Россия-Украина согушу

Рожков Украинадагы согушка каршылык билдирип, 2022-жылы мартта аскердик комиссариатка өрт койгон Орусиядагы алгачкы активисттердин бири болгон. Ал дароо кармалып, тергөө абагына камалган.

Алгач Рожковго каршы “Адам өлтүрүүгө аракет кылуу” беренеси менен кылмыш иши козголгон. Тергөөчүлөр буга аскердик комиссариаттын имаратында кароолчу болгонун, Рожков бул жөнүндө билгенин жүйө келтиришкен. Бирок активистти колго түшүргөн полиция кызматкерлери имараттын ичинде эч ким болбогонун билдиришкен.

Кийинчерээк кылмыш иши “Атайылап башка бирөөнүн мүлкүнө зыян келтирүү” беренесине алмаштырылып, Рожков аймактан чыкпоо тилкатынын негизинде тергөө абагынан бошотулган.

Орусиянын Башкы штабы аскердик комиссариаттарды өрттөө иштери теракт катары караларын билдиргенден кийин активист 2022-жылы декабрдын аягында Кыргызстанга качып келген.

Былтыр Орусияда 77 жолу аскердик комиссариаттарга өрт коюу аракети болгон. Алар боюнча кармалгандардын көбүнө алгач “Атайылап башка бирөөнүн мүлкүнө зыян келтирүү” беренеси менен иш козголуп, кийин “Терроризм” беренесине алмаштырылган.

Ал Европа Биримдиги Орусиянын согуш машинасын колдогондорго чара көрүп жатканын, жаңы санкциялар учурда талкууланып жатканын белгиледи.

“Биз буга чейин Орусиянын согуш машинасын колдогондорго көп чараларды көргөнүбүз анык. Биз санкциялардын 10 пакетин макулдашканбыз. Учурда санкцияларды буйтап өтүү тобокелдигин азайтуу үчүн болжолдуу санкциялардын 11-пакетин талкуулап жатабыз. Так айтып койгум келет, мындай чараларга Орусиянын согуш машинасын колдогондор түрткү берди. Биз эч кандай экстратерриториалдуулук принцибин колдонбойбуз”, – деди Мишел.

Ал кошумчалагандай, Евробиримдик бир жагынан өз өнөктөштөрүн Орусияга Батыштын санкцияларын буйтап өтүүгө көмөктөшпөөгө чакырат, экинчи жагынан санкцияларга байланыштуу ал өнөктөштөрдүн суроолорун же кандайдыр бир көйгөйлөрүн угуп, талкуулоого даяр.

Май айында АКШ Орусиянын 69 компаниясын “кара тизмеге” киргизген. Мындан тышкары Армениянын бир, Кыргызстандын бир компаниясына санкция салынган.

Март айында Европа Биримдигинин санкциялар боюнча атайын өкүлү Дэвид О’Салливан Бишкекке келип, сүйлөшүү жүргүзгөн. Ал биримдиктеги өлкөлөр менен Борбор Азиянын ортосундагы товар сатуу 300% өскөнүн белгилеп, Орусиянын санкцияларды кыйгап өтүшүнө жол бербөө маселесин койгон.

Өкүмдө Москвада жашап жүргөн К.у.А. 2022-жылдын июнь айында “материалдык пайда табуу үчүн” Орусиянын аскердик топторунун бирине кошулуп, Украинадагы согушка катышканы айтылат.

Шектүү коюлган айыпты толугу менен четке кагып, Орусиянын жарандыгын алыш үчүн аскерге барганын айтып, өзүн “Луганск Элдик Республикасы” (“ЛЭР”) деп атап алган жикчил аймакта болгонун ырастаган. Украинага таандык болгон аталган аймакты Кремль колдогон жикчилдер 2014-жылы өз алдынча “Луганск Элдик Республикасы” деп жарыялап, кийин Орусия аннексиялап алган. Кыргызстан аны тааныган эмес.

Сот К.у.А. Кылмыш-жаза кодексинин “Жалдануучулук” беренесинин 2-бөлүгү “Мамлекеттик бийликтин тиешелүү органдарынын уруксатысыз материалдык сый акы алуу максатында башка мамлекеттердин куралдуу жаңжалдарына катышуу” менен күнөөлүү деп таап, 10 жылга абакка кести.

Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет (УКМК) бул жаранды январь айында кармап камаган.

Кыргыз бийлиги өз жарандарына чет мамлекеттин аймагындагы куралдуу кагылышууга катышса, кылмыш жоопкерчилигине тартыларын эскертип келет.

Ачык маалыматтарга ылайык, Орусия Украинага бастырып киргенден бери ЕБ өлкөлөрүнөн транзит деген шылтоо менен Орусияга 2 миллиард долларлык товар кирген. Ошол эле маалда басылма Евробиримдиктен Орусияга мындай жол менен жөнөтүлгөн экспорттун чыныгы көлөмү кыйла жогору экенин белгилөөдө.

“Мисалы, Орусияга экспорттоого тыюу салынган учактын тетиктери, оптикалык жабдыктар жана газ турбиналары өңдүү товарлар Орусиянын аймагынан транзит катары өтөрү көрсөтүлүп, чындыгында ЕБден түз эле Орусияга жеткирилип турган”, – деп жазды Financial Times.

Ошол эле маалда Евробиримдиктен Орусияга коңшулаш жайгашкан өлкөлөргө айрым товарлар өтө көп көлөмдө импорттоло баштаган. Бул товарлар кийин Орусияга жеткирилген деп болжолдонууда.

Буга чейин Евробиримдик санкциялык товарларды Орусияга көмүскө алып кирүүгө каршы күрөшөрүн бир нече жолу билдирген. Майдын башында ЕБ мындай товарларды Орусиянын аймагы аркылуу алып өтүүгө тыюу салган.

Бул арада ЕБ санкциянын 11-топтомун жарыялап, ага Казакстан, Түркия, Кытай жана Өзбекстан дагы кирери жөнүндө маалыматтар айтылып жатат. Санкциялардын кезектеги айлампасы жакынкы күндөрү кабыл алынат. Ага Орусиянын дагы 72 жараны менен 31 компаниясы кирет.

Батыш мамлекеттери тыюу салынган техника Борбор Азия өлкөлөрү аркылуу Орусияга кирип жатат деп күмөн санашат.

Анын айтымында, санкциялардын жаңы топтомунда үчүнчү өлкөлөр аркылуу Орусияга жеткирилип жаткан тыюу салынган товарлардын тизмесин кеңейтүү каралган.

“ЕБ бүгүнкү күндө мындай жолдор менен санкцияларды кыйгап өтүүнү токтото турган жаңы ыкмаларды түзүүнү пландоодо. Эгер европалык товарлар үчүнчү өлкөлөр аркылуу Орусияга жеткирилип жатканын көрсөк, анда ЕБ өлкөлөрүнө ал товарлардын экспортуна санкция салууну сунуштайбыз”, – деди фон дер Ляйен.

Санкциялардын жаңы топтомундагы экспорттук чектөөлөр биринчи кезекте технология жана авиациялык индустрия тармактарындагы товарларга тиешелүү болот деп болжолдонууда.

DPA агенттиги өз булактарына таянып кабарлагандай, ЕБдин тизмесине Орусиянын санкцияларды айланып өтүүсүнө көмөктөшүп жаткан өлкөлөр катары Казакстан, Армения жана Бириккен Араб Эмираттары киргизилген.

Буга чейин америкалык Bloomberg агенттиги өз булактарына шилтеме кылып, бул механизмдин “алгачкы бутасы” Борбор Азия өлкөлөрү болушу мүмкүн экенин белгилеген.

Күн мурун Politico басылмасы санкциялардын 11-топтомунун документтери менен таанышып чыкканын жана анын “эң ыктымал бутасы” Казакстан менен Өзбекстан экенин жазган.

Урсула фон дер Ляйендин Киевге сапары ЕБде Европа күнү белгиленип жаткан күнгө туш келди. Буга чейин Владимир Зеленский Украинада да 9-майда Европа күнүн белгилөө тууралуу буйрук чыгарган. Эми Украина башка көптөгөн Европа өлкөлөрүндөй эле Жеңиш күнүн 8-майда майрамдайт.

Билдирүүдө парадда Украинага каршы агрессивдүү согушка катышып жаткан орусиялык аскердик техника көрсөтүлгөнү айтылган.

Украинанын Тышкы иштер министрлиги тараткан билдирүүдө Орусия президенти Владимир Путин “украиндердин өлтүрүлүшүн, Украинанын шаарлары менен айылдарынын талкаланышын, украиналык балдардын уурдалышын жана оккупацияланган украин аймактарынын тургундарына каршы репрессияларды актаганы ” белгиленген.

“Иш-чаранын алдында Орусия Украинага 25 канаттуу ракетасын кое берүү менен дагы көп курмандыктарга жана кыйроолорго тушуктурду”, — деп айтылат билдирүүдө.

Билдирүүдө Борбор Азия жана Кавказ элдери 78 жыл мурда нацизмди жеңүүгө баа жеткис салым кошкону айтылат.

9-майда Москванын Кызыл аянтында Экинчи дүйнөлүк согуштун аякташынын 78 жылдыгына арналган аскердик парад өттү. Бул жолу Москвадагы парадга Казакстан, Кыргызстан, Өзбекстан, Тажикстан, Түркмөнстандын президенттери, Армениянын премьер-министри катышты. Беларустан Александр Лукашенко да барды. Алардын көбүнүн парадга катышары бир күн мурда гана белгилүү болду.

Орусия Украинанын Крым жарым аралын аннексиялаган 2014-жылдан кийин Жеңиш парадына чет элдик лидерлер көп барбай калган. Былтыр кошуна өлкөсүнө каршы агрессия баштаганда Москвадагы парадга бир да чет өлкөлүк жетекчи барган эмес.

“Жыл сайын “борбор азиялыктардын бүтүндөй бир армиясы”, биринчи кезекте тажиктер орус жарандыгын алып жатышат. Бирок алар ушундай эле активдүүлүк менен фронто барган жок, Ата Мекен үчүн Орусиянын жергиликтүү калкы, негизинен орустар өлүп жатат”, – деп жазды Матвеев Telegram-каналына.

Депутаттын айтымында, “Аскердик милдет тууралуу” мыйзамда орус жарандыгын алган адам эки аптанын ичинде аскердик комиссариатка катталышы керектиги жазылган жана алар согушка мобилизацияланышы керек.

“Алар эмнеге мобилизацияланбай жатат? Кана тажик батальондору? Согуш уланууда, Орусияга аскерлер керек… Борбор азиялыктардын “армиясы” аткычтар менен минометчулардын эмес, куруучулардын, таксисттердин жана короо шыпыруучулардын полкторуна кошулуп жатат”, – деп жазды Матвеев.

Депутат борбор азиялыктардын согушка тартылбай жатышына кош жарандуулук институту себеп болууда деп эсептейт.

“Мыйзамдарды карап чыгып, өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу долбоор даярдайм. Эгер маселе чынында эле кош жарандуулукта болсо, анда ага тыюу салыш керек же андай адамдарды мобилизациялоо тартибин өзгөртүү зарыл”, – деп кошумчалады Матвеев.

Орус жарандыгы бар канча тажикстандык Украинадагы согушка мобилизацияланганы боюнча так статистика жок. Бирок бүгүнкү күнгө карата 20га жакын тажикстандык орус түрмөлөрүнөн Украинага жөнөтүлүп, ал жакта каза болгону белгилүү.

Орусиянын Ички иштер министрлигинин маалыматына караганда, быйыл үч айдын ичинде Тажикстандын 45 миңге жакын жараны орус жарандыгын алды. Эки өлкөнүн ортосунда кош жарандуулук тууралуу макулдашуу бар.

Механизмдин биринчи бутасы Борбор Азия өлкөлөрү болушу мүмкүн. Бул тууралуу Bloomberg агенттиги окуядан кабардар жашыруун булактарына таянуу менен билдирди.

“Бул куралдын негизги максаты – үчүнчү өлкөлөрдүн Орусияга жардам беришин чектөө жана Москва колдоно турган соода каналдарын жабуу болот. Эгер бул ишке ашпаса, альянс экинчи кадам катары максаттуу чектөөлөрдү киргизе алат”, – деп билдирди Bloomberg.

Агенттик Украинадагы согушка байланыштуу Орусияга каршы санкциялар киргизилгенден кийин бул өлкөгө Казакстан, Бириккен Араб Эмираттары, Түркия, Кытай жана башка өлкөлөрдөн бир катар товарлар, атап айтканда, “жарым өткөргүчтөр, интегралдык микросхемалар жана башка технологиялардын импорту кескин көбөйгөнүн белгиледи.

ЕБ Орусия бул компоненттерди дрондорду жана ракеталарды иштетүү үчүн керектеп жатканын ырастоодо.

Агенттиктин маалыматына караганда, 19-21-май аралыгында Жапонияда өтө турган “Чоң жетилик” саммитине чейин ЕБ ичинде механизмди макулдашуу боюнча сүйлөшүүлөр жүрүп жатат. Кайсы товарлар жана өлкөлөр экинчи даражадагы санкциялардын тизмесине кирери боюнча чечимди шаркеттин мүчөлөрү бир добуштан кабыл алышы керек.

Агенттик бул механизм жакынкы келечекте Кытайга каршы колдонулушу күмөн экенин, бирок анын “негизги багыты” Борбор Азия мамлекеттери жана “Орусиянын түз коңшулары” болорун жазган.

Иликтөөчү журналисттер өз өлкөсүнүн жарандыгын алган кыргыздарды эсепке алган эмес. Орусияда туулган жана жөнөкөйлөштүрүлгөн тартипте жарандык алгандарга гана анализ жасашкан.

“Хроники” Түндүк Батыш федералдык округунун статистикасын өзүнчө карап чыккан. Алардын эсеби боюнча 2021-жылдан бери бул аймакта туулуп өскөн 43 киши Кыргызстан жарандыгын алган.

Тактап айтканда, декабрдын аягында Мамлекеттик Думанын депутаты Юрий Петровдун жубайы менен уулу Ирина менен Василий кыргыз жарандыгын алышкан. Юрий Петров буга чейин Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча федералдык агенттикти жетектеп, “Роснефть” мамлекеттик компаниясынын директорлор кеңешинин мүчөсү болгон.

Петровдордон башка кыргыз жарандыгын Петербургдун түштүгүндөгү Шушар шаарчасынын мурдагы жергиликтүү депутаты Роман Мойсеев; Мурино шаарынын депутаттыгына мурдагы талапкер Сергей Кондауров; Петербургдун мурдагы вице-губернатору Игорь Метельскийдин күйөө баласы Владимир Ревенков; TecForce IT компаниясынын жетекчилери Владимир Макаров менен Станислав Соколов; Орусидагы моторлуу яхталардын дистрибьютору Борис Лашков; ишкер Андрей Белошицкий; отельер Валерия Райц; самбо боюнча дүйнөнүн эки жолку чемпиону Дмитрий Заболотный; бодибилдинг боюнча дүйнө чемпиону Руслан Халецкий да алган.

26-мартта голландиялык The Moscow Times басылмасы Орусиянын Тверь облусунун мурдагы губернатору Дмитрий Зеленин, орус өкмөтүнүн Жогорку Сот менен Конституциялык соттогу ыйгарым укуктуу өкүлү Михаил Барщевскийдин кызы Наталья Барщевская кыргыз жарандыгын алган болушу ыктымал экенин жазган.

Эл аралык Transparency International уюмунун Орусия боюнча кеңсесинин директору Илья Шуманов орус элитасы Кыргызстанды дүйнөгө жол ачкан укуктук талаа катары колдонуп жатканын белгилеген.

“Бул Кыргызстанды экинчи паспорт алууга жардам бере турган укуктук талаалардын бири катары тандашканын билдирет. Ал экинчи паспорт дүйнө кыдырып саякаттаганга, бизнес жүргүзгөнгө чектөөнү алып салат жана банктык чектөөлөрдү жоёт. Бул көпчүлүк орусиялыктар тушуккан кыйынчылыктарды жеңилдетет. Мунун Кыргызстан үчүн кандай тобокелдиктери болушу мүмкүн? Ушундай схеманы криминалдык өтмүшү бар адамдар да колдонуп жатат”, – деген ал.

Одессада 15 учкучсуз учактын 12си жок кылынса, калган үчөө шаардагы окуу жайлардын биринин жатаканасына тийген. Бул өрттүн чыгышына себеп болгон. Украин тараптын айтымында, кол салуулардан жабыркагандар жок.

Киев шаардык аскер администрациясынын башчысы Сергей Попко Украинанын борбору да баллистикалык ракеталар менен атылып, алардын мизи кайтарылганын билдирди.

Украин тарап Одессага тийген учкучсуз учактардын куйруктарында “За Москву” жана “За Кремль” деген жазуулар болгонун кабарлады.

3-майга караган түнү “эки украиналык дрон Орусиянын президенти Владимир Путиндин резиденциясына сокку урууга аракет кылганын” Кремлдин басма сөз кызматы шаршембиде кабарлаган. Украина окуяга тиешеси жок экенин билдирген.