Кыргыз элинин байлыгы болгон Кумтөрдө кыргыз бийлиги менен эл аралык шылуундар түзгөн афёра жеңип келген. Кыргызстан баардык жагынан утулган. Улуттук, мамлекеттик кызыкчылык тепсендиде калып келген. Коррупционер жетекчилердин айынан өлкө өксүгөн.
Президент Садыр Жапаровдун ажо учурунда тарыхта калчу окуясы дагы кылым афёрасына чекит коюп, алтын кенди мамлекеттин карамагына алганы болду. Бул тарых болуп айтылат. Бул чындыгында чоң жеңиш.
Кечээ Кыргыз Республикасынын Улуу Британиядагы элчилигинде “Кумтөр” алтын кенин Кыргызстандын менчигине өткөрүү процессин тастыктаган документтерди алмашуу процедурасы өттү.
Кыргызстандын Элчилигинин аймагында тараптардын эл аралык юридикалык өкүлдөрүнүн жана эскроу-агенттин катышуусунда Кыргыз Республикасынын Улуу Британиядагы Атайын жана Ыйгарым укуктуу Элчиси Улан Жусуповго юридикалык документтердин толук пакети, анын ичинде “Кумтөр Голд Компани” жана “Кумтөр Оперейтинг Компани” компанияларынын акцияларынын 100%ын «Кыргызалтын» ААКтын пайдасына менчик укугунун толук өтүшүн каттоо үчүн өткөрүп берүү актылары, ишеним каттары жана күбөлүктөр тапшырылды.
“Кумтөрдү” кайтаруу Садыр Жапаровдун саясий эрктүүлүгүн, позициясы бекем экенин далилдеди. Мурунку президенттер канадалыктар менен “кызматташып”, алардын “чыккынчылыгын” мыйзам менен бекитип келгени баарына белгилүү. Ошол нерсе сынды. Документтер толук бүткөн соң акылкы колду кыргыз өкмөтүнүн атынан Акылбек Жапаров кол коёт.
“Кумтөр” маселесинде президенттин жанында туруп, иштин аягына чыгышына салым кошкондордун бири Акылбек Жапаров. Кечээ күнү жакшы кабар чыккандан бери Акылбек Жапаровду сындагандар көбөйдү. Эл оозунда элек жок эмеспи. Ар ким өз билгенин, укканын жазат, айтат. Бирок, чындык бирөө гана болот…
Акылбек Жапаров башында эле “Центерранын” түзүлүшүнө, анын 33 пайызы Кыргызстанга таандык болушуна каршы чыккан. Муну 2000-жылы шайланган депутаттар жакшы билишет. “Кумтөр” боюнча өз оюн айтып жүргөн коомдук-саясий ишмер Ишенбай Кадырбеков “Бул ызы-чуулуу иш. 2007-жылы Кыргызстанга өтө турган долбоорду бузганы жатышат. Сени да алдаганы жатат, байкап көр” деген кеңешин Жапаровго берген. Легендарлуу парламентте “Кумтөр” маселеси боюнча алгачкы комиссияны жетектеген, техника илимдеринин доктору Шергазы Мамбетов “Бул жерде 700 тоннадан ашык алтын бар экени Союз кезинде эле такталган. Мына документтери…”деп тийиштүү документтерди берет.
“Учкундун” имаратында комиссия жыйын өткөрүп, маселени карайт. Ал кезде финансы министрлигинде статс-катчы болуп иштеп турган Эмирлан Төрөмырзаев доклад жасап, борбордук бөлүктө 300 тоннадан ашык алтын бар, биз 100 тоннага чейин алтыны бар “Боро” кенин, мындан сырткары АКШдагы “Рен”кенин да алабыз дейт. Акылбек Жапаров доклад бүткөндө эле биринчилерден болуп “Жаңы түзүлүп жаткан “Центеррада” биздин акциябыз канча пайыз болот?” деген суроону коёт. Докладчик “33 пайыз” деп жооп берет. “Кумтөрдүн” 67 пайыз акциясы биздики болсо, анан кантип 33 пайыз болуп калат?” деген суроону кайрадан берет. “Биз аябай чоң компания түзүп жатпайбызбы. Силердики кичинекей да. Болгону 300 тонна гана алтын болуп жатат” деген жооп болот. Ошол учурда Камчыбек Кудайбергенов “Кыргызалтындын” төрагасы болчу. Ошол киши “Акылбек, суроо бербей эле койчу” деп Жапаровду токтотконго аракет жасайт. Акылбек Жапаров “Андай болбойт, кенде 700 тоннадан ашык алтын жатат. Ошондуктан, “Центерранын” 67 пайызы биздики, 33 пайызы силердики болуш керек” деген принципке өтөт.
Кыргыз мамлекетине каршы “чыккынчылык” келишим түзүлүп жатканын парламентке келип, болгон окуяны оппозицияга жеткизет. Дооронбек Садырбаев “Акылбек сен жашсың, бул маселени оппозиция биз көтөрүп чыгалы” деген аксакалдык кебин айтып, маселени оппозиция көтөрүп чыгат. Мыйзам чыгаруу бийлиги “Бул туура эмес” деген токтом кабыл алат. Бул айныгыз факты.
Кумтөр боюнча азыркы бийликтин кабыл алган чечими туура болду. Канадалыктар бизге эч нерсе бермек эмес. Эл аралык сот жылдап созулмак…
Кыргызстан 20 жылдын ичинде “Кумтөрдөн” болгону 85 млн доллардын тегерегинде дивиденд алган. 2021-жылдын жети айында 323 млн доллар таза кирише алынган. 2022-жылы 6 айдын жыйынтыгында тоо-кен тармагынан салыктык кирешелер 25,8 млрд сомду түзсө, анын 70 пайызын “Кумтөр” берген. “Кумтөрдүн” мамлекетке өткөн биринчи жыйынтыгы. Эң негизгиси кенди кыргыз эли өзү иштетип кете ала турганын көрсөттү.
