Улуттук банк

УКМКга мурда козголгон кылмыш ишинин алкагында, (учурда «Керемет Банк» ААКсы) 8 млрд сомго Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын мурдагы жетекчилигинин «Росинбанк» ААКсынын акцияларынын контролдук пакетин негизсиз сатып алуудагы мыйзамсыз иштери тууралуу маалыматтар келип түшкөн, ал эми бул банктын иши ачык эле рентабелдүү эмес жана активдери мамлекет үчүн финансылык жактан максатка ылайыктуу болгон эмес.

Бул кылмыш ишинин алкагында, комплекстүү тергөө-ыкчам иш-чараларынын жыйынтыгы боюнча, иш боюнча алынган далилдердин негизинде Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын башкармалыгынын төрагасынын мурдагы орун басарлары «Ж.Н.» жана «Т.А.» ошондой эле башкармалыктын мурдагы мүчөлөрү «С.А.» жана «С.Н.» аттуу жарандар КР УКМКнын убактылуу кармоочу жайына киргизилген.

Тергөө бул адамдардын мыйзамсыз аракеттеринен келтирилген зыяндын так өлчөмүн аныктоого, ошондой эле бул кылмышты жасоого катышкан адамдардын бардык чөйрөсүн аныктоого багытталган иш-чараларды улантууда.

КР УКМК банк тармагындагы коррупциялык көрүнүштөрдү жоюу боюнча жүргүзүлүп жаткан системалуу иштердин алкагында Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын жетекчилигинин, «Керемет Банк» ААКнын жооптуу кызмат адамдарынын мыйзамсыз иш-аракеттери боюнча, 

ошондой эле «Керемет Банк» ААКнын (мурдагы «Росинбанк») 8 миллиард сомдон ашык каражатты мамлекеттик бюджеттен мыйзамсыз инвестиция салууда көрсөтүлгөн, ал эми бул банктын иши пайдасыз эмес болуп, андан мурда мамлекетке 4,5 миллиард сомдон ашык зыян келтирилген.

      Бул факты боюнча кылмыш иши козголуп, анын алкагында комплекстүү тергөө-ыкчам иш-чаралары жүргүзүлүп, натыйжада иш боюнча алынган далилдерди эске алуу менен көзөмөлдөө бөлүмүнүн мурдагы куратору КР Улуттук банкынын башкармалыгынын мүчөсү Ж.Т. КР УКМКнын убактылуу кармоочу жайына киргизилди.

      Учурда бул адамдардын мыйзамсыз аракеттеринен келтирилген зыяндын так өлчөмүн аныктоого, ошондой эле кылмыш жасоого катышкан адамдардын чөйрөсүн аныктоого багытталган ыкчам-иликтөө иш-чаралары активдүү уланып, алардын аракеттерине тергөөнүн жыйынтыгы боюнча юридикалык баа берилет. 

      Тергөө иштери уланууда.

Европа өлкөлөрүнүн бирине  1,1 млрд АКШ долларына 19 тонна кыргыз алтыны экспорттолду. Бул тууралу КР Улуттук банкы билдирди.

Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитетинин 2021-жыл ичинде тышкы соода жүргүзүү боюнча, атап айтканда алтынды экспорттоо боюнча маалыматына шилтеме келтирүү менен жалпыга маалымдоо каражаттарында жана социалдык тармактарда жарыяланган маалымат тууралуу Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы төмөнкүнү билдирет. 

Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы Кыргыз Республикасынын аймагында өндүрүлгөн баалуу металлдарды сатып алуу боюнча өзгөчө укуктарга ээ. Ушуга байланыштуу, Улуттук банк алтын-валюта резервдеринин ликвиддүүлүгүн жана коопсуздугун камсыздоо принциптерин сактоо менен туруктуу негизде Кыргыз Республикасында өндүрүлгөн алтынды улуттук валютага сатып алат. 

Кыргыз Республикасында баа жана финансылык туруктуулукту сактоого багытталган акча-кредит саясатынын максаттарын жана милдеттерин жүзөгө ашыруунун алкагында Улуттук банк баалуу металлдарды андан ары жайгаштыруу жана/же сатып өткөрүү максатында аларды тышкы рынокторго жайгаштыруу боюнча стандарттуу операцияларды жүргүзөт.  

Бул операциялар Улуттук банкка өз учурунда жана ыкчам түрдө алтын-валюта резервдеринин ликвиддүү бөлүгүн толуктап турууга шарт түзөт. Тышкы рыноктордо баалуу металлдарды сатып өткөрүүдөн алынган валюталык каражаттар Улуттук банктын эсептерине түшүп, кайра акча-кредит саясатында каралган негизги милдеттерди чечүүгө багытталат.  

Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитетинин 2021-жыл үчүн тышкы соода боюнча берген маалыматтарында, 1,1 млрд АКШ доллары тегерегиндеги суммага 19 тоннага жакын алтын экспорттолгондугу белгиленген. Аталган маалымат 2021-жылдын башында өткөрүлгөн Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын акча-кредит саясатынын алкагында чет өлкө валютасында ликвиддүүлүктү камсыз кылуу максатында Европа өлкөлөрүнүн бирине алтын жайгаштыруу боюнча операцияларын чагылдырат.  

Тышкы рыноктордо алтынды сатып өткөрүүдөн алынган валюталык каражаттар Улуттук банктын эсебине түшкөн. Мындан ары аталган каражаттар 2021-жыл ичинде өлкөнүн ички валюта рыногунда интервенцияларды жүргүзүүгө (735 млн АКШ долларынын тегерегинде), чет өлкө валютасында өлкөнүн башка милдеттенмелерин жана тышкы карызды төлөө боюнча төлөмдөрдү жүргүзүүгө (200 млн АКШ доллары тегерегинде) багытталган. Буга кошумча, эл аралык резервдердин деӊгээли 2021-жылдын аягында 169,5 млн АКШ долларына же 6,0 пайызга көбөйүп, 2 977,6 млн АКШ долларын түзгөн. 

Борбордук банктардын эл аралык тажрыйбасында алтын-валюта резервдери менен операциялар жөнүндө маалыматтар коопсуздук принциптерин сактоо зарылчылыгынан улам купуя маалыматтардын категориясына кирет. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жогоруда көрсөтүлгөн принципти сактоо менен эл аралык резервдерди тескөө процессин жүзөгө ашырат, демек бул операциялар тууралуу маалымат чектелген мүнөзгө ээ.  

Улуттук банк өз ишин жүзөгө ашырууда маалыматты ачык-айкын, так жана толук чагылдыруу принциптерине таянат. Улуттук банк тарабынан 2021-жылы жүргүзүлгөн операциялар тууралуу маалыматтар Улуттук банктын жарыяланган финансылык отчетунда чагылдырылган, ал Аудит боюнча эл аралык стандарттарына ылайык эл аралык көз карандысыз аудит тарабынан тастыкталган жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешине сунушталган. Улуттук банктын 2021-жыл үчүн финансылык отчету Улуттук банктын расмий интернет-сайтына жарыяланган. 

Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров буйрукка кол койду, Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 70-беренесинин 5-бөлүгүнүн 2-пунктуна ылайык Чокоев Заир Линарович жана Жакыпов Манас Жакыпович Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын төрагасынын орун басары болуп дайындалды.

Мамлекет башчысынын башка буйругу менен Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 70-беренесинин 5-бөлүгүнүн 2-пунктуна жана “Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, банктар жана банк иштери жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 65-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык, Момункулова Мээрим Авасбековна жана Тезекбаева Айнура Сарылбековна Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын төрагасынын орун басары кызматынан бошотулду.

Жогорку Кеңештин жыйынында Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын төрагасы Абдыгулов Толкунбек Сагынбековичти башка кызматка өтүп жатканына байланыштуу өз каалоосу менен кызматынан мөөнөтүнөн мурда бошотуу маселеси каралып, добуш берүү жыйынтыгында анын өтүнүчү канааттандырылды.

Кыргыз Республикасынын Президентинин Жогорку Кеңештеги ыйгарым укуктуу өкүлү Анарбек Калматов Толкунбек Абдыгулов өз каалоосу менен кызматтан бошотуу тууралуу арыз жазганын билдирди.

Ал эми Толкунбек Абдыгулов өзү бул кызматта иштеген мезгил аралыгында Улуттук банк өлкөнүн акча-насыя саясатын жогорку деңгээлде жүргүзүү аракетин келгенин баса белгиледи. «Биз бул жылдары улуттук валютанын кунун кармап туруу жаатында иштиктүү аркеттерди жасадык. Өзгөчө акча жүгүртүү жаатында улуттук валютанын ордун бекемдөө, дедоллардаштыруу боюнча бир топ ийгиликтерге жетиште алдык десек болот», – деп, ал Президенттен анын билими менен тажрыйбасын башка тармакта колдонуу сунушу түшкөнүн, ошондон улам өз каалоосу менен кызматтан мөөнөтүнөн мурда бошотуу тууралуу арыз жазганын кошумчалады.

Депутаттардын басымдуу бөлүгү Толкунбек Абдыгулов банк тармагында узак жылдардан бери ийгиликтүү иштеп келген өтө билимдүү жана тажрыйбасы мол адис экенин, Кыргызстандын ачка-насыялык саясатынын ырааттуу жүргүзүлүшүнө сиңирген зор болгонун белгилешип, анын мындан аркы ишинде ийгиликтерди каалашты.