Бишкек шаарындагы кургак учукка каршы балдар ооруканасы жабылганы маалым болууда. Дүйнөлүк алкакты мындай кой, өлкөбүздө да каргыш тийгир бул дарттан жабыркагандар азайбастан күч алган шартта аталган жайдын жабылышы зарыл беле? Буга дейре маал-маалы менен жан кыйнаган дарттан жабыркагандар дарыланып турушса, бул жайдын жабылышы менен кургак учуктун ачык-жабык түрүн мектептеги балдарга жуктуруп ийгенден Кудай сактаса экен! Мындай көрүнүшкө министр Батыралиев кандай жооп узатат? Же орун басары Олег Горин экөө интригалардан өйдө көтөрүлө алышпай, тармактын биротоло тамтыгын чыгарып салмайын күтүп отура беребизби? Бул экөөнөн тез арада кутулмайын саламаттык сактоонун абалы жыргабай калды го.

Булак: Азия Ньюс

Акаев, Бакиев режимдеринде “майталкан” кызматтарда иштеп келген Искендер Гаипкуловду ким билбейт? Бир катар жетекчилик, министрлик кызматтарды аркалаган. 2010-жылдан кийин гана бийликке жетпей калган. Өткөн жылы “Ата Мекен” партиясы менен шайлоого аттанып, азыр депутаттык мандатын күйөөгө тийчү кыздай эле күтүп отурат. Жөн отурбай “Каганат” аттуу сайт ачып алып, бийликти жана өзүнө жакпаган адамдарды шыбатып коймой жагы бар. Маселен, А.Кадырбаев, С.Өмүрзаков, Р.Матраимов ж.б. түштүктүн тыңчыкмаларына ыксыз асылганы кандай? Карманган куралы ушак жана имишке айланганда…

Булак: Азия Ньюс

Өлкөдө саясый кырдаал курчуп, бийлик-оппозиция тирешип турганда, келечегибизге доо кетчүдөй болуп атса, парламенттеги пакиза, аксакал депутатыбыз унчукпай отурат. Башкалар үндөбөсө да генерал Мыктыбек Абдылдаев калыс сөзүн айтып, чайпалган кемебизди түз багытка салууга кеп-кеңештерин неге айтпайт? Же бул байкебизге баары бирби? Депутаттык мандаттын кумары, жылуу-жумшак жашоодон сырткары да элдин эртеңи бар эмеспи. Улуулук сөзү кайда? Күтөбүз.

Мурат ТАЙБАСОВ

Булак: Азия Ньюс

Улуттук университтеттин филфагын эптеп бүтүп, кийин спортко кирип кеткен, андан соң бажы тармагында иштеп жүрүп, орун басарлыкка чейин жеткен Таалай Масабировдун чыйырын жакшы билебиз. Эмне, өпкөлөнсө эле кыйын болуп калмак беле? Бажыда иштеп жүрүп, бай-бачадай байыганы жалганбы? Кийин “Кыргызстан” партиясынан акчанын күчү менен депутат болду. Кыскасы, жулунуп жүрүп ийгиликке жетиптир. Эми ошол топтогон байлыктарынан коркуп, ажы болсо эле күнөөлөрү жуулуп калабы? Достору “Масса” деп тергеп, кө-өп жоруктарын айтып жүрүшөт…

Булак: Азия Ньюс

Бакиевдердин үй-бүлөлүк, криминалдык доорунда өлкөнүн каржы тармагын каалагандай өкчөгөн Тажикан Калимбетованы билесиңер да? Соцфонд, андан соң каржы министр орун басары, министр, вице-премьер-министр өңдүү кызматтарды ар жылы алмаштырган бул айым КурСалиевичке эркелеп, далай кресло алмаштырганы бар. Аталган кызматтарда жакшы иштесе го мейли эле, бирок кызматтык кыянаттыктарды аттап кете албай, далай былгытмаларга барганы жалган беле? Ачык мисал, экс-спикер Муратбек Мукашевге таандык “КурулушБанкын” андагы Соцфонддун төрагасы Марат Султанов экөөлөп каргыш тийгир ханзаада Максим Бакиев жана анын эл аралык деңгээлдеги аферист досторуна “басып бергени” жалган беле? Дал ушул бир иш боюнча 2010-жылдын 7-апрель окуясынан соң кылмыш иши козголсо, Тажикан айым “кулак угуп, көз көрбөгөн жактарга” зуу койгон. Учурда Калимбетова Кыргызстанда эле эски режим тушундагыдай өзүн ээн-эркин сезип жүргөнү каңкууланды. Таңгалычтуу, революциядан соң ачылган кылмыш иши күмөндүү жагдайда жабылганы неси? Башкы прокурор Индира Жолдубаева чындап киришсе, Калимбетовага каалагандай кылмыш ишин ачса болорун экс-башкы прокурорлордун бири ачуулана билдирди. Жолдубаеванын күчү келбесе, Кашкар Жунушалиев деле кармап келбейби?

Булак: Азия Ньюс

2010-жылдын 7-апрель окуясына чейин Маммүлк фондусун башкарып, Курманбек Бакиевдин бүтүндөй үй-бүлөсүнө мамлекеттик маанидеги объектилерди атасынан мураска калгандай менчиктеп берип турган Турсун Турдумамбетовго да революциядан соң том-том кылмыш иши ачылып, аз убакытка камалып да чыгат. Эң ири 20 объектини менчиктештирген бул эргул мындай “өнөрү” үчүн Убактылуу өкмөткө көзүн жалдыратып, миллиондорду мамказынага өз эрки менен төгүү үчүн келсе, ага андагы башкы прокурор Кубатбек Байболов каршы боло төктүрбөй, Турдумамбетовду “сыйкырдуу жолдор” менен сактап калганы чын беле? Кызык, мамлекетке акча төгүүнү каалаган немеге Байболовдун анча эмне боору ачыды? Убактылуу өкмөткө карата жаңы жагдайдагы териштирүүлөрдүн арты менен бул иш кайрадан көтөрүлөөрү боюнча кеп кетти. Адалсына сүйлөгөн Кубатбек Байболов менен коендой коркуп жашынып жүргөн Турсун Турдумамбетов жакынкы күндөрү бул иштердин жагдайы менен суралып калышпайбы?

Булак: Азия Ньюс

Бу жигит cөздүн түз маанисинде өстү. Өлкөдөгү болуп жаткан коомдук, саясый процесстерге кадимкидей “тиш салып”, коркпой-үркпөй пикирин билдирип келет. Бул сапар да саясаттан кеп козгоп, учур кырдаалы боюнча баарлаштык.

–Тимур мырза, бийликке каршы күчтөрдү көз караштары ар түрдүүлүгүнө карабастан, президенттин Башмыйзамды өзгөртүү идеясы бир туунун алдына бириктирүүдө. Жакында алар референдумду өткөрүүгө каршылык билгизүү үчүн Курултай да өткөргөнү турушат. Сиз баштаган “жаңымуунчулар” бийликке каршы Курултайга катышасыңарбы?

–Ооба, кээ бир маселелер боюнча көз караштарыбыздын айырмачылыгына карабастан башка саясый күчтөр менен биз (“Жаңы Муун” саясый кыймылынын мүчөлөрү) бир столдун үстүндө отуруп, сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатабыз. Биз үчүн эң маанилүүсү, кандайдыр бир деңгээлдеги тигил же бул кызыкчылыктар эмес, тапталган сөз болбосун, биз үчүн элибиздин, өлкөбүздүн кызыкчылыгы маанилүү. Эсиңерде болсо, 2010-жылы жалпы элдик референдумда кабыл алынган азыркы Конституцияны өзгөртүү боюнча 2020-жылга чейин он жылдык мораторий жарыяланганын коомчулук жакшы билет. Ал эми азыр бийлик сөзүнө турбай, Конституция менен манипуляцияларды кыла баштады. Башмыйзамга өзгөртүү киргизүү, референдум өткөрүү тууралуу бийлик жар салды. Бул иштер – бийлик өзү айтып келген мораторийди гана бузбастан, баардык мүмкүн болгон эрежелерди, укуктук процедураларды бузуу менен коштолууда. Саясый жана коомдук уюмдардын, Убактылуу өкмөттүн көпчүлүк мүчөлөрү менен активдүү жарандардын каршылыгына карабастан, бийлик 29-августта коомдук талкуунун арты менен “алгач сунушталган өзгөртүүлөр кайра иштелип чыкты” деген шылтоо астында референдумду 4-декабрга белгиледи. Бирок бул боюнча бийлик бир дагы алгылыктуу талкуу өткөргөн жок. Ал эми биз референдум боюнча талкууларды өткөрүп, принципиалдуу позициябызды билдирдик. Дегеле бүткүл бийликти бүкүлү менен “мүлжүп” жатышкан КСДП төбөлдөрүнүн коомчулуктун оюн эске албай туруп, референдумду түрткүлөшү туура эмес. Негизинен мораторийдин мөөнөтү аяктаганга чейин референдум өткөрүү даярдыктарын бийлик токтотуш керек. Ушул сындуу ойлор “жаңымуунчуларды” референдумга каршы боло турган Курултайга катышуусуна негиз түзүп жатат. Ал эми биздин ички ынтымагыбыз бекем, аны убакыт деле тастыктап жатат. Чоогуу иш алпарып жатканыбызга бери жагы 6 жыл болду. Ортодо таарыныч жана түшүнбөстүктөр жок.

–Өткөн жылы парламенттик шайлоодо Адил Турдукулов, Мавлян Аскарбеков баштаган үзөңгүлөштөр “Ата Мекен” партиясынын чачпагын көтөрүп, аламанда куу сүрөөн менен сүрөп чыкпадыңар беле? Алдыдагы жергиликтүү жана шаардык кеңештерге болчу шайлоодо да Өмүрбек Текебаевди колдоп чыгасыңарбы? Дегеле шаардык кеңештин шайлоосу үчүн ат салышасыңарбы?

–Учурда, Бишкек шаардык кеңештин шайлоосунан да абдан маанилүү саясый процесстер жүрүп жатат. Алардын бири жогоруда айтылган референдумду өткөрүү боюнча бийликтин демилгеси. Соңку айларда, биз ошол маселе менен алек болуп жатабыз. Анткени, эртеңки келечек үчүн абдан тынчсыздануудабыз. Шаардык кеңештин шайлоосуна катышабызбы же катышпайбызбы чече элекбиз, форматы боюнча деталдуу ойлонгон деле жокбуз. Ал эми “Ата Мекен” партиясын, биз “2015-жылы Жогорку Кеңешке болгон шайлоо алкагында бийлик узурпация болбосун” деген ураан менен саясый өнөктөштү ачык колдогонбуз. Бул жагынан “Ата Мекен” өзүнүн принципиалдуу позициясын азыркы мезгилге чейин буза элек. Тескерисинче, реалдуу оппозициялык маанайдагы жалгыз фракция болуп, бийликтин монополизациясына болушунча каршы болуп келе жатат. Ошол себептен азыркы мезгилде санаалаш жана тилектештигибиз бир десем жаңылбайм.

–Алмаз Шаршенович бир катар жаштарды бийлик бутактарына тартып, “жаш күлүктөрдү” сыдыргыдан өткөрүүдө. Бийликке сын айткан силерди жолотпойт го, бирок, кандайдыр бир сунуш түшсө баарыңардын көзүңөрдөн “кресло кумары” учуп жатат да, туурабы?

–Туура жаштар бийлик бутактарына барып жатат. Мындай процесс Акаевдин, Бакиевдин деле эски заманында болуп турган, азыр Атамбаевтин заманында деле ошол. Бул мыйзам ченемдүү эле көрүнүш, мындай болуш керек. Бирок кимдер барып жатат? Албетте, өз позициясын билдирбеген, бийликке жана жогорку эшелонго, өзгөчө Алмазбек Шаршеновичке кызмат кылган салыштырмалуу жаштар барууда. Мындай ыгын тапкан жаштар ар бийлик тушунда болгон. Азыр деле боло берет. Ал эми биздин “жаңымуунчулар” тууралуу сен айтып жаткан кресло маселеси болушу да мүмкүн эмес. Анткени, биз алардын мамлекетке болгон көз караштарына каршыбыз. Алардыкы башка, биздики башка. Ошол себептен максималдуу түрдө бизди жолотпогонго аракет кылып келе жатышат. Анткени, биз баардык багыттарда реформаларды каалайбыз. Ал эми ал реформалар азыркы бийликтин табиятына карама-каршы келет. Ушул күнгө чейин “кызматка чакырат” деген ой менде эгерим болгон да эмес, болбойт дагы. Бийликке сатылбайбыз. Биздин жол башка, ал акыйкат жолу.

Калыгул Бейшекеев

Булак: Азия Ньюс

Орустун белгилүү саясий изилдөөчүсү А. Дубнов өз сөзүндө БУУнун башкы ассамблеясына бара жаткан Алмазбек Атамбаевдин ооруп калганын «дипломатиялык оору» деп атады. Сиз Дубновдун сын пикирин кандай кабыл алдыңыз?

– Биринчиден россиялык аналитик Аркадий Дубнов президенттин ассамблеяга барбай калуусун “дипломатиялык оору” деп жазды. Президенттин ден-соолугу тууралуу маалыматтардын баарын биз социалдык баракчалардан, ар кандай сайттардан окуп жаттык. Биринчи Эл аралык сайттардан анан Түрк басылмаларынан көрүп жатканда гана президенттин аппараты маалымат берип жатат. Аппарат кызматкерлери президенттин абалы тууралуу биринчилерден болуп бизге эмне болуп жатканын, доктурлар эмне аныктама койгонун маалымат берсе болмок. Депутаттар, жалпы кыргыз калкы президент чын эле ооруканада жатабы же “Шератон” деген популярдуу мейманканада эс алып жатабы толук билбей жаттык, мунун баары президенттин аппаратынын начар иштегенинин белгиси. Анткени биз бюджеттен толугу менен президенттин аппаратын акча каражаты менен камсыздайбыз. Президенттин институнун баардык иштерин аппарат бүтүрүшү зарыл. Президент деген жөнөкөй саясатчы киши эмес, бул деген мамлекет башчысы, башкы командачы. Президенттин абалы бул деген улуттук коопсуздук. Ошондуктан качан эл президенттин абалы эмне болуп жатканын Эл аралык маалымат булактарынан ала баштаганда гана аппарат башчысынын жөн гана сүйлөгөнү расмий документ болуп бербейт. Чыныгы расмий маалымат жок болгондуктан айланабыздагы адамдар ар кандай кептерди, ушактарды чыгара бериши мүмкүн. Президент тезинен сакайып келип аппаратынын ишин жөнгө салбаса, ушундай баш аламандыктар улана берет.

Булак: Жаңы Ордо

19-20-сентябрда мамлекеттик “Ала-Арча” резиденциясында КР Улуттук статистика комитети уюштурган “Туруктуу өнүгүүгө багыт” деген темада эл аралык конференция болуп өттү. Коференциянын өзгөчөлүгү – комитет төрагасы Акылбек Султанов жыйында кыпкыргызча доклад жасап, аны чет элдик коноктор ыраазычылык менен кабыл алды. Атургай алыскы Украинадан келген делегат кыргыз тилин эл аралык деңгээлде укканын, докладдын маанисин котормо аркылуу эң сонун түшүнгөндүгүн, Ала-Арча капчыгайынын ажайып кооздугун, кыргыздардын уккулуктуу сүйлөгөнүнө жараша, ашкере меймандостугуна кубанганын көпчүлүктүн алдында айтып, Акылбек мырзанын колун кысыптыр.

Кыргыз тили жана адабиятынын аалымы Салижан аке Жигитов айткандай, “Кыргыз! Кыргыз тили жоголуп баратат!” деп жер сабай бербей, ар бир жетекчи А.Султанов сыяктуу колунан келген ишин жасай берсе, атаганат… Ошондой эле кызыгып сурамжыласак, Улуттук статисктика комитетинин иш кагаздары мамлекеттик тилде эң сонун жүргүзүлүп жатканын эшиттик. Эмне демекчибиз, кыргыздын патриот жигити Акылбек Султановго алкыш жана алкыштан бөлөк сөз таппай турабыз.

 Дүйшөн КЕРИМОВ

Булак: Азия Ньюс

Рио-Де-Жанейродогу олимпиадада жалгыз медалга оор атлетчи Изат Артыков ээ болгон. Ошол жаңыдан медалга ээ болуп, ар бир кыргыз кубанып жатканда “Аю” холдинги спортчуга жана машыктыруучусуна бир бөлмөлүү батир убада кылышкан. Ошол убаданы аткаруу максатында холдингдин вице-президенти Балбак Түлөбаев кечээ спортчуга эки бөлмөлүү батирдин сертификатын тапшырды. Бул жакшылыкты улай Балбак мырзаны кепке тартып, компаниянын спортко көрсөткөн жардамдары, жетекчиси Шаршенбек Абдикеримовдун жасаган иштери тууралуу кенен маектештик.

— Балбак байке, кечээ спортчу Изат Артыковго медалынан ажырап калганына карабай эки бөлмөлүү батир белек кылдыңыздар. Эл алдындагы берген убаданы аткарып коёлу дедиңиздерби?

— Негизи медалынан ажырап калгандан кийин, укук жагынан алганда Изатка батирди бербей деле койсок болмок. Бирок Изат биз үчүн чынында чемпион. Ошол убакта кыргыз желегин көтөрүп, сүйүнүчү, кыргыз элине жасаган жакшылыгы бул дагы чоң жетишкендик. Чынында эле батирди белек кылалы деп ниет кылып олимпиадага спортчулар жөнөп жатканда 3-орунга чейин машине, машыктыруучуларына дагы батир деп убада кылганбыз. Азыр дүйнөдө баары саясатташып, чоң өлкөлөр үстөмдүгүн салып жатышат. Акыркы окуяларды карасаңар Россиянын, Американын жана башка чоң мамлекеттердин спортчуларынан деле допингдер чыгып жатат. Биздин бир балабыз медаль алса аны алып коюшту. Изат эч нерсе колдонгон жокмун деп айтып жатат. Азыр жаңы эле наристелүү болуптур, келечекте дагы иштейм деп жатат. Ошонун баарын эске алып эки бөлмө батир берели деген чечим чыгардык. Бул биздин чечим. Биздин чечимди сыйлабагандар өздөрү билсин. Биздин холдинг акыркы 5 жылда спортко 1 млн доллар бөлүп берди. Негизинен күрөшкө бердик. Мындан тышкары шахматка, самбого, марафондорго дагы жардам берилип жатат. Мамлекетке эле жарым миллиард сом салык төктүк. Биздин негиздөөчүбүз Шаршенбек Абдикеримов бөлүшкөндү жакшы көрөт. Ал дайыма “эл ток болсо, биз дагы ток болобуз”-деп айтат. Чет өлкөдөн түшкөн акчалардын баарын кыргыз экономикасына салып жатат. Муну менен эле холдингдин спортко жардам берүүсү токтоп калбайт. Колубуздан келишинче жардам бергенге аракет кылабыз.

— Ошол эле убакта машыктыруучуларына дагы батир убадаланган. Ал эмне болду?

— Азырынча эч нерсе деп айта албайбыз. Себеби биздин да чамабыз чакталуу. Бизнесте дайыма акча жүгүрүп турушу керек. Аларга дагы Кудайдын айтканы болуп калаар.

— Изаттын кубанычы чексиз болду окшойт?

— Аялы, бала-бакырасы жылуу жерде олтурса санаасы тынч болуп, машыгуусу жакшы болот да. Буйруса Изаттан алтын медаль үмүт кылабыз. Аягына чейин айтпай сыр кылып кармап турдук. Эгер дагы утса машине, батир бергибиз келет. Бир гана Изатка эмес, баардык спортчуларга машина, батир белек кылып кубанткыбыз келет. Колдоо болсо спортко дагы тартылгандар көбөйөт. Башка спортчуларга Изаттын жетишкендиги чоң стимул болуп берет го.

— Көчмөндөр оюнуна канча сомдук демөөрчүлүк кылдыңыздар?

— Жалпысынан алардын эсебине 3, 5 миллион сом накталай акча которуп бердик. Андан кийин жарнамалык түрдө, продукциябыз менен да берип жаттык. Баардыгын кошкондо 5 миллион сомдун тегерегинде акча жардам бердик. Көчмөндөр оюну кыргыздын рухун, духун жандандырган оюн болду. Ушунча жүрүп мен мындай жакшы саамалык көргөн эмесмин. Жанымда түрктөр сыймыктанып суктанып олтурушту. Көп адамдар азыр тойлоп эле кетип калышты, акча короттук деп чыгышты. Көп болсо 20 миллион доллар. Бирок анын келечегин да карашыбыз зарыл. Ошол жерден стадиондун ичинде 10 миң, 5 миң сыртында турду. Миң эле сомдон таштаса бери дегенде эле миллион болуп кетпейби. Сырттан келип катышкандар, коштоп келгендер баары 5 миңди чапчыды. Мейли алар 500 доллардан таштаса укмуш акча болот да. Ысык-Көлдүн элине жардам болду. Баардык акчаны Кытайга алып кетип жатышыптырбы? Бул деген келечекке инвестиция да. Бул деген түшкө кирбеген нерсе. Ошондуктан Атамбаевге, өкмөткө, көлдүктөргө, Сапар Исаковго, журналисттерге рахмат. Эми Нью-Йорктон, Вашингтондон, Токиодон, Стамбулдан эл агылып келет. Италиялык бир журналист “Мен Кыргызстандан кетким келбей жатат, кетирбей эле койгулачы”-деди. Америкалыктар менен россиялыктар качан көк-бөрү ойногонун көрдүңөр эле. Америкалык бир спортчу көк бөрү жүрөгүмдө калды деп айтты. Келечекте кыргыздар менен америкалыктар финалга чыгышпаса болду.Эми биз кыргыздар баардык эс алуучу жайлоолорубузду оңдоп, келчү туристтерибизди тосуп алууга даяр турушубуз зарыл.

— Эмне үчүн Шаршенбек Абдикеримов бир гана спорт тармагын тандап алган? Башка деле жардамга муктаж тармактарыбыз көп эмеспи?

— Биринчиден бул киши өзү спорттук күрөш федерациянын башчысы, УОКтун президенти. Шаршенбек мырза өзү башына келип көргөндөн кийин жардам бере баштады. Кыргызтандын атын чыгарып жаткандарды колдоп-коштоо деле инвестиция эмеспи. “Аю” холдингдин башчысы элге жардам берсем деген, кыргыз деген улутка чексиз күйгөн адам. Дүйнө жүзүндөгү бизнестеринин акчасын алып, корабль, яхта алса деле жарашмак. Тескерисинче ал баарын Кыргызстандын экономикасын көтөрүүгө жумшап жатат. Жакында Аламүдүнгө жүзүм заводун ачууга 100 000000 сом салып жатабыз. Бул деген мамлекеттин жүзүмүн иштетип, жүзүм тармагын жанданталы деген пландарыбыз бар. Кыргызстандыктарга кыргыздын продукциясын колдонгула деп айтат элем. Экономикабызды өзүбүз колго алсак, өнүгөбүз. Менимче спорт тармагы колдоо керек болуп жаткандыктан, атайын жетекчилер суранышса керек.

— Былтыр батирлер кимдерге берилди эле?

— Айсулуу Тыныбековага эки бөлмөлүү батир берилген. Андан сырткары бир бөлмөлүү батирден күмүш медаль алган балдарга берилген. Изат азыр ошол батир алгандар менен кошуна болуп жашап калды.

— Олимпиадага барууда деле четте карап турбагандырсыздар?

— Спортчулардын баарынын формасын сапаттуу тиктирип бердик. Анткени ал жерде жарашып жакшынакай турушу үчүн болгон аракетти көрдүк. Жөнөкөй кийимдери дагы жакшы болду.

— Көчмөндөр оюнуна барганда “Газпром” компаниясы куруп берген спорт залды көрдүңүз да. Сиздердин холдинг ушундай спорт залдарды куруу планы барбы?

— Мага ошол спорттук жай абдан жакты. “Газпромго” да чоң рахмат.Өздөрүнүн стили менен сонун спорттук жайларды куруп берип жатышат. Биз Газпром сыяктуу боло албасак да колубуздан келишинче жардам берип келе жатабыз. Биз дал ошондой спорт залды Сокулукка салып бергенбиз. Элдин баары колдонот, мектеп жашындагы балдар келишип күрөшөт. Колдон келсе “Газпром” сыяктуу баардык районго спорт зал салып берсек жакшы болмок.

— Мектеп, оорукана салуу пландарыңыздар барбы?

— Кантип жок болсун, албетте бар. Шаршенбек Абдикеримов депутат болуп иштегенде айлыгын албай жетимдер үйүнө которуп койгон. Келечекте илим- билимге басым жасайбыз деген пландарыбыз бар. Стипендия берип, чет өлкөдө балдарды окутуп келе жатабыз. Америкада, Европада, Россияда, Кыргызстандын ичинде өзүбүз балдарды окутабыз.

Маектешкен Баян Кулова

Булак: Жаңы Ордо

Өткөн жума этегинде Чолпон-Ата шаарында 2018-жылы өтө турган дүйнөлүк чемпионаттын финалдык мелдешине иргеп алуу оюндары өттү. Кезекте Орто Азия чөлкөмүндөгү Кыргызстан, Бангладеш, Мальдив аралы мамлекеттер арасында беттешүүдө биздин топ чапкычтар эки өлкөнүн курама командаларын “өпкөсүн үзүп”, кийинки тепкичтеги менменсиген Кытай, Япония, Австралия, Иран жана Корея командаларына айбат көрсөтмөкчү. Бул деңгээлге чыгуу жана биринчи ирет кыргыз спортунун тарыхында волейбол боюнча эл аралык мелдештин биздин жерде өтүшүнө федерация президенти Элмурза Сатыбалдиевдин эмгеги ат көтөргүс экени айтылды.

 Аскар ЖУМАГУЛОВ: “Биздин балдар жетилип калыптыр”

– Атайын Бишкек шаарынан Чолпон-Атага келип, дүйнөлүк чемпионатка иргеп алуу оюндарын баштан-аяк көрүп, көңүлүм сергип, черим жазылды. Ал ортодо Ысык-Көл оюндарына катышып жаткан ардагерлер командасын сүрөдүм. Эгер мындан 9-10 жыл мурун кыргыз волейболу таптакыр жоголуп кетүү коркунучунда турса, азыр андай ойдон алыс болуп турам. Буга Элмурза Сатыбалдиевдин кошкон салымы ат көтөргүс. КР Волейбол федерациясынын президенти катары оюнду жандантып, жайылтууну колго алып койгону айдан-ачык көрүнүп турат. Бу жолку оюнда биздин балдардын жетилип калганын байкадым. Өнүгүп-өсө турган жолдо кетип бараткандары мени кубандырбай койгон жок.

Асанбек МАМЫРБАЕВ: “Жарата турган ийгиликтер али алдыда”

– 2009-жылы эле КР Волейбол федерация президенти Элмурза Сатыбалдиев ишти жөнгө сала баштаган. Оюнду өнүктүрүү жаатында реформа жасап, “өлүп калган” волейболду тирилтти. Республика ичиндеги мелдештерди иретке салуу менен бирге эл аралык аренага чыгуу башатын ошондо эле түптөп койгон десем жаңылбайм. Мен билгенден Бүткүл дүйнөлүк волейбол федерациясы менен алака түзүп, мамилени жаңы нукка бура билүүнүн натыйжасын, түшүмүн азыр көрө баштадык. Алсак, Азия волейбол конфедерациясына 2018-жылы дүйнөлүк мелдешке иргеп алуу оюндарын Чолпон-Ата шаарында өткөзүүнү сунуш киргизген. Алар өз учурунда бул ойду жактырышкан. Ал мелдештерди өз көзүбүз менен көрдүк. Ошол эле учурда биздин улуттук курам 200 миллионго жакын калкы бар Бангладеш командасын жана Азия чемпионатынын күмүш байгесин жеңип алган Мальдив аралынын оюнчуларынын эсебин берип, кийинки тепкичке көтөрүлүп отурат. Бизге мындан өткөн да жеңиш барбы? Кыргыз волейболунун жарата турган ийгилиги дале болсо алдыда экенин боолголоп турам.

Марат АМАНКУЛОВ: “Кыргыз волейболу өчүү эмес, өсүү жолунда баратат”

– Биз бүгүн сонун оюн көрдүк. Мальдив аралынан келген каратору балдардан бир аз коркуп аткам. Жанагы 2-сызыктан бир метрден ашык секирген немесин өткөндө көрүп аябай таңгалып “ушундай да бийик секирип топ чабабы?” деп суктангам. Бүгүн 2-3 жолу жакшы чапты. Бизде да ушундай балдардын өсүп келатканы кубандырбай койгон жок. Башмашыктыруучу Анкудинов мыкты ойногон балдарды тандаптыр. Эгер ушу ыргактан чыкпай, дагы да күчөтүп отурса Азия чөлкөмүндөгү күчтүү командалардын катарына кирип калышы ажеп эмес. Албетте, бу жерде федерациянын иш алып баруусу оозго аларлык иш болуп атат. Вице-президенти Жеңиш Кызалаков менен баш катчысы Кылыч Сарбагишев экөө федерация президенти Элмурзаны жоктотпой, анын сырттан берген тапшырмаларын кылдат, так аткарып жатканындарына кубандым. Бир сөз менен айтканда, кыргыз волейболу баягы 90-жылдардагы эмес жадагалса 2000-жылдардагы өчүү эмес, өсүү жолунда баратат.

Жеңиш КЫЗАЛАКОВ: “Элмурза Ракиевич жигитчилик мүнөзүнөн тайыган жок”

– Эми Суке, өзүң оюндарды баштан-аяк көрдүң. Биздин өлкөгө, ушул эле Чолпон-Ата шаарына жөн эле катардагы эмес Орто Азия чөлкөмүндө мыктылардын мыкты эки командасы келди. Биз качан эле ушул командалар менен теңата болуп оюн көргөздүк эле? Чыпалагына тең келе алчу эмеспиз. Акыркы 5-6 жыл аралыгында кыргыз волейболу өсүп өнүктү. Бу да чек эмес деп атабыз. Мен Бүткүл дүйнөлүк волейбол федерациясынын вице-президенти Иса Хамза Альфайлакави жана Азия волейбол конфедерациясынын баш катчысы Сунил Денг менен бирге оюн жүрүшүнө көз салып отурганда эки нерсеге токтолушту. Биринчиси, Чолпон-Ата шаарындагы спорткомплекс, анын инфраструктурасы акыркы үлгүдө салынганы, спорттук мелдештерди өткөрүүдө мыкты жай экенине суктанышып жакшы баа беришип, кийинки оюндарды да ушул жерде өткөрсө болорун кошумчалай кетишти. Экинчиси, кыргыз волейболу бүгүнкү күндө өнүгүү жолунда экенин жана келечекте көп нерсени үмүт кылып атканы тууралуу жакшы ойлорун баса белгилеп, жакынкы аралыкта Азия чөлкөмүндө эң мыкты делген он команданын ичине кирип калышын кошумчалап жүрөк жылытышты. Кыргыз волейболунда ушундай жакшы жөрөлгө болду беле, болгон эмес. Биздин кубанычыбыз койнубузга батпай турган чак.

Албетте, ардагер топ чапкычтарды да айтпай кетпесек болбойт. Алар жаш балдарыбызды сүрөп, баталарын берип, акыл-насааттарын айтып, аксакалдык үлгүсүн көрсөтүп атканы чоң иш дейли. Алды 75тен өттү, дале мелдештерге катышып топ ойноп жүрүшөт. Аларды көргөн жаш муундар бир чети уялып, бир чети намыстанып спорттук чеберчиликтерин өстүрүүдө. Эң негизгиси, федерация президенти Элмурза Ракиевич Сатыбалдиев башына түшкөн мүшкүл ишине чөгүп калбастан, жигитчилик мүнөзүнөн тайыбай, сырттан балдарга дем-күч берип атат.

Сурат ЖЫЛКЫЧИЕВ     

Булак: Азия Ньюс

Орустун белгилүү саясий изилдөөчүсү А. Дубнов өз сөзүндө БУУнун башкы ассамблеясына бара жаткан Алмазбек Атамбаевдин ооруп калганын «дипломатиялык оору» деп атады. Сиз Дубновдун сын пикирин кандай кабыл алдыңыз?

– Адам ооруп жатканда ар нерсеге жооруп, көп сөздөрдү чыгаруу адамгерчиликке жатпайт деп ойлойм. Өзгөчө бизге, саясый атаандаштарга баланча- түкүнчө деп божомолдоп сөз кылуу жигиттикке да жатпай калат. Россиянын аналитиктери эмне деп айтса өздөрүнүн жолу бар. Биз тезирээк сакайып кетсин дегенден башка эч нерсе айта албайбыз. Бирок белгилүү ырдагыдай, жүрөлүчү жүрөк оорутпай деген сыяктуу мамилелер реалдуу турмушта болбойт. Анткени биз бири-бирибиздин кемчилигибизди айтып турушубуз зарыл. Саясый учурда гана атаандаш болбосок, адам катары мен Алмазбек Атамбаевге ден-соолук каалайм.

Булак: Жаңы Ордо

“Ата Мекен” лидеринен кийин Эдике интернет жылдызына айлангандан улам, биз ага учурдагы талуу маселелер боюнча суроолорду берип, ынанымдуу жооп алганга аракет кылдык. Окурман журту талдасын.

– Президент Алмазбек Атамбаевдин ден соолугу боюнча оюңуз кандай? Бүтүндөй дүйнө жүзү ар кандай мааниде талдап атышат. Сиздин Алмазбек Шаршеновичке жылуу сөзүңүз барбы?

– Биринчиден, мен чын жүрөктөн Алмазбек Шаршеновичтин жакшы эс алып, дарыланып келүүсүн каалайм. Биз көргөн сүрөт-видеодон, 31-августта сүйлөгөн сөзүнөн эле байкалып турат, ал кишинин моралдык-психологиялык туруму өтө коркунучтуу. Путин ага орден бергенде деле нормалдуу эмес болуп турганын көрдүк, конокторобуз бизден огобетер уялышты. Атамбаев азыр эс алып, ойлорун дагы бир жолу карап чыгып, ал кишини эл арасында ким жек көрсөтүп койгонун аныкташы керек. Текебаев – душман эмес! Бул Икрам менен Албектер. Ушул экөөнөн тез арада кутулбаса, Атамбаев үчүн иш аябай чатак бүтөт. Болуптур, Акаев аялы Майрам менен ажыраша алган эмес, уулуна каршы чыга алган жок. Бакиев бир туугандары жана балдарын тыя албады. Бирок Атамбаев өзүнүн шопуру менен жылкычысын тая албаса, аларды алыстатып, колун жууй албаса, элдин эсинде Атамбаев коррупционер-узурпатор бойдон калат. Бул бир эле кесепети, бирок, эң оор моралдык баа. Мен башкаларын айтпай эле коеюн, жанагы эки жардамчысы өтө коркунучтуу жана опурталдуу жолго Атамбаевди түртүп коюшту. Так ушундай көрүнүш 1996-жылы Ельциндин чечкиндүү кадамын талап кылган: ал бир күндө ишеничтүү Коржаков менен Барсуковдорду иштеринен алып, Кремлден айдап чыккан. Атамбаев Ельциндей чечкиндүүлүктү көрсөтпөсө, эртең-бүрсүгүнү кеч болуп калат дагы, өмүр бою өкүнөөрү бизге белгилүү болуп туру. Алмазбек Шаршенович, дагы кеч эмес, бир жылыңыз бар! Баардыгын оңдоп, эң бийик нотада бийлигиңизди аяктап, элдин кадыр-урматына ээ болуп, өмүр бою кыргыздын төрүндө отурчу аксакал жаратман болуңуз!

– Сизди камакка алуу боюнча аракеттер болгонун коомчулукка айттыңыз. Азыр ал аракеттер эмненин негизинде токтоп калды?

– “Эдил, сен камалат экенсиң” деп мен жогорку кызматтарда отурган адамдардан гана эмес, органда иштеген өзүмдүн эле тууган жана тарапкерлерим да акыркы эки-үч жума тынбай айтып атышкан. Кээ бири “өлкөдөн сыртка чыга тур” дегенге чейин барышты. Мен болсо “жок, эч жакка качпайм, эч кандай күнөөм жок, камаса, камасын” деп иштеримди бүтүрүп, баардыгын жыйнап, жакындарыма жакшы сөздөрүмдү айтып, адвокаттарымды жалдап, бир тууган жана достор менен кеңешип, пландарымды тактап, даярданып коюп отургам. Керек болсо, өзүмө да кызык болуп аткан. Китеп окубай калдым эле, жыйырмадай китепти да жыйнап койгом, мына ишенбесенер келип көргүлө даярдыгымды…

– Кадыржан Батыровго жакындабай эле жөн жүрбөйт белеңиз?

– Оозуңузга таш! Мен жанагы гезиттерде айтылып жаткан Кадыржан Батыровдун диппаспортунун тегерегиндеги дооматтар боюнча жообумду бергем “менин эч кандай күнөөм жок, апрелде берилген эмес, берилген күндө дагы ал үчүн мен эмес, берген кишилер жооп бериши керек” деп. Бирок бийликтин азыркы саясатын билип, булар ызы-чуу чыгарышты, тергөө көрсөтөт деп туруп, мени жарым жылгабы, бир жылга СИЗОго камашат го деп тургам. Анан “Фергана” агенттигиндеги маалыматты окугандан кийин жүрөгүм түштү. Түшкөн бойдон чуркап барып, пресс-конференция бердим. Көрсө, буларың диппаспорт эмес, мени ошол “сепаратисттерди уюштуруп башкарган” деп, кылмыштын эң оор түрү – чыккынчылык, мамлекеттик кылмыштар боюнча элге түбөлүк жаманатты кылышып, кеминде 20-25 жылга кесилеримди окугандан кийин гана жанагыдай ызы-чуу көтөрүүгө туура келди.

– Деги кимдер камала турганын билет белеңиз? Неге кыйчалыш учурда ушундай “кырсыктарды” айтып атасыз?

20-сентябрда бир канча саясатчы (фамилияларын атабай эле коеюн, туура эмес болуп калат) камалат экен (!) деп саясый чөйрөдө августтун башынан бери эле айтылып келаткан. Бир канчасы депутат, бир канчасы мурунку чоңдор болгону менен, мен эң жөнөкөйү жана “бышып” калганым белгилүү эле болчу. Мен жадагалса атайын Акүйгө айттыргам “силер мени камасаңар, Нью-Йорктон келгенден кийин камагыла, болбосо ал жерге зыяратыңар өтө чоң скандал менен коштолуп калат” деп, мамлекет үчүн күйгөн жаным, мен үчүн президент ачуу сөз укпасын деп атпайымбы дагы. Азыр эстесем күлкүм келет. Көрсө, президентибиздин эч кандай Нью-Йоркко барам деген ою деле жок болчу  турбайбы. Ошол “план” боюнча ал киши “катуу ооруп калды, жүрөгү кармап жатат” деген күндөрү Бишкекте жанагы аресттер орун алмак. Баардыгын камап, элге күнөөлөрүн жарыялап, бир толкуп, кайра тынчып калганда президент: “Тергөө органдары мыйзам боюнча милдеттерин аткарышыптыр, эми сот акыйкаттыктан жазбайт” деп келип калмак. Кырдаал курчуп, бийлигине коркунуч туудура баштаса, “мен ооруп жаткам, билген эмесмин, буйрук меники эмес” деп кайра билмексенге салмак.

     – Кызык, кандайдыр бир саясый оюндарды айтканы турасызбы?

– Бул “план” азыр деле иштөөдө. Эң кеминде президент мырза “эл мени, оорукчанды аяйт, текебаевдер сын айтышса, кайра өздөрү жаман көрүнүшөт” деген ойдо. Ошондуктан, мен жогоруда кайрылбадымбы: “Урматтуу президент, сиз жакшы эс алыңыз жана чечим кабыл алыныз! Бир тарапта өзүңүздүн 7-апрелде берген антыңыз, Текебаев менен Отунбаева сыяктуу белдүү инсандар, экинчи тарапта беш жылда кыргыздын эң чоң байына айланган шопур менен жылкычыңыз – тандоо сиздики!” демекмин.

– Саясый кырдаал мындан ары кандайча өнүгөт?

– Эң кызыктуусу, мен акыркы жарыяланган Конституцияга каршы эмесмин. Жалгыз ушуну өткөзөм деп атып, Атамбаев эмне мынча жаманатты болуп алганына түшүнө албай койдум. Бирок, кеп Конституцияда деле эмес. Кеп Атамбаевдин келечегинде. Мен сыяктуу жооптуу, мамлекетчил саясатчылар кандай гана болбосун, ал кишинин Кыргызстанда калып, эч нерседен коркпостон, аксакал киши болуп жүрүшүн каалайм. Менимче, саясый күчтөрдүн басымдуу тобу ушундай ойдо. Жетишет бизге, бүт дүйнөгө уят болуп, мурунку жетекчилерибизди айдап чыгып, бир ынтымакка келе албай жүргөнүбүз! Бирок Атамбаев өзү чечиш керек: ал бизге жана жалпы коомчулукка таянабы, же болбосо өзүнүн бийлигине чиренеби. Кыргызда улуу сөз бар го “Ханды кудай урарда өз элине кас болот” деген. Ал киши өзү таразалап көрсүн. Азыр пауза алып, анан толугу менен жаңы жолду тандап, элибизге жаратмандык көрсөтүшү милдет!

– Президенттин командасына кандай баа бересиз?

– Президенттин командасы жок экенин мына азыркы кризис көрсөтүп койду. Командасы Мискенбаев менен Момбековбу? Же Анвар Артыковбу? Же болбосо Акаевдин пресс-секретары Сегизбаев же болбосо Малеванаянын “чудо-мальчиктериби”? Бир дагы тамырлуу саясатчы Атамбаевге болушкан жок! Мындай көрүнүш ал киши президент болуп турганда болуп атпайбы! Эртең эмне болот? Мен былтыр эле айттым эле го, КСДПнын тизмесин көрүп “ой, мобулардын жарымы Атамбаевди дарга асчу кишилер тура” деп. Алмазбек Шаршенович унутуп калса эстетип коелу! Ал кишинин башына кыйын заман түшкөндө, жанында алар эмес, биз, Текебаев, Отунбаева болуп турганбыз! Бизден алыстабасын, душман кылбасын! Эртең ал кишини коргоочу күч бизбиз!

Сурат Жылкычиев

Булак: Азия Ньюс

Өмүрбек Токтогулович, сизди эл арасында урматтагандар, жек көргөндөр толтура. Артыңыздан да бир топ сөздөр ээрчип жүрөт. Көп айтылган сөздөрдүн бири “Президентке көз каранды, анын айтканынан чыга албайт, көзүнүн кареги менен тең айланат” деген сөз. Өзүңүз деле угуп, баш чайкап жүрсөңүз керек. Тынчтык проспектиси менен жогору көздөй чыгып баратканда, жолдун оң тарабында курулушу бүтпөй токтоп калган имарат турчу. Ошол жер сизге таандык экенин алдындагы “РИОМ” деген жазуусу  тастыктаган. Азыр ошол жердеги курулушу токтоп турган имараттын иши жанданып баштады. Эл арасында ал жерди сиз толугу менен ажо Атамбаевге өткөзүп бергениңиз тууралуу сөз айтыла баштады. Чын эле сиз дагы ажого жер тартуу кылдыңызбы? Тартуунун артында бир маселе чечилчү эле, кийинки жылда боло турган президенттик жарышка даярдануу эмеспи?

Булак: Жаңы Ордо

Бул жакта эски достор ырылдашып “Кадыржанды  мен эмес сен чыгаргансың, ал кабыл алган, бул кабыл алган, ошол иштешкен” деп бирин-бири кокодон алып, кылмыш ишин козгоп жатса, кыргыз менен өзбекти кагыштырган сепаратист, кыргыз соттору сыртынан өмүр бою эркинен ажыраткан, биздин из кубарлар ушул кезге чейин издеп таба албай, издөөгө берген Кадыржан Батыров 20-сентябрда ЕККУнун Варшавада өткөн жыйынында сөз сүйлөп олтурат. Ал жерде дагы өзүнүн ак экенин айтып, кыргыздар куугунтуктап жатканын, ага карата жаңы кылмыш ишинин ачылганына нааразы болуп, бүтүндөй дүйнөгө бизди адам укугун сыйлабаган өлкө катары жаманатты кылып көрсөттү. Өзүн мыкты саясатчы экенин далилдегиси келип, Конституцияны өзгөртүүгө каршы сөз айтып, ички саясатка чейин саймедиреди. Кыргыз бийлигинин кылыгына кыжырың кайнаса, бир туруп күлкүң келет да. Издөөдө деп алты жылдан бери ит менен издесе да таппай жүргөн Кадыржан өздөрүнө сын айтып олтурбайбы. Болгондо дагы ЕККУнун жыйынында. Бул кыргыз бийлигин шерменде кылганы эмей эмине? Оппозицияны “оптом” камоого аракет кылгандар Кадыржанды эмнеге кармап келе албайт? Аны кармап келсек кылыктын баары кылт этип чыгып калат да, көргөн күнүбүз бүтөт деп коркушабы? ЕККУнун босогосун өмүр бою эркинен ажырап соттолгон сепаратист адам эмес, кээ бир дипломаттар да аттай алышпайт да.  ЕККУ Батыровду ээн-эркин жыйынында сүйлөтүп жатканы, кыргыз бийлигин тааныбагандыгынын белгиси эмеспи? Сепаратистти ким чыгарып жиберген деп кырылышпай тополоңдун башкы күнөөкү Кадыржанды кармап келип, чындыктын баарын чыркырата бербеген кыргыз бийлиги аман эле болсун.

Булак: Жаңы Ордо

-Өмүрбек байке, сиз Текебаев жетектеген “Ата-Мекен” партиясы 2010-жылы россиялык бир компаниядан “Мегакомду” силерге алып беребиз деген убада менен 1 миллион доллар акча алып, парламенттик шайлоого пайдаланганын, бирок, кийин убадасын да аткарбай, акчасын да кайтарбай койгонун айттыңыз эле. Текебаев аны сотко берем дейт го?

Мына, депутат катары айтып коеюн,  «Мегакомду»  мамлекетке толук алып, анан силерге беребиз»- деп Текебаев Москвалык  бир  компаниядан 1 миллион доллар алган.  Ошол «Мегафондун» кишилери менен Текебаевдин кабинетинде жолугушканбыз. Мен «Мегаком» боюнча депутаттык комисиясынын  төрагасы элем. Андан кийин «Мажор» деген кафеде отуруп, Чотонов кечирим сураган: «Өмүрбек байке, кечирип коюңуз. Мен бир аз туура эмес айтып коюпмун. Ооба, 1 миллион доллар алганбыз. Партиянын ишине жумшаганбыз», -деп азыркы Адилет министри Алмамбет Шыкмаматовдун көзүнчө айткан. Адилет министри азыр албетте танат да, Текебаев аны министр кылып атса. Ооба, муну жазган силердин гезитти жана мени сотко берип акча утуп алам деп аракеттенүүдө.  Мүмкүн азыр Текебаев чоң кызматта турганда соттон утуп алаар, а бирок кудайдын, чындыктын  жана элдин сотунда эч качан  ута албайт. 

Маектешкен Адилет АЙТИКЕЕВ

[email protected]

 Булак: “Алиби” гезити

13.11.2012.

PS. Бизге жеткен маалыматтар боюнча боюнча азыр экс-атамекенчи депутат Өмүрбек Абдрахманов эгер УКМК ушул иш боюнча иликтөө баштаса көрсөтмө берүүгө даяр имиш. “Бир “дракондон” кутула албай жатсак, экинчи “дракон” бийликке жулунуп жатат” деп ызырынып жүрүптүр.

КСДП парламенттик фракциясы Өкмөттүн 2010-жылы улутташтырылган «Пирамида» телерадиокомпаниясы» жоопкерчилиги чектелген коомун менчикке сатылуучу мүлктөрдүн тизмесинен чыгаруу сунушуна макулдук берди. Бул тууралуу КР ЖК Басма сөз кызматы билдирди.

Мамлекеттик мүлктү башкаруу фондунун берген маалыматына караганда, “Пирамида” телеканалынын 100 пайыз акциясы мамлекеттин карамагына алынган. 2015-жылы бюджеттен 20 млн сом каралса, жыл жыйынтыгында ал 500 миӊ сом карыз менен чыккан. Ушу тапта ал мамлекеттик органдардын ишин чагылдыра турган телеканалган айланып, өз менеджементин жана мазмунун өзгөртүү менен карыжылык жактан өзүн актай баштады.

Фракция башчысы Иса Өмүркулов азыркы учурда мамлекеттин карамагында «Пирамидадан» башка телеканал жок экенин эске салып, ага мамлекеттин саясатын чагылдыруу милдети жүктөлүп жатканын, телеканалдын көрсөтүүлөрү сапаттык жактан кыйла оӊолуп баратканын баса белгиледи.

Жакында эле, 16-сентябрда КМШнын Бишкекте өткөн саммити учурунда  Россиянын президенти Путиндин оң колу, президенттик администрациянын жетекчисининин орун басары, пресс-катчысы  Дмитрий Песков КР Жогорку Кеңешинин “Республика-Атажурт”  фракциясынын лидери Өмүрбек Бабанов менен бейформалдуу жолугушуп, көпкө сүйлөшкөнү белгилүү болду.  Бул эмнени каңкуулайт?

Анын эртеси, 17-сентябрда Атамбаевдин туулган  күнүнө, 60 жылдык торколуу тоюна келген Россиялык олигарх Муса Бажаев да тойдун күнөкөрүнө жакшы тостторду айтып, “бөдөнөнүн сүтүнөн” көп ичиргени байкалган.  Анан ал жердеги элден четтеп,  сырдашып жатышканы көзгө илинген.  Муса Бажаевдин Атамбаевге таасири күчтүү экени эбактан белгилүү, өткөн 2015-жылы 17-сентябрда да Атамбаев Бажаевди туулган күнүнө чакырып,  ал киши атайын “ат арытып, жол карытып” келип, “айда” чардашып алышкан.

Ошол эле учурда Муса Бажаев кыргыз саясатчысы Өмүрбек Бабанов менен “шилекей алышкан” дос экени да “узун элдин учуна, кыска элдин кыйырына” маалым.  Акаевдин режими учурунда Муса Бажаев досу Өмүрбек Бабанов менен өнөктөш болуп,  Кыргызстанда бир нече ири ишканаларды ачышкан. Анын бирин – унааларга күйүүчү май куюучу станциялар бирикмесин кийин 100 миллион долларга сатышканы да белгилүү болгон. Ал эми Атамбаевдин режими учурунда Муса Бажаев Таластагы Жерүй алтын кенин 100 миллион долларга жеке менчикке сатып алды жана Атамбаев  менен туулган күндөрдү бирге майрамдашкан ынак достордон болуп калышты.

Песков менен Бажаевдин Кыргызстанга визити жана экөөсүнүн тең Атамбаев жана Бабанов менен жылуу баарлашкандары  Россиянын расмий бийлиги да жана “элдик дипломатиясы” да 2017-жылдагы президенттик шайлоодо Россия КР Жогорку Кеңешинин “Республика-Атажурт”  фракциясынын лидери, экс-премьер-министр  Өмүрбек Бабановду президенттикке түртө баштаганынан кабар берген жокпу?

Таалайбек Асанов

Булак: Кyrgyztoday.kg

— Зарылбек мырза, Роза апчеңиз тууралуу үн катпай атасың, өңгөсү болбосо да сен үн катышың керек эле?

— Биздин Роза апчебиз көрөрман, кээ бир адамдардан акылы өйдө, өзүн-өзү кармай биле алган, айта турган сөзүн айтчу жерде айта тургандардын бири. Эгер 31-август күнү жооп бере турган болсо, ошо жерде эле жооп бермек. Биздин апчебиз теңелген жок. Кыргыз элинин тынчтыгы, ынтымагы тиги эки адамдын амбициясынынан жогору турарын далилдеди деп ойлойм. Ошончолук эле чектен чыгып бараткан иш болсо, бизди чакырып алып жыйын куруп, “бул жагдайга кандай карайсыңар?” дейт эле. Биз ошондо айтчубузду айтмакпыз. Биз Роза Исаковнаны аябай сыйлайбыз, токтоолугу, сабырдуулугуна чек жок, бүгүнкү мен-мен деген кыйын саясатчылардан баардык жагынан өйдө турарын дагы бир ирет даңазалап койду. Таластыктар Роза эже менен сыймыктанабыз. Апчеңерди колдобой атасыңар деген суу кечпеген кеп. Биз болгону Роза Исаковнадан мурун сөз сүйлөп көргөн адам эмеспиз.

— Мародерлор боюнча эмне айта аласың?

— Бүгүнкү күндө КТРден илгерки записти, мындан эки жыл мурдагы  сүйлөгөндөрүмдү берип атышат. Ошондо азыркы ГКНБнын башчысы Атамбаевдин пресс-катчысы болчу, ал жигитке барып, “мен тарткан тасмаларды көрүп койгулачы” дегем. Бүгүнкү омбудсмен Кубат Оторбаев анда КТРди жетектеп турган. “Ой ордого” алып чык. Мени чакыр, Текебаевди чакыр. Эгер ушунчалык эле керек болсо чоң молдону чакыр, Куранын ала келсин. Текебаев өзү тараптан күйөрмандарын ала келсин. Сотту, прокуратураны кошо чакыргыла. Ошол жерден Куран кармап сүйлөшөлү, дагы керек болсо бала-бакырага карганып берели. Мародерство деген жакшы болбой калды. Элге шерменде болуп атабыз. 2-3 жылдан бери аягына чыкпай жатабыз. Анын ичинде менин сөздөрүмдү калпка чыгарып койду. Давай, ушуну бүтүрүп коелу” деп баргам. “Ой ордону” бергиле. Бир күн жетпесе эки, ал да жетпесе үч күн бергиле. Кимибиз чын, кимибиз калп экенибизди элге жеткизели. Чыныгы мародерду эл билсин” дегем. Оторбаев бербей койгон. Анткени, Кубат кайсы бир жактын кызыкчылыгын коргогон адам эле.

— А бирок сен ким мародер экенин билесиң да?

— Билем. Бул далилденип бүткөн иш. Мародерлук боюнча бир айдын ичинде баардыгын орду-орду менен териштирип, сотточусун соттоп, отургузчусун отургузуп койсо болот. Курманбек Осмонов деген кандай киши, Жогорку сотто, прокуратурада иштеген, юристтердин атасы деп койсом болот, өтө сак киши. Артында балдары чоңоюп келатат. Алардын келечеги бар. Депутат болуп турганда мародерлук комиссиянын төрагасы болгон. Жарандык позициясын карманып туруп, “Текебаев, Болот Шердин тиешеси бар. Райхан Төлөгөнов менен Турат Мадылбеков толугу менен күнөөлүү” деген. Курманбек агабыздын бул айткандарын жокко чыгарган КСДПчы Кожобек Рыспаев “атамекенчилер” жакка ооп кеткен. Эгер Кожобектин жарандык позициясы, уяты өйдөрөөк болгондо  кол көтөрүп ооп кетпегенде иштин баары башкача болмок. Азыр да “Текебаевди  урматтайм, сыйлайм” деп жапалактап, “дүжүр” депутат болуп калганынан кабар берип турат. Мен Кожобек Рыспаевге айтат элем: “Эй досум, “дүжүр” депутат болуп калдың. Тарт артка! Токтот андай ишиңди! Сен деген атанын уулусуң! Сени жигит дейт. Бир жолу элдин кызыкчылыгы эмес, бирөөлөрдүн кызыкчылыгын коргоп, сатылып кеттиң. Мындай иттик ишти токтот!” демекмин. Тилекке каршы, Кожобек өмүр бою Ош базарда манты менен пиво саткан пенде да, деңгээли ошол “соодагерчилик” боюнча калыптыр.

— Текебаев “мен мародер эмесмин, КСДПчы Мээрбек Мискенбаев мародер!” деп атат. Буга кандай карайсың?

— Текебаев президенттин айланасында азуусу жок адамдар курчап алганын билет. Эгер Текебаевге курчураак бирөө туруп, “эй, көзүңдү ач!” деп катуурак айтса, анда сөздөрү башкача чыкмак. Текебаев бүгүн эч кимден коркпойт, эч кимди сезбейт. Бу киши партийный коррупционердин чоң атасы болуп атпайбы. Коррупционер – эч бир мыйзамдан коркпойт, уруп ойнобойт. Жеке кызыкчылыктары биринчи орунда турат. Буларды физически гана жоготуш керек! Атыш керек, уничтожать этиш керек! Ошондо гана биздин коом оңолот.

Сурат Жылкычиев,

Булак: “Азия ньюс”

Ажонун үй салганы да саясатташып, ал үчүн жерди саткан шаар башчысы, президенттин жакын адамы Албек Ибраимовду да катуу уятка калтырды. Атамбаев жөнөкөй жаран катары жер сатып алып, үй курганга толук укуктуу. Аны бул үчүн эч ким күнөөлөй да албайт. Сөз да болушу мүмкүн эмес болчу. Кашайып, заңгыратып үй салган жери Максим Бакиевге тийиштүү болуп жатпайбы. Кептин баары ушунда. Жанагы Албек Ибраимов деген неме шефине андан башка жерди сунуштап сатса болбойбу десең.  Өзү да эмес карачечекей аялы сатып атат, 33 млн сомго. Аялынын бизнести кыйын өздөштүргөнүнө бали деш керек. 24 млн сомго алган жерди бир жумага жеткизбей 33 млн сомго сатып, президенттин өзүнөн 9 млн сом пайда көрүп жатат. Мындайды жасаш баарынын эле колунан келе бербейт.  “Атамбаев президент болуп туруп Максимдин жерине үй салып алды” деген сөздү элдин баары мындан кийин айтып жүрөт. Ушул жагынан Албек мырза аялы экөө “шефти” “сөзгө сөлтүк, кепке кемтик” кылып кидайт этишти да. Муну көтөрүп чыккан Текебаевди жаман көрбөгүлө. Ал ушул теманы алып чыкканда эле Албек Ибраимовдун декларациясы “невидимка” уурдап кеткендей эле жоголгон. Жерди 33 млн сомго сатыптыр, казынага канча салык төккөн?-деп кызыгып аткандар болду эле. Кечээ  мэрдин жубайы Айнура Ибраимова жер сатканы үчүн биринчи 650 миң сом, андан кийин 15 миң сом акчаны казынага төлөгөнүн айтып чыкты. Кызыгы, жерди 2015-жылдын май айында сатса, сатыктан түшкөн салыкты Ибраимова кийинки жылы төлөптүр. Текебаев кайдагы жерди көтөрүп жатат деп жаман көрбөгүлө. Ал казынага 665 миң сом акча түшүрүп берди.

Булак: “Жаңы ордо”

Урматтуу Эмил Саламатович, кечээ күнү “Азаттыктын” “Ыңгайсыз суроолор” берүүсүнө барып көп нерсени документтер менен далилдедиңиз. Роза Отунбаеваны өткөөл мезгилдин президенти болсун деген документке Алмазбек Атамбаев кол койгонун да көрсөттүңүз. Президенттин бүгүнкү аппарат жетекчиси сизге каршы ар кандай жалган маалыматтарды таратып, бет тырмап жатканын айттыңыз. Айткандарыңызды көпчүлүк эл “мына сага” деп колдоду. Бирок, сиз тууралуу эл арасында көп сөздөр айтылып жүрөт. Аларга да далилдүү жоопторуңузду бербесеңиз болбойт го. Ысык-Көлдөгү пансионатты жакын туугандарыңызга каттатып койгон деген суроого теле аркылуу толук жооп бердиңиз окшойт. Бирок, 2010-жылы апрель окуясынан кийин Максимдин пансионатынан кымбат баалуу эмеректердин баарын чыгарып кетип, анын ордуна кытайдын эмеректерин койдуруп койгонуңуз тууралуу жооп ачык бойдон калып кетти. Буга да жооп берсеңиз туура болмок. Бул биринчиси.

Экинчиси, президент майрам күнү аянтта банктагы ячейкаларды тоногондор өз жазасын алат деп айткан. Элдин көбү, ячейкадагы акчаларды Убактылуу Өкмөттөгүлөр бөлүп алган деген ойдо. Муну сиз деле угуп жүрсөңүз керек. Ячейка боюнча кылмыш иши козголгондо, сиз прокуратурада иштеген адамдарга телефон чалып, 10 миң долларды кайра салып коёюнчу деп суранганыңызды угуп калуудабыз. Мунун канчалык деңгээлде чындыгы бар?  Сизге ячейкадагы акчадан канча бөлүнгөн эле?

Булак: “Жаңы ордо”

Өзүнүн уникалдуу үнү менен Кыргызстанды гана эмес Россиянын мыкты музыкалык сынактарын багынтып келаткан ырчыбыз Кайрат Примбердиев 23-сентябрь күнү, Москвада, Россиянын 1-телеканалынын “Добуш” сынагынын 5-сезонунун 1-тепкичинен өтүп, алгачкы жеңишке жетишти.

Кайрат Примбердиев сынакта Джеймса Браундун «It’s a Man’s Man’s Man’s World» музыкалык композициясын жана кыргыздын элдик ырын аткарып берди.

Булак: Голос / The Voice Russia

Өлкөбүз таланттуу, келечеги кең спортчулардан кур эмес. Бүгүнкү каарманыбыз эркин күрөш боюнча Кыргызстандын 4 жолку чемпиону, 2013-жылы Дүйнөлүк рейтингде мыкты балбандардын арасында 10-катарда турган, Эл аралык класстагы спорт чебери Улукман Маматов “спортчуларга жакшы шарт, чет өлкөдө машыгууга мыкты мүмкүнчүлүктөр түзүлсө кыргыз спортунун келечеги бар” дейт. Анда алдыда Олимпиада оюндарына катышып ийгиликке жетмейинче спорттон кетпейм деген Улукман кыргыз спортунун күңгөй-тескейи, спортко кантип азгырылып калганы тууралуу кеп салат.

— Улукман маегибизди спортко кантип келип калганыңдан баштасак?

— Мен спорт ааламына 11 жашымда келдим. Менден улуу Баатыр деген бир тууган байкем бар. Ал спорттун эркин күрөш түрү менен машыкчу. Аганы көрүп ини өсөт дейт эмеспи, андан үлгү алып жүрүп, аны менен машыгуучу спорт залына ээрчип барып жүрүп эле кызыгып кеткем. Өзүм Бишкек шаарындагы Ак-Өргө жаңы конушунда окуп, өстүм. Ошол жактагы машыгуучу залда машыктым. Мен эркин күрөш менен машыгып баштагандан бир жума өтпөй эле биринчи жолу мелдешке чыгарышкан. Ал мелдештен 3-орунду берип, диплом, медаль менен сыйландым. Бул жеңиш мага спортко кызыгуума чоң стимул болду окшойт. Биринчи машыктыруучум Анарбек Усенканов менен Азамат Асанбеков агайлар болушту. Азыр деле ушул агайлардын кол алдында машыгам. Эркин күрөш менен машыкканыма 13 жыл болуптур, негизи башында спортто мынча жыл кармалам деп ойлогон эмесмин. Көрсө спорт да өзүнчө кумар турбайбы. Бир даамын татып алгандан кийин аны таштоо кыйын экен. Бала кезимде мектепти бүтсөм, жогорку окуу жайга тапшырып илимпоз болом дечүмүн.

— Көпчүлүк спортчулар биринчи орунга машыгууну, экинчи орунга окуусун коюшат экен. Сенин оюңча кандай болушу керек?

— Албетте спортчу үчүн биринчи орунда машыгуусу, спорттогу карьерасы турат. Бирок билим алууну да аксатпашы керек деп ойлойм. Кээде окуу менен машыгууну айкалыштыра албай каласың. Анткени спортчулардын көбү чет өлкөдө, аймактарда машыгууда көп жүрүшөт. Ошондуктан балким айрымдар жетише албай жаткандыр. Мен окуган окуу жайдын атынан көп эле мелдештерге катышып намысын коргоп жүрдүм. Кээде мугалимдер да биздин абалды түшүнүп сессияларда, модуль бергенде жардам берип коюшат. Өзүм Кыргыз мамлекеттик курулуш, транспорт жана архитектура университетинин алдында транспорт жана коммуникация институтун бүтүргөм.

— Спортто 13 жыл жүрүп эмне таптың?

— Көп мамлекеттерди кыдырдым, чет элдин жашоосун көрдүм. Өзүмдү Эл аралык мелдештерде сынап, бир топ ийгиликке жеттим десем болот. Парижде өткөн Эл аралык мелдеште 3-орунду алгам, 2013-жылы Индияда өткөн Азия чемпиондугунда коло медалдын ээси болдум. Казакстанда өткөн Динмухамед Кунаев атындагы Эл аралык мелдеште 3-орунду, Арменияда өткөн Степан Саркисян атындагы мелдеште 2013-жылы 2-орунду, ал эми 2015-жылы 3-орунду алдым. Бразилияда өткөн Олимпиада оюндарына катышуу башкы кыялым болчу. Тилекке каршы Лас-Вегас шаарында Олимпиадага лицензия алчу мелдеште жаракат алып күрөшпөй калдым. Үч ай ден-соолугумду калыбына келтирип жаттым. Андан соң лицензия алчу Түркияда өтө турган дагы бир Эл аралык мелдешке даярданып Орусияда машыгууда жүргөндө колумду кокустатып, ал жакка да барбай калдым. Муну менен менин спортко болгон көңүлүм сууп калган жок. Спортто ийгиликтер менен кошо ийгиликсиз күндөр да болуп турат. Андыктан бул сыноолор мени тескерсинче чыңалтты. Учурда кызуу машыгуудамын. Олимпиада оюндарында ийгилик жаратмайынча спортту таштабайм.

— Спортчулар жеңилгенде катуу депрессия болушат дейт, сен бул илдетти кантип жеңгенсиң?

— Ооба андай учурлар болот. Азыркы мезгилде көп спортчулардын жеңишин калыстар да чечип коюшат. Өкүнгөнүм, 2012-жылы Таиландда өткөн Дүйнөлүк чемпионатта күрөшүү маалында акыркы раундда менин атаандашыма жок жерден бал берип койгон. Аны утсам коло медаль үчүн армениялык балбан менен кез келмекмин. Ошондо калыстын жөн жерден эле бал берип койгонуна ичим ачышып жаман болгонмун. 5 мүнөт “видеону кайра түрдүрүп карагыла” деп килемди бошотпой отуруп алганмын. Бирок калыстар карабай коюшту. Ошол Дүйнөлүк чемпионатта коло медаль алган армениялык балбанды кийин мен бир айга жетпей башка мелдеште утуп алдым. Ушундай кырдаалда калыстар адилетсиздик кылса албетте капа болосуң. Бирок мунун баарын кайра эле күрөшүп, калыстарды кошо жеңип ийгиликке жетиш керек деп ойлойм.

— Чет өлкөгө машыгууга көп жолу чыгыптырсың, башка өлкө менен биздин өлкөнүн спортко болгон мамилесинде айырмачылыктар болсо керек?

— Ооба, айырмачылыктар бар. Биздин спортчуларга витамин жетишсиз. Өзүңүздөр билгендей Эл аралык мелдештерге чыкканда салмак кууйбуз, ошонун айынан эртеси калыбыңа келе албай шалдырап мелдешке чыгасың. Ал эми башка өлкөлөрдүн спортчуларынын фармакологиялык жактан камсыздоосу мыкты, ошондуктан алардын спортчулары бат калыбына келишет. Биздин мамлекет да дүйнөлүк мелдештерди өткөргөнгө шарт болсо өсчү балдарыбыз көп.

— Сен үлгү алган, кумир туткан балбандар кимдер?

— Чынын айтсам кумирим деле жок, өзүмө дүйнөлүк аренада күрөшкөн Бувайсар Сайтиев, Жордан Барроуздун, ал эми биздикилерден Кенжебек Өмүралиев агайдын күрөшкөндөрү жагат. Алардын күрөшкөн видеолорун көрүп техникасына, ыкмаларына суктанам.

— Олимпиадада жеңүү үчүн биздин спортчуларга эмне керек?

— Спортчунун каалоосу күчтүү болушу керек. Анан экинчи орунда албетте мамлекеттин камсыздоосу зарыл. Эркин күрөш профессионалдык спорт түрү болгондуктан биздин өлкө эркин күрөшкө бөлгөн каражат Олимпиада оюндарын, Дүйнөлүк чемпионаттарды утууга аздык кылат деп ойлойм.

— Атаандаштык болбосо өсүү болбойт дешет, спортто да атаандаштык болуп турса керек? Сенин Кыргызстандагы атаандаштарың да күчтүү болсо керек?

— Бизде башка өлкөлөргө салыштырмалуу атаандаштык өтө күчтүү эмес. Буга чейин Пекиндеги Олимпиада оюндарында 5-орунду алган Базар Базаргуруев менен атаандашып келчүбүз, экөөбүз көп жолу күрөштүк, кээде бирибиз жеңсек, экинчибиз жеңилебиз.

— Кепти жеке жашооңо бурсак? Кичи мекениң, ата-тегиң, үй-бүлөң тууралуу айтып кетсең?

— Бишкекте чоңойгонум менен түбүм Алайдан болот. Баргы деген ууруданмын. Үй-бүлөдө 4 бир тууганбыз, эки байкем, эжем бар. Мен эң кичүүсүмүн. Ата-энем спортто жараткан ар бир ийгилигиме кубанып, керек учурда башкы демөөрчүм да болуп турушат. Айрыкча улуу байкем мага моралдык да, материалдык да көп колдоо көрсөттү.

Б.Болотбек кызы

Булак: “Жаңы ордо”

“Кечээ эле Жогорку Кеңеште “Референдум тууралу мыйзамды” талкуулашып, экинчи окуудан өткөрүп жатышканда “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев мыйзам керек экендигин айтып, бирок мыйзамды регламенттерди бузбай кабыл алууга, мыйзамдуулукка чакырып жаналакетке түштү.  Бирок зордукчул СДПК партиясы баштаган көпчүлүк депутаттар мыйзамды уруп-ойнобой тебелеп кетишти жана экинчи окуудан кабыл алып коюшту.

Мыйзамдын ошол күнү экинчи окуудан кабыл алынышына “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев ачык “каршы” добуш берди. Бирок, фракциянын лидерин атамекенчи 11 депутаттын ичинен 2 гана депутат – Наталья Никитенко менен Аида Салянова гана колдоп, мыйзамсыздыкка каршы добуш беришти. Бул экөөсүнө терең ыраазычылык!

Калган 8 атамекенчи депутат уятсыздык менен бийликти колдошту же добуш берүүдөн ар кандай шылтоо менен качып кетишти. Бийликти колдогон атамекенчилер албетте ишкер-депутаттар. Алар атамекенчи экенине карабай Атамбаевдин айланасындагылар эмне айтса ошону аткарышат. Аларга принцип менен позицияга караганда өздөрүнүн жеке бакубаттуу жашоосу жана комфорт артыгыраак турат. Добуш бербей качып кетишкен атамекенчилер бийликтин кайрымагына илинип калгандар. Эгер фракциянын лидерин мындай санаалаштар, пикирдештер, партиялаштар  курчап турса анда мындай лидерге “душмандын” деле кереги жок.

Равшан Жээнбеков, оппозициялык саясатчы

«Кекиртек-кекиртек, кыйла жерге секиртет» дегендей кыргыздар өткөөл замандын агымына кабылып, руханий байлыгы жардыланып, соода-сатык менен алектенип, байлыктын артынан кууп, илгертен ата-бабаларыбыз сактап келген, башка элдерде жок каада-салттарыбыз — улууну урматтоо, кичүүнү сыйлоо, ыйман-ынсап, адеп-ахлак ж. б.у.с. баалуу сапаттарыбызды жоготуп, байлык менен бийликтин кулу болуп баратабыз.

Японияда окумуштуулардын Эл аралык жыйыны болуп, үч кыргыз катышып, жыйындын акырында кыргыздар япондордун сыйына ээ болушат. Себеби, ошол үч кыргыздын бирөөсү улуу экен, жыйын бүткөнчө эки жигиттин урматтап жүргөнүн байкаган япондор «Бизде да улууну урматтоо салтыбыз бар эле, ошону жоготуп алдык» деп кыргыздарга ыраазычылык билдиришкен.

Аксакалдарыбыздын айткандары эки болчу эмес. Бийлик төбөлдөрү да аксакалдар менен кеңешип чечим кабыл алышчу. «Карысы бардын ырысы бар» деп кыргызда бекер айтылбаган. Ѳкүнүчтүүсү, азыркы учурда аксакалдарыбыз калыстыктан тайып, кошоматчы дежурный чалдар аталып калышты.

Коомубузда жүрүм-туруму, ак эмгеги, билими жана акылы менен жаштарга насаат айтып, аталган сапаттары бар үлгү болчу аксакалдарыбыз калбай баратат.

Ѳзбек улуту кошоматчы калк келет деп айтып келебиз, бирок кыргыздар эгемендүүлүктүн эпкини тийдиби, айтоор бүгүнкү күндө кошоматчылык жагынан өзбектерди жолдо калтырдык.

Абройлуу аксакалыбыз президенттин баласынын көчүн мактаса, шайлоо учурунда карыларыбыз, ак элечек энелерибиз баары акчага азгырылып, үйдөгү жумуштарын таштап, стадиондо же ат майданда алакандары кызаргыча кол чаап, кыйкырык-сүрөөн менен партиялардын парадын колдоп келишет. Анан эле кокуй биз шайлаган бийлик же болбосо депутаттар тигини кылбады, муну кылбады деп наалышат, а бирок ошол добушун акчага саткан менен иши жок.

«Жамгыр менен жер көгөрөт, бата менен эл көгөрөт» — дегендей, адам бол, эл алкышына ээ бол, таза бол, эл керегине жараган инсан бол, деп бата беришчү мурунку аксакалдарыбыз, азыркы кошоматчы дежурный чалдарыбыз бай бол, аким, депутат, министр, президент бол деп бата берип калышты.

Тилекке каршы, ОБОН (отряд баб особого назначения) атка конгон айымдарыбыздын оозунан керемет сөздөр кайдан чыксын. Туура жолду көргөзүп кеңеш бере турган, кана биздин Кыз Сайкал, Айчүрөктөй, Курманжандай даткаларыбыз? Кыргыздын аялдарынан качан ОБОН деген чыккан? Акча үчүн көчөгө чыгып, кыйкырык сүрөөн менен оозуна келгенди оттоп, бетин тыт десе бетин тыткан айымдар башкаларды коёлу өзүнүн балдарына кандайча таалим-тарбия бере алат?

«Эки тоонун чөбүн эңсеген, эчки ачка калат» дегендей Ѳмүрбек Текебаев Батыштын парламенттик башкаруусун өлкөбүзгө таңуулап, бир үй-бүлөөнүн мүчөлөрүнүн ынтымагы бузулуп, азыркы шайлоо базардагы башаламан сооданы элестетип калды.

Орто-Азия чөлкөмүндө жалгыз биз демократия аралчасыбыз деп төшүбүздү каккылайбыз. «Бош араба катуу калдырайт» демекчи, бул парламенттик башкаруу элге эмнени берди? Бешинчи чакырылыштын депутаттары убаданы беришти, ант беришти, элдин жонконунан миллиарддаган сомдорду мойсоп, эч кандай жоопкерчилик тартпай, чөнтөгү жукалар сыртта калып, капчыктуулар кайра эле 6-чакырылыштын депутаттары болуп калышты.

Орто мектептин окуучусунчалык ой жүгүртө албаган депутаттык топтун мүчөлөрү, депутаттык төш белгини тагынса эле акылы кошо көбөйгөнсүп, омоктуу ойлорду айтымыш болушат. Кээ бирлери оозуна суу толтуруп алгансып, балык болгондор да жок эмес. Айтайын десе, билими тайкы, акылы жетпесе, сүйлөйүн десе эки ооз сөздүн башын бириктире албаса бечаралар кантсин, балык болбоско айласы жок да. Арасында кылмыш чөйрөсүнүн өкүлдөрү да жок эмес.

Кыргыздар илгертен эле демократиялык балуулуктарды сактап келген. Ар бир уруунун тың чыкма өкүлдөрүн курултайга делегат кылып шайлашкан. Эмне үчүн биз өзүбүздүн баалуу салттарыбызды унутта калтырып, башка бирөөлөрдү ээрчий беребиз?

Кыргыздар ар кимди ээрчип оома болуп калдыкпы же жөндөмдүүбүзбү деген суроо түйшөлтөт. Орустарды туурап, киргиз болуп орусча ой жүгүртүп, орусча түш жоруп калдык. Ѳзүбүздүн курултайды чанып, батыштын парламентин кабыл алып, элди бөлүп-жарып, сызга отургуздук.

«Шордуу элге миң башчы, өсөөр элге бир башчы» демекчи, Эгемендүүлүккө ээ болгондон бери өлкө башчысына жарыбай келебиз. Отузга жакын өкмөт башчысын алмаштырып «Гиннесс» китебине катталдык. «Атың чыкпаса жер өрттө» деген мына ушул. Бүгүнкү күндө мамлекетибизде саясий элита жокко эсе, булардын баары өз көмөчүнө күл тарткандар.

Кошуна Кытай Эл Республикасы бир эле компартия менен жашап 1,5 млрд элди багып, экономикасы жогорулагандан жогорулап, Американы артка калтырууда. 25 млн калкы бар Шанхай шаары акыркы 25 жылдын аралыгында укмуштуудай өнүгүүлөргө, өзгөрүүлөргө жүз берүүдө. Заңгыраган көк тиреген үйлөрү, үч-төрт кабат унаа жолдору, метролор, суу асты менен өтүүчү туннелдер, көчөлөрүнүн тазалыгы, түнкүсүн шаар ого бетер кооздукка бөлөнүп ж. б. ушунун баары ар бир адамдын көз жоосун алып, суктандырбай койбойт. Бир чети суктансаң, экинчиден арданасың, эмне үчүн биз ушулардай боло албайбыз, биздин булардан эмнебиз кем? Атаганат, биздин борбор калаабыз Бишкек ушулардын деңгээлине жетээр бекен деп айласыздан үшкүрүнөсүң?

Элдин эсебинен чет элге байма-бай каттаган бийлик төбөлдөрү “биздин Кыргызстанда ушулардай болуп өнүксөң” деген ой мээсине кирээр бекен?

Союз учурунда эң таза жана жашыл шаар аталып келген борбор калаабыздын учурдагы абалы бала ыйлагыдай. Шаарды бүтүндөй чаң баскан, көчөлөрүнүн баары таштанды, бак-дарактар куураган, Ата-Түрк паркынын жарымы мыйзамсыз кыйылып, анын ордуна «Царское село» курулган, айта берсе толтура. Көрнөк-жарнактар жалаң чет тилде Джинсо мания, Монте Карло, япона мама, life lux, Salivanez же орусча толгон токой…

Шаар бийлик башчылары демекчи, борбор калаабызды таштандыдан арылта албаган Кулматов шаар башчылыгынан  кайра эле майлуу орунга, Кыргыз-Орус Ѳнүктүрүү фондуна жетекчиликке дайындалып, анын ордуна «Кыргызстан» деген сөздү туура жаза албаган адам шаар башчысы болуп дайындалды.

Кыргызстанда мындай дайындоолорго жана орун алмашууларга таң калбай койсо деле болот. 25 жыл ичинде биздин бийлик төбөлдөрү үҷүн мындай нерселер көнүмүш адатка айланып калган.

Биздин мамлекетте башы иштебесе да, чөнтөгү иштегендердин ити чөп жеп, ташы өйдө кулап, иштери жүрүп турган мезгил. Мындай адамдарда Ата-Мекендин, эл-журттун кызыкчылыгы деген түшүнүк кайдан болсун, булар жогоруда айтылгандай байлык менен мансаптын кулдары.

Мекенибиз көк бөрүдөгү (улак тартыш) улактын акыбалына туш болгондой элестетет. Ач күсөндөй болгон бөрүлөр, чөөлөр четинен тартып, жула тарткандар ийинине кире качса, калгандары дагы деле 25 жыл дем албай тартып келүүдө.Чыдоонун да, бардык башталган иштердин да аягы болот. Эсиң барда этегиңди жый, намысыңа кел, кыргызым!

Арыктагы ылайланып аккан сууну тундуруу үчүн, арыктын башындагы булактын көзүн тазалоо керек. Алгач өзүбүз пейилди оңдоп, эки буттуу айбандын кейпин кийбей, адам болсок ошондо гана элин, мекенин ойлогон таза бийлик орнойт. «Бузулган элге бучук бий» деп эл арасында бекер айтылбаса керек.

Кеңешбек Тургунбаев,

 Жалал-Абад облусу,

«Бозбу-Ата» коомунун төрагасы

Булак: “Жаңы ордо”

— Россиянын биздин мамлекетке болгон үстөмдүгү күчөп жатканы билинүүдө. Стратегиялык маанидеги ишканалардан тартып жеке мекемелерге чейин орустардын компаниялары сатып алып жатканы да көп нерсени билдирсе керек. Жакында эле “БНКны” орустардын компаниясы сатып алды. Буга чейин “БНКга” “Ата-Мекен” фракциясынын депутаты ээлик кылып келгени айтылган. Бул жерде дагы эл билбеген сыр барбы?

— Туура айтасыз, Россиянын бизге болгон үстөмдүгү күчөп жатат. Эч качан стратегиялык жана табигый монополия болгон ишканаларды башка мамлекеттерге бербешибиз керек эле. Эгер бере турган болсок үчтөн бирин гана берип, монополияга каршы мыйзамды сактасак болмок. Тилекке каршы, нефть продукталарын, газ системасын толугу менен бир мамлекеттин, анын ичинде, бир адамдын башкаруусунда турган Россиянын “Газпром” жана “Роснефть” компанияларына кармата бердик. Демек, бул монополия аркылуу алар Кыргызстанды каалагандай башкара алышат. Максимге тиешелүү болгон БНК компаниясы декрет менен улутташтырылган. Анын башкаруучусу болуп “Ата-Мекен” партиясынын бир адамы коюлган. Кийин БНК аукционго коюлуп 50 миллион долларга сатылган. Бирок, эмнегедир ал аукцион жокко чыгарылып, кайра 3 миллион долларга БНК компаниясынын мурунку башчылары менен бирге сатып алышкан. Эми ал компанияны “Роснефть” компаниясы сатып алды. Кээ бир экономикалык анализчилердин айтуусуна караганда БНК 60 миллион долларга сатылган. Эгер мамлекет БНКны өзү сатканда 60 миллион доллар бюджетке түшмөк. Коомдо Текебаев башчылык кылган ортомчулар 57 миллион доллар пайда табышканы айтылып жатат. Ошол себептен Россиянын чоңдорун сөгүп жүргөн Текебаев эми Россияны мактап, Бажы биримдигине тезирээк кошулалы деп сайрап жатканы ушундан да болушу мүмкүн.

Наралы Асанбаев

Булак: “Жаңы ордо”

PS. “Ата-Мекенчи” экс-депутат Өмүрбек Абдрахманов редакция менен байланышып, бул Максим Бакиевдин революцидан кийин атамекенчилерге өткөн “БНК” ишканасын Россиянын “Роснефть” компаниясы $ 34 млн долларга сатып алышканын расмий тастыктаганын билдирди.

Өткөн жумада бийлик 4 жылдан бери өтпөй жаткан “Референдум тууралу мыйзамды”  бир жумада өткөрүп салып, конституцияны өзгөртүүгө жол ачууга катуу киришти. Шейшемби күнү КСДПчы Асел Кодуранова жетектей баштаган комитеттен мыйзамдарды жана регламентти одоно бузуп өткөрүшсө, 22-сентябрда Жогорку Кеңештин жалпы отурумуна алып чыгышты. Ошол эле күнү Конституцияны өзгөртүүгө жол ачып берүүчү “Референдум жөнүндө” мыйзам долбоорун 2-окууда кабыл алдырууга жетишишти. Бул мыйзамга жалпысынан 98 “макул”, 6 депутат”каршы” добуш беришти.

“Ата Мекен” фракциясынан депутаттар Өмүрбек Текебаев, Аида Салянова жана Наталья Никитенко аталган мыйзамга каршы чыгышса, Сайдулла Нышанов, Эмил Токтошев жана Абдимуктар Маматов “макул” деп добуш беришти. Калган Алмамбет Шыкмаматов, Каныбек Иманалиев, Садык Шер-Нияз, Бахадыр Сулейманов сыяктуу 5 “атамекенчи” жыйында болгон жок же долбоорду колдобой коюшту.

Мыйзамды талкуулоо учурунда да атамекенчи Өмүрбек Текебаевди негизинен эле “Бир бол” фракциясынын депутаты Чолпон Жакупова тикесинен-тик туруп колдоп берди. Ал эми Садык Шер-Нияз, Каныбек Иманалиев, Бахадыр Сулейманов сыяктуу депутаттар бийликтин сүрүнөн чочулап бир жерин кысып олтурушту. Эгер лидери Текебаевди атамекенчи депутаттар өздөрү колдобосо анда деги ким колдойт?

Булак: Кyrgyztoday.kg

— Улукбек Зулпукарович, азыркы бийлик Уңгар-Тоо маселесине келгенде баарын Бакиевдерге шылтап, жерди өзбектерге өткөрүп берип койгонун айтышууда. Сиз ал убакта парламентте депутат болуп олтургансыз да. Бул маселе каралып, сөз болгон беле?

— Мен бул боюнча так жана кесе айта алам, биз иштеп турган мезгилде Уңгар-Тоо маселеси боюнча таптакыр кеп козголгон эмес. Өкмөт дагы, парламент дагы бул боюнча кеп кылганын уккан эмесмин. Ошондуктан бул маселе боюнча КТРКдан кайра-кайра көрсөткөндөн кийин атайын кызыгып, чек ара боюнча өкүлдөн документтерди сурап толук карап чыктым. Эки тараптуу сүйлөшүүлөр болгон учурда кыргыз тарапта “Кыргыз-Өзбек” сүйлөшүү протоколу, Өзбек тарапта “Өзбек- Кыргыз” протоколу деп жазылат. Мени таң калтырганы КТРКдагы берүүдө “өзбек-кыргыз” сүйлөшүүлөрү деген документтин чыкканы болуп жатат. Улуттук каналыбызда кайдан жүрүп Өзбекстандын документтери пайда болду? Бул атайын жасалган провокация эмеспи деген суроо туулуп жатат. Эгерде улуттук каналыбыз ошончолук эле маалымат бергиси келсе, биздин өлкөдөгү документтерди берсе болмок да. Эмне үчүн өзүбүздүн документтерге таянган жок? Улуттун кызыкчылыгын коргогондо этият болушубуз керек. Биз атайын документтерди карап чыкканыбызда Уңгар-Тоо турган жер атайын протоколдо макулдашулган эмес деп жазылып турат. Демек, бул жер жөнүндө сөз такыр болгон эмес. Сөз болсо дагы эки тарап бир пикирге келе албай, маселе ачык бойдон калып калса керек. Бул документтер Кыргызстанда бар. Кызыкккан кишилер алып караса болот. КТРдин ушундай опурталдуу учурда маалыматты атайын бурмалап бергендиги таң калтырат.

— Башка дагы документтерде кандай маалыматтар бар экен?

— Эч кандай деле маалымат жок. СССР убагында ар кандай убакта ар түрдүү чечимдер кабыл алынып турган. Себеби бир мамлекеттеги республика болгондуктан, ич ара жайыттарды берип мамиле болуп тургандыктан карталар ар жылда ар кандай түшө берген. Азыркы талаш-тартыш деле ушундай маселенин айынан чыгып жатат. Мындай чаташкан маселелерге 1991-жылдагы КМШны түзгөн учурда атайын саммитте баардыгы кол коюп “союздук республикаларда ар ким 1991-жылдагы чек араларда бири бирин тааныйт”- деп бир чечимге келишкен. Демек, 1991-жылы ким кандай жайгашкан болсо, башка маселеге карабай туруп ушул маселени чечиш керек болчу. Тилекке каршы эгемендүүлүк алган учурда эйфория менен чек аралар чечилбей, талаш жылдан жылга күчөп атат. Себеби бир айыл экиге бөлүнүп калган жерлер да бар. Бул олтуруп дипломатиялык жол менен гана чечилчү маселелер десем болот. Биз үчүн 1991-жылдагы карта негизги курал болуп аймактар такталуусу зарыл.

–1991-жылдагы карта боюнча Үңкүр-Тоо биздикиби?

— Ооба, толугу менен биздики. Өзбекстан дагы ошол келишимге кол коюп, чек араны тааныган. Унгар-Тоо өзбектердики же болбосо берилип кетиптир деп айтууга бир дагы документ негиз болуп бере албайт.

— Бийликтин ММКлары, ошол эле КТРК бүтүндөй журтка кайра-кайра көрсөтүп, Бакиевдер эбак эле “тартуу кылып жиберген” деген документтер кайдан чыкты?

— КТРК 2006-жылкы визиттеги өзбек-кыргыз протоколу деп Өзбекстандын колунда калган документтерди көрсөтүп жатышат. Менимче бул нерсе терең изилдениш керек. Бул боюнча өз алдынча баа бербесек болбойт. Биз башкаруучу коалициядагы фракция, же оппозициядагы фракция деп ар кимибиз ич ара талашып чырдашканыбыз менен мамлекеттүүлүк, чек ара дегенде этияттуулук ирээтинде мамиле кылып, мамлекетибиздин карыш жери үчүн күрөшүшүбүз керек деп ойлойм.

— Өзбек тарап ушуну менен экинчи жолу аскерин киргизип, кайра чыгарып кетип жатат. Эмне сырды көрүп жатабыз? Кандай күнөөбүз үчүн?

— Бул да болсо биздин чек ара кызматынын алсыздыгы деп билем. Андай талаштуу жерлерге аскерлерин киргиздирбей бекем кайтаруу зарыл эле. Аскер кирген шартта дагы силердин акыңар жок, бул эмне кылганыңар деп тең ата сүйлөшүшсө болмок. Эгер силер аскер киргизсеңер биз да чара көрөбүз, ошого жетпейли дешсе жарашмак. Көчүп кете албагандан кийин дипломатиялык түрдө кошуналар менен сүйлөшө билүү абдан зарыл. Кыргызда илгертен алыскы туугандан жакынкы кошуна артык деген кеп бар. Каалайбызбы, каалабайбызбы кошуна жашайбыз. Чек арабыз бир, сүйлөшүүдөн башка жолубуз жок.

— Бакиев чын эле кол коюп берип салган учурда Өзбекстан дароо эле зым менен чырмап өз аймагына кошуп алмак да. Алардын чек араны аскер коюп зым тартпаганына караганда бул жер Кыргызстандыкы гана деген ойго түртүп жатпайбы?

— Чек араны так тактоо үчүн атайын чек ара маселеси боюнча комиссия кол коёт. Калган ишти тактап, тышкы иштер министри кол койгондон кийин эки президент кол коюп берет. Эки президент кол койгондон кийин парламент ратификациялайт. Ошондуктан сөз башында айтып кеттим, Үңгар-Тоо боюнча эч кандай сүйлөшүүлөр болгон эмес. Расмий жолугушуунун протоколунда дагы Үңгар-Тоо боюнча эч кандай келишимдер жок, маселе ачык бойдон калган.

— Бүгүнкү күндө “Дастан” заводунунун айланасында абдан көп сөздөр айтылып жатат. Сиз ал жерде жаштайыңыздан иштеп, жетекчи дагы болгонсуз. Сизди шаар башчысы Албек Ибраимов дагы өзүнүн сөзүнө кошуп сатып жиберген деп айыптады. Сиздин жооп?

— Мен баса белгилеп кетейин. Өзүм дагы шаардын башчысы Албек мырзанын маалымат жыйынын көрүп абдан таң калдым. Биринчиден мен 2007-жылы депутат болуп шайлангандан кийин ал заводду өткөрүп берип, депутат катары ишимди улантканмын. Албек болсо “Текебаев жөн эле айтып жатат”-деп чыкты. Мен да айтайын, Албек мырза “Ормонов Улукбек саткан”-деп оозуна келгенди жөн эле айтып койду. Эгерде мен саткан болсом, ошол 2007-жылга чейинки жетекчи болуп турган документтерди көрсөтсүн. 2008-жылдары кантип, кандай болуп сатылган, ошол убактагы жетекчилер жооп бериши керек. Азыр Мамлекеттик каттоодогу ким, качан, кантип сатып алганы боюнча документтердин баары ачыкталды. Биздин борборубуздун башчысы Албек мырза чоң кызматтагы киши, документтерге таянып сүйлөсө жакшы болмок. Күнөөлөгөнү үчүн Текебаевди сотко беребиз деп оолугуп жатышат. Эми мен Албек мырзаны сотко бербей эле коёюн. Заводдо 20 жыл эмгектенгем, карамагында эмне бар, кайсыл жерде багы, пансионаты, баардыгын жатка билем. Заводдун ичиндеги аймактын ар бир метри дагы менин эсимде.

“Дастан” акционердик коому бул биринчиден стратегиялык мааниге ээ Кыргызстандын эң ири аскер заводдорунун бири. Ошол эле учурда бизде стратегиялык объекттер жөнүндө мыйзам бар. 2008-жылы 23-майда кабыл алынган. Ошол мыйзам кабыл алынгандан кийин стратегиялык обьект деп эсептелип атайын тизмеге кирген Кыргызстандын ар кандай менчигиндеги ишканалардын биринин дагы жери, мүлкү сатыкка коюлууга акысы жок. Сатам деген болсо, биринчи кезекте Өкмөткө сунуш кылынат. Бул боюнча мыйзамда так жазылган. Өкмөт албай артка кайтарганда гана атайын чечим менен сатса болот. Ошондуктан 2010-жылдан кийин өздөрүнүн чечимдерин кантип өзгөртүп, кантип сатышкан, аны өздөрү жакшы билишет. Көпчүлүк азыр, Албек ушинтип айтыптыр, жооп бербейсизби деп жатышат. Мен азырынча жөн коёюн. Эгер жалган-жашыкты айта берсе, маалымат жыйын берүүгө аргасыз болом.

— Заводдун баардык аймагын билем деп кеттиңиз. Президент азыр үй салып жаткан жер кандайча бул кишинин колуна тийип калганын деле билсеңиз керек?

— Мен 2007-жылы заводду өткөрүп берип, Жогорку Кеңешке депутат болуп кеткем. Ошол убакта азыркы талашка түшүп жаткан жер заводдун багы катары балансында турчу. Андан кийин ким, кайда, кантип сатты ишим болгон эмес. 2003-жылдары завод жетекчилигинин чечими менен ал жердеги бакты эс алуу жайы кылалы деген ой менен коттедж салына баштаган. Аймагын толугу менен атайын курчап чыгышкан. Кийинкилерин билбейт экенмин. Мунун баардыгына укук коргоо органдары өз бааларын беришет деп ишенем.

— Кечээ Өмүрбек Текебаев ал жердин аймагын 27 гектар деп чыкты. Кайра 2 гектар дейт. Негизи аймагы канча ал жердин?

— Мен билгенден жалпы аймагы 3 гектарга жакын болчу.

— Жогорку Кеңеште ушул маселенин айынан маанай курчуп кетмек болду?

— Башкаруучу коалициянын жетекчилеринин Жогорку Кеңештеги кайым айтышуусун элдин баары көрдү. Баардыгы өздөрү мойнуна алып башкаруучу коалиция де-юра бар, де-факто жок деп айтышууда. Мен ошону Албек мырзага айтат элем. Текебаев менен бирдемени талашса өздөрүнчө мени кошпой талашсын. 2010-жылкы жакын достор бири бирин айыптоодо. Булар чогуу келип бизди бийликтен кетирип, өздөрү бийликке келишкен. Эми өздөрү жасаган иштерине өздөрү мыйзамдын алдында, чегинде жооп берсин. Президент Алмазбек Атамбаев 31-августта 2010-жылдарда ким эмне кылганын ачык айтты. Эми өлкө башчысынын сөзүнө укуктук баа берүү, убактылуу өкмөттүн кимиси эмне кылганын прокуратура текшерип, элге ачык айтышат деп мен ишенем.

 Маектешкен Баян Кулова

Булак: “Жаңы ордо”

“Хизбутту” ЖТР аркылуу тааныткан жетекчи

Гезитибиздин 27.02.2015-ж. № 6 жана 01.04.2016-ж. №08 сандарында «К.Базаркулов Өмүрбек Текебаевдин көздөй кишиси же ЖТР «Хизб ут-Тахрирди» неге үгүттөдү» жана “Мен “Хизбутту ЖТРден тааныгам”  аттуу макалалар макалалар жарыяланган эле. Бирок, кайрылуу ушу кезге чейин бейжооп калып келет. Мамлекеттин коопсуздугу менен бүтүндүгүнө жоопкер болгон, демейде саман учса Самаркандды өрт каптады, — деп чуу салчу чекисттерибиз менен Ажы-Президент, Ажы-депутаттарыбыздын бири да ооз ачпайт (Маданият, маалымат жана туризм министрлигин айтпай ак коёлу). Эки барак кагазды таратты деп далай адамдар экстремист аталып, абакта олтурганда, Кыргызстандын жарымы көргөн ЖТРден экстремисттердин “дааватын” жарыялаган адам суудан кургак чыгып жатканына кандай түшүнсө болот.

2014-жылдын 18-октябрында саат 20.35те ЖТР телеканалынан «Кыргыз тарыхы» деген аталыштагы 21 мүнөт 38 секундалык көрсөтүү берилет. Ал видеоролик «YouTube» интернет сайтынан алынып, башталышында «TURKISTON HIZB-UT-TAXRIR», ал эми аягында «ХИЗБУТ ТАХРИР КЫРГЫЗСТАН» деген жазуусу бар жарнамасы менен эфирге кетет. Көрсөтүү «Ассалоому-алейкум бир тууганым! Менин улутум — кыргыз! А сен эмнең менен кыргызсың?!.» — деп башталып, тээ Барсбек Каган заманынан тартып кечээги Бакиев Курманбектин учуруна чейинки тарыхты саймедиреп, аягында «Турмуш чындыгынан белгилүү болгондой ар кандай адамзат коому идеология менен гана ойгонот. Демек, боордошум, эмдиги талкуубуз идеология жөнүндө болсун. Даярданып тур!..» деген чакырык сөздөр менен бүтөт. Кыскача айтканда, Кыргыз мамлекетинде Исламды орнотсок гана өсүп-өнүгүү болот имиш. Мамлекеттик телеканал кыргыз соту тарабынан 2003-жылдан бери ишмердүүлүгүнө тыюу салынган диний-экстремисттик агым «Хизб ут-Тахрир» партиясынын идеяларын үгүттөп жатат!

Бул тасма эфирге кеткенден кийин Жалал-Абад шаарынын бир нече тургундарынын нааразычылыгын жаратып, алар коллективдүү арыз менен Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитетинин (мындан ары — УКМК) Жалал-Абад областы боюнча башкармалыгына кайрылышат. Аталган башкармалык тарабынан 2014-жылдын 4-ноябрында КРнын Кылмыш-жаза кодексинин 299-ст. каралган кылмыш белгилери боюнча № 082–14–0433 сандуу кылмыш иши козголот. Соттук-теологиялык экспертиза «Кыргыз тарыхы» видеоролиги «Хизб ут-Тахрир» диний-экстремисттик партиясына таандык экендигин аныктаган корутунду берген. Алдын ала тергөө учурунда УКМК тарабынан ЖТРКнын директору Куттумидин Базаркуловго 18–19-октябрда эфирге кеткен видеоматериалдарды берүү боюнча талап кат жөнөтүлөт. Бирок ЖТРК директору берген № 107 сандуу жооп катта бул күндөрү эч кандай диний-экстремисттик маанидеги көрсөтүүлөр кетпегендиги айтылат жана 3 даана DVD диски кошо тиркелет. Дисктерди көрүү учурунда чындап эле жогоруда сөз болгон көрсөтүү жок болуп чыгат(?). Анда, «Хизб ут-Тахрир» партиясынын үгүттүк тасмасы кайда житип кетти?..

«Иттин өлүгү» так мына ушул жерге катылган! Ары-бери айландырып отурбай эле УКМКнын ага тергөөчүсү, юстициянын капитаны Д. Калыгуловдун КРнын маданият, маалымат жана туризм министрлигине жолдогон «Кылмыш жасоого көмөк көрсөткөн себептерди жана шарттарды жоюу жөнүндө» токтомунан үзүндү келтирели (жазылган калыбында берилет):

… «В ходе следствия, допрошенные в качестве свидетелей сотрудники ТРК ЖТР в частности, Н. Балтабаева (начальник творческого отдела), Б. Матов (видеотехник), М. Маматалиев (спортивный обозреватель), Орунбай уулу Нурсейит (монтажер) покозали, что в эфире ТРК ЖТР 18 октября с. г. в 20.30 часов был показан видеоролик на религиозную тематику, после окончания, которой была показана надпис «Хизбут-Тахрир Кыргызстан».

Кроме этого, в своих показаниях вышеукузанные сотрудники отметили, что утром 19 октября 2014 года Генеральный директор ЖТРК К. Базаркулов собрал отмеченных сотрудников на собрании и провел с ними беседу, где он указал, что по вышедшему в эфир ЖТРК в 20.30 часов 18.10.2014 года видеоролику никому не сообщать, а имеющуюся запис видеоролика уничтожить.

Вышеотмеченные обстоятельства работник ЖТРК Б. Матов в своих показаниях подтвердил. Кроме того показал, что в тот же день в 21.20 часов, в студию ЖТРК прибыл заместитель генерального директора ЖТРК Турдубай уулу Ильяз и проверил отсутствие видео ролика на жестком диске компьютера».

Иштин жагдайы окурмандарга түшүнүктүү эле болду го деп ойлойм. Эми андан аркысын уланталы. ЖТРК жетекчилиги УКМК тергөөчүсүнө ишенбөөчүлүк билдирип облпрокуратурага арызданат. Прокуратура болсо ишти андан ары иликтөөнү облмилицияга тапшырат. Башка учурда ордунан козголуп койбогон обл-прокуратуранын «оперативдүү» аракети таңгалдырбай койбойт. Улуттук жана диний жек көрүүчүлүктү үгүттөп, касташууга чакырык жасаган оор кылмышты УКМК тергегени талапка ылайыктуу болмок! Ансыз деле түйшүгү түмөн милицияга “тиши өтпөгөн” ишти таңуулоонун эмне зарылчылыгы бар эле? Демек, облпрокурорго (азыр Баш прокурордун биринчи орунбасары К.Токтогулов) “тиешелүү” адамдардан “сураныч” болгон деп эле түптүз түшүнсөк болот.

Милиция тергөөчүсү М. Мырзамамытовго берген көрсөтмөсүндө ЖТРК директору К. Базаркулов: ошол 18-октябрь күнү эфирге кете турган күндөлүк көрсөтүүлөрдүн планын бекитип кол коюп бергендигин, саат 20.35те турган «Шам чырак» аттуу кыска метраждуу фильмдин ордуна видеотехник Б. Матовдун күнөөсү менен «Хизб утка» таандык тасма кетип калгандыгын, ал тууралуу ошол түнү эфирден кийин гана билип калгандыгын көрсөтөт. Демек, Базаркулов алгач диний-экстремисттик үгүт тасмасын эфирден кеткен жок деп караманча танып, дем алыш күнү (19.10.2014) кызматкерлерин чакырып «беседа» өткөнү менен акырында күнөөнү мойнуна алганга аргасыз болуп жатпайбы!? Ал эми ошол күнү жооптуу редактор болуп турган Н. Балтабаева: видеотехник «Шам чырак» фильми даяр эмес экендигин жалган шылтоолоп сөз болгон видеороликти берип жибергендигин, өзү ал учурда жооп сурап (?) кетип калгандыгын көрсөтөт. Бул жерде атайын уюшуп, алдын ала ойлонуп-сүйлөшүп алган адамдар тобу бар экендиги көрүнүп эле турбайбы! Директордун калп айтып эфирди тангандыгы, кызматкерлер менен «беседасы», замдиректордун түнкү «визити», эфирге жооптуу редактордун «суранып» кеткендиги мына буга далил эмей эмне? Ал эми айыпталып жаткан Б. Матов сотко жана журналисттерге берген көрсөтмөсүндө: ошол күнкү эфир планында саат 20.35теги берүүгө аталышы жок «краткометражный фильм» деп эле жазылганын, «Кыргыз тарыхы» видеоролигин режиссер компьютердик папкага киргизип койгондугун, жооптуу редактор режиссер киргизип койсо бере бер дегендигин, эфирден кийин замдиректор келип текшерип «краткометражный фильмдин» алдына «Шам чырак» деп ага жаздыртып койгондугун, эртеси күнү Н. Балтабаева кайрадан эфирдик планды көчүрүп жазып чыккандыгын айтат.

Айтмакчы, К. Базаркулов 18-октябрга (окуя болгон күнгө) министрлик тарабынан КРнын Жогорку Кеңешинин тармактык комитетинин «Кыргызстанда санариптик телерадиого өтүү боюнча даярдыктар жөнүндөгү» отурумуна катышуу үчүн расмий чакырылган экен. Ал жыйынга Базаркулов белгисиз себептер менен катышпагандыгы тууралуу 5 адамдан турган Акт түзүлгөн. Биздин угушубузга караганда директор ал күндөрү Бишкек шаарында болгонмун деп командировочный толтуруп өткөргөн имиш. Жыйынга катышпагандыгы маалым болду.

— Атайын чакырылган жыйналышка эмнеге келбедиңиз?-деген Маалымат жана массалык коммуникациялар департаментинин жетекчисинин суроосуна ЖТРдин директору К. Базаркулов:

— Мени, Кыргыз Республикасынын Премьер-министринин Жалал-Абад облусу боюнча атайын ыйгарым укуктуу өкүлү Жусупжан Жээнбеков кызматтан кетирем деп асылып, аягында өзү кетип калганын билесиңби? Андан мурдагы губернаторлордун да алы жеткен эмес… Сен дагы абайлап жүр-деп кеңеш берет элем… – деп, орой жооп бериши анын таянар тоосу үлкөн киши экенинен кабар берет да.

“Хизбуттун дааватын” жарыялаган адамдын “шефи” Текебаевби?

“Хизбуттун” идеологиясын жарыялаган Базаркуловдун “шефи» ким деп сурабайсызбы? Кадимки эле Өмүрбек Текебаев! Ага таандык жеке менчик «Сентябрь» телеканалына ЖТРКнын эсебинен техникалык жабдуулар алынып жаткандыгын тиешелүү органдар расмий далилдеп чыгышкан. Тагыраак айтсак, ЖТРК үчүн эч кандай зарылчылык болбосо деле 2012-жылдын 16-мартында ЧП «Карабаев АК»сынан № 17/2 накладною менен 365 000 сомго передатчик сатып алып, аны «Сентябрь» телеканалына келишимдик негизде деген шылтоо менен ижара акысыз берип койгон (Бул тууралуу НТС телеканалында 05.03.2015-ж. «Журналисттик иликтөө» программасынан кенен маалымат берилген).

Жалал-Абад эли ” Өмүрбек Текебаевдин көздөй кишиси, К. Базаркулов ЖТРге директор болуп келгенден кийин Ө. Текебаевдин 2010-жылга чейин аты бар, заты жок “Сентябрь” телеканалы Жалал-Абад облустук мамлекеттик телерадио компаниясынын техникалык жабдууларын акысыз пайдалануу менен бираз катарга кошулуп, оңолуп калды. Эми президентти, бийликти сындап жатат”- деп айтып келгени жөн жерден эместир.

Кыргыз Республикасынын Премьер-министринин Жалал-Абад облусу боюнча атайын ыйгарым укуктуу өкүлү Жусупжан Жээнбековдун № 61-Б буйругу менен (24.03.2014.) Жалал-Абад облустук мамлекеттик телерадио компаниясынын ишмердүүлүгүн иликтөө үчүн түзүлгөн комиссия, Жалал-Абад облустук мамлекеттик телерадио компаниясынын (передатчиктерин) өткөргүчтөрүн эч кандай мыйзамдуу келишим түзбөй туруп, К. Базаркулов, Өмүрбек Текебаевдин “Сентябрь” менчик телеканалына мөөнөтсүз пайдаланууга берип жибергенин далилдеген. Демек, мындан чын эле К. Базаркулов, Өмүрбек Текебаевдин кишиси деп билүүгө негиз бар. Азыр Текебаев мародерлор ким экенин издеп жүрөт. Мамлекеттин карамагындагы телерадио компаниянын жабдууларын көз көрүнө жеке менчик компанияга берип коюу да талап-тоноочулукка жатпайбы урматтуу Өмүрбек Чиркешович?

Техникалардын “Сентябрь” телеканалынан табылганын эки жыл мурун “… аталган аппарат 2010-жылдагы апрель тѳңкѳрүшүнѳн кийин дайынсыз жоголуп, изин таппай калышкан. Кѳрсѳ, Жалал-Абаддагы “Ата Мекен” партиясынын лидери Ѳмүрбек Текебаевге таандык “Сентябрь” телеканалынан табылыптыр…” деп “маалымат.кг” интернет порталы жазып чыгат (Бозулан Райымбеков – www.maalymat.kg).

Мамлекеттик мүлккө өз билемдик менен мамиле жасап кылмыш жолуна барып жатса да Текебаевдин көлөкөсүнөн корккон укук коргоо органдары менен тиешелүү министрликтин жетекчилери ЖТРК директору К. Базаркуловдун тезегине куурай саялбай келатат. Ал эми кыргыз Конституциясынын «атасы» атка конгон, Акаевдин «Эмгек сиңирген юристи» Ө. Текебаев өзү жогорудагыларга эмне дээр экен?! Ал өзү «иштеп чыккан», азыр колдонууда турган Конституцияда деле улуттук, этностук, расалык, диний жек көрүүчүлүктү, гендердик жана башка социалдык үстөмдүктү үгүттөп, кодулоого, касташууга же күч колдонууга чакырган үндөөлөргө тыюу салынат, — деп жазылып турбайбы! Конституция талаптарына каршы келген аракеттер сот тарабынан жоопко тартылаарын ал билбейт дейсиңерби? Билет! Ал өзү кайра-кайра асылып жаткан ММКлар жөнүндө мыйзамды билбейт дейсиңерби? Билет! Ал мыйзамдын нормаларын бузгандык үчүн массалык маалымат каражатынын өкүлү катары жетекчи адам жана маалымат материалын берген адам жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн, — дегендичи? Билет, бирок атайылап билгиси келбейт. Ал эми ЖТРК ««Хизб ут-Тахрир» диний-экстремисттик уюмунун идеясын таратып жаткандыгынчы? … Эгер билген болсо анын артында дал өзү турат деп эсептесек болот.

Т.Токтоболотов

Булак: “Жаңы ордо”

— Кубат байке, саясат кызуу жүрүп жатса да сиздин үнүңүз угулбай жатат да? Кайда, эмне иш менен алектенип жүрөсүз?

— Бул суроону мага көп беришчү болду, акыры түшүндүрүшүм керек го сыягы. Сурооңо, суроо менен жооп берейин. Айтчы, саясат дегениң эмне өзү, өзгөчө биздеги көрүнүшү? Эптеп акчанын күчү болобу, же таяке-жээндикке салыппы, аракеттенип мамлекеттик кызматка илинип, элдин эсебинен оокат кылышпы? Же илинбей калып, ошол “таалайлууларды” тынымсыз сындашпы? Деги бу саясат дегениңде абийир, адамгерчилик, уят-сыйыт, эл алдындагы милдет аттууларга орун калдыбы? Менин аракетимден көз каранды бир көрүнүш барбы Кыргызстанда?

Илгери бир учурда, куру намысты көздөп илээшип алып, бул “апийимден” кутула албай, күнү бүгүнкүгө чейин сарп кеткен кайран убакытты кайтарууга ылаажы барбы? Жок албетте. Көпчүлүк жакшы жашоону, жомоктогудай бир каарман келип, сыйкырдуу күч менен орнотуп кетсе деген маанайда. Ар кимиси өз алдынча буга аракет кылгысы келбейт. Ал түгүл, өзүнүн бала-бакырасынын тагдырын аныктаган шайлоого да кайдыгер. Аны айтасың, башын тобокелге байлап, өкүмзарларга айбат кылган айрым каарман балдардын башына иш түшкөндө, колун сунуп, арача кылган кыргыз барбы? Ана, абакта жалган жалаа менен канчасы жатат, кимибиз канча боор тарттык? Кайдыгер элде каарман аз. Аркаңда дуу көтөргөн, чуу чыгарган элиң болбосо, үнүң үстөм чыкпайт экен. Тигинтип акыры өкүмзарлар менен чоң муштумдардын чексиз үстөмдүгү астында калдык. Ансыз да отуз жылдык эмгегимдин жарым-жартылайы кармашка кетиптир, тапкан-ташыганымдын оор бөлүгү күрөшкө жумшалды, ал жылдардын эмне деген кейиштер менен коштолгонун ким билет? Мына, айтымына караганда кара мүртөз куугунтуктун аягы чыга элек сыяктанат.

— Саясатка аралашпаганга аракет кылганыңыз менен сиздин генералдык наамыңызды алат экен деп атыңыз аралашып жүрбөйбү. Же мындан да кабарыңыз жокпу?

— Болоттон (Шер) генералдык чинди кантип кайтарабыз деп экөөбүз жанаша бир күндө алгандан кийин, мени да илээштирип жатышкан го сыягы. Болбосо, азыр бутага илингендердин ана башында мен жок болушум керек. Кудай билет, экинчи, үчүнчү катарга өттүм. Менин “почетный” ордумду, кечээки үзөңгүлөштөрү ээлебедиби, азыр. Же “Эзелки душман эл болбойт” деп жатышабы? Ким билет?

Кызыгы Генералдык чинди Бокенин шароофаты менен алып, касоофаты менен алдырганы калгам го сыягы. Анын тарыхы төмөндөгүчө. Булардын мага генералдыкты берейин деген ою деле жок экен, иш жүзүндө. Жалал-Абадда жүргөм, комендант болуп. Бир күнү Отунбаева телефон чалып калды. Кечки саат бештен өтүп калган. “Тез кел, түнкү он экиде же бирде келесиңби дароо мага кир, мен күтүп олтурам” деди. Дагы эмне болуп кетти деп эле, көйнөк-көнчөгүмдү салыштырып жөнөдүм. Таш-Көмүргө келгиче эле түнкү саат бир болуп кетти. “Кайсыл жердесиң?” деп дагы телефон чалды. Таш-Көмүрдөмүн десем, “Кеч болуп кетти, эртең менен саат сегизде кел” деди. Ого бетер тынчсыздандым. Эч нерсе билбейм да. Эртең менен саат сегизде барсам “ИИМ министри болосуң” дейт. Эмне болуп кетти десем “Ал жакта абал чатак. ИИМ көтөрүлгөнү калды, барып жөндөбөсөң болбойт” деп айтты. Макул, болсо болоюн деп бардым. Барсак зал толо, ИИМдин чоңдорунун баары бар. Президиумга чыгып олтурдук. Элден мурда Болоттун иштен бошотулганы, анын ордуна мени дайындаган Указ окулду. Отунбаева чыгып Болотту мактап “Бул экинчи класстагы мамлекеттик кеңешчи, ошого тете генерал-лейтенант деген наамды кайра аттестация иретинде ыйгарабыз” деген Указын окуду. Келип олтургандан кийин менин дагы ошол сыяктуу даражам бар экендигин, айтсамбы, айтпасамбы деп эки анжы болуп барып, ушунча жыл мекен үчүн кызмат кылып, мамлекет тарабынан эч нерсе ыроолонбосо, Ооганстанда дагы зоналдык кеңешчини күндө арак ичип мас болгонунан сындай коюп, эки жыл кан кечип жүрүп ал жактан дагы куру келгенимди эске алып,“Роза Исаковна, мен дагы экинчи класстагы мамлекеттик кеңешчимин” деп шыбырасам таза ыңгайсыз абалда калды. Мен ИИМ министри болуп дайындалып, кызматтагы адам болуп калбадымбы. Айласы кетип, жыйналыш жабылаарда трибунага кайра чыгып, “буга да бердик” деп койду. Анда мен анчейин өгөй, убактылууларга коомай турган кезегим. Себеби четтен чыга калган “Ашка жүк, башка жүк” болуп жатпаймынбы.

Эми иш жүзүндө менден генералдык чинди ала турган болсо, өзүлөрү эле уят болушат. Себеп дебейсиңби? Мен тээ илгери аскердик милдетти, Совет армиясында, ефрейтордон баштагам. Ошондон бери кезеги менен көтөрүлүп, кичи лейтенант, лейтенант, улуу лейтенант, айтор наамдын бирин калтырбай алып, ирети менен келе жатпаймынбы. Көбүн Москвадан алгам. Ооганстандан майор, подполковник деген эки чин алдым. Он беш жылга чукул полковник болдум. Болгон согуштун баарына катыштым. Тополоңдордун баарын жөндөөдө тикемен тик турдум. Анан чинди мага бербегенде буларың кимге берет? Ассенизатордон баштап, “женотделге” чейин алышты го. Ал түгүл кой уурдап элинен куулган аталарына чейин алып беришпедиби, түркүн наамдарды. Же жалганбы?

— Убактылуу бийлик болгуча деле сизде генералдыкты алганга мүмкүнчүлүк бар болчу да. Ошондо неге албадыңыз?

— Мындан бир топ жыл мурун бир окуя болгон. Жогорку Кеңештин депутаты элек. Депутаттардын арасында мурун аскердик, милийса кызматтарында иштеген 7, мени менен 8 полковник бар экен. Ошолордун баары чогулуп, “Биз депутатпыз, генералдык наамды бергиле” деп кат жазып, баары кол коюшуп, анан мага келишиптир. Аксакалдар, мунуңар уят иш. Аскердик кызматта турбагандан кийин депутатпыз деп эле чин алып алганыбыз туура эмес. Силер алсаңар ала бергиле, мен албайм деп койгон жерим бар. Ошо менен баары алып, мен алган эмесмин. ИИМ министри болуп дайындалып кызматта турсам, генералдык чинди мага бербей кимге беришмек?

— Отунбаеваны президентибиз эл шайлабаган президент дегенге алып барды. Эми ошол киши берген чинди алып таштайлы деп атса керек да, жанындагы билермандар. Деги чинди президенттин түз алып салууга укугу барбы?

— Эсиңерде болсо керек, баягы булар менен кармашып кеткен жылы менден генералдыкты алдырууга буйрук түшөт. Ал жактагы юристтер “ала албайбыз, соттун чечими менен алынышы керек” деп айтышып токтотушуптур. Чин сот аркылуу гана алынчу нерсе да. Чынында генералдыкты Болоттон да, менден да ала албайт. Эзелки душмандар бар, сөздү ошолордун удургутуп аткан кезеги го сыягы? Мен генералдык наамды алып коёт деп коркконум деле жок. Айткандай, Сталин өлүп, ата-энемден ажырап деле тирүү келе жатам. Өкүттүн чокусу наам эмес, албетте.

— Бул маселе Конституцияны өзгөртүүдөн улам чыгып жатат да. Ушул дагы бир нерсени айтып чыкпасын деген максатта оппоненттерин алдын ала эскертип жаткан болсо керек? Байболов да тим жатчу эмес эле дегендей кылып…

— Конституция боюнча мен оппонент эмесмин. Себеби, азыркы талаштын түпкү мазмуну тайкы. Айрым өзгөртүү, түзөтүүлөр менен акыбалыбыз оңолбой калды, менимче. Зоокага барып такалчу жолдун айрым жерлерин оңдогондон не өзгөрмөк? Бузулган эрежелердин айрым жерлерин коргоп калабыз деп, калың элдин тагдырын тобокелге салуу кантип туура болсун? Бийликтин табиятын өзгөртүүгө байланышкан олуттуу өзгөртүүлөргө барып, жаңы мамлекет түзмөйүнчө, айрым фрагменталдуу түзөтүүлөр натыйжа бербейт. Бул тууралуу ойлорумду мындан мурунку көптөгөн макалаларымда жазган элем. Үнүм жетчүдөй эмес. Маселен, азыркы эрежелер менен жаңы шайлоого барууга болбойт деп жер сабаган жерим бар, ким кулак салды? Аягы эмне болду? Саясий сахнага, алдым-жуттум, сабатсыздардын экинчи мууну келди. Баса, бул жараксыз эрежелер кайдан чыкты? Дал ошол патриотпуз, демократпыз деген оппозициябыз коргоого алып жаткан Конституциянын ичинде баары. Ал бизди туңгуюкка алып келген эрежелердин кайсы бирин жактоого алайлы?

— Оппонент эмесмин дейсиз да. Мурун сиз чыкыйга тийчү сын айтып жургөндөрдүн башында элеңиз го?

— Өкүмзарга көчүгүн такап алып, запкыны көргөзгөн бийликтин жасоолдору, чыркыраган чындыкка боор тартпаган кайдыгерлер, акыйкаттыкка жаны ачыбаган анткорлор, тар жол, тайгак кечүүдө, жоо тарапка өтө качып же оор уйкудан эми ойгонгонсуп, кожоюнун толорсуктан алып, капшытынан чыгып жатканда “Эрди-катын урушат, эси кеткен болушат” деген сыяктуу болуп, кыпчылып эмне кылам? “Көнүшкөн жоо, атышканга жакшы” демекчи, азыркылардын сырын аздыр-көптүр билип калдым. Ал эми бийликке тап берип, келем дегендердин арасында, мен үчүн да, мамлекет үчүн да өтө коркунучтуулары арбын. Кимисине жан тартайын?

— Кызыгы учурунда ушул Конституцияны колдогондор тартышып жатпайбы?

— 2010-жылы “Бул Конституцияңар ийине жетпей калыптыр, туура эмес болуп жатат, бул эреже менен бара турган болсок, 5 жыл өтпөй туңгуюкка дуушар болобуз, мындай кылбагыла “десем, баары мени душман көрүп “Байболовдун кантип оозун жабабыз” дешип, тиш кайрашкан. Андай болсо деп, 2010-жылдын 23-майында Конституциянын сунушталган долбоорун катуу сындап гезитке макала жазып ийип жатпаймынбы. Анан мага кантип түпкүлүгү түз маанай болсун? Бирок өзүлөрү баамдай албаса, жок дегенде билгендердин кебине кулак салганды үйрөнүш керек эмеспи. Өлүккө ченеп бычкан кепин, кантип тирүүгө туура келсин?

— Конституцияга өзгөртүү буга чейин киргизилип келген, мындан кийин деле боло берет да…

— Табияты тайкы, түпкүлүгүндө элге кайдыгер, тар чөйрөдөгү айрым шылуундарга гана таандык бийликти, бир аз тигиндей же мындай бөлүштүргөндөн эмне өзгөрөт? Улам жаңы келгендерге ишеним артып олтуруп 25 жыл өтпөдүбү. Кана жашоонун жакшы жышааны? 2007-жылы Конституция дал ушундай тартышка түшпөдү беле? Ошондо парламенттик башкаруунун Конституциясынын долбоорун сунуштагам. Эсиңерде. Үч жыл өтүп-өтпөй, парламенттик башкарууну шардана кылган укаларым, “Кубат аке, парламенттик башкарууга али эрте, болбойт” деп, жакындатпай коюшпады беле. Эми бул айрым өзгөрүүлөрдөн узурпация болот дешет. Ал балакетиң болуп бүтпөдү беле. Жалпы калктын ондон бирин камтыбаган партия демиштер небак Кыргызстанды бөлүп алышпадыбы. Буларыңдан үй-бүлөлүк башкаруу элге кайрымдуураак экен деген сөз эл арасында бекер жүргөн жок. Анан бул системанын несин жактайлы?

— Демек сиз тигил же бул жагына кошулбайт турбайсызбы?

— Менин көздөгөнүм улуу бурулуш. Башкаруу системасын түп тамырынан өзгөртүп, бийликтин тике вертикалын жоюп, эл бийлигине негизделген, өзүн өзү башкаруу системасын түзүү. Иштиктүү, акыйкат бийлик, чынчыл сот, таза шайлоо, жарандык эркиндиктер. Аны кантип орнотобуз? Бир гана жолу калды, бул эл тарабынан, тике шайланган Убактылуу, Улуу Курултай (орусчасы Учредительное собрание). Башка арга калбады.

“Мурдуна бок сүйкөсө да “амий” дебеген элдин тартыштыгы али алдыда” деп Докем (Садырбаев) туура эле айтыптыр. Үстөм сүйлөгөн улам бир топко кошулуп удургуп кетип жатпайбы, элдин көбү. Эми, кийинки Президент ким болот деп, ар ким өзүнүн мыктысын сүрөп аткан кез. Ал эми парламенттик башкарууда бул кызматтын кедергисинен башка пайдасы жок экен, жоюп салалы деген ойду жолоткулары жок. Себеби, канткен менен ар ким өз “эргулун” алып барыш керек турбайбы ал жакка. Алданганга куштар элдин, алгылыгы али алдыда экенине кантип ынанбай коё алабыз? Кай тарабын сүрөйлү?

— Азыр айтышып жаткан эки тарап ажырашы мүмкүнбү?

— Булар чырмалышкан, эки башы, төрт колу бар бир дене. Чоң операция болмоюнча бөлүнбөйт. Экөөсү тең бири-бирине катуу сөздөрдү айтып, оор кинелерди коюп жиберишти, ким билет эми, кай жерден чыгышаарын? Талашып олтуруп Кыргызстандын тагдырына залал тийгизип алышпаса болду. Ооп бараткан тарап, “дооод” деп ураан чакырып, регионалдык сезимди козгоп, элди удургутуп ийишпесе экен.

 Маектешкен Наралы Асанбаев

— Эдил мырза, бир жыл мурун эле экөөбүз маек курганда “Конституцияны өзгөртүш керек” деп катуу кеттиңиз эле. Бүгүн болсо башка лагерге өтүп кеткениңизди кандай түшүнсө болот?

— Ооба, өткөн жылы экөөбүз чоң маек куруп, аны гезитиңерге жарыялагансыңар. Мага камаласың деген сигналдар келе баштаганда мен дагы даярданып, ошол маекти кайра башынан окуп чыктым. Анда “Конституция Текебаевсиз жазылсын, Конституцияны өзгөртүшүбүз зарыл, Өкмөт мүчөлөрү кайра парламентке кайтып келишке мүмкүнчүлүк алыш керек. Болбосо Өмүрбек Бабанов, Акылбек Жапаровго окшоп коалиция ыдыраса кетип калат” деп айткам. Текебаев мырза боюнча да эмнеге унчукпай олтурат, президенттин колуна суу куюп берүүдө деп айткандарым да актуалдуу. Бүгүн болсо коомчулук менин саясий позициямды толугу менен “Текебаевден өткөн ыйык киши жок. Конституцияны эч качан өзгөртпөшүбүз керек” дегенге алмаштырып, ошол лагерге өткөрүп коюшту. Мен бир жыл мурун кандай позиция болсом, азыр да ошол эле бойдонмун. Өзгөрүп кетип, башка лагерге өткөнүм жок, Текебаев өтүп кетти.

— Кадыржан Батыровго дипломатиялык паспорт берүү сунушу менен ТИМге кайрылган сиздин катыңызды 2011-жылы эле таап, өзүңүздөн ушул тема боюнча телефондон маек алдык эле. Азыр ошол кат абдан актуалдуу болуп жатат. Бул темага токтолбосок болбой калат го?

— Мен ошол кезде дагы айткам, кечээ да айттым, азыр да танбаймын. Кадыржан Батыров мага кайрылганы чын. Мен мыйзам боюнча анын кайрылуусун тийиштүү органга жөнөткөнмүн. Бир киши мага танка алганга болобу деп кайрылса, анын кайрылуусу Коргоо министрлигине жөнөтүлөт. Өзүбүз эле “сага болот же болбойт” деп койсок, өзүм билемдик болуп калат. 2010-жылы апрелде Кадыржан Батыров мага жолугуп кайрылганы, анын кайрылуусун ТИМге жөнөткөнүм, ал жактан “жок” деген кабар келгени чын. Сизге дипломатиялык пасторт бергенге болбойт экен деген жоопту айтканымда “Роза Отунбаева экөөңөрдүн колуңардан эч нерсе келбейт” деп кетип, мени менен саламдашпай калганы так эсимде.

— Мышыктын үнүн угуп чыйылдап жиберген чычкандай болуп эле, мени камашат деп ызы-чуу салып жибердиңиз. Камайт экен деген сөздү укканда эле коркуп кеттиңизби?

— “Сен камаласың” деген сөздөр эки жума мурун айтылды. Акыркы 4–5 күндө “Сен дагы деле жүрөсүңбү? Мына камайт, Саммит, андан кийин туулган күн өткөндөн кийин башталат” деген сөздөрдү укканда деле жигиттин башына эмнелер гана түшпөйт, мен эч жакка качпайм, барса барам деп жүргөм. Ушул камалды деген сөз чыкса элге кызык болот да. Кээ бирөөлөр “ушуну көрмөк, силерге эми көрсөтөт” десе, башкалары “мындан кийин ким экен?” деп олтурат. Азыр болбогон нерсе менен ондогон кишилер СНБнын СИЗОсунда олтурат. Мен деле олтурсам олтураттырмын да деп ойлогом. Кечээ күнү эмнеге чагылгандай чарт деп маалымат жыйынын бердим? Буга чейин бирөөлөр маалымат жыйынын өткөр деп айтып жүрүшкөн. Корккондой болгум келбейт деп ага да макул болбой, башталса башталаттыр, камаса камалабыз деп койгом. Менин оюма да кирген эмес, атайын кызматтын адамдары Абдрасулов, Салахуддиновдорго барып,” Эдил байсалов уюштурган, ошол Отунбаеванын тапшырмасы менен бизге келип, инструкцияларды берип, дипломатиялык паспорт тараткан” деп айттырып жатыптыр деген маалымат мага келди. Ал маалымат “Фергана.ру” сайтына чыкты. Ошондон кийин кыйкырып чыктым.

— Маалымат жыйынында план даярдалган деп айттыңыз. Кандай план, аны ким даярдаган?

— Атамбаевде мурунтан эле даярдалган план бар. Конституциянын талкуусу, ага ким каршы чыкты, же болбосо Убактылуу Өкмөттүн мүчөлөрү менен уруша кетүү жөн гана ошол планды күчөтүү. Өзү деле кызматтан кеткенден кийин айылымда эле болом, бир нерсе болсо кирип келип, баарыңарды жайлайм деп айтып жатпайбы. Ал киши башынан эле өзүн олуя катары көрөт, Кыргызстанды башкарууну башка адамга ыраа көрбөйт. Кийин ким бийликке келсе дагы мени менен саламдашып, маселелерди чечишип, президентке азыркыдай тапшырмаларды берем деп атат. Ал план ишке ашышы үчүн каршы чыккан адамдарды жок кылыш керек.

— Президент БУУнун саммитине кетип жатып, Стамбулда ден-соолугу начарлап, иш сапарын токтотту. Каматат деп так секирген сиз ал жаңылыкты кандай кабыл алдыңыз? Ушундай болмок деп кубанып калдыңызбы?

— Чынын айтайын, биринчи укканда таң калдым. Москвалык журналисттердин, өзүбүздүн жарандардын реакцияларын окудум. Эми ал киши таарынбасын, мен дагы адам катары “тойдон кийин кыйналып калыптыр, башы, жүрөгү ооруп атыптыр” дедим. Мен 5 жылдан бери эмне үчүн сиз БУУнун башкы ассамблеясына барбайсыз деп сындап келем. Казак президенти Назарбаев, монгол, тажик президенти жыл сайын барат да, эмне үчүн менин мамлекетимдин башчысы ошол жерде кыргыздын сөзүн, добушун жаңыртпайт деп айтып келем. Башка өлкөлөрдүн 5 мүнөттүк убактысы болсо, биздин дагы ошончо убакытыбыз болот. Эмне үчүн ошону пайдаланбайбыз? Президент ошол жакка баратат дегенде сүйүнгөм. Ооруп калды дегенди укканда “Киркоровду азыраак эле көрбөйсүңбү” деп калдым. Ооруп калды дегенден кийин эле мага “Президент куландан соо” деген маалымат келип түштү. Өз көзү менен көргөн киши телефон чалып “Эдил, бул киши куландан соо, жүгүрүп жүрөт” деп айтты. Муну элдерге айтсам ишенбей “Ал кишинин жүрөгү ооруп, кыйналып калды. Эгемендүүлүк күнүн, Көчмөндөр оюнун, КМШ өлкөлөрүнүн саммитин майрамдаса, андан кийин эле туулган күнүн тосуп журт башчысы кыйналып калды” дешти. Тез жардамдын унаасы менен кеткен видео жарыяланды. Аны көргөндөр “Көрдүңбү, тез жардам алып кетти. Ал кишинин ден-соолугу начар” деп айтышты. 5 мүнөттөн кийин түрк басылмалары биздин президентти Измирдин жанындагы Чечмедеги “Шератон” деген, баасы бир күнгө 11 миң долларлык мейманканадан таап чыгышты. Ал жакка жеке менчик самолёт менен учуп барганына чейин билдиришти.

— Сиз президенттин ооруп калганын атайын уюштурулган нерсе деп болжоп жатасызбы?

— Менин ишенимдүү булактарым муну мен кечээ айткан планды тастыктоочу көрүнүш катары ырасташты. Мени камайбыз деген маалымат чыккандан кийин атайын жетинчи кабатка чейин “Мени камай турганыңарды уктум. 19-сентябрда камаганы жатыптырсыңар.

Бир жумадан кийин, президент Нью-Йорктон кайтып келгенден соң камагыла. Нью-Йоркко барып калсаңар, мен тууралуу “Нью-Йорк таймс” баштаган дүйнөлүк басылмаларга ал жактагы досторум жазышат. Алмаз Шаршенович саламдашчу кишилердин баары болбосо да үчөө-төртөөнө маалымат жетет. Президент ыңгайсыз болуп калышы мүмкүн. Мен эч жакка качпайм” деп айттырдым. Ага да болбой, бүттү, камаласың деген сигнал болду. Кечээ айткан план боюнча биринчи болуп мен камалышым керек болгон. Андан кийин ондогон адамдар камалат. План ишке кирип, бизди камоо башталса бул киши кантип Нью-Йоркко барат, Джордж Сорос менен кантип жолукканы жатат деп ойлой баштагам. Көрсө, президент Нью-Йоркко барууну таптакыр пландаштырбаптыр. План боюнча ошол жакка учкан адам болуп, жолдо Стамбулга конуп, оорукчан көрүнүү болгон го. Кыргыз эли ооруп жаткан адамга аяр мамиле жасап, ал жөнүндө кимдир бирөө сөз айтса, ага нааразы болуп “ден-соолугун тилегиле” деп боорукер келебиз да. Ошол сыяктуу ал киши тигил жакта оорудум деп жатканда, бул жактан ондогон адамдар камалмак да, ажо эч нерседен кабары жок адам болуп чыга келмек. Баарыбыз камалгандан кийин келет да, мен эч нерсеге аралашкан эмесмин, буйрук да бербегем. Тергөө иликтесин, сот өз чечимин чыгарат, мен кийлигише албайм деп кутулат. Мен кечээ маалымат жыйын өткөрүп, ошол пландын четин чыгарып койгондон кийин парламент кызыга баштады эле план артка жылдырылды окшойт. Эми аны башкача жол менен ишке ашырышы керек болот. Бирок, ал план токтогон жок.

— “Фергана” маалымат агенттиги биздин атайын кызматтын адамдары Өзбекстанда башын катып жүргөн сепаратисттер Абдрасулов, Салахуддиновдорго барганын жазып чыгышпадыбы. Алар маалыматты кайсыл булактардан алышы мүмкүн болчу? Жалган маалыматты кимдир бирөө деле жазып коюшу мүмкүн да?

— Туура, мен деле ошондой маалыматты бирөөгө жазып жиберишим мүмкүн. Бирок, “Ферганага” эмес. Алар Орто Азияда көп жылдардан бери ишенимдүү номур биринчи маалымат агенттиги. Маселен, Каримовдун өлүмү боюнча алар так маалыматты айтып чыгып, Самаркандга коюла турганына чейин билдирди. “Фергананын” ишенимдүү булактары коомдук уюмдарда гана эмес, мамлекеттик структураларда дагы бар. Жөн эле ушакты жаза беришпейт. Мен бул маалыматтын чыгышын өзбектердин атайын кызматы уюштурду деп анализдедим. Анткени, бул жактан качып кеткен сепаратисттер ал жакта “кол чатырдын алдында” жүрүшөт. Өздөрү ээн-эркин жүрө албайт. Түнү “Ферганага” “Силер кайдан угуп жатасыңар” деп телефон чалдым. Менде атайын кызматтагылар Ошко барганы тууралуу маалымат бар эле. Кечээ болсо УКМК “бул маалымат чындыкка жакындашпайт” деген маалымат таратты. Анан алар ушундай болгон деп айта алышмак беле. Маалыматта Бөрүбай Жураевдин аты аталып жүрөт. Менин билишимче бир гана ошол киши эмес, ондогон кишилер уккан.

— Убактылуу бийликтин башчысынын оң колу болуп чуркап жүргөндөн кийин көп нерсеге аралашып калдыңыз да. Отунбаеваны убактылуу президент кылуу кимдин планы болгон?

— Силердин гезитке менин маегим чыккандан кийин Роза Исаковна мага катуу таарынды. Ошондо Роза эже тууралуу эмне деп айтсам, азыр дагы ошол эле пикирдемин. 31-август күнү президент сүйлөп жатканда, аянттан кетип калганын элдер “жакшы кылды” деп айтып жүрүшөт. Мен эмне себептен ал киши менен иштешпей кетип калганымды айткан эмес элем. Атамбаев мамлекет үчүн эки жолу чоң чыккынчылык жасай турган чечим кабыл алаарда Роза Отунбаева экөөбүз араң токтотуп калганбыз. Ошондон кийин  эжеге “Сиз төрайым болуп олтурасыз, бирок көп маселелерди Атамбаев чечип жатат. Сизден бир чечим алып, аны аткарууга барсам, тигил кишинин башка чечими болуп калат. Кайра сизге келсем “ошондой болуп калыптыр” дейсиз. Ушундай болуп жатса мен сиз менен кантип иштешем? Сиз төрайым болуп жетекчилик кылбасаңыз, баары эле өзүм билемдик болуп атса” деп айткам. Роза Исаковна Өмүрбек Текебаевдин планы боюнча убактылуу президент болууга кол койгондон кийин менин биротоло көңүлүм калды. Факт – факты боюнча кала берет. Ал фамилиясы жок бир жарым жылга президент болуп шайланган.

— Убактылуу Өкмөт бийликти колго алгандан кийин революциячыл партиялар аймактарга өздөрүнүн адамдарын жетекчи кылып дайындай баштабады беле. Нарын облусуна губернатор кылып Өмүрбек Текебаев дайындаган адам ишин абакта жаткан Батукаев менен саламдашкандан баштаганы чынбы?

— Нарынга губернатор кылып Адыл деген баланы Өмүрбек Текебаев коюп койгон. Ачык эле бандит болчу. Биринчи кезекте эле Батукаев менен саламдашканы колонияга барган, “Мен губернатор болдум” дегенсип. Нарында чоң ишканалар жок да. Адыл болсо аптека менен банктарга акча алып келесиңер деп салык салып салган. Мындан сырткары породалуу койлорду бөлүштүрүп таратып, жарымын өзүнө алып алган. Нарын-Бишкек видео көпүрө уюштурулуп калды. Мен ошого катышканы баргам. Барсам революцияга активдүү катышкандар “Эдил, биз революция үчүн күйүп-быштык. Сен бизге кимди жетекчи кылып коюп койдуң? Бизди бандит башкарабы? Уялганыбыздан көчөгө чыга албай калдык” деп кайрылышты. Ал жактан келип эле Роза Исаковнага кирдим “Нарын шаарында аттуу-баштуу революционерлер арызданып жатышат. Силер кайдагы бир бандитти губернатор кылып дайындаптырсыңар” десем, “Жок, аны алмаштырбашыбыз керек. Бир нерсе болуп кетет” дейт. “Эмне болуп кетет? Ким ал? Ошол адамдан корко турган болсоңор эмнеңер бийлик?” деп катуу айттым. “Бул Өмүрбек Текебаевсиз чечилбейт” деп айтты. Ал күнү Өмүрбек Текебаев Венецияда Конституциянын долбоору менен жүргөн. Мен бүгүн чечишибиз керек деп көгөрүп туруп алдым. Алмамбет Шыкмаматовду чакыртты. “Алмамбет мырза, сиз Нарындагы губернаторду алып салсак тополоң чыгат деп айтып жатыптырсыз. Ким тополоң кылат? Тополоң кылчуларды тартипке чакыра албайбызбы?” деп айттым. Ал киши ыңгайсыз болуп, жаман болуп кетти. Роза Отунбаева баягы эле чечкинсиздигин көрсөтүп, Шыкмаматовду узатып жиберди. “Роза Исаковна сиз Адыл менен Эдилдин ортосунан Адылды тандадыңыз, куттуктайм. Мен сиз менен мындан ары иштеше албайм, Адыл менен иштешиңиз” деп айтып чыктым дагы, 5 мүнөттөн кийин арызымды жазып келип, алдына койсом “Эдил, сен эмоцияга алдырып жатасың” дейт. Мен “Роза Исаковна, вы очень хорошая тётушка, но ужасная лидер. Кыргызстанды мындан ары кантип башкарам деп олтурасыз? Убактылуу Өкмөт жана жеке сиз кандай башкаруу жүргүзүп жатканыңарды көрүп жүрөгүм түшүп жатат. Мен мындай башкарууга каршымын. Эже, сиз таарынбаңыз, мен баарын ачык айтам” деп чыгып баса бергем. Азыр болсо аянттан кетип калгандан кийин “Атамбаевге көрсөттү, азамат” деп айтып жатышат. Атамбаевди жараткан Роза Отунбаева. Эми “Сен ушундай белең” дегенсип кол жууп кетип жатат. Жок, Роза Исаковна, сиз жооптуусуз. Сиз мунун баары эмне менен аяктай турганын сопсонун билгенсиз. Ошого карабай бүтүндөй кыргыздын тагдырын бир жакка, Алмаз Атамбаевдин тагдырын бир жакка коюп, Атамбаевди тандап койгонсуз. Алты жылдан бери экономикабыз төмөндөп, анын запкысын келечекте тарта турганыбызга Отунбаева жооптуу.

— Сиз маалымат каражаттарына маек бергениңизде Алмазбек Атамбаевди катуу сындагансыз. Аны бийликтен кет деп радикал оппозиция деле болгон жоксуз. Эмне үчүн мени камайт деп ызы-чуу салып жатасыз?

— Сиз менин соцтармактагы баракчамды ачпаган болсоңуз керек. Ошондо өтө ачуу жана какшык сөздөр. Күн сайын какшык сөздөрдү жазам. Айрыкча эл аралык саясат боюнча. Алмаз Шаршенович менин ага болгон мамилемди эң жакшы билет.

— Конституцияны өзгөртүш керек деп айтып жүрдүңүз эле. Бүгүн Атамбаев сиздин ошол оюңузду ишке ашырууга мүмкүнчүлүк түзүп, өзгөртүүлөргө барып жатат. Буга да каршы чыгып жатасызбы?

— Ушул тема боюнча аябай кызык окуя болду. Экөөбүз олтурган ушул жерде олтургам. Жайында эле президент Конституциялык өзгөртүүгө барып, бийликтин көбүн премьер-министрге өткөзүп берет экен деп айтып жаткан. Ага чейин мен деле Конституцияны сындап жүргөм да. Анткени, азыркы Конституцияны Өмүрбек Текебаев – мен президент, Алмаз Атамбаев премьер-министр болот деп жазган. Би-Би-Си кыргыз кызматы мага телефон чалып “Конституциялык реформаны колдойсузбу?” деп сурап калды. Мен долбоорду окубай эле “Туура, Конституцияны өзгөртүшүбүз керек, оңдолчу жерлери бар” деп колдоп чыктым. Ал бир аз таң калып калган. Ошол текстти жума күнү жарыялашты.

Ишемби күнү эртең менен “Навигатор” деген кафеге келип, өзүмдүн сүйгөн кишим менен тамактанып алгандан кийин долбоорду окуп, эмне үчүн өзгөртүүлөр керек деп жазганы даярданып атам. Ачып эле эмнелерди жазып жиберген деп башымды мыкчыдым. Башкы мыйзамга туура келбеген, акылга сыйбаган нерселерди жазып салышыптыр. Өзгөртүүлөр боюнча колдоо сунушумду жазам деп аткан Эдил Байсалов түкүрүнүп, твиттерди жаап таштадым. Баягы адамдын төбө чачын тургузган кошумчаларды алып салгандан кийин муну колдойм деп жазганым да, оппозиция лидерлерине да айтканым чын. 2020-жылгы чейин өзгөртпөйбүз деген акылы кыскаларга түшүнбөйм. Коомдогу өзгөрүүнү эч качан токтото албайбыз. Ошого жараша Конституция деле өзгөрүшү керек. Азыр болсо сен Атамбаевди же Текебаевди колдошуң керек деп айтышат. Биз азыр Атамбаев менен Текебаевсиз үчүнчү жолду тандашыбыз керек. Текебаевдин коррупция боюнча айтып жаткандарын колдойм. Буга чейин да мен бир канча жолу Өмүрбек Чиркешович саясатта сизден өткөн аксакал киши жок, айтып чыкпайсызбы деп айткам. “Азаттыктын” бир канча журналисттери Жанар Акаев, Айданбек Акматовдордун көзүнчө “Өмүрбек Чиркешович, ачык эле айтып чыкпайсызбы” десем, “Мен ага айтпайм. Эгер айтсам аны менен урушам. Эдил, сен Акаевге жаман көрүнүп көчөдө жүрдүң, Бакиевге жаман көрүнүп мамлекеттен айдалып чыктың, азыр да үчүнчү президентти сындап көчөдө жүрөсүң. Мен эмне, президент жаман деп көчөдө жүрө берейинби? Биз деле жакшыбы-жаманбы бийликтебиз. Икрам жөнүндө жаман айткан кишини жек көрүп, дароо чийип салат. Мен аны билем. Ошондуктан айтпайм” деген.

Маектешкен Наралы Асанбаев

Келечек бүгүнтөн башталат!

Урматтуу мекендештер жана журналист кесиптештер!

2016-жылдын 26-сентябрь күнү саат 11.00 дө “Ак кеме” мейманканасынын кичи залында курамына коомдук-саясий, улуттук-мекенчил күчтөр, атуулдук коом,журналисттер, жаштар кирген “Референдумга жол жок” кыймылы маалымат жыйынын өткөрөт жана Референдумга каршы кол топтоо жараянын расмий баштайт. Өлкөдө түзүлгөн коомдук-саясий кырдаалдан улам, бийликти узурпациялоого жол бербөө жана референдумду болтурбоо максатында кол топтоо жараяны башталды. Бийлик тарабынан бардык укуктук-юридикалык процедуралык талаптарды одоно бузуу менен тар саясий кызыкчылыктан улам жалпы элдик добуш берүүгө коюлуп жаткан Конституциянын долбоору улуттук-мамлекеттик кызыкчылыкка караманча каршы келгендиктен референдумдун өтүшүнө каршы турган мекендештерди бул акцияга активдүү катышууга чакырабыз. “Референдумга жол жок” кыймылы

–Орустун белгилүү саясий изилдөөчүсү А. Дубнов өз сөзүндө БУУнун башкы ассамблеясына бара жаткан Алмазбек Атамбаевдин ооруп калганын «дипломатиялык оору» деп атады. Сиз Дубновдун сын пикирин кандай кабыл алдыңыз?

– Орустун аналитиктеринин азыр айтып жатканын беш жыл мурун эле айтпадым беле. Алмазбек Атамбаевдин ден-соолугун жакшы билген адам катары “ооба бул саясый оору” деп айтканым чын. Алмазбек ичкенден кийин он күндөй тазаланат, анан кайра жумушка келет. Катар-катары менен мейман күттү, көчмөндөр оюндарын өткөрдү, 31-августта болсо тарыхый сөздөрдү сүйлөдү. Анын баары эле ден-соолугуна зыянын тийгизди да. Президентибизге ден-соолук тилейм. Ажобуз ден-соолугу чың болуп али алдыдагы нечен-нечен саясый иштерге аралашып, атаандаштары менен алышып, камачусун камашы зарыл. Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрүн камап, жоопко тартышы абзел. Кадыржанды кое бергендерди аныктап, жазасын берүү иши да турат. Мунун баары үчүн Атамбаевдин биринчи кезекте ден-соолугу чың болбосо болбойт.

Булак: “Жаңы ордо”

— Жанар, кечээ сен комитетте көтөргөн маселе боюнча сүйлөшөлү. Чет өлкөдөн келген “жүк 200” маселесине келсек, Кыргызстандын канча жараны бир жылда чет өлкөдөн көз жумат экен? Россиядан көп келип жатканы баарыбызга эле маалым. Башка мамлекеттерденчи?

— Бир жылдын ичинде Россиянын өзүнөн эле 350 кыргыздын сөөгү келет экен. Бул тууралуу менин суроомо жооп берип жатып, миграция кызматы тастыктады. Мен ошол жерден “ өзүбүздүн мамлекетте иш менен камсыздоо болбой жаткандан кийин 350 жараныбыздын сөөгү бир жылда келип жатса Кореянын, Араб Эмираттарынын, Кытайдын ири компанияларына иш орунду сүйлөшсө болбойбу?”- десем, алар мага “Чоң компаниялар менен биргеликте 300, 400 орундуу иштерди сүйлөшүп, келишим түзүп жатабыз”- деп жооп беришти. Мына бажы биримдигине кирдик эле, үмүттү актаган жок. Элге берген убадалардын баары жалган болуп чыкты. Жылына 350 адамдын сөөгү Россиядан келет деген бул улут үчүн чоң трагедия.

— Ушунча сөөк келтирбөөнүн бир айласы барбы?

— Россия менен биздин тышкы иштер министрлиги тыгыз иштешиши зарыл. Бажы биримдигине кирдик, бирдиктүү мамлекетпиз деп айтуусу керек. Россияга кеткен мигранттардын агымын токтотпосок, маселени чечүү кыйын. Мисалы, араб мамлекеттеринен көп жумуш орундары чыгат экен, бирок биздин мигранттар англис тилин билбей, бара албай калышууда. Мектептерден баштап тил маселесин жолго коюп иштеген, комплекстүү кадамдар керек.

— Россиядан тышкары биздин мигранттар көп мамлекеттерде бар. Ал жактан канча кыргыздын сөөгү келип жатканын тастыктадыңбы?

— Ал боюнча айтышпады. Казакстандан дагы сөөк келип жатканы жашыруун эмес. Бирок Европадан, батыш өлкөлөрүнөн бирин-экин гана кырсыктап каза таап жаткандары болбосо, улутчулдар өлтүрүп кеткен факты дээрлик жок.

— Миграция кызматын министрлик кылып түзүп, даражасын көтөрсөк болбойбу. Анткени башка мамлекеттеги министрликтер менен сүйлөшүү биздин миграция кызматы үчүн оор болуп жатпайбы?

— Туура айтасыз, министрлик болсо жакшы болмок. Россиянын миграция кызматынын укуктары менен бирдей кылып койсо болот. Баарын жоёбуз, кыскартабыз деп жатып эле, баарын жоюп салмак болдук. Мисалы биздин миграция кызматында штаттар аз, мүмкүнчүлүктөр чектелүү. Россияга бүгүн миграция кызматы өзүнүн өкүлчүлүгүн ачып жатат. Ал жерде болгону жалпысынан 9 адам иштесе, үчөө юристтер. 3 юрист кантип бүтүндөй биздин Россиядагы мигранттарга кызмат кыла алат, түшүнүксүз. Ал жактагы штаттарды көбөйтүп берсе болмок. Өкмөт бюджетти алып келди, таптакыр жаңы нерсе жок. Ошону үчүн миграция кызматынын колу-бутун кыскартсак, азабын көбүрөөк тартып калабыз.

— Сен өз ара сүйлөшүп жатканда бийлик көп нерселерге жол берип жатат деп айтып кеттиң. Эмнелерге жол берип жатат?

— Акыркы убактагы окуялар мени көп ойлонтууда. Эгерде бийлик саясый ишмерлерди четинен камап баштаса, чоң катачылыкка жол бергени болот. Азыр демократия өкүм сүргөн, адам укуктары сакталган мамлекетте жашайбыз. Айрымдар бизди камаганы жатат, аңдып жүрөт деп айтып жатышат. Саясый ишмерлерди, депутаттарды четинен камап баштаса бул чоң катачылыктарга жол берип, эски жолго түшүп алганыбызды билдирип калат. Мүмкүн болсо мындай катачылыктарга каршы турушубуз зарыл.

— “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Чиркешович көп маалыматтарды сактап жүрүптүр. Эмнеге анын баарын убагында айткан жок деп ойлойсуң? Баш мыйзамдын айынан баарын чубап чыгып жатпайбы. Кызыкчылык үчүнбү?

— Өмүрбек Чиркешович деле убагында айтса болмок. Сынды адамдар бийликте турганда айтышы керек. Мисалы Мелис Мырзакматовду элдин баардыгы мактап жүрүшүп, бийликтен кетээри менен кайра согуп башташкан. Өмүрбек Текебаев баарын бийликтин көзүнө айтып жатат, өтө кыраакы саясатчы, өзүнүн жолун билет. Кандайдыр бир кырдаалды күтүп турду окшойт. Балким окуялар болуп жатканда айтса, андан дагы жакшыраак болмок.

Маектешкен Б.МЫРЗАТОВА

Булак: “Жаңы ордо”

Тарых жана маданият жылына карата Арсен Өмүралиев атындагы Бишкек шаардык драма театрында III Эл аралык кичи форумдагы театралдык ,,IMPULSE,, фестивалы үстүбүздөгү жылдын 1-октябрынан 4-октябрына чейин болуп өтөт. Бул тууралу  Кyrgyztoday.kg маалымат агенттигине бүгүн, 24-сентябрда театрдын актеру Курманбек Ниязбеков билдирди.

Фестивальга Хорватия, АКШ, Россия жана Германия өлкөлөрүнөн келген театрлар катышышат. Фестивальдын максаты эң ириде тажрыйба алмашуу жана улут аралык достукту чыңдоо болуп эсептелет.

Фестивальдын программасы:

1 – октябрь 18.00дө. – Фестивальдын ачылышы. Мирослава Крлежанын «Бобочка» аттуу пьесасы, режиссеру Иван Лео Лемо, Рольдо — Эция Ойданич ( Загреб шаары, Хорватия).

2 – октябрь 18.00дө. – «’33 (Кабаре)» спектакли. Автор жана аткаруучу Бремнер Дати, режиссеру Дэйв Доусон ( Нью-Орлеан шаары, АКШ).

3 – октябрь 18.00дө – «Были слезы — больше глаз». Спектакль Марины Цветаевойдун чыгармасынын негизинде, режиссеру – РФнын маданиятына эмгек сиңирген ишмер Александр Михайлов, Аткаруучу — Валерия Жилина ( Орел шаары, Россия).

4 – октябрь 18.00дө – Фестивальдын жабылышы. Нина Мазур «Это Я – Эдит Пиаф», режиссеру Евгения Богинская, аткаруучу — Анастасия Вайнмар ( Берлин шаары, Германия).

Бишкек шаардык драма театрынын дареги: Чыгыш – 5 кичи району, Чүй – 28. Болжол: Свердлов акимиятынын жанында.  Сурап билүү:46-44-17, 53-04-42 | Факс: 46-44-17 |email: [email protected]

Саясатта басып өткөн жолдор эскерилип турат экен. Эмилбек Каптагаев губернатор болуп турганда, “Ысык-Көл” фондунан финансылык чуу чыкканы, ММКларга чейин дүңгүрөгөнүн билесиңерби? Анан күч органдары текшерүү жүргүзүшүп, аягы жым-жым болгону айтылган. Бүгүнкү күндө УӨ мүчөлөрүнө бийлик тараптан атака башталып, ошол “Ысык-Көл” фондунун эсеп-кысабы кайрадан каралсачы? Ошондо Каптагаев чындап кайырмакка илинеби, же жөн эле саясаттан четтетүү оюну болобу?..

Булак: “Азия ньюс”

Кечээ, 23-сентябрда «Өнүгүү-Прогресс» парламенттик фракциясы Кыргыз Республикасынын бюджетинин киреше, чыгаша жагы жана “капиталдык салымдар” боюнча беренелеринин 2016-жылга карата аткарылышы жана Кытай Эл Республикасы менен гранттык макулдашуунун негизиндеги салына турган жолдор боюнча маалымат угушту. Бул тууралуу Жогорку Кеңештин Басма сөз кызматы билдирди.

Жыйынга чакырылган Бишкек шаарынын мэриясынын капиталдык курулуш башкармалыгынын башчысынын милдетин аткаруучу Нурлан Эшенбаев бүгүнкү күндө Чүй проспектисинин Лермантов көчөсүнөн Ауэзов көчөсүнө чейинки аралыгына республикалык бюджеттен 118 млн. сом каралганы менен каражат бериле электигин айтты. Бирок тендерди уткан подрядчик ишти баштап 35 миллион сомдук жумуш аткарган. Мындан сырткары, Кытай Эл Республикасы менен түзүлгөн макулдашуунун негизиндеги гранттык каражатка 49 көчөнү асфальттоо пландаштырылып жаткандыгын маалымдады. Бул жолдордун курулушуна 2 жылдык мөөнөт белгиленген. 49 көчөгө 490 млн. юань каралган.

Талкууда фракция депутаттары жолдорду курууда санына эмес сапатына басым жасоого чакырып, кайсы көчөлөрдүн жолу башталаарын, кандай жагдайлар орун алып жаткандыгын сурашты. 49 көчөнү сап башында турган Л.Толстой көчөсүн М.Ауэзов көчөсүнө чыгаруу маселесинде айрым жарандардын үйлөрү, короолору жол чегине чыгып кеткендиктен азырынча уюштуруу иштери жүрүп жатканы белгилүү болду.

Депутат Мирлан Бакиров Бишкек шаарынын көчөлөрүндө автоунаа батпай күнүгө тыгын болуп жатканына токтолуп, И.Ахунбаев менен Жибек-Жолу көчөлөрүн байланыштыруучу жарып өтүүчү көчөлөрдү көбөйтүү зарылдыгын сунуш кылды. Буга мисал катары, Душанбе жана Ж.Турусбеков сындуу көчөлөр айтылды.

Жыйын жүрүшүндө айрым көчөлөрдүн жолдоруна жасалып жаткан жамап-жаскоо иштери сапатсыз болуп жатканы айтылып, аны “Бишкек асфальт сервис” мекемеси аткарып жатканы белгилүү болду.

Жыйынтыгында депутаттар тарабынан айтылган сунуш-пикирлерди эске алуу жагы Бишкек мэриясынын Капиталдык курулуш башкармалыгына табышталды.

Президент Атамбаевден катуу кагуу жегенден кийин Роза Отунбаева Европа, АКШдагы байланыштары менен активдүү иштеше баштаптыр. Эң башкысы, моралдык-финансылык колдоо алуу жагына ык койгону айтылууда. Эгер сырткы державалар чындап эле Отунбаеваны ар тарабынан колдоп чыгышса, анда дагы революция болобу? Бирок, карапайым калк бу саам ээрчийби? А сырткы күчтөрдөн көмөк көрсөтүлсө, араң турган “кочкорлордун” баштары дароо эле бир казанда кайнай башташы ажеп эмес.

Булак: Азия Ньюс

Экс-премьер-министр Темир Сариевге байланыштуу тендер чыры боюнча Башпрокуратуранын тергөөчүсү Санжар Жантаев ишти тыкыр изилдеп атканы факт. Бирок илинчээк табылбай атыптыр. Сариев жана тендерге катышы бар кытайлар, күбөлөр да суралды. Темикеге “жармашкан” 6 млн. доллар азырынча имиш катары айтылып, кумга сиңген суудай болуп, жиги билинбей атканында кандай сыр бар? Тендерди уткан кытайлар ийин куушурган позицияда турушканы каңкууланды. Бул иш боюнча Башпрокуратура кандай жыйынтык чыгара турганы азырынча белгисиз. Эгер кытайлар Сариевге же анын жардамчысына көрсөтмө беришсе, чын эле 6 млн. доллардын изи чыкса, анда иш чатагына айланат. Азырынча бу жагы бүдөмүк бойдон калууда. Ким билет? Темике камырдан кыл сууругандай таза чыгышы да мүмкүн.

Булак: Азия Ньюс