Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолу

Кечээ, 14-сентябрда, Самарканд шаарында (Өзбекстан Республикасы) Шанхай кызматташтык уюмунун (ШКУ) саммитинин аянтчасында Кыргыз Республикасынын Транспорт жана коммуникациялар министрлиги, Өзбекстан Республикасынын Транспорт министрлиги, Кытай Эл Республикасынын Өнүгүү жана реформа боюнча мамлекеттик комитетинин ортосунда “Өзбекстан-Кыргызстан-Кытай” темир жолунун курулуш долбоору боюнча кызматташуу боюнча Макулдашууга кол коюлду (Кыргызстандын аймагындагы тилке).

Макулдашууга КР транспорт жана коммуникациялар министри Эркинбек Осоев, Өзбекстандын транспорт министри Илхом Махкамов жана видеоконференция форматында катышкан КЭР өнүгүү жана реформа боюнча мамлекеттик комитетинин  Төрагасы Хэ Лифэн кол койду.

Документте Кыргыз Республикасынын аймагындагы  тилкеде “Торугарт – Арпа – Макмал – Жалал-Абад” каттамынын бириктирилген варианты боюнча “Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан” темир жолун куруу долбоорунун техникалык-экономикалык негиздемесин ийгиликтүү бүтүрүүгө биргелешип көмөк көрсөтүү каралган.

Тараптар активдүү кызматташат жана Кыргызстанда жүргүзүлө турган  техникалык-экономикалык негиздеме боюнча Кытай темир жол корпорациясынын Биринчи долбоорлоо-изилдөө институтуна биргелешип колдоо көрсөтүшөт.

Техникалык-экономикалык негиздеме боюнча бардык иштерди аяктоо мөөнөтү (баалоо жүргүзүү убактысын кошкондо) – 2023-жылдын 1-июнунан кеч эмес.

Тараптар техникалык-экономикалык негиздеменин каржылоосун үч тараптуу келишим түзүү жолу менен ТЭНге кеткен чыгымдарды Тараптардын ортосунда бирдей үлүштө бөлүштүрүүнү ниеттенишет.

“Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан” темир жолунун курулушу Кыргыз Республикасынын транспорт тармагындагы маанилүү долбоор болуп саналат.

Жаңы темир жол коридору Евразиянын континенталдык көпүрөсүнүн түштүк бутагы болуп, Түштүк-Чыгыш, Батыш Азия, Жакынкы Чыгыш өлкөлөрүнө жол ачат.

Бул каттам Кытайдан жүктөрдү Кыргызстанга, ошондой эле Борбордук Азия жана Жакынкы Чыгыш өлкөлөрүнө, анын ичинде Түркия жана Евробиримдикке жеткирүүнү камсыздайт.

Долбоор транзиттик жүк ташуунун эл аралык рыногунда атаандаштыкка туруштук берүүнү аралыктын жана жүк жеткирүү убактысын кыскартуу аркылуу арттырат.

Долбоорду ишке ашыруу Кыргызстандын экономикасынын өнүгүшүнө жалпы социалдык-экономикалык оң таасирин тийгизет жана  калкка транспорттук кызмат көрсөтүүнү кеңейтүүгө,  транспорттук инфраструктураны өнүктүрүүгө жана өркүндөтүүгө таасир этет.

Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы Акылбек Жапаров Кыргыз Республикасындагы Кытай Эл Республикасынын Атайын жана Ыйгарым укуктуу Элчиси Ду Дэвэнди кабыл алды.

Жолугушуунун жүрүшүндө тараптар соода-экономикалык, транспорт-логистикалык тармактарга өзгөчө көңүл буруу менен эки тараптуу кызматташуунун актуалдуу маселелерин талкуулашты.

Элчи КЭР Мамлекеттик кеңешинин Премьери Ли Кэцяндын «Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан» темир жолун куруу маселесине тийиштүү билдирүүсүн айтты.

Белгиленгендей, «Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан» темир жолу үч өлкө элинин бакубаттуулугун жогорулатуу жана экономикалык өнүгүүнү илгерилетүүдө стратегиялык мааниге ээ болгон маанилүү регионалдык долбоор болуп саналат.

Кытай тарап канагаттануу менен белгилегендей, үч тараптын биргелешкен аракеттерине жараша темир жолду куруу долбоорунун техника-экономикалык негиздемесин иштеп чыгуу ийгиликтүү башталды жана кыргыз жана өзбек тарап менен долбоорду мындан ары карай илгерилетүү үчүн кызматташууга даярдыгын билдирди.

Министрлер Кабинетинин башчысы Акылбек Жапаров өз кезегинде Ли Кэцяндын билдирүүсү үчүн ыраазычылык билдирип, Кыргыз Республикасы үчүн темир жол магистралынын курулуш долбоорун ишке ашыруунун артыкчылыктуу маанисин баса белгиледи.

«Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун куруу долбоорун ишке ашырууда олуттуу жылыштар бар. Жакында долбоордун активдүү фазасы башталат деп ишенебиз», – деп белгиледи Акылбек Жапаров.

Жолугушууда Элчи Ду Дэвэнь кытай тарап кыргыз-кытай мамлекеттик чек арасындагы өткөрүү пункттарынын иш убактысын 2022-жылдын августунан 31-октябрына чейин 2 саатка узартуу чечимин кабыл алганын билдирди.

Мындан тышкары, кытай тарап эки өлкөнүн ортосундагы авиа каттамдардын санын көбөйтүүгө даяр экендигин билдирди (учурда эки жумада бир каттам бар). Кыргызстан менен Кытайдын ортосундагы аба каттамдарынын жыштыгын жумасына 3 жолкуга чейин көбөйтүү пландалууда.

Элчи ошондой эле үстүбүздөгү жылдын октябрь айында «Экспресс ден соолук» долбоорунун алкагында Кыргызстандын муктаж жарандарына көздүн катарактасына 550 операцияны бекер жасоого даяр кытайлык алдыңкы дарыгер-офтальмологдорунун Кыргызстанга келиши пландалып жаткандыгын билдирди.

Кыргыз тарап Кытайдын негизги соода-экономикалык өнөктөш катары өзгөчө маанисин белгилеп, кызматташуунун бардык артыкчылыктуу багыттары боюнча мындан ары жемиштүү иш алып барууга даяр экендигин белгиледи.

Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасынын биринчи орун басары, Евразия экономикалык комиссиясынын кеңешинин Төрагасы Адылбек Касымалиев Евразия экономикалык комиссиясынын кеңешинин кезектеги жыйынын (Витебск шаары, Беларусь Республикасы) өткөрдү.

Евразия экономикалык комиссиясынын кеңешинин жыйынында 25 маселе каралды.

Тактап айтканда, Евразия экономикалык биримдигине мүчө мамлекеттердин энергетика тармагындагы ыйгарым укуктуу органдарынын жетекчилеринин кеңешин – көмөкчү органды түзүү маселеси жактырылды.

Бул органды түзүү улуттук экономикаларды энергетикалык ресурстардын негизги түрлөрү менен камсыз кылуу, макулдашылган энергетикалык саясатты жүргүзүү жана энергиянын жалпы рынокторун этап-этабы менен калыптандырууну ишке ашыруу максатында мүчө мамлекеттердин энергетика тармагындагы ыйгарым укуктуу органдарынын өз ара аракеттенүүсүнүн натыйжалуулугун жогорулатат.

Евразия экономикалык комиссиясынын Кеңешинин мүчөлөрүнө «Биримдиктин жалпы газ рыногун түзүү боюнча эл аралык келишимдин долбоорун даярдоонун жүрүшү жөнүндө» баяндамасы сунушталды.

Эл аралык келишимдин долбоору жалпы газ рыногунун алкагында соода жүргүзүү, газ ташуу кызматына тарифтерди белгилөө ченемдерин камтып, мүчө мамлекеттердин үчүнчү өлкөлөрдөн жана (же) үчүнчү мамлекеттерге газды ташуу жана жеткирүүдөгү өз ара аракеттенүүсүн аныктайт.

Ошондой эле Евразия өкмөттөр аралык кеңешинин «ЕАЭБге мүчө мамлекеттердин транспорт чөйрөсүндөгү артыкчылыктуу интеграциялык инфраструктуралык долбоорлордун тизмеси жөнүндө» буйругунун долбоору жактырылды.

Бул тизмеге Кыргыз Республикасынын 2 долбоору кирет: «Кытай – Кыргызстан – Өзбекстан темир жолунун курулушу» жана «Луговая – Балыкчы» темир жол участогун электрлештирүү».

Мындан тышкары, Евразия экономикалык биримдигинин Биологиялык дары-дармек каражаттарына изилдөө жүргүзүү эрежелерине өзгөртүүлөр киргизилди.

Бул өзгөртүүлөр кан препараттарынын сапатын тастыктоо жана ага баа берүүнүн жыйынтыктары изилдөөлөр кайсы өлкөдө жүргүзүлгөндүгүнө карабастан таанылышын камсыз кылат.

Кыргыз Республикасынын демилгеси боюнча тамеки буюмдарынын айрым түрлөрүнө маркировкалоону киргизүү маселеси каралды.

Евразия экономикалык биримдигинин ички рыногунун натыйжалуу иштешин камсыз кылуу максатында 2022-2023-жылдарга айыл чарба продукциясынын жана макулатуранын айрым түрлөрүнө суроо-талап менен сунуштун биргелешкен индикативдик (болжолдуу) баланстары бекитилди.

Кеңешменин катышуучулары Евразиялык өнүктүрүү институттарынын потенциалын пайдалануу менен Евразия экономикалык биримдигинде “Евразиялык электробус” өнөр жай кооперациясынын пилоттук долбоорун уюштуруу маселесин карашты.

Бул долбоор интеграциялык бирикменин өлкөлөрүнүн өнөр жайын өнүктүрүүнү күчтөндүрүүгө, чийки заттын экспортун кыскартууга жана технологиялык эгемендүүлүктү бекемдөөгө багытталган.

Жыйындын жүрүшүндө жеке жактарга сатылган товарларды электрондук соодалоодон кыйыр салыктарды алуунун тартиби жөнүндө маселе да талкууланды.

Евразия экономикалык комиссиясынын Кеңешинин чечимдери менен:

– транс чек аралык рыноктордо атаандаштыктын жалпы эрежелерин бузуу жөнүндө иштерди кароонун Тартибине жана атаандаштыктын абалына баа берүү Методологиясына өзгөртүүлөр киргизилди;

– 2022-жылдын 25-26-августунда Чолпон-Ата шаарында өтө турган Евразиялык өкмөттөр аралык кеңештин жыйынынын күн тартиби бекитилди.

Белгилей кетсек, Евразия экономикалык комиссиясынын кеңешинин кезектеги жыйыны үстүбүздөгү жылдын 19-августунда видеоконференцбайланыш режиминде өтөт.