электрондук түрдө белгиленип, паспортторго штамп коюлбайт.

Бул тартип транспорттун бардык түрү – учак, поезд, автоунаа, автобус менен өтүү учурунда күчүндө болот. Протокол эки өлкө тарабынан бекитилген күндөн баштап күчүнө кирет. Бул эки айлык мөөнөттү алышы мүмкүн.

Агенттик бул Өзбекстандын эксклавы болгон Сох, Шахимардан, Чунгара райондорунун тургундарынын жашоосун жеңилдетип, “чек арадан өтүүдөгү бюрократия аяктай турганын” белгилейт.

УзА агенттигинин маалыматына караганда, Өзбекстан үчүн Кыргызстан ID-карт менен чек арадан өтүү тарбин жөнгө салган алгачкы өлкө болуп калды.

Кыргызстанда ачылган алгачкы өзбек театрынын реконструкциясы Өзбекстан өкмөтүнүн каржылык колдоосу менен жүрүп жатат.

Оңдоо иштери 2021-жылы 13-сентябрда башталган. Өзбекстан өкмөтү театрдын ремонту үчүн 5 миллион доллар бөлгөн.

Ош шаарынын мэриясы реконструкция иштери быйыл жыл башында аягына чыгарын билдирген. Бирок ремонттук-курулуш иштеринин көлөмүнө байланыштуу бул мөөнөт жылдырылган. Курулушчулардын айтымында, реконструкциянын болжолдуу наркы 84 миллиард сом же 7,5 млн долларга бааланууда.

Театрда курулуш иштерин жүргүзүп жаткан адистер жумуштун дээрлик 80% бүткөнүн билдирүүдө. Ушул тапта тышкы жасалга, сахнага жабдууларды, залга отургучтарды жайгаштыруу иштери жүрүп жатат. Бул иштер жакынкы айларда, 2023-жылдын мартына чейин аягына чыгышы мүмкүн.

Быйылкы сезонго театрдын жамааты “Самар Бону”, “Дудук Келин” спектаклдерин даярдашты.

Бабур атындагы өзбек драмалык театры – Борбор Азиядагы алгачкы маданий жайлардын бири. Ал 1918-жылы ачылган, 2004-жылы президенттин жарлыгы менен ага академиялык деген макам ыйгарылган. Учурда театрдын чыгармачыл курамында 60тай адам бар.

“Кыргызстан үчүн тышкы саясатта Өзбекстан менен кызматташтык башкы орунда. Ошондуктан, президент Садыр Жапаров да өзүнүн алгачкы сапарларынын бирин Ташкентке жасады. Өзбек президенти Шавкат Мирзиеевдин Кыргызстанга мамлекеттик сапары тууралуу макулдашуу бар. Мөөнөтү дипломатиялык агымдар аркылуу такталууда. Учурда биз Өзбекстан тарапка сунуштачу инвестициялык долбоорлор, бир катар меморандум жана эки тараптуу келишимдердин долбоорлору даярдалып жатат”.
Нуран Ниязалиев кол коюлчу документтердин мазмунун ачыктаган жок.
Айрым маалыматтарга караганда, Шавкат Мирзиеевдин Бишкекке сапары учурунда кыргыз-өзбек чек арасы, анын ичинде Кемпир-Абад суу сактагычы жайгашкан 4485 гектар жерди Өзбекстанга берүү боюнча эки тараптуу келишимге кол коюлары күтүлүүдө. Келишимдин долбоору өткөн аптада Жогорку Кеңештин Эл аралык иштер, коргоо, коопсуздук жана миграция боюнча комитетинде каралган.

Жыйынтыгында Эл аралык иштер, коргоо, коопсуздук жана миграция боюнча комитеттин жетекчиси Чыңгыз Айдарбеков кыргыз-өзбек чек арасы, анын ичинде Кемпир-Абад суу сактагычы боюнча эки тараптуу келишимдин долбоору тууралуу комитеттин чечимине кол коюудан баш тарткан. Ал муну чек ара келишимине байланыштуу депутаттарга тиешелүү документтер толук берилбегени менен түшүндүрдү. Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин (УКМК) төрагасы Камчыбек Ташиев документте ачыкталбай турган маалыматтар бар экенин, документтин толук мазмуну эки президент кол койгондон кийин жарыяланарын айткан.
Быйыл, 14-сентябрда Өзбекстандын Самарканд шаарындагы Шанхай кызматташтык уюмунун (ШКУ) саммитинде Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жол долбоору боюнча үч тараптуу макулдашууга жетишкен. Макулдашууга ылайык, жол тилкеси Торугарт – Арпа – Макмал – Жалал-Абад багыты менен өтөт. Учурда үч өлкөнүн адистери долбоордун техникалык-экономикалык негиздемесин түзүп жатканы маалым. Аларга келерки жылдын 1-июнуна чейин убакыт берилген.

Чектөө аталган өткөрүү бекетиндеги капиталдык курулуштун аякташы жана андагы имараттын ремонтуна байланыштуу кирип жатканын аталган мекеменин басма сөз кызматы билдирди. Кыргызстандан чыгуу үчүн төрт паспорттук көзөмөл кабинасы иштеп жатат.

Ушул себептен “Достук-автодорожныйда” жарандардын жана автоунаалардын узун кезеги пайда болушу ыктымал экени белгиленген.

Чек ара кызматы жарандарды абалды түшүнүү менен кабыл алып, алдын ала пландап жолго чыгууга үндөдү.

Өзбекстандын Мамлекеттик коопсуздук кызматынын маалыматына караганда, Наманган облусунун Касансай районунда жашаган ага-ининин автоунаасы чек арадан Кыргызстан тарапка өтүүгө аракет кылган маалда токтотулган.

“Автоунааны текшерүү учурунда арткы орундуктун алдынан 205 600 АКШ доллары салынган полиэтилен баштык, ошондой эле 836 000 жана 800 000 доллар салынган эки синтетикалык кап табылды”, – деп жазылган билдирүүдө.

Мындан тышкары мыйзамсыз валюта ташыгандарды аныктоо иш-чарасынын жүрүшүндө Касансайдын 33 жаштагы дагы бир тургуну кармалып, автоунаасынан 167 100 АКШ доллары табылды.

Бул фактылар боюнча кылмыш иштери козголуп, тергөө амалдары башталды.
Буга чейин кыргыз-өзбек чек арасында валютаны жана башка товарларды мыйзамсыз алып өтүү үчүн колдонулуп келген төрт тоннель табылганы кабарланган.

Маалыматка караганда, тараптар акыркы кездери көп айтылып жаткан “Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан” темир жол куруу долбоору жөнүндө сөз кылып, бул тармактагы кызматташтыкты мындан ары да өнүктүрүү боюнча биргелешкен аракеттерди активдештирүү зарылдыгын белгилешти.

Мындан тышкары жолугушууда “Үч-Коргон – Доорот-Коргон” автожолун куруу жана “Каракол – Ташкент – Каракол” багыты боюнча эл аралык автобус каттамын ачуу демилгеси көтөрүлдү. Эки өлкө ортосундагы каттамдарды калыбына келтирүү маселесинде “Ташкент – Балыкчы” багыты боюнча жүргүнчү ташуучу поезд каттамын кайра калыбына келтирүү, ошондой эле “Ош – Анжиян” жана “Кызыл-Кыя – Фергана” багыты боюнча туруктуу автобус каттамдарын ишке киргизүү сунушу айтылды.

Өзүнчө пункт менен жайкы туристтик мезгилде “Ташкент – Тамчы” багыты боюнча чартердик аба каттамдарын аткаруу маселеси талкууланды. Соңунда Муса Жаманбаев “Ош – Ташкент – Ош” багыты боюнча аба каттамын ачуу жана “Самарканд – Тамчы – Самарканд” багыты боюнча жаңы транспорттук каттам уюштуруу мүмкүндүктөрүн карап көрүүнү сунуштады.