Кыргыз Республикасынын Борбордук шайлоо комиссиясы 2011-жылы июнь айында шайланган эле. Быйыл мөөнөтү бүтүп жатат. Жакынкы күндөрдө парламент БШКнын жаңы курамын шайлайт. Мыйзам боюнча 12 адамдан турган БШКнын курамынын үчтөн бир бөлүгүн, тактап айтканда 4 талапкерди президент тандап көрсөтөт, үчтөн бирин, 4 талапкерди Жогорку Кеңештин көпчүлүк коалициясы сунуштайт. Ал эми калган 4 талапкерди парламенттин оппозициялык фракциялары (“Республика-Атажурт”, “Бир бол”) тандашат.
Бүгүнкү күнгө карата “Ата-Мекен” фракциясы Гүлнара Журабаеваны сунуштады.

КСДП фракциясы Адилет Сатыгуловду түртүп жатат

“Өнүгүү-Прогресс” фракциясы Назарали Ариповду

“Кыргызстан” фракциясы Акылбек Эшимовду

“Бир бол” фракциясы Абдыжапар Бекматовду жана Кайрат Осмоналиевди

“Республика-Атажурт” фракциясы Атыр Абдрахматованы жана Елена Жылкычиеваны сунушташууда.

Ошондо 12 адамдан турган БШКнын 8 талапкери аныкталып калды. Эми Алмаз Атамбаев расмий түрдө 4 талапкердин атын аташ керек. Анан шайлоо жакынкы күндөрдө өткөнү турат.
Булак: Кyrgyztoday.kg

Жогорку Кеӊештин Бюджет жана финансы боюнча комитетинде “Пирамида” телеканалынын жана мамлекеттик органдарынын, анын ичинде Жогорку Кеңештин ишмердүүлүгүн түз көрсөтүүгө каражат бөлүп берүү боюнча кайрылуусу каралды. Бул тууралуу ЖКнын басма сөз кызматы билдирди.
Жыйын жүрүшүндө “Пирамида” телеканалы мамлекеттик органдардын ишин түз көрсөтүүнү камсыз кылуу максатында 2 млн сом өлчөмүндө каражат берүү өтүнүчү менен кайрылганы белгилүү болду. Телеканалдын директору Нурзада Токтогулованын айтымында, “Пирамида” жакында мамлекеттик органдардын ишин чагылдыруу форматына өтүп, анын ичинде Жогорку Кеӊештин жыйындары түз көрсөтүлө баштаганын билдирди. Ал телеканалдын жабдууларды жаӊыртуу милдети турганын, азырынча каржылык муктаждыкты өз алдынча жаба албасын кошумчалады.
Айрым депутаттар кыргыз парламентинин жыйындарын түз көрсөтүүнүн анчалык деле зарылдыгы жок экенин, андан көрө маалымат катары 40 мүнөттүк чакан көрсөтүү даярдалса эле жетиштүү болорун белгилесе, бир катар эл өкүлдөрү депутаттар телеканалга жардам берүү демилгесин колдоду.
Жыйынтыгында тармактык комитеттин мүчөлөрү бул маселени парламенттин кароосуна алып чыгуу чечимине келишти.

Добуш сатып алгандарга жазаны күчөтүү боюнча мыйзам долбоору күзүндө Жогорку Кеңешке жөнөтүлөт.
Борбордук шайлоо комиссиясынын төрагасы Туйгунаалы Абдраимов журналисттердин суроолоруна жооп берип жатып добуш сатып алгандарга жаза катаалдай турганын айтты:
– Биз аймактык комиссиянын ичиндеги мыйзам бузууларды негизинен токтоттук. Азыр участок сыртындагы мыйзам бузуулар калды. Добуш сатып алуу чынында эле көп жерде болду, аны элдин баары көрдү. Биз кышка чейин Жогорку Кеңешке мыйзам киргизебиз. Анда эгер добуш сатып алуу болгонун далилдесек, ошол партияны же талапкерди тизмеден чыгарып коё алгыдай болобуз. Азыркы мыйзам менен мындай кылуу өтө кыйын.
Анткен менен мыйзам чыгаруучулардын өзүнө доомат айтылып келет. “Таза шайлоо” бирикмесинин жетекчиси Айнура Усупбаеванын баамында, шайлоого катышкан партиялар добуш топтоонун жеңил-желпи жолуна түшүп алды. Мындан улам таза шайлоо өткөрүү демилгелери кээде парламенттин өзүндө колдоо таппай калууда:
– Эгерде ар бир партия өзүнүн электораты менен так шайлоонун алдында эмес, жок дегенде анын алдында эки-үч жылдай иштесе, өзүн көрсөтсө эл аларды акчасы жок эле шайламак да. Бирок бул көп убакытты алат, татаал, айрым учурда жыйынтык да чыкпай калышы мүмкүн. Ошондуктан булар эң кыска, буга чейин текшерилген, жеңил-желпи жолду тандап жатышат. Бул туура эмес. Мындай учурда партия өсүп-өнүкпөйт.
Кыргызстанда быйыл күздө дээрлик көпчүлүк региондордо жергиликтүү кеңештерге шайлоо өтөт. Эмдиги жылы күзүндө жаңы президент шайланмакчы.
Булак: “Борбор Азия жаңылыктар кызматы”

“Карыз алып, төлөбөй койсо болот” деген лозунгдун алдында, бир катар насыячыларды ишендирип, артынан ээрчитип, өзүн экономист катары тааныштырып жүргөн Кубан Чороев жана насыячылардын укугун коргоочу уюмдун өкүлү катары аты аталган Кубат Токсобаев аттуу жарандардын аттары аталып жүргөнүн угуп-билип жүрсөңүздөр керек. Угушубузга караганда, өткөн аптада бул экөөнүн УКМКга аңгемелешүүгө чакырылганы белгилүү болду. Тагыраагы, “карызды төлөбөй койсо болот” деген узун жомогун айтып, бир топтон бери жөн-жай тиричилик кылган элди дүрбөтүп, аймактарды да жөн койбой, Бишкекке алдап чакырып, ансыз да араң тиричилигин өткөрүп жаткан элди жол киреге банкрот кылып, ого бетер нааразылыкты күчөткөн кылыктары ҮЧ ТАМГА байкелерге өтө жага бербеди көрүнөт.
Ошентип, УКМКдагы чекист байкелер тиги экөөнө акыркы кытай эскертүүсүн берип, эгер жөн жүрүшпөсө, элдин башын калп сөз менен айлантканын токтотушпаса, абакка тыгып коюуга негиз бар экенин эскертишиптир. Эми байкай туралы, кандай жолду тандап, кандай кадам жасашаар болду экен?!
Булак: “Фабула”

Бүгүн, 20-июнда Жогорку Кеңештин Агрардык саясат, суу ресурстары, экология жана регионалдык өнүктүрүү боюнча комитетинин жыйынында “Жер кодексине өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө” мыйзам долбоору 2-окууда каралды. Бул тууралуу ЖКнын басма сөз кызматы билдирди.

Мыйзам долбоорунун демилгечилеринин бири Мирлан Бакировдун айтымында, республика боюнча 535 га парк аймагы бар. Алардын 10 пайызы гана ижарага берилген. Калганы ижарага берилбей өзүн өзү актабай келет. Натыйжада парк аймактары жакшы каралбай калган.

Сунушталган мыйзам долбоору аркылуу эс алуу жана маданий парктардын жер тилкесинин инвестициялык ижарасы деген түшүнүк киргизилип, эс алуу парктарына капиталдык курулуш куруу жана субижарага берилиши мүмкүн эместиги белгиленген. Балдар ойноп, көңүл ачуучу, спорттук жеңил курулмаларды куруу үчүн мөөнөттүү пайдаланууга же он беш жылга чейинки мөөнөткө инвестициялык, конкурстук ижарага берүү мүмкүндүгү сунушталган.

Жыйынга чакырылыган Экологиялык жана техникалык коопсуздук боюнча мамлекеттик инспекциянын директору Расул Артыкбаев мыйзамга эс алуу парктарына ар кандай капиталдык курулушка тыюу салынаары так жазылса деген пикирин билдирди.

Жыйынтыгында мыйзам долбоору 2-окууда жактыруу менен Жогорку Кеңештин кароосуна алып чыгуу чечими кабыл алынды.

Экс-генпрокурор Аида Салянова 17-июнь күнү анын өзүнө, үй бүлөсүнө, туугандарына бийлик тарабынан мыйзамсыз, адилетсиз куугунтуктоолор болуп жатканын муңкана билдирген эле. Анын бул билдирүүсүнө коомдук ишмерлер да үн кошо баштады. Экс-генпрокурор Кубатбек Байболов оппозициялык журналист Адилет Айтикеевдин ушул темадагы пикирине төмөнкүдөй жорум жазыптыр:
“Кай учур болбосун, карапайым калктын маанайы, жегичтерге каршы. Бирөөнү кесиптир десе, аркасын тырмагандай маашырланат. Ылгап олтурмак беле?” Бирөөнүн кулагын кескен, бирөөгө кийиз кескенге барабар” эмеспи.
Мына дал ушул маанайдын далдаасында, байдын айдагына алданган жасоолдордун канчасы өттү жалгандан.
Адилет, тизмектегендериң, айгай салгандар кана. Ал эми актанганды намыс көрүп, кудайга, акыйкат заманга коюп, ичтен сызып келе жаткандар канча? Убалы кимге?
Атап өткөндөрүндүн баары ак дегенден алыс болойлу, бирок Аида айымдын айдакка көнүп, ал түгүл “чач ал десе баш алганын” мойнуна алып, уялып калганы жөн болмок. Канткен менен Атамбаевке рахмат, аягына чейин тайрандатат ко дегенбиз.
Билбесек бир жөн, акыйкат жоопко тартылгандар адетте кек сактабайт. Ак жеринен, саясий өңүттөн куугунтукталгандардын убалы көпкө чейин уктатпайт болуш керек, айымды.
Анын үстүнө тигинтип:”Адалсынган молдонун үйүнөн, алты камандын башы чыгып” жатса”, – дейт Кубатбек Байболов.

Алмазбек Атамбаев бүгүн, 20-июнда орус президенти Владимир Путинге Орусиянын Карелия Республикасында балдардын курмандыгына алып келген трагедияга байланыштуу көңүл айтты. Бул тууралуу президенттин маалымат кызматы билдирди.

Кыргызгидрометтин берген маалыматына ылайык, эртең, 21-июнда түнкүсүн кээ бир райондордо өткүн өтөт. 21-июнда эртең менен жана күндүз Чүй, Талас, Ысык-Көл облустарынын көпчүлүк аймактарында жаан жаап, күн күркүрөп, айрым жерлерде нөшөрлүү жаан жаайт. Ош, Жалал-Абад, Баткен, Нарын облустарынын айрым аймактарында жаан-чачын күтүлөт.

22-июнда өлкөнүн көпчүлүк аймактарында жаан жаап, күн күркүрөшү, айрым жерлерде жаан-чачын катуу жаашы күтүлүүдө. Кээ бир райондордо шамалдын ылдамдыгы секундасына 17-22 метрге чейин жетет. 21-22-июнда абанын температурасы көпчүлүк аймактарда төмөндөп, жайыттарда түнкүсүн 2° сууктан… 3° жылуулукка, күндүз 7…12° жылуу болот.

Мындай туруксуз аба ырайы айыл чарба иштерин, автоунаа, энергетика жана коммуналдык кызматтардын ишин жана жайыттарда малды кармоону кыйындатат.

19-22-июнда күтүлүп жаткан кара нөшөрлүү жаан-чачынга байланыштуу республиканын тоолуу жана тоо этектериндеги райондорунда сел жүрүү коркунучу сакталат, дарыяларда суунун деңгээли көтөрүлөт.

Жогорку Кеӊештин Бюджет жана финансы боюнча комитетинде Билим берүү жана илим министрлигинин республиканын мектептерин телеберүү аркылуу билим программаларына киргизүүнү камсыздоо жөнүндө маалыматы угулду. Бул тууралуу ЖКнын басма сөз кызматы билдирди.

Билим берүү жана илим министри Элвира Сариеванын айтымында, мектептерди телеберүү аркылуу билим программаларына киргизүүгө 2016-жылдын бюджетинде 300 млн сом көлөмүндө каражат каралган. «Кыргызстанда 467 мектеп интернетке туташтырылган. Ал эми 1651 мектептин андай шарты жок. Быйыл 604 мектепти туташтырсак деген ойдо турабыз. Эгерде аймактарда бирдей сандагы мектептерди интернетке кошо турган болсок, анда дагы 200 млн сом каражат талап кылынат», – дейт ал.

Андан сырткары, ушу тапта «Билим ТВ» багыты боюнча видеосабактар даярдалганы, Өкмөттүн чечими менен «Билим ТВ» соцпакетке киргизилгени, мектептер ЭлТР телеканалы аркылуу кошулса боло турганы, ал үчүн ар мектепте экиден классты даярдоо зарыл экенин белгилүү болду. Министр өлкө аймагындагы мектептерде 67 информатика мугалими жетешпей жатканын кошумчалады.

Тармактык комитеттин төрагасы Аскарбек Шадиев Азербайжан сындуу бир катар өлкөлөрдө мектептерди уюлдук компаниялар өз эсебинен интернетке туташтыра турганын, андай тажырыйбаны Кыргызстанда да колдонуу жагын ойлонуштуруп көрүү зарылдыгын белгиледи. ал эми «Альфа Телеком» (бренд – Megacom) ЖАК өкүлү кезинде алар өз эсебинен «Мегабилим» долбоорун ишке киргизгенин эске салды.

Өкмөттүн Талас облусундагы өкүлү Байышбек Жуманазаров өз ыктыяры менен жумуштан кетүү боюнча арыз жазды. Бул тууралуу облустук администрациядан билдиришти. Маалыматка караганда өкмөттүн өкүлүнүн орун басары кызматын аркалап келген Дайыр Кенекеев облус башчысы болуп дайындалып, бүгүнтөн тарта расмий жумушуна киришти.

Ишемби күнү, 18-июнда экс-генпрокурор, азыркы депутат Аида Салянова бийлик тараптан анын үй-бүлөсүнө куугунтук болуп жатканын айтып, билдирүү тараткан эле. Аида айымдын бул билдирүүсүнө журналист Адилет Айтикеев жооп кылып, жашоо бумеранг экенин, учурунда башкаларга жасаган жамандыгы бүгүн Аида Салянованын өзүнө кайта баштаганын айтып, жазып чыккан. А.Айтикеевдин айтканын айтылуу саясатчылар да колдоого алышып, Фейсбукта кызуу талкуулап жатышат. Мисалы, Камчыбек Ташиев Салянова менен анын кожоюнун түрмөнүн камералары зыркырап күтүп жатканын билдирди.

“Адилет иним туура айтасын, буюрса али кѳп нерселер алдыда, кожоюну экѳѳ тең жооп бере турган убакыт, камералар зыркырап күтүп атат. Биз кечиребиз, эгерде баардык жасаган зулумдуктарын эл алдында айтып, күнѳѳсүн мойнуна алса, андай болбосо орустар айтмакчы “заставим!”, – дейт К.Ташиев.

Аида Салянова генпрокурорлук кызматтан кетип жатып “эгер мага жамандык кылса, анда ага жетиштүү компромат жазылган керээз катымды ишенимдүү жерге катып койдум” таризинде билдирүү таратып, ошол кездеги кожоюну Алмаз Атамбаевди коркуткан. Акыркы учурда коррупция боюнча күйөөсү, Камила Дүйшөбаеванын өлүмү боюнча бир тууган агасы суракка алынып, айласы кеткен Аида Салянова сейфке катылган керээз катын алып чыгат окшоп калды. Эгер ал каттын мазмуну жарыяланып кетсе анда кожоюну Алмаз Атамбаев кимди кандай буйрутма менен каматкандыгы, кимди “обезжирить” этип кайра коё бергендиктери ачыкка чыгат деген элек кеп кетти.
Булак:Кyrgyztoday.kg

Кечээ 19-июнь күнү, кечки саат 20:10 чамасында Өзгөн районунун Таш-Коргон айылындагы таштанды таштоочу жайда белгисиз адамдын жансыз денеси табылды. Бул тууралуу Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин басма сөз кызматы кабарлады. Маалыматка ылайык ӨКМдин №53 өрт-куткаруу бөлүмүнүн куткаруучулары сөөктү алып чыгышып, медсотэкспертизага өткөрүп беришти. Учурда сөөктүн өздүгү такталууда.

Менин жеке пикиримде жакынкы аралыкта Кыргызстандын элинин жана бийлигинин алдындагы маанилүү бир нече тапшырмалар болушу керек:
1. Латын арибине өтүү. Бардык иш-кагаздарын, документтерди, жазмаларды деги эле жазуу аттуунун баарын латын арибине которуу.
2. Англис тилин улуттар аралык байланыш тили жана расмий тил деп жарыялап, орус тилине катар киргизүү.
3. Кыргызстандагы англис тилинин ролун жогорулатуу жана аны өлкөдөгү экинчи тилге айлантуу үчүн Кыргызстандын жаштарына, деги эле каалоочулардын баарына англис тилин сапаттуу үйрөтүү боюнча масштабдуу программаларды түзүп, аны ишке ашыруу. Бул боюнча АКШ сыяктуу мамлекеттер менен келишим түзүп, ишке ашырса болот.
4. Тез арада Европа биримдиги жана АКШ менен ар кыл сферадагы тыгыз кызматташуу келишимине жетишиш керек. Ал үчүн АКШ жана Кыргызстандын ортосундагы маанилүү стратегиялык келишимдерге кол коюлушу зарыл. Мисалы, Кыргызстанагы грин-кард утуп алуу лимитин жогорулатууга кыргыз бийлиги аракет жасап, ага жетишиши зарыл. Мисалы Кыргызстандан жыл сайын 200 адамга жетип жетпеген жарандар грин кард утса, биз тоталитардык деп эсептеген өзбек кошуналар жыл сайын 5 000 адамга грин-кард утуп алууга мүмкүнчүлүк түзүп беришкен. 5 миң адамдын артында аларда жок эле дегенде орточо 4 адамдан кошулса, анда жылына орто эсеп менен 20 миң адам АКШга кетип жатат. Ал жарандар өз мамлекетине миллиарддаган кирелшелерди нак акчалай жөнөтүп жатышат. Эгерде биздин 200 миң эле жараныбыз АКШда болгондо азыр биздин мамлекетке канчалаган жүз миллиондогон инвестициялар түшүп турмак.
Кыргызстан бул жаатта жок дегенде 1,5-2 миң адамдык квота алып алса бул биздин экономикабызга дагы, жалпы жарандык-психологиялык абалыбызга да оң таасир тийгизмек. Жүз миңдеген жаштар АКШ жана Европа Биримдигине барып жашоо турмуштан сабак алып, окуп, көп тармактуу өнүгүү тажрыйбаларын Кыргызстандын келечеги үчүн жумшамак.
5. Кыргызстандагы мүмкүн болгон тармактардын баарын компьютерлештирүү. Заманбап технологияларга өткөрүү. Мамлекеттик башкаруу аппараттарынан баштап көчөдөгү кыймыл аракеттерге чейин.
Албетте, бул кадамдарды жасоо Кыргызстандын азыркы бийлигинин колунан келбейт. Бирок, болочоктогу бийликке келе турган күчтөр мына ушул маселелерди кыргыз коомчулугуна негизги приоритет катары алып чыгуусу зарыл. Бул маселелердин чечилишине РФ бийлиги тарабынан абдан чоң тоскоолдуктар жасалат, бирок кыргыз бийлиги чындап эрк байласа акырындап болсо да ишке ашырууга мүмкүнчүлүк түзүлөт. Эгер бул чаралар ишке аша баштаса, 10-15 жылдан кийин башка Кыргызстанды көрүүгө болот.
Бул менин жеке пикирим. Эч кимге таңуулаган жокмун. Путиндин колдоочулары талкуу кылбай деле койсоңор болот.
Адилет Айтикеев, журналист

Илгери бир өткөн заманда, байыркы көчмөн калктан акылман баатыр чыгып, кырк уруунун башын бириктирип улуу улут түзүп, “элим жер карап калбасын” деп мамлекет түптөгөн экен. Ошол заманда өнүккөн улуу эл болуп, тегерегинде жашаган элдердин баарын багынтып, чөгөлөтүп, салык салып, кун төлөтүп турчу. Улуттун бийлигин бекемдеш үчүн Амур дарыясынан Урал тоолоруна чейин каганат түзүп, көп жылдар бою байгерчилик менен ооматта жашаптыр. Акылман баатыр көз жумгандан кийин, бийлик талаш башталып, түбөлүктүү сезилген улуу каганат талашка түшөт. Кырк уруунун башчылары биринен бири озунуп, бийлик башына келүүнү самайт.
Кырк урууну бир билектей бириктирип, көч башында турган акылман баатырдын артындагы мансап, бийлик, байлыкты бөлүштүрө албай, элди да бөлүп, жарып, кырк уруу кырк жакты карап, араздашуу күч алат. Уруулар өз ара салгылашып, эр бүлөлөр кырылып, калктын саны азаят. Ыркы, ынтымагы бузулган улуу элдин башына каран түн түшүп, сырттагы баскынчылар, кас-душмандары жеринен сүрүп, үркөрдөй эл тоо этектерин байырлайт. Жортуулчулук менен жан багып, башкалардын ырыскысын тартып жеп көнгөн эл айласы кетип, биринин малын бири чаап, уурулук кылып жашоо өткөрүп калган экен. Уурулук элдин канына сиңип, көнүмүш салтка айланып, генефондуна матрица катары кирет.
Дал ошол уурулук кылымдардан бери келип, азыркы цивилизация дооруна кирип келди. Көнгөн адат калбай, өнөкөткө айланып, оной оокатка ыкташып, жер иштетпей, техникага кызыкпай, башка улуттардын көзүн карап, оңой оокатка көнүп калган элдин аң-сезимин буруу кыйынчылык жаратты. Канчалык башына кыйынчылык түшсө дагы, түгөнгөн сайын түтөгөн эл болуп, көп улуттун арасында жоюлуп, жоголуп кетпей, мамлекеттүүлүгү сакталды. Канчалык оор мезгил баштан өтүп, кырылып жатса дагы, кудай колдогон түпкүлүктүү эл экен, ал эмес ал мамлекет Алланын амири менен көз карандысыздыкка ээ болду, Алланын жарыгы тийген эл экен, жердеген жери бейиштин төрүндөй, тоосу ажайып керемет, суусу таза, карагайы аска-зоосунда асман тиреп, ченебеген аркар-кулжасы оттоп жүрөт. Жер алдында алтын баштаган асыл таштары арбын, тоо чокуларында ыйык көлдөрү орун алган. А мүмкүн, бейиштин төрүндөй жерде жашаса, бул эл тирилигин кантип өткөрөр экен деп сынаган бейм, Жараткан.
Эл Жараткандын ишаратын жүрө-жүрө түшүнүп, жүрө-жүрө түзөлүп, далай азап-тозокту башынан өткөрүп, кырылып, жоюлуп, бөксөрүп-төгүлүп, изденип, иргелип олтуруп, мезгил сынынан өтүп, тарыхтын таразасына калчанып, өз журтуна келип, ак түспөл улуу элге баш калкалап, Кудай жок деген амирдин канатында жаркын келечекке умтулган заманга туш болушат.
Бирок, улуу ак эл түркөй, билимсиз, жортуулчулуктан башканы билбеген караңгы элдин кат-сабатын жоюп, билим берип, мектебин салып, маданиятка жетелеп, алдынкы цивилизацияга жеткирет. Дүйнөнү титиретип турган баягы империя да кулайт. Эл өз алдынча эгемендүүлүккө ээ болуп, падыша көтөрүп, өз жолун улантат. Бийлик менен саясат ыпылас нерсе экен, өлкөнүн баш мыйзамын кабыл алса дагы падышасы бийликтен кеткиси келбей, ал тургай үй-бүлөсү, жек-жааты кошо киришип, бийлик бутактарына илешип, кой десе болбой, башкара башташат.
Мамлекеттин байлыктарын ары тартып, бери тартып, талап-тоноп, мүлжүп, уурдаганга киришет. Көрсө, ата-бабасынын канында калган экен. Бирин кубаласа, экинчиси тыңчыкма ууру болот. Мурунку падышаларына сынтагып, “ууру” деген жаш падыша бийликке келип, ал да тигинин жолун кайталайт. Элдин күткөнү жакшы заман эле, үмүт эткени жаш падыша эле. Анын  котур ташын койнуна салып келгенин ким билсин.
Жаш падыша бийликке келери менен “тен салмактуу башкарып жатам, мыйзамдын чегинен чыкпагыла” деп элге жарыялайт. Бирок, ошол эле убакта көмүскөдөн ыпылас иштерин былгытат. Мурдагы падышалардан ашып түшүп, уурулукка колун матырат. Баарысын коркутуп-үркүтүп, көзүн май басып, өзүн түшпөс хан сезет. Уурулугу күн санап күчөйт. А бирок, өзүнө сыртынан чаң жугузбай, сөз жолотпой, жалпыга каарын төгүп, абсолюттук жеке башкарууга өтөт. Анан эли мурдагы падышалар жаманбы-жакшыбы демократиялуу болгонун түшүнөт. Ооба, бийликтин даамын татыган алар дагы кызматтан кеткиси келбей, күчтүүлөрдү басып, камап, набыт кылган жаратмандыктан алыс, чабал, ач көз бийлик болчу.
Жаш падыша дагы алардын таз кейпин кийип, чабал, ач көз, ойду-тоону сүйлөгөн, кызуу кандуу, убал-соопту ойлобогон, мамлекетти тоногон, мажирөө падыша болду. Саясий көз караштарга жакпаса зордук менен күч колдонуп, мыйзамсыз камакка алып турганы менен бөтөнчө айырмаланды. Кимдир бирөө оппозициялык маанайда сүйлөп койсо, “мамлекетке кол салганы жатат, куралданып жатыптыр, төңкөрүшкө камданып жатыптыр” деп жалаа жаап, репрессиядагыдай камакка алууга киришти. Жаратмандык жасаган иши көрүнбөйт, мамлекеттин казынасы бөксө, капчыгы жука бойдон. Каатчылык каптап, калың элинин сабыры суз, маанайы бөксө. Падышанын тегерегиндегилердин баары уурулук менен алектенип, өз көмөчүнө күл тартуу менен алек.
“Жаман элге, ууру падышабы?” Хан сарайда жалаң карт бөрү ууруга айланды. Мамлекет жакыр болгон үчүн эл ден соолугуна да кам көргөнгө чамасы жетпей калды. Ал эми улуттун саламаттыгын ууру бийлик ойлойбу? Жаш балдардын көбү аллергия, гепатит. Оору жашарды, илдет күчөдү. Келечек бүдөмүк. Келечекте эмне болорун эч ким айтып бере албайт, эч ким билбейт. Чындыкты көзгө сайып, жамы элге жеткирген менен бийлик үстүртөн басып, же бир маселени чечпейт. Улуттук телеканалдан кемчиликти айтып, көрсөткөндүн ордуна, тилекке каршы, дежур журналисттер кошоматчылык менен алек болуп, акенди таанытып, ит талагандай талайт. Ага кошулуп ууру чиновниктер падышага кошоматчы болушуп, менчик гезит ачтырып, бир беткей бийликти мактаган адатка айланды. Ал тургай телеканалдардын баары падышаны макташат, падышаны жакташат, аларга кошулуп, ууру чиновниктердин менчик гезиттери бирин-эки оппозицияга асылышат.
Азыркы убакта он, он бештей оппозиция маанайындагы активисттерден, коомдук лидерден коркуп, ошолор менен алаксыган падышага таң каласын. Оппозицияга көңүл бурбай, мамлекетти кризистен алып чыгуунун жолун издесе, баары кубанмак. Адамды куугунтуктаганга өтүп, камаганына маашырланган падышанын келечеги жок. Мындай кадам улуттук трагедияга алып барат десек жанылбайбыз.
Тарыхта биздин падышалардан бай, байлык чогулткан миллиардерлер болгон. Бирок, чыныгы дүйнөгө кеткенден кийин чогулткан дүйнөсү асманга сапырылган. Карт тарыхта мындай мисалдар арбын. Миллиардерлер бизнес чөйрөсүндө эмгектенип, миллиардды чогулткан. Ал эми биздин падышалар миллиардды мамлекеттин эсебинен, элдин ырыскысын жеп таап жатышкан  падышалар. Канчалаган кан төгүлүп жатат, согушу жок эле автоунаадан кырсыкка кабылып, өлүп жаткандар миңдеп саналат, сыртка жумуш издеп чыгып кеткен мигранттардын арасынан жылына 350 -400 зу өлүп груз 200 болуп келип жатат. Ал эми дарттын көбөйүшүнөн,  гепатит орусунан, рак илдетинен жана башка оорулардан дарыланганга акча каражаты жетишпегендиктен каза тапкандар миңдеп саналат.
Улам улам министрлерди алмаштырып, күч органынын жетекчилерин алмаштырып, далайына “генерал” деген наам берип, пенсияларын 50-60 миң сомдоп ай сайын чектеп, казынаны жукартты. Керек болсо, ушул генералдар падышага кошулуп уурулук кылгандар, кримчөйрөнү жаратып, аталык наамды алышкан эң ири кылмышкерлерге айланышты. Ошол эле убакта миңдеген пенсионерлер эки миң сомдон пенсия алышат, демек, калыстык да, адилеттик да бул падышалыкта жок.
Бул падыша да журт аталыктан алыстап, уурулук кесипти мыкты өздөштүрдү. Байыркы улуу каганат дагы ушундай уурулуктун кесепетинен жоюлуп, кырылган. Бийликтегилер өткөңдөрдүн жаңылыштыктарынан сабак алып, каталарын кайталабай, улуу улутту жер каратпай намыстанса кана. Байлык колдун кири, бир күнү баарыбыз тиги дүйнөгө кетебиз, падыша экен деп Алла аркы дүйнөдө колдоп, бейишине киргизбейт. Алла баарыбызга тең, ушуну унутушпаса уурулар.
Эсиңерге келгиле уурулар, мамлекеттин казынасын уурдап түгөтө албайсыңар, элдин каргышы жаман. Бийлик канчалык каарду болсо дагы адам баласы бары бир, бир жеринен жиреп чыгат, адам баласына боштондук керек, ырайымдуу бийликке умтулат эмеспи. Кудайдын да элдин убалы үчүн сурагы бар, ошону унутпагыла. Алла кабыл кылып койсо, бир күнү мурдагылардын таажысын кийип каласынар. Эгерде падыша жаратман болсо, эли күчтүү, билимдүү, маданияттуу, ден соолугу чың эл боло аларына шек жок. Чынчыл таза ой жаратман максатты алдыга койгон падыша, өз элине кастык кылбайт. Байыгандын дагы тартиби бар, барын эле алдай бербейт.
Качкынбек БУЛАТОВ, укук коргочу

– Улугбек мырза, айылыңызды эстегенде көз алдыңызга эмне тартылат? Жаштыгыңызды сагынасызбы?

– Бала кезди сагынбаган киши болбосо керек. Айылымды эстегенде, биринчи кезекте оюнга тойбогон бактылуу балалык күндөрүм көз алдыма тартылат. Анан албетте, апамды эстейм. Анткени атам партиялык кызматкер болгондуктан, эрте менен биз тура электе жумушка кетип, биз уктаганда келчү. Ошондуктан бизди көбүнчөсү апам тарбиялап өстүрдү. Биздин айылдын бир жагынан Жазы дарыясы, экинчи жагынан чоң арыкта боз ала суу агып өтчү. Жайдын күнү колубуз бошой калса эле дайрага түшкөнгө шашылчубуз. Ага жетпей калсак, бозала болуп аккан арыктагы сууга түшчүбүз. Токторбай деген досум экөөбүз үйдүн артында аккан арыктагы сууну тазик менен тосуп алып, түшөөр элек. Бала болгондон кийин албетте шок болбой койбойсуң. Достор менен ар кандай оюндарды ойночубуз. Чачым сары болгондуктан, досторум «Иван, орус» деп айтышчу. Атам маңдайыма көкүл коюп койчу. Ошондон улам балдар менен ойногондо көбүнчөсү орустун ролунда болчумун. Кийин Воронежде бир жыл окуган соң, аба алмашканынанбы билбейм, чачымдын өңү өзгөрүлүп кетти. Биринчи курсту бүтүп айылга келсем, улуу агам «чачыңды боетуп алдыңбы?» деп аябай шылдыңдаганы эсимде.

– Мектепти жакшы окусаңыз керек?

– Мектепти жакшы окудум, 1-классымдан баштап, бүткөнгө чейин класском болдум. Мугалимдер Ормоновдордун үй-бүлөсү деп жакшы көрүшчү, сыйлашчу. Анткени, баарыбыз жакшы окучубуз. Ата-энебиз баарыбыздын жогорку билим алуубузга мүмкүнчүлүк түзүп берди.

– «Ата-энемди сыйлап-урматтап, каалаган нерселерин алып бере албай калдым» – деп өкүнгөнүңүз бар эле. Ата-энеңиздин көзү эрте өттү беле? Өкүнүчүңүздү эмне менен толуктап келесиз?

– Апам 1989-жылы 59 жашында, атам 1990-жылы 63 жашында өтүп кетти. Экөө 8 баланы чоңойтуп өстүрүп, эрезеге жеткирип, сый-урматыбызды көрөөр маалда өтүп кетишти. Мен аларга эч нерсе кыла албаганыма өкүнөм. Атамдын көзү тирүүсүндө эч нерсе кыла албасам да, 2003-жылдан бери атамдын атындагы спорттун 6 түрү боюнча райондук спартакиаданы 1-2-майда бир туугандарым менен өткөрүп турабыз. Ошол жерде куран окутулат. 2001-жылдан бери өзүм окуган мектептин ар бир классындагы жакшы окуган окуучусуна жана мугалимине атамдын атындагы стипендия берип келем.

– Сиздин кесип тандооңузга эмне түрткү болду? Негизи кайсы кесиптин ээси болгуңуз келчү эле?

– Атам өмүр бою жер менен иштегендиктен, бизге «жер адамды алдабайт, жер менен иштегиле, жер адиси болгула» деп көп айтчу. Ошондон улам мен окууну бүтүп, Киевдеги айыл чарба академиясына тапшырып, бирок өтпөй калдым. Кийинки жылы Таш-Көмүрдөгү азыркы кристалл заводу курула баштап, ага инженерлерди даярдоо планы боюнча 8 бала Воронеждеги Политехникалык институттун физика-технология факультетине тапшырдык. Ошол сегиз баладан экөөбүз гана окууну бүтүрдүк. Менин окууну таштабай бүтүргөнүмө намыскөйлүк себеп болгон, анткени «баланчанын баласы окуй албай кайтып келиптир» деген сөздү угуу мен үчүн өлүмдөн да катуу болчу. Окууну бүтүп келгенде курулуп жаткан завод бүтпөй калып, Фрунзе шаарындагы прибор куруучу цехке (азыркы «Дастан» заводу) жиберишти. Ал жерге мастер болуп жумушка кирип, 1986-жылдан 2005-жылга чейин, тактап айтканда, 19 жыл иштедим.

– Жубайыныздын кайсыл сапатын тандап үйлөндүңүз эле? Кичи мамлекетиңиз тууралуу да айтып өтсөңүз?

-Адам жакшы көрүп калганда эч нерсени карабайт. Сүйүү адамдын сапатын тандабайт. Жубайым менен Воронеж шаарында окуп жүргөндө таанышып, мен окууну аяктаганда, ал окуусун бүтүрбөй эле мени менен баса берген. Кийин соода боюнча окууну бүттү. Учурда жеке ишкерлик менен алектенет. Алгач ал мени менен таанышканда, атын Гуля деп таанышкан болчу. Көрсө аты Базаргүл экен, аны үйлөнгөндөн кийин билдим. Таенебиздин аты да Базаргүл болчу. Эки уул, эки кызды тарбиялап өстүрдүк. Кудайга шүгүр, балдарым өз жолдорун таап калды. Беш неберенин чоң атасымын.

– Москва деле бир күндө курулбагандай эле, сиз да оңой жол менен эле бутуңузга туруп калбасаңыз керек. Кандай кыйынчылыктарды баштан өткөрдүңүз?

– Турмуш деген турмуш экен, ар кандай өйдө-ылдыйлар болуп турат. Мен 86-жылдан 1999-жылга чейин үй-бүлөлүүлөрдүн жатаканасында жашадым. Алгач бир бөлмөлүү, балдарым чоңоюп калганда эки бөлмөлүүдө жашадым. Бир жолу жумуштан келсем, келинчегим ыйлап отуруптур. «Эмне болду?» десем, «Кошунабыз пияз менен эле макарон жей бересиңерби деп айтты» дейт. Келинчегим эки бала менен үйдө отурчу. Мен заводдо начальниктин орун басары элем, 170 рубль айлык алчумун. Албетте, 170 рубль менен бир үй-бүлөнү багыш кыйын болчу. Ошондой убактарды баштан кечирдик, Кудайга шүгүр, баары акырындык менен ордуна келди. Кээде келинчегим аша чаап баратканда «Ай пияз менен макарон жеген күндөрүңдү унутпасаңчы» деп айтып калам.

– Чейрек кылымга жакын өндүрүштө иштеп, айлыгыңыз аз болсо, бутуңузга кантип турдуңуз?

– 1996-жылы заводду Табалдиев Султан деген киши жетектеп калды. Ал келип, «Жумушчулар өз убагында айлык алсын. Ал эми башкы дирекция менен башкармалык товар сатылып, кассага акча түшкөндөн кийин алат. Кассага бир сом түшсө, анын бир тыйыны жетекчиликке берилсин» деп жаңы ыкманы сунуштады. Баары аны колдоп, жаңы ыкма менен иштей баштадык. Товар сатылбаса, жетекчиликке айлык жок. Чуркап жүрүп 500-700 сом айлык алабыз. 97-жылдын аягында Индия менен контракт түздүк. 98-жылдын башында кассага чоң суммадагы акча келип түштү. Бир күнү бугалтер 250 миң сом айлык чыкты деген эсеп баракчасын көрсөтөт. Ошол мезгилде доллардын курсу 20 болсо керек эле. 12 жарым миң доллар айлык. Таң калганымдан Табалдиевге барып «Мындай көп акчаны кантип алабыз?» десем, «Сен 500 сом айлык алып жатканыңда бирөө эмнеге аз алып жатасың деп сурадыбы. Биз уурдаган жокпуз, чогулуштун чечими бар. Акчаны түшүрдүк, контрактты алып келдик. Элдердин айлыктары да көтөрүлдү. Бар дагы, кассадан ал» деп койду. Анан ошол айлыгымды алып, 98-жылы 4 жарым миң долларга немецтердин үйүн сатып алып, оңдоп- түзөп, 1999-жылы көчүп кирдим.

– Саясатка аралашканыңызга өкүнбөйсүзбү?

-Кээде саясатта өкүнгөн учурлар болот. Кээде тескерисинче, сыймыктанган учурлар кездешет. Кээде эмне үчүн колдон келсе кылбашыбыз керек деген патриоттук сезимдер ойгонот. Саясатка бир киргенден кийин кете албайсың. «Мен саясаттан кеттим» деген кишилерге ишенбейм. Алар бир аралаштыбы, кете албайт. Ички дүйнөң макул болбогон чечимдерди кабыл алганда, өкүнүү сезими пайда болбой койбойт.

– Пара алып көрдүңүз беле?

-Заводдо иштеп жүргөндө алгам. Бирок мен көбүнчө алгандан мурун берип жүрүп иштедим. Анда негизги пара спирт болчу. Цехтин начальниги болуп жүргөндө, план аткарыш үчүн кээде ушундай бир деталь жетпей калат. Барсаң токарь «менин жумуш убактым бүттү, кетем» дейт, жумушту бүтүрүш үчүн спирт  алып барып берем. Мындайча айтканда, спирт валюта болчу. Анткени алардын айлык акысы көп, акчаны алчу эмес. Ошондуктан спирт берип, жумуштарды бүтүрчүмүн.

– Өзүңүздү сулуумун деп эсептейсизби?

– Өзүн жаманмын деп ким эсептейт экен, айткылачы. Бул боюнча бир окуяны айтып берейин. 2005-жылы депутаттыкка даярданып, фотосалонго буюртма берип, ар кандай болуп сүрөткө түшүп кеттим. Эртеси күнү калпак кийип салонго келсем, ошол жерде иштеген кыз «Байке, сизди калпакчан тартайынчы» деп калды. Макул болуп, түшүп бердим. Эртеси келсем, ошол кыз «Байке, менин сизге кеңешим- калпакчан сүрөтүңүздү чыгарыңыз» дейт, карасам калпак менен жакшынакай чыгып калыптырмын. Анда азыркыдай толук эмес болчумун. Ошону менен чоң банерден баштап календарга чейин калпакчан сүрөтүм кетти. Ошондо бир округдан 5 киши ат салышкан элек. Талапкерлердин бирөөсү бир айылдын элине чай берип, үгүттөгүлө деп досу менен аялынан суранат. Конокторду сыйлап бүтүп келсе, досунун аялы отуруп алып «Ормоновду шайлап койгулачы» деп атыптыр. Анан «Ай, сен эмне муну шайла деп жатасың» десе, кичине ичип алган неме «А-ай аяш, сен өзүңдүн өңүңдү карасаңчы» деп айтыптыр. Шайлоодо калпак көп роль ойногон.

– Сизге «Байлык менен бийликтин бирөөсүн танда деген шарт болсо, кайсынысын тандайт элеңиз?

– Мындай нерсе негизи болбойт. Менде баары бар. Адам өзү иштеп таап, өзү ийгиликке жетишиши керек. Мен элестетип жатам, оң жагыңда бир чемодан акча, сол жагыңда кресло. Мына ошондой шарт болсо, азыркы жаштар байлыкты тандайт.

Булак: “ПолитКлиника”

Аксы районунун Ак-Жол айыл аймагынын Эчкилүү-Сай айылында 20-июнь күнү таңга маал жер көчкү жүрдү. Бул тууралуу Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин басма сөз кызматы билдирди.

Маалыматка караганда жер көчкүнүн кесепетинен бир сарай жана бир үйдүн бакчасы зыян тартты. Адам өмүрүнө зыян келген эмес. Азыр аймактык жарандык коргонуу комиссиясы кырсык болгон жерге бара жатышат.

Кыргызстанда жаңы бир реформалык кадам башталды дегиче, ал сөзсүз чоң чуу менен коштолот. Былтыр жарандарды жалпы биометрикалык каттоого алуу жараяны башталганда коомчулукта “тоталдык контролго түшүп калабыз” деген чочулоо пайда болуп, мамлекет менен элдин ортосунда ажырым пайда болуп барып басылган. Быйыл болсо жаңы бериле турган ошол биометрикалык паспорттордо жарандардын улуту, үй-бүлөлүк абалы жана жашаган дареги көрсөтүлбөй турганы ачыкка чыкты. Бирок бул биометрикалык каттоого алууга караганда алда канча маанилүү, олуттуу маселе эмеспи. Анткени…

Паспорт деген бул кайсы бир өлкөнүн жаранынын өздүгүн аныктай турган негизги бетине кармаган документи. Паспорту жок адам ал өлкөнүн жараны эмес, жөн эле бир селсаяктын кебетесиндеги мусапырды элестетет. Эгер паспорт болбосо, ал жаран башка турмушка керектүү документтерди да ала албайт. Демек паспорт бул ар бир жарандын туулгандан көз жумганга чейинки колдоно турган эң маанилүү, эң керектүү, эң сыйлуу документи. Андыктан ага жарандын ким экени, ата-теги, улуту, жашаган жери, туулган датасы толугу менен жазылышы бул эл аралык ченем болуп келген. Бирок техниканын өнүгүшү менен бирге жарандарды каттоо, текшерүү электрондук маалыматтык техникалар менен жөндөлгөндүгүнө таянуу менен кайсы бир өлкөлөр паспортун айрым графаларын алып салышкан. Мисалы, алыс барбайлы, коңшубуз Казакстан. Ушундан уламбы, Кыргызстандын мамлекеттик каттоо кызматы да жарандарга жаңы бериле турган биометрикалык паспортко жарандын кайсы улуттан экендиги, никесинин бары-жоктугу, жашаган дареги тууралуу маалыматтар жок болоорун айтып чыкты.

Албетте бул маалыматтык технологиянын өнүгүп, электрондук каттоого алуу, электрондук текшерүүгө дүйнө өтүп жаткан маалда заман талабына ылайыкталган болушу толук мүмкүн. Бирок бул маселенин экинчи жагы, келечекте улуттун идентификациялык өзгөчөлүгүнө доо кетүү коркунучунун бардыгында. Айрыкча бизге, кыргыздарга окшогон аз сандуу улуттар үчүн. Себеби биздин Кыргызстандын калкы болгону 6 миллионду түзгөнүз менен анын ичинен мамлекеттин негизги титулдук кыргыз улуту болгону 4 миллиондон кичине ашыгыраак. Калганын 40ка чукул майда улуттун өкүлдөрү түзүп турат. Ошол эле маалда капталыбызда 1, 5 миллиард кытай улуту босогобузду аттап келчүдөй ахыбалда турат. Дүйнөдөгү ааламдашуу процессинин кандай тездик менен алдыга жылып бара жатканына күбө болуп туруп, кыргыз бийлигинин келечек паспортко улуту тууралуу графаны алып салып жатканы бери дегенде кайдигерлик, ары кеткенде улутка душман чыгуу болуп саналат.

Эми элестетип көргүлө, эртеңден тарта өлкө жарандары жапырт паспортторун алмаштырып кирди дейли. Арасында уйгуру, дунганы, өзбеги, тажиги, корейи, кытайы, индусу, түркү, казагы, калмагы баары тең эле “кыргызстандык” деген шарт-наамага ээ болуп, улуту ким экени жашыруун бойдон, белгисиз калган болот. Анан? Бул сырттан карап турган Кыргызстанга көзү кызарган өлкөлөр үчүн талканды майга маштап колуна салгандай эле жагымдуу көрүнүш болуп чыга келет. Экономикалык жактан чабал, социалдык камкордукка муктаж болуп, өп-чап жашаган биздин жарандар менен алака-катышы күчөп турган кытайлар, Каримовдун кандуу режиминен кагжырап бүткөн өзбектер Кыргызстанга жапырт көчүп келип, коррупциялык жолдор менен Кыргызстандын жараны болуп албайт деп Тайырбек Сарпашев кепилдик бере алабы?! Албетте жок. Бул маселенин бир жагы.

Экинчи жагынан алганда, мейли сырттан массалык түрдө көчүп келип жайгашууга мүмкүнчүлүк берген жокпуз дейли. Бирок өлкө жарандарынын кимиси-ким экенин, тек-жайы кандай экенин, кыргызга күйгөндөр экенин же эркиндикти сүйгөндөр экенин көзөмөлгө алып туруу керек го?! Же илгери Курманбек Бакиевдин учурунда Бишкектин борбордук аянтына калмак баатырларынын эстелигин кыдыракей коюп жибергендей болуп, Кыргызстанды аргындашкан ар улуттун өкүлдөрү башкарып бийлик жүргүзүп калса мейлиби?!

Андыктан кыргыз бийлиги титулдук улуттун келечегин, ата-бабабыздын канына жуулуп сактап келген Кыргызстандын бүтүндүгү үчүн мындай опурталдуу кадамдан ниетин кайра артка тартууга тийиш. Жөнөкөй эле мисал, мамлекет өлкөдө кайсы улуттун саны канча, кандай шартта, эмне менен алек деген нерселерди билип, көзөмөлдөп турууга тийиш. Эгер мындай болбогон шартта, паспортко улуттун маанилүү болбогонуна карап, эртең жаңы төрөлгөн ымыркайды каттоого алып, ага күбөлүк берүү учурунда да “улуту” деген графа эч кандай мааниге ээ болбой, эне-аталар “туулгандыгы тууралуу күбөлүк эмес, мына менин паспортумда да улутум жазылган эмес, демек менин баламдын кайсы улуттан экендигинин силерге эмне кереги бар?! ” деп баш тартып кое алышат. Анда Кыргызстанда кыргыз улуту ар кошкон улуттун деңгээлине түшүп, улут өзүнүн өзгөчөлүгүн жоготуп, “америкалык” деген сыяктуу ар улуттун курамасынан келип чыккан эл болуп калабы?!

Ансыз деле биздин өлкөдө кыргыздардан башка улуттардын өкүлдөрү ашкере камкордукка алынып, эч ким аларды кодулабай, алды министр, арты депутат, ортосу сот-прокурорлукка жетип, толук кандуу жаран катары бирдей укук-милдеттер менен камкордукка жетип олтурушат. Ооба, паспорт деген бул кызматтык же айдоочулук күбөлүк эмес. Ал деген бир мамлекеттин стратегиялык маанидеги иш кагазы, жарандардын өздүгүн аныктоочу негизги документ. Демек паспорттун бетинен алакандай алты сөзгө орун табылбай калышы мүмкүн эмес!!!

Булак: “Фабула”

Улуу Ата Мекендик согушка аттанып, 1942-жылы каза болгондугу тууралуу кара кагаз келип, бирок кайсыл жерде көмүлгөнү дайынсыз болгон Мендеш Өмүралиевдин сөөгү бүгүн мекенине алынып келинди. Бул тууралуу Мурат Соорбеков соцтармактагы баракчасында жазды.

Европа комисссиясы “кара тизмеге” кирген чет элдик авиакомпаниялардын жаңыланган тизмесин расмий сайтына жарыялады. Кыргызстандагы авиакомпаниялар бул ирет да Европа чөлкөмүнө учууга уруксат берилбеген фирмалардын катарын толуктады.
Тизмеде дүйнөнүн булуң бурчундагы 200дөн ашуун авиакомпаниялар бар. Арасында 13ү Кыргызстанга таандык. Алар европалык талаптарга жооп бербегени үчүн “кара тизмеге” кирген.
Кыргызстандагы авиакомпаниялар 2006-жылдан бери ушул тизмеде. Өкмөт андан чыгуу жаатында бир катар аракеттерди көргөнү менен майнапсыз болуп келүүдө.
Булак: “Борбор Азия жаңылыктар кызматы”

18-июнда Чолпон-Ата шаарындагы Чыңгыз Айтматов атындагы «Рух-Ордо» маданий  борборунда Жогорку Кеӊеш менен КМШ ПАА тарабынан уюштурулуп, акыркы жылдары салттуу иш-чарага айланып бараткан «Шериктештик балдары» эл аралык маданий-агартуу форуму өттү. Бул тууралуу ЖКнын басма сөз кызматы билдирди.

Орусия, Казакстан, Тажикстан, Беларусь, Азербайджандан келген балдар катышкан иш чарага, Жогорку Кеӊештин төрагасы Чыныбай Турсунбеков жана КМШ ПАА Кеӊешинин Башкы катчысы Алексей Сергеев баш болгон КМШ өлкөлөрүнүн парламент мүчөлөрү келишти.

Аида Жеңишбековна, Сиз айткан сөздөр негизи идеалында туура, бирок ошол жаман жоруктарды баштап кеткен өзүңүз эмес белеңиз? Сиздин айыңыздан Акылбек Байсалов деген тажрыйбалуу врач өз жанын кыйып албады беле?! Канчалаган адамдарды эч далили жок камабадыңыз беле? Келдибековдун сотуна баштан-аяк катыштым, эптеп каралоо максатында чампалап жок материалдын баарын чаптап иш козгоп камаганыңызды унутуп койдуңузбу? Эми Сиз кызмат кылган бийлик жаныңызга күч келгенде мокочо көрүнүп калдыбы? Эгер агаңыздын тиешеси болбосо анда Камила деген аймончоктой кыздын өлүмүнүн негизги себепкери эмне үчүн табылбай келе жатат? Эми Сиз үчүн адам укугу, демократия, акыйкаттык деген сөздөр зарыл болуп калдыбы? Балким Урмат Аманбаева эжебизди ооруп жатканына карабай сот залынан камагандай кылып Сизди да эч нерсеңизге карабай парламенттин залынан камап көрбөйлүбү? Камчыбек Ташиевди сопсоо жеринен жинди деп жалган справка жазгандай кылып Сизге да Чым-Коргонго жолдомо берип көрбөйлүбү? Азиз Батукаевди чыгарганга жардам бергендей ыкма менен жолдошуңузга болушуп жатасызбы? Эгерде Сиздин жолдошуңуз мамлекеттик иште иштебесе, аялынын бийлиги аркылуу таасир жасабаса анда эч кандай кылмыш козголмок эмес. Убагында саясатта жүргөн бир нече депутаттардын өзүн камаганыңыз аз келгенсип, алардын атасынын, кызынын дүнүйөсүн камакка алганыңызды унутуп калдыңызбы? Ошонун айынан Ташболот Түлеев деген аксакал жүрөгү кармап каза тапканын унуттуңузбу? Данияр Нарымбаев экөөңөр улам Атамбаевге каттап жатып Ахматбек Келдибековго кылмыш ишин козгогонго добро алып, аны камаганыңызды унуттуңузбу? “Келдибековду кандай жол менен болсо да соттогула” деп сотторду коркутканыңызды унуттуңузбу? Келдибековдун кызматтык кабинетиндеги компьютерди алып ошол кездеги Башкы прокуратуранын Тергөө башкармалыгынын башчысы Кылычбек Арпачиев колдонуп, ал жердеги кызматтык электрондук кат алышууларда “Кандай жол менен болсо да Келдибековду түрмөдөн чыгарбаш керек” деп Арпачиевге буйрук берген кат жазышууларыңыз Келдибековдун архивинде сакталып турат азыркыга чейин.
Мунун баарын кайсы тешикке катабыз? Жашоо бумеранг окшойт Аида Жеңишбековна, менимче алаар жообуңуз али алдыда го дейм…
Адилет Айтикеев, журналист

Жума күнү, 17-июнда СДПК фракциясы Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөлүгүнө эч кимге белгисиз Адилет Сатыгуловдун талапкердигин көрсөттү. Адатта БШКнын мүчөлүгүнө ар түрдүү тармактардагы белгилүү инсандар көрсөтүлөт. Гуглдан андай ысымдагы ишмерди таппагандан кийин Атамбаевдин айланасындагы булактарыбызга кайрылсак.
– Ал Надиранын баласы, – дейт.
– Надира ким? – десек
– Надира Сатыгул кызы, Атамбаевдин Форумдагы секретаршасы…
Демек, келечектеги БШК мүчөсү Адилет Сатыгуловдун мекенибиз алдында сиңирген эмгеги – анын апасы Надира Сатыгул кызы Алмаз Атамбаевдин жеке менчик ишканасында секретарша болуп иштегендиги экен. Ийгиликтерди каалайбыз.
Булак:Кyrgyztoday.kg

Былтыр күздөгү парламенттик шайлоодо СДПК партиясынан депутаттыкка ат салышкан Рыскелди Момбеков өз кичи мекени Таластан аз добуш алып калгандан бери “Шоопур” деген каймана аты бар Алмаз Атамбаевдин мурунку шоопуру, азыркы кеңешчиси Икрамжан Илмияновдун балээсине калды. Качан болсо “кет, башкаларга орун бошот” деп турганы турган. Алтургай ооруканада жаткан Рыскелди Момбековго келип “азыр арыз жазып бер!” деп кыйнаганда жубайы менен олтурган Рыскелди “30-июнга чейин, сессия бүткөнчө коё тургула, анан кетейин” деп араң кутулуптур.
Рыскелди Момбеков парламенттин трибунасынан “Билебиз, баарыңар добуштарды арак менен акчага сатып алгансыңар! Эч кимиңер таза добуш жыйнаган жоксуңар!” деп ачууланганда кыязы Икрамжан Илмияновго кыйыта каяша айтып жатканы го.
2016-жылдын 4-октябрында өткөн парламенттик шайлоодо Талас облусу боюнча эң көп добушту Өмүрбек Бабановдун “Республика-Атажурт” партиясы алып, 1-орунга чыккан. Ал эми Алмаз Атамбаевдин СДПК партиясы административдик ресурстардын жардамы менен араң 4-орунга илинген. Муну уккан Атамбаев Таластыктарга тишин кайрап калган дешет.
Булак: Кyrgyztoday.kg

Жума күнү, 17-июнда Жогорку Кеңештин жаш депутаты Акылбек Жамангулов “Республика-Атажурт” фракциясынын жыйынында 2010-жылы 7-апрелден кийин мамлекеттин менчигине өткөн “Бишкек арак заводу” менен “БНК” заправкаларынын (Петрол групп) жеке менчикке сатылып кетишинин мыйзамдуулугун текшерүүнү УКМК, ИИМ жана Экономикалык кылмыштарга каршы күрөшүү кызматына тапшырууну талап кылды.
“Бишкек арак заводу” 2011-жылы көз карандысыз эксперттер тарабынан 133 миллион сомго бааланганына карабай СДПКчы депутат Чыныбай Турсунбековдун бир тууган кайниси Жумгал Давлетбековго 66 миллион сомго, тең жарым баасына сатылып кеткен. ММКларда бул операцияга Алмаз Атамбаев өзү бата бергени көп жазылды. Ошондуктан арак заводунун эмгек коллективинин арызы боюнча УКМК кылмыш ишин козгору менен бийлик ал ишти кайра токтотуп койгон. Көп өтпөй эле бул ишке ошол кездеги премьер-министр Өмүрбек Бабанов да аралашып калганын депутат Камчыбек Ташиев : “Бишкек арак заводун арзан сатып алыш үчүн Чыныбай Турсунбеков премьер-министр Өмүрбек Бабановго $300.000. пара берген”, деп парламентте айыптап чыккан. Бирок, Чыныбай Турсунбеков да, Өмүрбек Бабанов да Ташиевди сотко бере алышкан эмес.
“БНК” заправкаларын (Петрол групп) 2010-жылдагы мамлекеттик төңкөрүштөн кийин “Ата-Мекен” партиясы басып алып, атамекенчи депутат Сайдулла Нышановду директор кылып дайындап коюшкан. Ал эми Сайдулла Нышанов Максим Бакиевдин өнөктөшү Кайрат Курбановду өзүнө орун басар кылып алып, ага өзүнүн KG номурлуу кызматтык джип машинасын мингизип койгон. Акырында атамекенчилер Бишкектин 9 жеринде иштеп жаткан заправкалары, андан сырткары бир нече заправка салчу жер участоктору бар Петрол групп (БНК) компаниясын ошол эле Кайрат Курбановго 3 миллион долларга сатылды деп катташат. Ал эми Кайрат Курбанов ошол замат ал ишкананы “Роснефть” компаниясына 40 миллион долларга сатып жиберет. Айрымасы болгон 37 миллион доллар мамлекеттин чөнтөгүнө эмес кайсы чиновниктердин чөнтөгүнө түшүп калганын аныктоо оңой эле болучу, бирок бийлик бул коррупциялык факты боюнча козголгон кылмыш ишин да жаап салган.
Булак: Кyrgyztoday.kg

Камакта жаткан “Кыргызалтындын” мурдагы жетекчиси Дастан Сарыгуловдун абалы оор. Бул тууралуу анын жактоочусу А.Авазбеков билдирүү таратты.
Маалыматка караганда, 16-июнь күнү дарыгерлер Д.Сарыгуловдун ден-соолугун текшерип, анын эски дарттары козгогонун жана тез арада дарылоо керектигин айтышкан.
“Бирок УКМК бул маселе боюнча үн катпай жатат. Ошого байланыштуу мен атайын билдирүү жасап, Д.Сарыгуловдун өмүрүнө коркунуч жаралса УКМК жоопкерчиликтүү болорун айтууга аргасыз болдум”, – дейм А.Авазбеков.
Булак: Кyrgyztoday

Экс-башкы прокурор, учурдагы депутат Аида Салянова анын жакындарына жана өзүнө бийлик тараптан кысым болуп жатканы тууралуу Фейсбуктагы баракчасында жазды. Анын айтымында башкы прокурор болуп турган учурда арттырган душмандары, бүгүн баш көтөрүп, ага каршы иштерди башташыптыр.
“Убагында мен башкы прокурор болуп турганда азыркы ички иштер министрине кылмыш иши козголду эле. Балким бу дагы болсо ошонун кесепети. Коррупция менен күрөшөм деп жүрүп көп душман таптым. Меникиндей таасирлүү душмандар башка бир дагы адамда жок болсо керек. Анын кесепетин мен парламенттик ишмердүүлүгүмдө дагы байкайм.
Эгерде сен жумушуңа берилип иштесең, шантажга, коркутууларга моюн бербесең, сүйлөшүүлөргө барбасаң, тосколдуктарга карабай аруу тилек менен иштесең сенде кандайдыр бир кепилдик болуш керек да, сен калптын, көралбастыктын, ушактын курмандыгы болбошуң керек да деп ойлодум эле. Ачуу чындык… Бирок Кудайыман башка кепилдик болбойт экен.
Мен жолдошума ыраазымын. Менин айымдан саясаттын кир оюндарына аралаштырышып, канчалаган кыйынчылыкты башынан өткөрдү. Жолдошум чындап эле мыйзам бузууга барган болсо анда мага сунушталган жумушунун бирине бара бербейт белем… Кош бойлуу болуп турганда өзүмдүн кара жанымды аябайт белем. Жеткен уурулар, зөөкүрлөр баралбаган жамандыкка бийлик барып жатса, алар менен бир казанда кайнагым келген жок”, – дейт Аида Салянова.
Булак: Кyrgyztoday

Мурунку Коргоо министрлиги, Азыркы коргоо иштери боюнча Мамлекеттик комитеттин мурунку жетекчилерине карата үчүнчү кылмыш иши козголуп отурат. УКМКнын Коррупцияга каршы күрөшүү кызматы билдиргени боюнча, аталган министрлик менен «Аскер курулуш» мамлекеттик ишканасы Жалал-Абад облусуна ас­кер шаарчасын куруу боюнча 133 млн. 200 миңге жакын сом коротулат деп, 2013-жылы келишимге кол койгон. Кийин кандайдыр бир жолдор менен иштин көлөмү көбөйүп кеткенин белгилеп, «Аскер курулуш» министрлик менен дагы бир келишим түзгөн. Мунун айынан курулуштун сметасы негизсиз 221 млн. 100 миң сомго көбөйүп кеткен. Мына ошентип, ортодо ишти жасаган компанияга мыйзамсыз 219 млн. сомго жакын каражат которулганы аныкталган. Мында келишимде көрсөтүлгөндөн 107 млн. 325 миң сомдон ашуун каражат ашыкча которулуп, мамлекеттин бюджетине ири суммада зыян келгени белгиленет. Бул фактыга таянуу менен мурдагы министрлер Таалайбек Өмүралиев, Абибилла Кудайбердиев жана «Аскер курулуш» ишканасынын башкы директо­ру Куваныч Колхожоевге, министрликтин жооптуу кызматкерлерине карата «кызмат абалынан кыянаттык менен пайдалануу», «ишенип берилген мүлктү коромжу кылуу, өз пайдасына коротуу» беренелеринин негизинде үчүнчү кылмыш иши козголуп оту­рат. Биздин тышкы душмандарыбыздан коргой турчу офицерлерибиз ушинтип отурса, башкаларга ишенсе болобу деген суроо туулат. Аппетити акуланыкынан чоң мындай адамдарга Мамлекеттик маанилүү кызматтар кантип ишенип берилди экен? Буга чейин экс-министр Абибилла Кудайбердиев ушул маалыматтарды тараткандар менен соттошом таризинде бир опурулуп алды эле, эми үчүнчү кылмыш иши боюнча эмне деп жооп айтаар экен? Анткени, буга чейин Башкы прокуратура Өмүралиев министр болуп турган 2013-жылы «Аскер курулуш» мамлекеттик ишканасынан 5 млн. сомду, Абибилла Кудайбердиев баштаган кызмат адамдары 12 млн. сомду кымырып алганын жар салган. Же Абибилла мырза бет тырмарлык кылып, бул ишти дагы саясий куугунтукка оодара салуу аракетин көрөбү, байкап туралы.

Булак: “Де-факто”

Маалыматка караганда, мамлекеттик номуру № S8324 АХ  ВМW үлгүсүндөгү автоунаа толугу менен күйгөн. Ал эми мамлекеттик номуру В 8121 АҮ Хонда-Фит үлгүсүндөгү автоунаанын ээси жаракат алып, тез жардам алып кеткен.

Бүгүн, «Сентябрь» телеканалынын журналисттери Депутат Дастан Бекешовду маекке чакырса, ал келип дебаттагы атаандашы Мавлян Аскарбеков экендигин билип, эфирге катышпай кетип калгандыгын фейсбукка жазып чыгышкан.
Андагы маалыматка таянсак, буга чейин көзү азиздерге Дастан Бекешев жана дүлөйлөргө берилчү батир боюнча чыккан чырда Дастан Бекешовдун да аты аталган. Мындай чырга эмне үчүн Бекешовдун аты аталып жаткандыгын, тиешеси бар же жок экендигин билүү үчүн «Сентябрь» каналы депутатты чакырса, келип Мавлян Аскарбековду көрүп эфирге катышпай кетип калыптыр. Депутат эмнеден коркот, эмне үчүн мурунку принцибинен тайып жатат? Эгерде депутат өз оюн айтам десе, «Сентябрь» каналынын эшиги ар дайым ачык экендигин жазды.
Биз Дастан Бекешовго байланышып, анын пикирин уктук.
«Журналист мени чакырганда экөөбүз олтуруп алып, материалды жасайбыз, сиз ошол коом боюнча айтып бересиз. Ал жакта эмне көйгөй болуп жатат деген сыяктуу суроолорду беребиз дегенинен мен макул болдум. Биз «Сентябрь» каналынын редакциясына келгенде ал мага башкача айтып баштады. Ал Мавлян Аскарбековду чакырдык дискуссия болот деп айтты. Мен анын деңгээлине түшкүм келбей кетип калдым. Качкан жокмун, мен кимден коркуп, кимден качмак элем. «Сентябрь» каналы “Ата Мекендики” Мавлян Аскарбеков шайлоодо ошол жакта болгон, ошондуктан өздөрүн мактап жаза беришет да»- деп билдирди ал.
Булак:fakt.kg

Дин тутууну таңуулап, үйлөрдү кыдырып даават кылгандар эми жазага тартылышы мүмкүн. Мындай өзгөртүүлөр тиешелүү мыйзам долбооруна киргизилүүдө. Анда коркутуп-үркүтүү же психикага таасир этүү жолу менен динге үгүттөөгө тыюу салынат. Ошондой эле, диний көз караштарды жайылтуу атайын жайларда гана жүргүзүлөт.

Видео: ТРК НТС

Тажикстандын Эмгек кодексинин жаңы редакциясына ылайык, эми иш учурунда мас абалында болгон кызматкерди жумуштан кетирүүгө же ошол күнкү айлык акысын төлөбөй коюуга болот.
Парламент депутаттары билдиргендей, кызматкер ишке алагүү, баңгизат же псохотроптук каражат колдонгон абалда келип, медициналык текшерүүдөн баш тартса, иштен бошотулуп же ошол күнкү акысын албай калышы мүмкүн.
Эмгек, миграция жана калкты иш менен камсыздоо министрлиги маалымдагандай, долбоор өтө көлөмдүү даярдалган. Анда жеке ишкерлер, үй жумушчулары, сезон учурунда иштегендер, техникалык кызматкерлер, мамлекеттик жана мамлекеттик эмес кызматкерлер деген түшүнүктөр камтылган. Мындан тышкары, долбоордо журналисттер, спортчулар жана дыйкандар үчүн эмгек өргүү мөөнөттөрү да каралган. Мурда мындай жоболор жок эле.
Парламенттин төмөнкү палатасынын спикери Шукуржон Зухуров бул кодекс өлкөнүн иштеп жаткан жарандарынын укугун коргоого багытталганын кошумчалады.
Булак: “Борбор Азия жаңылыктар кызматы”

Президенттик аппараттын жетекчисинин орун басарынын рангында тышкы саясат бөлүмүнүн башчысы Сапар Исаков экинчи даражадагы «Манас» ордени менен сыйланды. Тишелүү жарлыкка Алмазбек Атамбаев кол койгонун президенттин маалымат кызматы билдирди.
Маалыматка ылайык, Исаковго бул мартабалуу сыйлык Кыргызстандын улуттук кызыкчылыктарын коргоого кошкон чоң салымы үчүн берилди.
Сапар Исаков 2010-жылдын 7-апрелине чейин ЦАРИнин жетекчиси Максим Бакиевдин да оң колу болуп, тышкы байланыштар бөлүмүн жетектеп жүргөн.

Ысык-Аталык УКТнын активдүү мүчөсү, «Дөө Чыңгыз» кай­мана аты бар Чыңгыз Жумагулов жакында камакка алынгандан бери ага-тууган, жердештери көтөрүлүп, анын боштондугу үчүн жол тосууга дейре бара тургандары кабарланды. Эгерде «Дөө Чыңгыздын» тарапташтары жол тосууга барышса, мыйзам чегинде аларга карата жаза колдонушаарын ИИМ алдыртан кабарлады. Кезегинде дал ушул «Дөө Чыңгызды» куралчан жоокерлери менен ИИМ алдындагы ГУБОПтун андагы күпүлдөгөн башчысы Рафик Мамбеталиев байлап кетүүгө барганда, тескерисинче, анын тарапташтары тарабынан талоонго алынып, ортого түшүп калганы, жаалданган элден араң, зорго чыгып, качканы жалганбы? Тартипти сактоону мындай кой, начальник өзү жалт бере безип жүрсө, анан кайдагы келечекке карай ишеним болот?

Булак: “Азия news”

Жалал-Абад шаардык ички иштер бөлүмү тарабынан коомдук коопсуздуктуу сактоо максатында шаар ичинде «Лөлү» профилактикалык рейди өткөрүлдү. Бул тууралуу облустук милициянын басма сөз кызматы билдирди.

Аталган рейд коомдук жайлардагы терс көрүнүштөрдү жоюу, эл арасында ыңгайсыз абалдарды жаратпоо максатын көздөйт. Рейддин жүрүшүндө көчөдө тилемчилик кылып жүргөн өспүрүм балдар жана алардын энелери кармалып, өздүгү такталгандан кийин тиешелүү чаралар көрүлдү.

Тилемчилик кылып жүргөн жарандар Ош шаарынан келгендиги аныкталып, алар шаардык милиция кызматкерлери тарабынан өз жерине жеткирилди.

Жогорку Кеӊештин КСДП фракциясында Кыргызстандын ЕАЭБ курамына кошулуусуна байланыштуу жаӊыдан иштелип чыккан «Темир жол транспорту жөнүндө» мыйзам долбоору каралды. Бул тууралуу ЖКнын басма сөз кызматы кабарлады.

Өкмөттүн берген маалыматына караганда, темир жол тууралуу улуттук мыйзамын ЕАЭБ шарттарына шайкеш келтирүү максатында, кыргыз тарап 24 айлык мөөнөт алган. Жалпысынан ЕАЭБ өлкөлөрүнүн мыйзамдарын КМШ ПАА тарабынан кабыл алынган “Темир жол транспорту жөнүндө” үлгү мыйзамдын талаптарына толук шайкеш келтирүү болжол менен 3-5 жылдын аралыгында ишке ашырылат.

Жыл сайын Россия менен Казакстандын аймагы аркылуу Кыргызстанга темир жол транспорту аркылуу 2,6 млн. тонна жүк ташылат. Ошондон улам, темир жол транзиттик каттамы жок, Белорусия-Россия-Казахстан-Кыргызстан темир жол коридорунун акыркы туюк участогу болгон Кыргызстан үчүн кыйла түйшүк жаралууда.

Мыйзам долбоорунда жаңы түшүнүктөр менен терминдерге түшүндүрмөлөр берилип, темир жол транспорту чөйрөсүндөгү мамлекеттик жөнгө салуу маселелери аныкталганы, экономикалык түзүүчүлөр жана тарифтик саясат, темир жол транспорту чөйрөсүндөгү коопсуздук маселелери камтылганы белгилүү болду. Андан сырткары, мыйзам долбоору кабыл алынса, бир катар укук ченемдик актылар иштелип чыкмакчы.

Талкуу жүрүшүндө фракция мүчөлөрү “Кыргыз темир жол” мамлекеттик ишканасынын, анын жетекчилеринин дарегине бир катар сын пикирлер айтылды. Алардын пикиринде, мамлекеттик ишкана өз деӊгээлинде иштей албай жатат. Ал эми анын жетекчилери тууралуу коомчулук арасында катуу сындар айтылууда.

Жыйынтыгында өкмөткө “Кыргыз темир жол” мамлекеттик ишканасында түзүлгөн башаламан абалды текшерип чыгып, тиешелүү чараларды көрүү менен, ишкананын ишин жөнгө салуу тапшырмасы берилди.