Кыргыз Республикасынын Президенти А.Ш.Атамбаевге, Талас облусунун жаштарынын атынан массалык-маалымат каражаттарынын  өкүлдөрүнө КАЙРЫЛУУ

Урматтуу Алмазбек Шаршенович! Сизге кайрылганыбыздын себеби, Улуттук Оппозициялык Кыймылдын Лидерлери Кубанычбек Кадыров, Бектур Асанов, Эрнест Карыбековтордун камака алынышын, биз жаштар, саясий куугунтук деп эсептейбиз. Сизге белгилүү болгондой, Кыргыз Республикасынын, Баш мыйзамынын талаптарына ылайык, ар бир жаран өз оюн айтууга укуктуу. Ар бир өнүккөн мамлекетте сөзсүз түрдө оппозиция болушу абзел, бул демократиянын белгиси.

Кубанычбек Кадыров жана башка оппозиция өкүлдөрү, бүгүнкү күндөгү мамлекетибиздеги болуп жаткан саясий кырдаалды, чындыкты айтып чыкканы үчүн, камакка алынып жатышат. Чынында эле, бүгүн мамлекетибиздеги кайсы тармагын албайлык, өнүгүү эмес, тескерисинче артка кетип жатканы абдан өкүнүчтүү, Сизге билинбегени менен, бүгүн карапайым эл, абдан эле кыйналып жатышат, өзгөчө электр энергиясына баалардын кымбатташы, социалдык төлөмдөр, анысы аз келегенсип эми, чек ара маселелери кооптуу жаратып, коомчулукту түйшүккө-дүрбөлөңгө салууда. Баса белгилеп айта кете турган болсок, учурунда Сиз дагы Бакиев бийлигине оппозиция болуп, каршы чыгып жүргөнсүз, ал күндөрдү Сиз эстен чыгарбашыңыз керек. Ал эми күндө КТРКдан көрсөтүп жаткан аудио жазууга коомчулук көп ишенбей, кооптонуп жатышканын айткыбыз келет.

Урматтуу Алмазбек Шаршенович! Биз Сизден Улуттук Оппозициялык Кыймылдын Лидерлери Кубанычбек Кадыров, Бектур Асанов, Эрнест Карыбековторго карата саясий куугунтукту токтотууну жана аларды камактан тез арада чыгарууну талап кылабыз. Бул саясий куугунтуктун арты жакшылык менен бүтпөөрүн эскертип айткыбыз келет. Эң негизгиси акаев, бакиевтердин тагдыры бизге сабак болушу керек.

 

УКМК башына Абдил Сегизбаев келгени айбаты катуу атайын кызматты сырттан келген кадр экендигине карабай жаңы сапаттарга көтөрүп жатканы, бу жагын тармактан түшүнүгү бар атайын генералдар да кыйытып жатышканы эмнени билдирет? Негизи Абдил мырза, жаңычылдыкка умтулган, кек сактоодон, ашкере душман болуудан бийик болгон сапаттарга ээ жаңы муундагы заманбап жетекчилердин бири. Аналитик катары да улуттук коопсуздукту камсыздоодо президентке чыныгы маалыматтарды жеткирип турганы жылуу пикирге арзып турган чагы. Сөздүн кыскасы, эки ирет атайын кызматты башкарса да артынан жылуу пикир ээрчите албаган Бусурманкул Таабалдиевге караганда, бу жаш жигит тармакты бир топ эле ийги келтиргени кубандырууда. Эми эскилердин “ыпыр-сыпырын” өзүнө сиңирбей, жакшы жактарга карап түздөнгөнү жакшы жөрөлгө эмей эмне?

Канжар Борпошов  

Булак: “АЗИЯnews”

 

Азырынча ушундай кептер тароодо. Бала күнүнөн тартып саясаттын миң түрлүү “оюн, интригаларынан” түшүнүгү терең Адил Турдукуловдун келечекте президенттик жарышка аттанаары тар чөйрөдө кызуу кепке айланууда. Кызыгы, чет жактагы тышкы күчтөр да каарманыбызга түз көз-карашта экендиги, булганбаган, анан калса, таза кадр экендигине токтолуп жатышканы чынбы? Бул эми азырынча күбүр-шыбыр кеп катары тароодо. А келечекте Адил мырза ажолук жарышка аттанса, эл жүгүн аркаласа неге болбосун? Жаштар жабыла колдоп, ага жол ачсак болот да, туурабы? Качанкыга чейин тээ Акаев, Бакиев доорунан берки жүздөрү жышылып, бүтүндөй өлкөбүздө эмес, кичи мекенинде кадыры жокторго тебелене беришибиз керек? Андан көрөкчө Адилдей жигиттерди колдоп алалы да.

Булак: “АЗИЯnews”

Саламатсыздарбы! Мурунку макалада “DVB-MRC технологиясы жөнүндө өзүнчө, кенен жазып берем” деп убада кылдым эле. Кызык болсо, көңүл бөлүңүз. Болушунча жөнөкөй тил менен түшүндүрөйүн.
Азыр биз санарип телеберүүсүнө өтпөдүкпү. Аны DVD (Digital Video Broadcast) дейт. Түрлөрү көп: DVB-Sи спутник, DVB-Cси кабель аркылуу, ал эми DVB-Tсы обо аркылуу таралат. Аналог болобу, санарип болобу, телекөрсөтүүнүн негизи бир: Бирөө кыймылдайт/сүйлөйт – калгандары көрөт/угат. Кесиптик чөйрөдө бул технологияны Broadcast (броадкаст) дейт, жөнөкөй тил менен бир жактуу маалымат таратуу. Ал эми DVB-MRC ошол броадкаст телекөрсөтүүгө кайтарым байланыш түзөт. Билермандар үчүн MRCси (Multiservice Return Channel), же мультикызматтык кайтарым байланыш. Азыр деле кайтарым байланыш бар: Студияга телефон чалып, же СМС жазсаңыз болот. Кемчилиги эмнеде? Миң адам бир убакта студияга телефон чала албайт, ал эми СМС жазыш үчүн уюлдук телефондон текст терип, СМС акысын төлөө керек. DVB-MRCде баары жөнөкөй, болгону колуңуздагы сыналгынын пультун алып, пикириңизге жараша кызыл, жашыл, сары же көк термесин басып коесуз. Колуңуздагы пультту карасаңыз, төрт түстүү термеси даяр турат, бирок, азырынча эч бир пайдасыз, колдонулбайт. Сиздин тандооңуз түз ободо иштетилип, жыйынтыгы дароо бүт теле-экрандарга чыгарылат. DVB-MRC бир көз ирмем убакытта миллиондогон пикирлерди кабыл ала берет. Тандоо жүргүзүү же пикир белгилөө үчүн эми телефон, интернет… Дегеле башка эч нерсенин кереги жок. Болгону пульттун бир термесин басып кою жетиштүү. Макул – жашыл терме, каршы – кызыл терме. Болду. Баардыгы бекер.
Кайтарым байланыш болсо эмне экен, эмне өзгөрөт? Көп нерсе түп тамырынан бери өзгөрөт. Азыр, мисалы, кайсы бир телеберүүнүн алып баруучусу, дегеле телеканал жамааты билбейт, дал ушул убакта, ушул берүүнү мына сиз көрүп жатасызбы, же жокпу. Андыктан, сиздин же башка көрармандын пикирин эске албайт, көнгөн броадкастын кыла берет. Ал эми кайтарым байланыш болсо, анда алардын колунда так маалымат болот, дал азыр, кайсы аймакта канча адам ушул берүүнү көрүп отурат? Канчасы жарнамалык тыныгуу учурунда башка каналга которулуп кетти, жана башка керектүү маалымат.
Ал да эмне?! Сыналгыдан кайсы бир саясатчы “кулак ушалап жатса”, көрүүчүлөр бир эле терме басуу менен өз оюн билдирип, эл пикири экранга чыкканда, тигинин оозу жабылат. Эл колдосо – жашыл, колдобосо – кызыл терме… Оңой эле.
Дагы бир мисал: Ала-Тоо программасынын (же башкасын, баары бир) жаңылыктарын көрүп отуруп, кайсы бир сюжет жакса, жашыл термени басып коесуз. Сиздики менен бирге башкалардын пикири да экранга чыгарылат. Ал да эмне, сиз кайсы бир берүүнү жактырып баа бергенде (азыркы жаштар “лайк” деп коет) социалдык тармактагы (мисалы, Фейсбуктагы) досторуңуздун сыналгысына маалымат келет:  “Үсөн досуңуз сизди Маданият телеканалында Сармерден берүүсүн көрүүгө чакырат” деп. Ушул эле лайктар аркылуу музыкалык каналдарда клиптердин рейтингин объективдүү аныктаса болот (азыр же үнү, же кебетеси жок бирөө кантип чартка чыкканын билбейсиң).
DVB-MRC аркылуу көңүл айныткан чуркама жарнаманы өчүрүп салса болот. Жакшы тасма көрүп отурсаң бирөө унаасын, бирөө торпогун сатат…
DVB-MRC аркылуу телекөрүүчүлөр бири-бири менен шахмат же шашке ойносо болот. Зериккенде нарындык аксакал таластык курдашы менен бир-эки ойноп, чер жазса сонун эмеспи!
Дагыбы? Сюжети өзгөрмө сериалдарды тартууласа болот. Мисалы, жомоктогудай махабат баяны… кокустан кырсык болчудай… сюжет курчуп баратат… Ой, ушул зөөкүр (терс каарман) азыр тиги ташка чалынып кетсе эле эки жаш бактылуу болчудай. Көрүүчүлөргө суроо берилет: “Дон Хуан аман калсынбы?”. Көрүүчүлөр пикир билдиргиче сюжет дагы курчуй берет. Экранда кайрымсыз статистика… 30 секунда калды… 5 секунда… Көрүүчүлөрдүн пикири менен Дон Хуан аман калды. Серия улап, сюжет андан ары өнүгүп баратат.  Дагы көп жолу көрүүчүлөрдүн пикири менен сюжет өзгөрүп отуруп, акыры мына, эртең үйлөнүү үлпөтү… Ой! Көрсө, чынында Габриэла Дон Карлосту сүйбөйт турбайбы, чыныгы сүйүүсү Дон Педро экен да! Аттиң ай, баягыда тиги зөөкүр ташка чалынбай эле Дон Карлосту токтотуп калганда… каап… Экранга маалымат келди: “Урматтуу көрүүчүлөр, эгер баягыда зөөкүр ташка чалынбаганда эмне болоорун көргүңөр келеби?”.  Ооба, ура-а!!! Кеттик анда, эски сериалдын жаңы баяны!
Ошентип, DVB-MRCде көрармандар эми телеберүүнүн активдүү катышуучусу болуп калат. Мындай нерсе бүгүнкү күндө дүйнөнүн бир да өлкөсүндө жок. Бул менин ойлоп табуум.
“DVB-MRC технологиясы менен демократияны жаңы деңгээлге көтөрсө болот” деп жаздым эле. Ооба. Бирок, азыр демократия алгач кантип башталып, бүгүн кантип өңү өчкөнү жөнүндө кыскача баяндап берейин.
Эл башкаруунун, бийликтир эки түрү бар: Авторитардык жана демократиялык. Биринчиси, түшүнүктүү, анда “ажо өзү билет, өтүгүн төргө илет, төңкөрүшсүз кетпейт”. Кеп демократия жөнүндө.
Алгач демократия элдин түздөн-түз катышуусу менен ишке ашырылчу. Бир уруу эли чогулуп, жалпыга маанилүү маселелерди ортого коюп, көпчүлүктүн чечими менен бир бүтүмгө келчү. Мындай башкаруу түздөн-түз демократия деп аталат. Кийин уруулар биригип, эл болду. Эми жалпы элдик маселелерди чечүү үчүн бүт элди бир күндө, бир жерге чогултуу мүмкүн болбой калды. Жол алыс, ар-кимдин өз түйшүгү бар дегендей. Ошондо өкүлчүлүк демократия пайда болду. Ар-бир уруу өз өкүлүн элдик курултайга жиберет. Ушундан баштап түздөн-түз демократия жок болду. Себеби, курултайга барып, өкүл кандай сөз айтат, кандай добуш берет, ага карапайым жаран түздөн-түз таасир эте албай калды. Түштөн кийин жемелегенде эмне пайда?!
Өсүп-өнүгүп отуруп, кез-кезде чогулган курултай туруктуу парламентке айланды. Мыйзамдын үстүнө жаңы мыйзам чыгара берип, өзүнө-өзү иш таап отуруп, өкүлчүлүк институту карапайым жарандардан, элден улам алыстай берди. Баягы өкүл эми очойгон депутат болуп калды. Эл өкүлү катары берилген даража эми көз арткыдай мансап болуп калды. Баягы элден шайланган өкүл эми өз элин, уруусун беш жылда бир эстесе эстейт, болбосо өз иши менен алек. Себеби, баягы эл азыр эми беш жылда бир күн керек болгон жөнөкөй эле бир шайлоочу болуп калды.
Мамлекет өрчүп, эл аралык соода, атаандашуу күчөдү. Алдыга ички жана сырткы саясат, өлкөнүн өнүгүү стратегиясы деген маселелер чыгат. Эл өкүлдөрүнүн бир тобу агрардык өнүгүү стратегиясын көздөсө, улутчулдук топ согушка даярдык үчүн каржылоо талап кылат, үчүнчү топ “асмандын башын сүйлөйт”. Ошентип, кайсы бир идеянын тегерегинде партиялар пайда болот. Карапайым эл баягыдай эле өз оокаты менен алек. Жаңы мыйзам чыгат: Эми эл өкүлдөрү партиялык тизме боюнча шайланат! Эми караңыз: Мурда уруу эли өз уулун/кызын “биздин кызыкчылыкты көздөйт” деп курултайга аттандырса, эми кайсы бир түшүнүксүз партиянын түшүнүксүз идеясын колдоп, өзү тааныбаган бирөөнү өкүл (депутат) кылып шайлоого мажбур болуп калды.
Ошентип, бүгүнкү күндө, бая эң башында айкын, объективдүү болгон түздөн-түз демократия беш жылда бир болуучу саясый мафиялардын бийлик үчүн күрөшүнө, шайлоо оюнуна айланды. Кызыктуу факт: Түздөн-түз демократия бүгүнкү күндө бир да мамлекетте калбады. Мыйзамдуу түрдө түздөн-түз демократия Швейцариянын тоолуу үч кантонунда (аймак) кана калды. Ал жердеги тоолуктар жылына бир жолу чогулуп, баардык көйгөйлөрдү жалпы чечишет. Эпилогу аянычтуу тарыхый экскурсия болду окшойт.
Үмүт үзбөгүлө, DVB-MRC технологиясы баштапкы түздөн-түз демократияны кайра жандандырууга мүмкүнчүлүк ачат. Себеби, азыркы технология менен элдин баарын бир жерге чогултуунун зарылчылыгы жок, ар-бир жаран маселени сыналгыдан көрүп, баамдап, өз пикирин үйүндө отуруп эле билдирсе болот. Кантип? ЭлДо тармагы аркылуу (ЭлДо – ЭЛ ДОбушу, же ЭЛектрондук ДОбуш).
Мындайча болот: Белгиленген убакта мамлекет жетекчиси теле аркылуу элге кайрылат. Маселе көтөрөт. “Мындай кылсак – жыйынтыгы тигиндей болчудай, дагы бир мүмкүнчүлүк бул – анда тиги жактан бул маселе болгону турат” деп элге маселенин баардык жагдайларын кеңири, так, жашырбай түшүндүрөт. “Кана, элим, оюң кандай?” деп кайрылат. Калың эл өз оюн ар-кимиси үйүндө отуруп эле пульт менен билдирет. Талкуу учурунда көп жолу пикир сурамжыланат. Статистика, элдин пикири байма-бай экранга чыгарылып турат. Керек болсо, “таластыктардын жалпы ою мындай, баткендиктердики мындай” деп, майда-чүйдөсүнө чейин так көрсөтсө болот. Жалпы эл көрөт, мындай талкууда ар-бир жаран өзүн ойлобой, элдин мүдөөсүн ойлогонду үйрөнөт. Бийликке элдин ишеними артат. Бара-бара эл бир бүтүмгө келет. “Кеңешип кескен бармак оорубайт” деп ушуну айт, оор чечим болсо да, ал элдин өзүнүн бирдиктүү чечими.
Ошентип, бара-бара эл агартуу, татаал маселерди кеңири түшүндүрүү аркылуу бийлик менен эл жакындашат, бая жоголгон түздөн-түз демократия кайтып келет.
Же, дагы бир мисал: Мыйзамга ылайык, ар бир мыйзам долбоору коомдук талкууга коюлат. Чынын айткылачы, кызыкчылыгы бар адамдарды эске албаганда, ошол мыйзам долбоорун ким көрөт бүгүн? Анан бир күнү эле “даңк” деп башка түшөт. ЭлДо менен кандай болот? Алгач мыйзам демилгечиси өз оюн ЭлДо ичинде ортого коет. Кана, эл жакшылары, пикириң кандай? Калың элдин колдоосун алган соң, демилгени парламентке чыгарат. Эми парламент колдобой көрсүн…
Керек болсо, эч кандай митинг, жол тосмою жок эле, сыналгы алдында жылуу-жумшак отуруп эле, калың эл бийликти кулатып салса деле болот. “Накта элдик бийлик” деп ушуну айт!
Жакшы бекен? Мен болушунча жөнөкөй түшүндүрүүгө аракет кылдым. Албетте, ЭлДону куруу үчүн көп аракет керек, техникалык татаал нерсе өзү. ЭлДону мамлекеттик башкаруу, мыйзам чыгаруу алкагында колдонуу үчүн азыркы мыйзамдарды өзгөртүү да керек. Оңой эмес.
Бирок, ушунун баарын кылсак, дүйнө боюнча чыныгы түздөн-түз демократияны кайра жандандырган биринчи мамлекет болобуз. Инновацияны келип бизден үйрөнүшөт. Эскерте кетейин, түздөн-түз демократия, ЭлДо деген технология бүгүн бир да мамлекетте жок.
ЭлДону куралыбы? Макул. Абактан чыгайын… Каржылоо маселесиби? Мамлекеттик бюджеттен бир да тыйын кереги жок. Эмне керек? Мээ керек, баш аман болсун. Көп эмгектенүү керек. Бийлик дайыны жок тийишпей, өз оокатымды өзүмө койсо эле болду.
Дагы эмне жөнүндө ой бөлүшөйүн? Жазгыла, сурагыла, ой бөлүшкүлө. Байланыш жактоочум Абаз Мамбетакунов аркылуу.
Алмаз Абеков
Булак: “АЗИЯnews”

Дал ушундай аталыштагы саясый күч жанданды. 12-апрель күнү А.Осмонов атындагы Улуттук китепканада коомдук, саясый күчтүн бет ачар салтанатынын ачылышы болуп өттү. Ачылыш аземди белгилүү саясый ишмер, экс-вице-премьер-министр, саясатта ар бир айткан пикирин аргумент менен негиздеп, өңгөлөрдөн өңчөй фактыларга таянуу менен өзгөчөлөнгөн айтылуу Бекболот Талгарбеков ачып, саясый күчтүн алдыдагы максат, тилек, план, стратегиялары менен тааныштырды. Аталган саясый күчтүн демилгечи тобу 9 адамдан турса, курамы коомдук негиздеги 105 депутаттан куралмай болууда. Демилгечи топто мамлекетчил инсан Бекболот Талгарбеков, Торобек Колубаев, бир кездери Аликбек Жекшенкулов түзгөн “Коомдук парламенттин” башында турган Абдыганы Эркебаев, ЖК депутаты Кубанычбек Жумалиев, экс-губернаторлор Болоткан Кумаров менен Мамасадык Бакиров, Афган согушунун ардагери, полковник Александр Гусев, Бишкек шаардык сотунун экс-төрагасы Марат Султанов, дипломат Эсен Салиев сындуу мурда-кийинки чиновниктер армиясынан куралды. Коомдук негиздеги депутаттардын тандоо принциптери мамлекеттик бийликке да, оппозицияга да көз карандысыз, мамлекетчил позициясы бар, артында коррупциялык, криминалдык “калбырлары” жок, анык мыйзамдуулуктун үстөмдүгү менен иштеген эл өкүлдөр институтун түзүүнү максат кылышууда. Негизги максат, өлкөдөгү саясый, оор социалдык-экономикалык абалды, элдин мүдөө-көйгөйлөрүн талкууга алып, түзүлгөн оор шарттардан чыгуу, аны чечүү жолдорун сунуштоо багытында иш алып барууну көздөшөт.

Саясый күчтүн тушоо кесүү салтанатында Бекболот Талгарбеков алдыдагы пландар менен алыс-жакындан келишкен делегаттарды, журналисттерди тааныштырды. Эмки кадам саясый институт болуу алдында турган “Элдик парламент” коомдук бирикмесинин устав, жоболорун бекитүү, 19-апрель күнү ММК үчүн атайын пресс-конференция өткөрүүнү пландашууда. Ал эми 26-апрелде региондордон келишкен жактоочулардын алгачкы жыйыны өтмөй болду.

Эмненин болбосун “туулганына эмес, турарына сүйүн” деген кеп бар го. “Элдик парламент” аталышындагы саясый күчтүн өлкөбүздү оор шарттардан алып чыга турган идеяларды сунуштаарын, бийлик менен оппозиция сындуу негизсиз тиреш, ит жыгылыш сыяктуу ыплас жолдо караламай өнөктүгүнөн бийик болуп, жаңы саясый маданиятты, саясый жаратмандыкты, күрөштүн цивилдүү ыкмаларын сунуштаарына ишене туралы. Башкасынан мурун саясый майданда ымалашкан адамын сатып кетпей, туруктуулуктун бийик үлгүсүн көрсөткөн Бекболот Талгарбеков сындуу инсандар турганда бул күчтүн эртеңине ишеним артса болчудай.

Калыгул Бейшекеев        

Булак: “АЗИЯnews”

–Аликбек Жекшенкулович, бир топ теле-каналдар аркылуу Унгар-Тоо сиз тышкы иштер министри болуп турган кезде, Өзбекстанга өтүп кеткенби? Ушундай маанидеги маалыматтар  берилди. Буга сиз кандай түшүндүрмө бересиз?

–Буга таң калбаш керек. Себеби, мен акыркы эки-үч айда саясатка активдүү аралашып, азыркы бийлик тууралуу коомчулукка өз пикиримди, ар кандай сунуштарымды айтып, сындачу жерде сындап келатам. Мына ушунум бийликтеги кимдир бирөөлөргө жакпай калса керек. Ошон үчүн мага чабуул коюп, фактыларды бурмалап, мен тууралуу жалган маалыматтарды тарата башташты. Мени элге чыккынчы катары көрсөтүүгө аракет жасалууда. Өзүңөр билесиңер, мурдагы бийлик мени учурунда киши өлтүргүч, ууру кылган. Кийин бийлик “Мегакомго рейдерлик кылды” деп, жалаа жаап, “Юпи-гейтке” аралаштырып, террорист кылганы аракет жасады. Бирок, ал аракеттеринен эч натыйжа чыкпады, себеби, менин элдин алдында, Кудайдын алдында дагы абийирим таза. Мага коюлган күнөөлөр суу кечпеген, акылга сыйбас жалаа экенин убакыт көрсөттү. Азыркы бийлик мурдагы Бакиевдин катачылыктарын кайра кайталап, өздөрү эле уят болуп жатышат.

Ал эми Унгар-Тоо маселесине келсек, Унгар-тоо өкмөттүн канчалык сабатсыз экендигин көрсөттү. Бир эле маалыматты он түрдүү айтышып, акырында бизге шылташты. Кыргыз-өзбек чек ара маселесин чечүү үчүн өкмөттүн алдында атайын комиссия түзүлгөн. Анын башында Саламат Аламанов тажрыйбалуу, билимдүү адам турчу. Ошол киши болгону биргелешкен эки тараптуу комиссиянын номур 20- протоколуна кол койгон. Муну далилдеген документтер турат. Өзү деле маалымат берет болуш керек.

–Бирок, Саламат Аламанов болгону комиссиянын төрагасы да. Мындай документке кол койгон анын компетенциясына киреби?

–Бир нерсени туура түшүнгүлө, али Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосундагы чек ара маселеси чечиле элек. Анын ичинде Үнгар-Тоо да азырынча талаш аймак катары чечилбей турат. Бүгүнкү күнгө чейин кыргыз-өзбек чек арасы боюнча мамлекеттик келишимге кол коюла элек.

Билесиңер да, тышкы иштер министри болгону бир ведомствонун жетекчиси. Менин чек араны аныктоо боюнча укугум жок болчу, комиссия дагы мага баш ийген эмес. Тышкы иштер министрлиги тууралуу жобо бар. Азыркы бийликтегилер мага күнөө койгондун алдында, ошону окуп алышса болмок. Ал жерде тышкы иштер министрлиги мамлекеттик органдарга саясый, экономикалык, маданий, илимий жактардан жол ачып, эл аралык кызматташууга шарт түзүп берери так жазылып турат. Калган ишти алар өздөрү улантат. Мисалы, экономика, коопсуздук, чек ара, жол маселеси болобу, мунун баарысын алар өздөрүнчө башка мамлекеттердин өкүлдөрү менен сүйлөшөт. Билим берүү министри билим берүү министри менен, айыл чарба министри айыл чарба министри менен, чек арачы чек арачылар менен сүйлөшөт. Биз жогоруда айткандай, жол ачып, жакшы маанай, шарттарды гана түзүп беребиз.

2006-жылы тышкы иштер министрлиги күнү-түнү тыным албай иштеп, түштүктө жашаган кыргыз жарандарынын тагдырын ойлоп, кыргыз-өзбек мамилелерин оңдогонго аракет кылып, улуттун кызыкчылыгын көздөгөн келишимдерди даярдап берсе, бул чыккынчылыкка жатабы?

Кеп Бакиевде, Атамбаевде, же Жекшенкуловдо эмес. “Кыргыз-өзбек чек ара маселесин кантип чечебиз, эки элдин ортосунда канткенде жакшы мамилени түзөбүз?” деген суроо Кыргызстан эгемендүүлүк алгандан бери турат. Анткени, бирөөлөргө жагабы, жакпайбы, кыргыздар менен өзбектер кылымдардан бери ымалашып, кошуна жашап келген элдер. Тили, дини, дили, тамыры бир. Өзбекстан региондогу чоң мамлекеттердин бири. Ошондуктан, биз сөзсүз жалаң эле Өзбекстан эмес, Казакстан жана башка мамлекеттер менен тең укуктуу, эки тарапка тең пайдалуу тыгыз кызматташтык жүргүзүүгө тийишпиз. Фергана өрөөнүндө жакырчылык, криминал, наркотрафик, диний экстремизм, чек ара, суу-энергетика маселеси сыяктуу өтө татаал суроолор бар. Региондо кошуна жашаган үч мамлекет: Кыргызстан, Тажикстан, Өзбекстан бул маселелерди биргелешип, бири-бирибизди туура түшүнүү, колдоо менен чечпесек, келечегибиз кыйын болуп калышы мүмкүн. Ошон үчүн биз региондогу мамлекеттердин ортосунда мамилени жакшыртууга шарт түзүп бергенге максат коюп иштегенбиз.

—Анда, бул малымат жөн гана сизге каршы уюштурулган чагымбы?

–Бул жеке мага каршы багытталганга чагым болсо, эчтеке эмес эле. Биз саясатчы болгондон кийин баштан көп нерселерди өткөрүп, саясатты да, турмушту да баардык жагынан көргөнбүз.

Эң биринчи, бул каралоо материалдарды уюштургандар “кыргыз-өзбек маселесине чагым жасап албайбызбы?” деген мааниде ой жүгүртүш керек эле. Эмне себептен экенин түшүндүрүп берейин. Эгер кайсыл бир мамлекеттин жетекчисинин сүрөтүн көрсөтүп, эки мамлекеттин ортосундагы иш-чараны чагылдырып, ошол жанындагы кишилерге кандайдыр бир дооматтарды коюп, жаманатты кылса, анын эпкини ошол мамлекеттин жетекчисине да тийип калышы мүмкүн. Элчиликтер милдеттерине жараша республикада болуп жаткан саясый-экономикалык абалды, массалык маалымат каражаттарында жазылып жаткан материалдарды, коомдо кандай пикирлер түзүлүп жатканын өз өлкөлөрүнө кабарлап турушат. Анан элестетип көрсөңөр, Ташкентке “2006-жылы эки мамлекеттин ортосунда өткөн иш-чарага доомат коюп, шек келтирип жатат” деген маалымат жетсе, алар кандай ойлойт биздин мамлекет жөнүндө? Бул эмне, чагымчылдык эмеспи?

Мындай көрсөтүүлөр, ЖМКлар аркылуу жарыяланып жаткан тастыкталбаган маалыматтар, жанагындай эмоция менен сүйлөнгөн сөздөр эки тараптуу мамилеге терс таасир этиши мүмкүн. Акыл-эстүү саясатчы, жөнөкөй жаран деле мындайга жол бербеши шарт.

Эгер эки өлкөнүн лидерлери тил табыша алышпаса, эмне үчүн мындан карапайым калк жабыр тартышы керек? Эмне үчүн Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын тургундарынын көбүнчөсү иш жогунан, коопсуздук маселеси чечилбегенинен Россия, Казакстан, Түркия сыяктуу мамлекеттерде кыйналып жүрүшү керек? Бийлик ошону ойлобойбу?

Дагы бир жолу айтып коеюн, кыргыз-өзбек мамилесин оңдоп, өз ара жакшы  мамиле түзүп, кызматташууну бекемдеп, баардык маселелерди чогуу сүйлөшүп, тынчтык жол менен чечкенден башка жол жок.

Өзбекстан болобу, же Казакстан, Тажикстан, Кытай болобу, биз баардык кошуна мамлекеттер менен жакшы досчулук, кызматташуучулук мамиледе болууга тийишпиз, бул элибиздин тынчылыгы үчүн, мамлекеттин коопсуздугу үчүн, өнүгүү үчүн керек.

–Сиз бирөөнү жамандап, же жеке аброюна шек келтирсеңиз бир жөн эле. Оппозияга дагы кошулган жоксуз. Болгону өз оюңузду, позицияңызды өтө сылык, маданияттуу формада билдирип жатпайсызбы?

–Азыркы бийликтеги чиновниктердин саясый маданиятын, түшүнүгүнүн дэңгээлин коомубуз жакшы билет. Биздин коомубузда болуп жаткан саясый окуялардын эки себеби бар. Биринчиден, бийлик элди алаксытуу максатын коюп жаткандай көрүнөт. Дүйнөлүк саясаттын тарыхында ушундай тажрыйбалар бар. Бийликке келиш үчүн, же бийлигин сактап калыш үчүн ички душман издеп, коомду алек кылат, же болбосо башка мамлекетти тышкы душман катарында көрсөтөт. Мен бир эле мисал келтирейин. 1930-жылдары Германияда фашисттер бийликке келгенде, “экономикалык жакырчылыкка еврейлер күнөөлүү” деп, аларга чабуул жасаганын баарыбыз билебиз. Ошол кезде Геббелстин айткан сөзү бар: “Калп канчалык мокочо болсо, эл ошончолук ишенет”.

Биздин бийлик да ошондой ыкмаларга ооп бараткандай сезилет. Азыр өзүңөр көрүп турасыздар, элдин наараазычылыгы күчөп, мамлекеттин экономикалык абалы начарлап, криминал, коррупция күчөп, сот жана укук коргоо системасы адилеттүү иш көрсөтө албай жатат. Терроризм, экстремизм, коопсуздук маселеси андан да курч. Ошону баарысын сезип, биздин бийликтин айласы кетип, коомду алаксытуу иретинде ар кандай ыкмаларды пайдаланганга аракет жасагандай көрүнөт.

Азыркы бийлик ЖМКлардын көбүн көзөмөлгө алып алышкан, ошолор аркылуу оппозицияга, жактырбаган өз пикири бар саясатчыларга карата каралаган  материалдарды таратып жатышат. Бирок, алар унутуп калган го, биз 21-кылымда, дүйнөдө демократия, интернет өнүккөн мезгилде жашап жатабыз. Биздин коомдо адамдын укугун, абийирин, ар-намысын коргоо түшүнүгү өнүккөн.

Экинчи себеп, булар чындыкты, сын пикирин айткан кишини өздөрүнө душман көрүшөт экен. Айткан сындан туура жыйынтык чыгарып, жакшы, жаратуучулук иш жасагандын ордуна өч алууга өтүштү. Алар душман издеп, элдин эсебинен саясый оппонттерди жамандаган теле көрсөтүүлөрдү уюштургандын ордуна, “элдин турмушун кантип оңдойбуз, мамлекеттин коопсуздугун кантип бекемдейбиз, экономикалык кризистен кантип чыгабыз, адилеттүү сот системасын кантип түзөбүз?” деп ойлонуп, тиешелүү иш-аракеттерди жасашса болмок.

Анан калса, азыркы кээ бир чиновниктерде “эл билбейт, түшүнбөйт, кандай маалымат болбосун ишене берет” деген ой пайда болуптур. Бул туура эмес, биз алакандай элбиз, кимдин ким экенин эл билет. Ар бир саясатчынын тарыхын билет.

Мына, азыркы бийлик келгенине алты жыл болду. Эгер мен чындап эле элиме чыккынчылык кылып, туура эмес мыйзамсыз иштерди жасаган болсом, эчак эле казып чыгышмак. Коррупцияга аралашып, кээ бир кемчиликтерди кетирсем, мен өзүм деле башка чиновниктердей кысчу жеримди кысып, шүк отурмакмын. Мен болсо ар дайым элдин, мамлекетибиздин тагдырына күйүп-бышып, өз ойлорумду айтып жатам, мындан кийин да айта бермекчимин.

—Өткөн бийликтин тушунда коомдук парламент түзүп, оппозициянын башын бириктирип, камакка да отуруп чыктыңыз эле.

–Мен Бакиевдин курган криминалдык-үй-бүлөлүк башкаруу системасына, жалпы саясатына макул болбой, көп нерселерди, чыркыраган чындыкты бетине айтып, курултайларды уюштурганым үчүн мурдагы бийликке да жакпай калгам. Кандай кыйынчылыктарды башыман өткөзгөнүмдү өзүңөр билесиңер. Бирок, адам андай нерселерди бат унутат турбайбы. Булардын да көздөрүн май басып бараткан сыягы. Мактасаң — жагасың, жөн эле калыс сөзүңдү айтсаң — элге жаман көрсөтүп, душманга айлантып салганга аракет кылат экен.

Бакиевдин убагында Атамбаевди, Текебаевди, Исаковду, дегеле жалпы оппозиционерлерди ошол эле бийликке таандык “кара телеящиктер”, ЖМКлар аркылуу кандай гана жамандаган жок. Анын баарысы төгүндөлүп, эл ишенбей, тескерисинче, бийликке келишти го? Муну мага кара-пиар уюштурган шылуун чиновниктер унутпашы керек экенин эсине салып коёюн. Бирок, бир четинен мага бир жуманын ичинде күнүгө пиар жасап бергенине рахмат айтам, мени көчөдө таанып, учурашкан кишилер көбөйдү.

—Өзбекстанга таандык пансионаттар боюнча эмне дейсиз?

–Ал пансионаттарды эчак эле биздин мамлекетибизге мыйзамдаштырып алыш керек болчу. Бирок, эл аралык мамиледе кандай гана кадам болбосун, адегенде ойлонуп туруп, анан кадам жасаш керек да. Өзбек-кыргыз мамилеси ансыз деле татаалдашып турганда, аны ого бетер татаалдаштыруунун эмне кереги бар эле? Адегенде чоң маселе — чек ара маселесин чечип алыш керек болчу. Эки мамлекеттин ортосундагы мамилелер ичинде чоң жана кичинекей маселелери болот, ошол маселелер бири-бирине таасир этиши мүмкүн – бул эл аралык мамилелердин тартиби. Пансионаттар биздин жерде тургандан кийин аны каалаган учурда сүйлөшүү аркылуу чечип  алмакпыз. Макул, пансионаттарды алдык. “Туризм тармагында инвестицияларга жол тоспойбу?” деген суроону ойлонуш керек беле? Андан соң аларды ким иштетет? Өкмөт иштетеби, же коррупциялык схема менен бирөөлөргө сатылып кетеби? Андан ким утат? Эки тараптуу мамиле да бузулуп, инвестициялык абал дагы бузулуп, пансионаттын убайын да эл эмес, жеке бийликке жакын кишилер көрүп калышы мүмкүн.

–Маегибиздин  аягында сиздин кошумчалар сөзүңүз барбы?

–Жалган маалыматты таратуу бийликке аброй алып келбейт, ишенбестикти жаратат. Булар түшүнөбү, же түшүнбөйбү, бизге жасаган жамандыгы өздөрүнүн эле башына муш болуп тийет. Бул турмуштун мыйзамы. Муну мурдагы президенттердин тагдыры дагы далилдеди.

Мен бала кезимде, бир жолу үч-төрт бала көптөшүп, мени сабап салышты. Менин да жиним келип, “эртең досторумду чогултуп, өчүмдү алам” деп жатканымды апам угуп калып, айткан сөзү эсимден кетпейт. “Балам, бирөө сага таш ыргыткан сайын анын баарын чогулта берсең, өзүңө эле жаман, чөнтөгүн булганат, айрылат, оордук келип капа болосуң. Андан көрөкчө, сага ыртытылган ташты чогутпай талаага ыргытып сал. Ким күнөөлүү болсо, анын жазасын Кудай өзү берет” деген.

Мен мыйзамдуулукту сактап, тынч жүргөн адаммын, анткени, башыман көп нерсени өткөзүп, “элде тынчылык, мамлекетибизде адилеттүлүк, туруктуулук, өнүгүү болсун” дейм. Бирок, кээде “ала кушту атынан чакыра турган” кез болот. Ошон үчүн элге туура маалымат берип коюну эп көрдүм. Тарых ар бир адамга ким болбосун, бирдей сабак болуш керек. Түбөлүктүү эчтеке жок.

Керим МУРАС

Булак: “АЗИЯnews”

Биздин өлкөдөгү болуп жаткан окуяларга баам салган киши кызыктай эле атмосферага туш бо­лот. Чынчыл, таза адам күнөөлүү болуп чыгат же тескерисинче куйругунда шакмары шалдыраган адам министр болуп көзүнн жылтыратып отуруп калат. Буга Транспорт жана коммуникация министринин алдындагы жол чарба департаментинин жетек­чиси Замирбек Айдаровдун аталган мекемеге министр болуп дайындалышы эң сонун мисал боло алат. Анткени Балык-Корумду жолун куруу боюнча тендер чырынан Темир Сариев өкмөт башчылыктан, Аргынбек Малабаев министрликтен кетти. Бул ишке туздөн-түз тиешеси бар делгендерин бири Айдаров министр болуп келип жатат. Логика деген кайда? Уят да, ээ-эй. Оңолбой калды го… Эң кур деген Айдаровдун абийири ойгонгон жок.

Булак: “Фабула”

Жогорку Кеңештин мурдагы депутаты Карганбек Самаков депутат кезинде анын коомдук жардамчысы болуп, кийин Самаковдун үстүнөн кылмыш козголуп үй камагына алынганда анын душманы болуп чыга келген Нур­лан Асанов деген бар. Ошол Нурлан Асанов былтыртан бери жерге жетпей жүргөн адамдарды чогултуп жер алып берем деп тоодой убаданы берип, өкмөткө кайра-кайра кайрылып, Бишкектин жака белиндеги Кун-Туу жана Ново-Покровка аймагынан жер бөлдүрүп алуунун аракетин көрүп жатыптыр. Эгер Өкмөт жер бөлүп берип калса Нур­лан Асанов ал жерлерге түрк жана кытай инвесторлорунун жардамы менен көп кабаттуу үйлөрдү куруп, элди арзан үй менен камсыз кылат экен. Мына ушул талабын орундатыш үчүн Н. Асанов 16-апрель күнү шаардагы “Достук” паркына элди чогултуп, акция өткөрөөрү дагы маалым болду. Ал эми бизге жеткен дагы бир маалымат, Нурлан Асановдун артында Сулейман деген түрк бизнесмени турганы дагы кабарланды.

Булак: “Фабула”

Далай чууну жараткан айтылуу “Агропродпорациясын” жетектей коюп, арты таза эмес экени билинип кызматтан алынган Канатбек Ирсалиев учурда жеңден кончко куюлган шылуундугун далилдөөдө.

Бул жигит КСДПнын арыгын чабам деп катуу чамынып жүргөнүнө көп болду. 2010-жылдагы парламенттик шайлоонун алдында ошол кездеги башбакандын атын сатып, “партияга акча керек” деп казак бизнесмендеринен акча өндүргөнү айтылып жүрөт. Мындай “суу куйдулугун” ошол кезде Болот Отунбаев Атамбаевге билдирип айыбын ачып салат. Ачуусу келген Атамбаев “Агропродкорпорациясынан” алып ыргыттырат. Ошондон кийин социал-демократтардын “короосунан” алыс айдалган. Бирок алкынды самындай жылмышкан эргул былтыр парламенттик шайлоодо дагы КСДПга күйүккөнчө чуркады. Эми ошонусун милдет кылып, Россияга элчи болуп кет­кен Болот Отунбаевдин ордун ээлеп, КСДП партиясынын башкы штабын жетектемекчимин деп “Форум” имаратын сагалап жүрөт. Жек көрүндү болбой тынч отурайын дебеген немени КСДПчылардын көрөйүн деген көздөрү жок.

 

Булак: “Фабула”

Тендер чыры менен отставкага кеткен Темир Сариевдин ордуна 13-апрелде Ош облусунун мурдагы губернатору Сооронбай Жээнбеков Кыргызстан эгемендик алгандан кийинки 27-өкмөт башчы болуп шайланды. Жогорку Кеңештин депутаттарынын дээрлик баары колдоду. Жаңы түзүлгөн өкмөттүн курамында анчейин деле жаңылануу болгон жок. Болгону, биринчи вице-премьер министр Аалы Карашевдин ор­дуна Соцфонддун төрагасы Мухамметкалый Абылгазиев, Өкмөттүн аппарат жетекчиси Нурханбек Момуналиевдин ордуна Улуттук статистика комитетинин терагасы Акылбек Осмоналиев, ал эми транспорт жана байланыш министри Аргынбек Малабаевдин ордуна аталган министрликтин алдындагы Жол чарба департаментинин жетекчиси Замирбек Айдаров келди. Өкмөттүн курамы анчейин өзгөрбөгөнүн Сооронбай Жээнбеков жаңы министрлерди тандоого убакыт жок экени менен түшүндүрүп, азыркыларды эле ордунда калтыруу өтүнүчүн өзү келтиргенин айтты. Ошондой эле, эгер жакшы иштебей жаткандар болсо өкмөттүн курамын өзгөртүүгө мажбур болорун кошумчалады. Кийин дебей, азыр эле Билим берүү жана илим министри Элвира Сариева, Саламаттыкты сактоо министри Талант Батыралиевдерге окшогон илең-салаң иштегендерди дароо эле алмаштырып салса болмок. Кыйраткандарын көргөн жокпуз.

Булак: “Фабула”

Кылым чуусундай эле чурулдап аткан Тамчы-Чолпон-Ата-Корумду жолу дагы бир өкмөт башчыны ээрден шыпырса, дагы бир өкмөт башчы боло турган адамдын башын ачты. Бул эми мыйзам ченемдүү көрүнүш дейли. Бирок так ушул «сахналаштырылган оюндун» ди­рижеру болгон Аргынбек Малабаев деген министрибиздин жоопкерчилиги тууралу кандай чечим болоор экен? Ооба, Малабаев Сариевдин бет кабын сыйрып эрдик кылды дейли. Анысына баракелде! Бирок, капталдан качырып чыккан суроо туулат, бул эргул жол салуудагы иттикти эмнеге так ошол тендер өткөн маалда айтып чыккан эмес? Түштөн кийин «тескери ушатып» чыгуусуна эмне себеп болду? Жооп издеп көрөлүбү? Балким, аталган Кытайлык компаниядан «доля» алыш үчүн оозун учурунда эки колу менен басып, анан ортодон колуна эч нерсе тийбей калганда кошкон кошогубу? Эгер андай болсо Аргынбаев да кылмыштуу ишти, коррупциялык схеманы жаап-жашыргандыгы үчүн жоопко тартылышы керек да. Ырас, бул эргул дагы кызматтан четтеп, өз жазасын алышы керек. А балким Аргынбек мыр­занын «долясы» колуна тийгенде эмне болот эле? Жабылуу аяк бо­луп, баардык иш аргындашып эле жатып калмак беле? Аргынбаевич менен Аргынбек мырза жол бизнесинде «аргындаша» албай койгондугу үчүн ким жооп бериши керек? Албетте экөө тең.

Булак: “De-facto”

 

Бажы кызматында иштеген Нурбек Айбашов деген эрен бар экен. Алмазбек Атамбаевдин жандай көргөн сүймөнчүгү Болот Суйунбаевди уулуна өкүл ата коюп алып, асманга чыйт тукуруп жаткан чагы. Бул жи­гит Бакиевдин тушунда дагы Бажы кызматынын майлуу жеринде отурган экен. Азыр дагы майпаңдап кара кесек эт эмес май чайнайт экен. Айланасындагылар «көпкөндө да ушул Айбашев көптү. Эми көпкөнү качан көчүгүнөн чыгаар экен» дешти. Эч кимди теңине албай, эки сөзүнүн бири эле «мен бийлик менен бешмин» экен. Эми беш болсо беш болгондур, жок дегенде ошол Атамбаевди жаманатты кылбай мамлекет үчүн иштеп койсо ашыкча болбос эле да…

Булак: “Ачык саясат”

Башкы прокурор Индира Жолдубаева Жо­горку Кеңеште жылдык отчёт бергени келгенде, өлөт деп өлкөдөн алыс чыгарылган Азиз Батукаевдин темасы кайрадан козголду. Депутат Максат Сабировдун Батукаев тууралуу берген суроосуна жооп берип жатып Кыргызстандын башкы прокуратурасы Азиз Батукаевди өзүнүн Мекенине алып келүү тууралуу Россиялык кесиптештерине кайрылганын билдирди. Бирок, аны ким өлкөдөн чыгарганы тууралуу бир да жарытылуу жооп болгон жок. Жолдубаева дагы Батукаевдин “жактоочусу” ким болгонун, кимдин буйругу менен Чеченстанга жөнөтүлгөнүн бир жылдан бери таба албай жүрсө керек.

Булак: «Жаңы Ордо»

Бир жылга жетпеген Өкмөт башчы болгон Темир Сариевдин кызматтан кетишине чырлуу тендер себепкер болбогонун биздин эмес, орустун аналитиктери айтып чыгышты. Башкы маселе Кыргызстандын ЕАЭСке кирүү этабын жеткиликтүү аткарып берип, өз вазийпасынан кутулганы экен. Андан сырткары Темир Сариев Кытай менен жакшы мамиле түзүүгө аракет жасап, ал жакка иш сапар менен барып, газ түтүктөрүн Кыргызстан аркылуу өткөрүүгө макулдук бергени, кытай жарандарына виза режимин алып салуу маселеси козголгону жогор жакка жакпай калганы себеп болду де­ген пикирди орустар айтышыптыр. Бирок, Сариев премьер-министр болуп ишке киришкенде эле анын пиары президенттикине караганда алда канча күчтүү болуп кеткени да президентти тегеректеп жүргөндөргө жага бербей, терс таасирин тийгизгенин жокко чыгарууга болбойт. Кийинки жылы боло турган президенттик так талашка ажонун аты менен барам дегендер ушундан чоочушту.

Булак: «Жаңы Ордо»

Мурунку премьер-министр Амангелди Муралиевдин уулу Алтынбек Муралиев “шпиончулук” менен айыпталып, сот жообуна тартылып жаткан. Алтынбек сотто аны күнөөнү мойнуна алууга мажбурлашканын айтканын жактоочулары айтып чыгышты.

Кийинки соттук отурум 20-апрелде белгиленгенин, Муралиев өзүнүн күнөөсү жок экенин, коюлган айыптарды мойну­на албай турганын, тергөө тарабынан сотто бир дагы далилдер көрсөтүлбөгөнүн, мойнуна алган көрсөтмөнү ал басым болгондуктан алганын жактоочусу билдирди.

Демек, шпионду “шпион­дор” мажбурлап, кууратыптыр да. Алтынбек Му­ралиев Өкмөттүн эл аралык байланыштар бөлүмүн башкарып турганда чет өлкөлүк уюмдарга жашыруун сырды берип турган деп айыпталган.

Булак: «Жаңы Ордо»

Калкыбыз  азыр парламент десе жакшы кабыл албайт. Бул чындык. Ошондуктан  коомго башы көрүнгөн инсандарыбыз атайын мүчөлөрү 105 адамдан турган элдик парламент түзүп, атайын ачылышын жасашты.  Мына ошол элдик парламентке мүчө, азыркы  Жогорку Кеңештин депутаты Кубанычбек Жумалиевдин айткандарына ишенсек бул элдик парламент оппозицияга да бийликке да кошулбайт. Чыныгы  элдик парламент болот. Мүчөлөрүн карай келсек мурда кийин ар кандай кызматта иштеп келгендер. Мисалы Колубаев Төрөбай,  керек жарак корпорациясынын президенти,  Абдыганы Эркебаев  Улуттук Академиянын президенти,  Бекболот Талгарбеков, КРнын мурдагы вице премьер министри, Кубанычбек Жумалиев  ЖКнын депутаты,  Болоткан Кумаров  Чүй областынын мурдагы губернатору,  Александ Гусев, полковник, Мамасадык  Бакиров, Ош областынын мурдагы губернатору, Марат Султанов, Бишкек шаардык сотунун мурдагы Төрагасы. Мына ушул адамдар парламенттин ишинин башында туруп иш алып барышат. Ийгилик каалап коёлу.

 

Булак: “Жаңы ОРДО”

Мурдагы «арнамысчы», азыркы «сдпкчы» депутат Айнуру Алтыбаева «кызматтык батирден баш тартаарын коомчулукка жар салган эле. Көрсө де­путат айым элди алдаптыр.

Кызматтык батирди алып туруп, консультантына бе­рип коюптур. Бул айымды чынчыл, таза деп жүргөн элек. Көрсө ал деле адамдык сапаттан алыста калган тура. Башканы алдаса да шайлоочуларын алдабай эле койсо болмок экен.

Эми ага эл ишенбей калды. Аттиң, бир кичинекей көрпенделиктин айынан абийирин төгүп алганын карасаңыз…

 

Булак: “Ачык саясат”

Бүгүнкү күндө  биздин  Кыргызстанда  бийлик абдан чоң кризиске учурап жатат.  Ошонун негизинде премьер министр, спикер алмашууда. Тилекке каршы ошол кризистин таасири эле абдан каттуу таасирин тийгизүүдө. Турмуш тиричилиги, социалдык  маселелери оорлоп бара жатат.  Ошону эстеп баардык кризистерди терең изилдеп,  чыгарып  ошонун негизинде  өкмөттү  тизгиндеп текшерип, жакшы багыттарды күткөн эл дагы деле абдан чоң бүдөмүк ойдо.  Парламентте  жалгыз эле “Республика-Ата-Журт” фракциясы оппозиция болуп калгандыктан  бүгүнкү күндө спикерликке татыктуу  жөндөмдүү болуш үчүн күчтүү саясатчы болуу абзел.  Негизинен  спикердин милдетин татыктуу алып бара турган киши болуусу зарыл. Ага авторитеттүү, депутаттар менен сүйлөшө билип, мыйзамдарды алдыга чыгаруу үчүн  атайын элге  керектүү мыйзамдарды  чыгарыш үчүн саясый эрки, чечкиндүү, Кыргызстандын патриот адамы  келсе жылыш болот деген ойдомун. Бүгүнкү күндө парламенттеги депутаттардын  жардамы менен туура ишеним көрсөтүп, туура багытта  спикерге баш ийип, баш аламандыктан алыс болуп, мушташпай талашпай, бирок өз пикирлерин элдин кызыкчылыгы үчүн жумшап, саясый партиянын же лидердин кызыкчылыгы үчүн  иштеп азыркы талапкерлиги каралып жаткан  Бакыт Төрөбаевге депутаттар жардам беришсе анда бизде күчтүү парламент болот.  Бул жигиттин мүмкүнчүлүктөрү көбөйөт деген ойдомун.

Баяна Кулова

Булак: «Жаңы Ордо»

Бийликтин садагасына чабылган Темир Сариев Балыкчы-Корумду унаа жолу боюнча мыйзамсыз өткөрүлгөн тендер боюнча кылмыш козголуп камакка алынышы мүмкүн экен. Анткени, Темир Сариевдин саясаттагы акыркы жүрүштөрү аябай катуулап, элдин кадыр-баркына ээ бо­луп кетиптир. Анын кызматтан кетүүсүнө тендер себепкер эмес, дал ушул саясий рейтингинин жогорулаганы экени бештен белгилүү болду окшойт. Тендер жөн гана шылтоо болду. Сариевдин саясаттагы салмагы дагы өйдөлөп кетпеши үчүн ага карата кылмыш иши козголоору туурасында жогору жакта сүйлөшүүлөр жүрүп жатканын эшиттик. Ошону менен Темикенин саясаттагы карьерасына балта чабылат окшоп калды. Кудум эле Карганбек Самаковдун тагдырын кайталайт окшойт.

 

Булак: “Ачык саясат”

Жогорку Кеӊеште өлкө аймагында иш жүргүзгөн чет өлкөлүк коммерциялык эмес уюмдардын ишин жөнгө салууга, каржылык ачык-айкындуулугун камсыз кылууга багытталган «КР айрым мыйзам актыларына толуктоолор жана өзгөртүүлөр киргизүү жөнүндө» мыйзам долбоору каралып, экинчи окууда добуш берүүгө жөнөтүлдү.
Тамактык комитеттин төрайымы Галина Скрипкинанын айтымында, мыйзам долбоору биринчи окууда кабыл алынган долбоорунан кыйла айырмаланып турат. Мыйзам долбоору аркылуу «Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө», «Юридикалык жактарды, алардын филиалдарын (өкүлчүлүктөрүн) мамлекеттик каттоо жөнүндө» мыйзамдарга, КР Кылмыш кодексине негизинен эки өзгөртүү киргизилүүдө: биринчиси – «эл аралык коммерциялык эмес уюм» деген түшүнүк чечмеленип берилет, экинчиси – алар ачык-айкын иш жүргүзүп, өз бюджетин жарыялоого тийиш.
Юстиция министри Жылдыз Мамбеталиева өкмөт бул мыйзам долбоорун колдой турганын билдирди.
Белгилей кетсек, Кыргызстанда 1,5 миӊден ашун чет өлкөлүк коммерциялык эмес уюм иштейт. Мыйзам долбооруна ылайык, чет өлкөдөн каржыланган өкмөттүк эмес уюмдардын баары мамлекеттик каттоодон өтүп, каржылык чыгымдары тууралуу отчет берүү менен, аларды жарыялап турууга тийиш.

Европа Биримдигинин Өкүлчүлүгү ЕС өлкөлөрүнүн өкүлдөрү менен биргеликте уюштуруп жаткан Европа киносунун 2016- жылдагы фестивалы 20-апрелден 24-апрелге чейин өз эшигин Ала Тоо кинотеатрында ачат. Көрүүчүлөрдүн калым катмарына Европа союзунамүчө төмөнкү өлкөлөрдүн эң мыкты деген 18 кинофильмдери көрсөтүлөт: Австрия, Болгария, Великобритания, Венгрия, Германия, Испания, Италия, Кипр, Латвия, Нидерланды, Польша, Португалия, Словакия, Словения, Франция, Чехия, Швеция жана Эстония.
Фестивальдагы фильмдердин арасында көптөгөн эл аралык кинофорумдарда жеңүүчү болгон картиналар дагы бар.
Европа кинофестивалы – бул, ЕС менен Кыргызстандын ортосундагы байланышты чындоону көздөгөн иш-чара жана көп түрдүү жанрдагы фильмдер көрсөтүлгөнү турат.
Фестивалды Эстония менен Грузия биргелешип жараткан, 2015-жылы чет тилдеги эң мыкты фильм катары “Алтын глобус” жана “Оскар” сыйлыктарына көрсөтүлгөн “Мандарины” аскердик драмасы ачат.
Ошондой эле, граф Дьерд Алмаштын Азиядагы – Кыргызстандагы саякаты тууралуу документалдык фильмин баса белгилей кетүү керек. Венгер режисеру Давид Шомфаи Каранын бул эмгеги Кыргызстандагы жүз жыл мурдагы социалдык, маданий жана саясий өзгөрүүлөр тууралуу баяндайт.
Мындан тышкары 2016-жылда Оскардын жана башка эл аралык сыйлыктардын лауреаты – ырчы Эми Уайнхаустун жашоосу жана өлүмү тууралуу Улуу Британиянын “Эми” документалдык фильми, жана жашоо менен реалдуулук биз каалагандай эместигин көрсөткөн “Кытай башкатырмасы” аттуу Француз комедиясы көрүүчүлөрдү көңүл кош калтырбайт.
Салтанаттуу ачылышка Кыргызстандын мамлекеттик органдарынын, министрликтеринин, Жогорку Кеңештин жана эл аралык уюмдардын өкүлдөрү, кинематографиянын, маданият менен билим берүүнү ишмерлери чакырылды.
Кинолорду көрсөтүү расписаниеси Евробиримдигинин Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн Фейсбук баракчасынан: https://www.facebook.com/eudelkg жана Синематика кинотеатрлар тармагынын сайтынан: http://cinematica.kg/ тааныша аласыздар.
Фестивалдагы кинолор нукура өз тилинде көрсөтүлүп, орусча субтитрлер менен коштолот.
Кирүү акысыз.

Серепчи Марс Сариев президенттик шайлоо мөөнөтүнөн мурда болушу мүмкүндүгүн айтып, Сооронбай Жээнбеков премьерликке дал ушул себептен келди дейт.
“Президенттик шайлоо мөөнөтүнөн эрте “мен чарчадым же ооруп жатам” деген шылтоо менен болушу мүмкүн. Кандай болсо да бул оппозиция өзгөрүүлөргө карата жооп кайтара албай жана шайлоого даярданганга үлгүрбөй калышы үчүн жасалат. Бирок, дегинкиси, тынч шайлоо процесси өлкө багыт алган өнүгүү курсун жана кезексиз башаламандыктан оолак болуш үчүн зарыл”, — деди Сариев.
Анын пикиринде, азыркы шартта президенттикке талапкер Асылбек Жээнбеков болушу мүмкүн, ошол эле учурда анын премьер бир тууганы кызматынан кетет. Ошондой эле россиялык инвестицияларды алып келип жана электораттын колдоосуна ээ болуга үлгүрө турган Кубанычбек Кулматов да талапкер болушу ыктымал. Бирок кантсе да азырынча эч ким билбеген, күтүүсүз талапкерлер да чыга келиши мүмкүн, бул Ак үйдүн көп пайдалуу оюнунан кыйыр кабар берет.
Алсак, Сариевдин пикиринде, ошол белгисиз адам ЖКнын төрагалыгына талапкерлиги сунушталган Канат Исаев болушу мүмкүн. Мыйзам боюнча, президент өз кызматынан мөөнөтүнөн мурда баш тарта турган болсо, спикер анын милдетин аткаруучу болот. Исаевдин мамлекет башчысы болууга чоң мүмкүнчүлүгү пайда болот.
“Премьер тынч роль аткарат деп айтпайт элем. Бул болочок президентке туруктуу өтүп, өлкөнүн өнүгүшүн камсыз кылуу үчүн зарыл негиздерди түптөй турган күчтүү фигура болот”, — деди эксперт.
Эскерте кетсек, президенттик шайлоо Кыргызстанда 2017-жылдын күзүндө өтүшү керек.
Булак: Sputnik Кыргызстан

Маматалиев 2008-жылы Бишкек шаарындагы №1-СИЗОнун жетекчиси болуп турган. Ошол жылы Рысбек Акматбаевдин жардамчысы болуп жүргөн карачай улутундагы Исмаил Кочкаров камакка алынып, дал ушул СИЗОдо кармалып турган. Маматалиев СИЗО жетекчиси катары өз билгенин жасап, эч кандай сопроводительное письмосу жок эле №47-колонияга Петровкага которуп жиберген. Ал жерден Кочкаровду өлтүрүүгө буйрук алган жан алгычтар ошол эле күнү Кочкаровду сегиз бөлүккө бөлүп устукандап таштаган. Бул кайгылуу окуя өз убагында коомчулукка чон резонанс жараткан. Байкуш Кочкаров «мени башка жерге которбогула, менин өмүрүм коркунучта» – деп жазган каты эч кимди ойлонткон эмес. Ал эми СИЗО жетекчиси Маматалиев адам тагдырын ойлобостон акчага сатылган. Ал мыйзамсыз иш кылган. Андан кийин Маматалиев кандайдыр бир себептер менен Жалал-Абаддагы түрмөгө жетекчи болуп барат да, ал жерден да жөн иштебей түрмөгө тиешелүү жер тилкесин жергиликтүү бийликтегилер менен чогуу табакташ болушуп сатып жиберишкен экен. Айыбы ачылып кылмыш иши козголгон ИИМдин 5-отделинен. Анан ал иш да көз жаздымда калса керек. Учурда Маматалиев Оштогу СИЗОго начальник болуп отурат. Же бизде жегичтердин даражасы көтөрүлө береби? ГСИНдин жетекчиси Алик Мамыркулов кадр тандаганды билбейби?!
Булак: “Ачык саясат”

КСДП партиясынын лидери Чыныбай Турсунбеков төрагалыкка сунушталып жаткан Бакыт Төрөбаевдин да, Канат Исаевдин да каалоосу күч экенин билдирди.
Эске сала кетсек, төрагалыкка “Кыргызстан” фракциясы Канат Исаевди ал эми “Өнүгүү-Прогресс” фракциясы Бакыт Төрөбаевди сунуштаган.
“Мен жаңы эле эки талапкер менен жолугуп келдим. Өз ара сүйлөшүп көпчүлүк коалициядан бир талапкерди сунуштайлы деп айттым. Бирок, Бакыт Төрөбаевдин да, Канат Исаевдин да каалоосу күч, экөө тең спикер болууну каалап турат”, — дейт Чыныбеков.
Булак: Sputnik Кыргызстан

Соңку жылдары Курманбек Бакиев баштаган эски режимдин үй-бүлөлүк кланы козголуп, Кыргызстанга келүү боюнча аракеттерин көрүшүүдө. Эл кандай кабылдайт? Канча кан төгүлдү? Эл кечиреби? Суроолор көп… Биз бу саам Минскидеги экс-президенттин жакын адамын кепке тартып, алардын тымызын аракеттерин билүү максатында маселе козгоп турубуз. Биз “картаны” ачуудабыз. А бийликтин бу жагынан реакциясы байкалбайт. Кызыгы, заман ушунча тез өзгөрүлүп, баары унутта кала береби?..
–Аскат мырза, өзүң жөнүндө окурмандарга тааныштыра кетсең? Азыр эмне менен алектенесиң?
–Учурда көптүн катарында жүрөм, чет өлкөдө эмгек мигранты болуп. Убагында Курманбек Бакиев баштаган Кыргызстан Элдик Кыймылынын активдүү мүчөсү элем, март ыңкылабына өз салымымды кошконмун. Ошол эле учурда “Жаңы Кылым”, “Жаңы Ордо”гезиттерине бир топ макалаларды жазып, элге кабар жеткирип жүргөнбүз. Ал кезде азыркы учурдай интернет колдонуу аз болчу, социалдык түйүндөр дээрлик жокко эсе эле. Өзүм карапайым үй-бүлөнүн баласымын. Кыргыз элине белгилүү Икрамжан Илмияновдун жердеши болом.
–Соңку убактарда Курманбек Бакиевдин жактоочусу катары социалдык түйүндөрдө катуу иштеп атканың байкалат. Экс-президент менен кандайча жакындыгың бар?
–Курманбек Салиевич менен эч кандай туугандык же мени бир кызматка байлаган жакындыгым жок. Мен дагы Апрель окуясына активдүү катышып, генерал Исмаил Исаковду колдоп чыкканмын. Эсиңизде болсо, ошол жылы 20-февралда “Форумда” жыйналыш болуп, Бакиев бийлигине каттуу акаарат айтылган. Бир топ саясатчылар сүйлөшкөн, май-көл, сүт-көл заманды убадалаган. Биз алардын кооз сөздөрүнө ишенгенбиз, көрсө, азыркылар демократиянын чапанын жамынышып, калп айтууну мыкты өздөштүрүшкөн команда турбайбы…
–Минскиге барып келгениңди жазып, Курманбек Бакиевди аябай мактап жүрөсүң. Эмне, кан төгүп кетенин билбейсиңби? Анын жазган китебин интернет түйүндөрүндө пиар кыласың. Деги кандай максатта мындай иштерге баруудасың?
–Ооба, мен ал жакка барып келгенимди ачык айтам. А Бишкекте олтуруп алып, “Бакиев канкор” деп бакыргандар кыйын болсо, Минскиге барбайбы? Же ушул кезге чейин бир тергөөчүсүн бийликтегилер жибердиби? Менин максатым — элибизге Курманбек Салиевичтин ой-пикирин бурмалабай ачык жеткирүү. Ишенсениз, мен элибизге аябай ыраазы болдум, өздөрү келип, алыскы Сахалинге чейин аталган китепти жөнөтүп атты, айрыкча Новосибирсктеги кыргыздар акча топтоп, бир машине жалдап жибериптир Москвага, анан 200дөй китеп алып кетишти. Ар бир окурман жылуу пикирин айтып, Курманбек Салиевичти Кыргызстанда күтөөрүн ачык эле айтып атат. Өзүңүз деле байкаган чыгарсыз, акыркы учурларда азыркы бийликтен элдин көңүлү калып, соцтармактардан: “Татыктуу президент ким?” деген суроого көпчүлүгү Курманбек Салиевичти баса белгилешүүдө…
–Аскат, ошол соцтүйүндөрдө сенин туугандарың, жердештериң болсо керек, контакта болгон досторуңду айтам. Бу жагы регионалдык маанайдагы тар чөйрөнүн колдоосу эмеспи? Ал эми жалпы коомчулук акеңе каршы экенин билбейсиңби? Эми мындай, Курманбек Бакиевдин ою кандай? Бүгүнкү бийликтин башчыларынан өч алуу максаты барбы?
–Мен ал киши менен жолукканда, ушул өңүттөгү суроону бердим. Бирок, өч алуу боюнча эч кандай ою жок экен. Кан төгүүгө каршы. Кыргызстанга элдин каалоосу менен келе турганын жашырган жок. Тымызын түрдө колдоочулар арбып баратат…
–Ушул эски режимдин айынан канча кан төгүлдү? Күнөөлүүлөр качып жүрүшөт. Булар Кудай астында өздөрүн кандай сезишет экен? Мисалы, сен мактап аткан Курманбек Салиевич?
–Биринчиден, мен мактап-жактаган Бакиев Кыргызстан үчүн бир топ пайдалуу иштерди жасады. “Камбар Ата — 2” ГЭСин курду. Ошондой эле сырткы карыздардан Кыргызстанды кутултуп, чет элден кайыр сураган өлкөдөн өнүгүп аткан өлкөгө айландырды. Ал бийлик тушунда сөз менен курсак тойгузган саясатчылар эмес, өлкөнү өнүктүрүүнү көздөгөн бир команда иштеген. Натыйжасын азыркы ички-сырткы карыздар менен салыштырсаныз болот.
–Суроого түз жооп кылсаң жакшы болот эле?..
–Эми башкы сурооңузга келсек, ооба, кан төгүлгөнү факт. “Апрель баатырлары” деген макамды алгандар базарчылардан да көп болуп кетти. Мен Курманбек Салиевичтен сурадым: “Куранды кармап айта аласызбы? Элди атканга буйрук бердиңиз беле?” деп. Ал болсо: “Азыркы саясатчылар динибиздеги ыйык Куранды, эч нерсеге алмашкыс өз балдары менен да карганышып, мандатка жетип атышса, элибиз Куран кармаган саясатчылардан да көңүлү калганы жалганбы? Бийликтегилер күндө “Кудай” деп теледен сүйлөшсө эле бир нерсе өзгөрүп кеттиби? Өлкөдө такыр тескери саясат жүрүп атканычы? Ооба, мен ыйык Куранды кармап, ант берейин, өзүмдү актайын, бирок, ага эл ишенеби? Азыркы бийлик бир тараптуу болбой, мага байланышкан ишти эл аралык комиссия менен же эл аралык сотко берсе, даярмын ошондо соттошконго! Мен эч убакта өз элиме каршы ок чыгарууга буйрук берген эмесмин” деди.
–Курманбек Салиевич биртуугандары, балдары менен бат-баттан көрүшүп турат бекен?
–Мен үйүнө барганда Жаныш Бакиевди гана көрдүм. Балдары жөнүндө сураганым жок. Учурда Курманбек Салиевич жаш жеңебиз менен жашайт экен.
–Бакиевдер сыртынан оор жазалар менен соттолушпадыбы. Бул жагын кандай кабыл алышыптыр?
–Оор жазалар Кыргызстандын соттору тарабынан берилгендиктен, анчейин ага маани бербептир, өздөрүнүн экспертизасы: “СГО, альфанын куралдарынан ок атылган эмес” деп жыйынтык чыгарган соң, калган соттук процесстер жөнүндө күлкү гана келерлик окуя экенин айтты.
–Алар өздөрүн катуу пиар кылганга кызыкдар экен. Жакында Жаныш Бакиев да Адилет Айтикеевге маек бергени маалым болду. Бийлик олку-солку болуп турганда, бир капталдан уруп, кулатуу жагын көздөшкөнү байкалбайбы? Акчалары көп эмеспи?..
–Пиар менен алектенишкен жок. Мен аларга жолукканда айтым: “Үн катпаган бул макулдук менен барабар, элибизге ачык айта турган мезгил келди, болбосо, бул бийлик кар жааса да, жаабаса да күнөөлөй берет” деп. “Бул бийликти эл өзү тандаган, эл өзү гана кетиргенге укуктуу” деген принципте Курманбек Салиевич. Ал эми Айтикеевдин деңгээлин билем, Минскиге барганы боюнча кабарым бар…
–Негизи Минскиге 6 жылдан бери журналисттер, ырчылар, мурдагы чиновниктер каттап эле жүрүшөт экен. Анан өзүң да бакиевдер менен байма-бай аралашуудасың. Финансы жагынан жакшы эле жардам бердиби?
–Каалагандар барса, барып келип аткандыр. Жашырынып баргандарын дагы билем. Бирок, мен барганымды ачык айтам, ооба, учуру менен кабарлашып турам. Сиздердин гезит эркин гезит. Негизи элдин пикирин ачык жазасыздар, ошондой эле мен дагы пикиримди, негизги максатымды эч качан акчага баалабаймын. Бирок, Курманбек Салиевичтин тартуулаган белегин, китебин алдым, аны жашыруунун кажети жок, акчалай эмес баалуу кол саат, ручка алдым. Акчага азгырылган кээ бир жазмакерлерди көрүп жүрөбүз, сайт ачтырып, гезит бастырат да, убактылуу мактайт, анан тыйынын төлөбөй калса, ашмалтайын чыгара жамандашат. Мен андай эмесмин, чындыкты сүйгөн эр жигитмин!
–Курманбек Бакиев 7-апрелди кандай тосот экен?
–Көпчүлүк катары элдин алданган күнү катары тосот. Баса, биринчи жылдары Белоруссияга барганда аябай кыйналып, өз элине таарынып жүрүптүр. Акыркы убакта эл түшүнө баштаганына аябай ыраазы. Кудуңдайт…
Кыскасы, сиздердин гезитиниздерге терең ыраазычылык билдирем. Курманбек Салиевичти бир жактуу эле сындай бербей, анын пикирин дагы укпайсыздарбы? Негизи маектешүүгө дилгир…
–Баса, силер тарапка кыргыйдай тийген Апрель баатыры Мээрбек Мискенбаевди билесиң да. Аны менен диалогго чыгат белең?
–Макул. Чыксын Мискенбаев, мизин майтарып коелу… Баатыр беле? (Күлүп.)
–Аскат, лейлектик болот турбайсыңбы? Ал жакта ичкиликтер эмеспи, Адахан Мадумаровду эл кандай колдойт?
–Мурда Мадумаровду биздин эл абдан колдочу эле, кийин түшүнүштү. Азыр аны ит да шайлабайт. Мадумаровдун оозу, анан тили эле бар. Колунан пок дагы келбейт. Мен ага каршы көз караштамын!
Сурат ЖЫЛКЫЧИЕВ

Булак: “Азия ньюс”

Бүгүн, 14-апрелде КР Улуттук илимдер академиясынын чакан залында “Аба-ырайынын глобалдык өзгөрүүлөрүнө Борбор Азиянын тоолуу аймактарынын адаптацияланышуу проблемасы” аттуу Эл аралык илимий-практикалык конференция өттү.
Иш-чарага АКШдан, Борбор Азия өлкөлөрүнөн окумуштуулар, КР УИАнын илимпоздору, БУУнун өкүлү, жождордун жетекчилери катышты.
Конференцияда Кыргыз Республикасындагы аба-ырайынын өзгөрүүсүнө чара көрүүлөр жөнүндө, Борбор Азиянын аймагындагы тоолуу жайыттардын катмарынын фенологиясы: моделдөөдөгү проблемалар жана мүмкүнчүлүктөр, тоолуктардын аялуулугу, геосаясат, Кыргызстандын аба-ырайынын өзгөрүүсү (1970-2015), Борбор Азия өлкөлөрүнүн кургак жана жарым кургак жерлери: космостон көрүнүшү, Борбор Азиядагы адаптациянын эко-системалык негизи адамдардын аба-ырайынын өзгөрүүсүнө адаптацияланышы боюнча инновациялык жолдор жана башка маселелер каралды.
“Бил иш-чаранын КР УИАда өтүп жатканы туура болгон, себеби бул регионалдык мүнөзгө ээ жана биздин академия мында орчундуу ролду ойношу керек. Аба алмашуусунан пайда болчу өзгөрүүлөр бир гана мамлекетке мүнөздүү эмес. Окумуштуулар ал өзгөрүүлөрдү байкап, жаман жагына ооп баратса анын терс таасиринин алдын алышы керек. Учурда 2 долбоор бар, анда Кыргызстан маалыматтык технология жана тез ылдамдыктагы тармактарды пайдалануу менен биз регионалдык кызматташууну өнүктүрсөк болот” – деди конференциянын докладчысы академик А.Кутанов.
Конференцияны Кыргыз Республикалык Улуттук илимдер академиясы, Кыргызстандын Эл аралык университети, “Тоо ассоциациясы” илим-билим академиялык комплекси уюштурууда.
Демөөрчүлөрү АКШ аба жана абаны изилдөө боюнча Улуттук башкармалыгы, Түштүк Дакота Университети, Эл аралык Тоолор институту, Эл аралык Кыргызстан университети, КР УИА Тоо физиологиясы институту, “Билим” билим-илимди колдоо фонду.

Кечээ Жогорку Кеңештин депутаттары жаңы өкмөт башчысын шайлашты. 115 депутат өкмөттүн жаңы курамын, премьер-министр Сооронбай Жээнбековдун талапкерлигин колдоп, добуш беришти.
Талкуу учурунда депутаттар тарабынан Сооронбай Жээнбековдун жеке өзүнө эч кандай доомат да, сын да айтылган жок. Тескерисинче, сөз сүйлөгөн эл өкүлдөрүнүн дээрлик баары анын тажрыйбалуу, чарбачыл, ак иштеген, таза жетекчи экендигин баса белгилеп атышты. Дооматтар негизинен 1-вице-премьерликке талапкер Мухаммедкалый Абылгазиев менен болочоктогу транспорт жана коммуникация министри Замирбек Айдаровго айтылды. Мисалы, “Республика – Ата Журт” фракциясынын лидери Өмүрбек Бабанов мырза: “Абулгазиев бир топ жыл соцфондду башкарды, бирок, ал жерде эч кандай реформа жасалган жок” деген доомат койду. Депутаттардын дагы бир даары: “Тендер чатагына аралашкан транспорт жана коммуникация министрлигинин жол чарба департаментинин директору З.Айдаров эмне үчүн эми министрликке сунушталып жатат, андан башка татыктуу кадр жокпу?” деген суроону беришти. Буга жооп кылып, Сооронбай Жээнбеков Замирбек мырзанын тажрыйбалуу адис экендигин, жол чарбасын аябай жакшы билээрин айтты.
Ошентип, азырынча өкмөттүн курамында премьер-министрдин өзүн кошкондо төрт гана адам алмашты. Алар: 1-вице-премьер-министр, өкмөттүн аппарат жетекчиси, транспорт жана коммуникация министри. Жаңы премьер-министр негизинен Темир Сариевден калган эски курам менен иштемекчи. Депутат Сайдилла Нышановдун айтымында, С.Жээнбеков дагы эки-үч министрди алмаштырууга белсенип, бирок, карама-каршылыкка дуушар болгон окшойт. “Эки-үч министрди алмаштырайын десеңиз сопротивление кылышыптыр” деди Сайдилла мырза. Бирок, алар кимдер экенин, ким сопротивление кылганын атап айткан жок.
Эстебес Жоомартов
Булак:”Азия ньюс”

Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин Гидрометеорология боюнча агенттиги берген маалыматка ылайык 2016-жылдын 15-апрелинен 19-апрелине чейин аба ырайы.
Шашылыш билдирүү!
2016-жылдын 14-16-апрелинде абанын температурасынын жогорулашына байланыштуу Кыргызстандын тоолуу райондорунда, Бишкек-Ош (Төө-Ашуу ашуусу 121-137 чакырым, Ала-Бел ашуусу жана Чычкан капчыгайы 198-250-265 чакырым) жана Каракол-Эңилчек (Чоң-Ашуу ашуусу 75-83 чакырым) жана Ала-Бука-Канышкыя (Чапчыма ашуусу 70-80 чакырым) авто унаа жолдорунда кар көчкү түшүүсү күтүлөт, жолдор тайгак болуп муз тоңот. Унаалардын ортосундагы 500 метр аралык кыймыл чектелиши зарыл.
Бишкек шаарында 15-апрель күнү жаан-чачын күтүлбөйт. Шамалдын багыты өзгөрүлүп турат ылдамдыгы секундасына 1-6 метрге чейин жетет. Абанын түнкү төмөнкү температурасы 7…9° жылуу, күндүзгү жогорку температурасы 22…24° жылуу болушу күтүлөт.
Ош шаарында 15-апрель күнү жаан-чачын күтүлбөйт. Шамалдын багыты өзгөрүлүп турат ылдамдыгы секундасына
1-6 метрге чейин жетет. Абанын түнкү төмөнкү температурасы 7…10° жылуу, күндүзгү жогорку температурасы 23…25° жылуу болушу күтүлөт.
15-апрель күнү түнкүсүн жаан-чачын күтүлбөйт, күндүз Алай өрөөнүндө бир аз жаан-чачын жаашы мүмкүн, калган аймактарда жаан-чачын күтүлбөйт. Бийик тоолуу аймактарда жолдор тоңголок, тайгак болушу күтүлөт. Шамалдын багыты өзгөрүлүп турат ылдамдыгы секундасына 1-6 метрге чейин жетет.
16-апрель күнү жана 17-апрель күнү түнкүсүн жаан-чачын күтүлбөйт. Шамалдын багыты өзгөрүлүп турат ылдамдыгы секундасына 1-6 метрге чейин жетет.
17-апрель күнү күндүз Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын айрым жерлеринде жаан жаап, бийик тоолуу райондордо кар жаашы күтүлөт, калган аймактарда жаан-чачын күтүлбөйт. Бийик тоолуу аймактарда жолдор тоңголок, тайгак болушу күтүлөт. Батыштан соккон шамалдын ылдамдыгы секундасына 4-9 метрге чейин жетет.
18-апрель күнү Чүй, Талас, Ош, Жалал-Абад, Баткен облустарынын көпчүлүк аймактарында жаан жаап, тоолуу райондордо кар жаашы күтүлөт, айрым жерлерде жаан-чачын катуу жаашы күтүлөт. Ысык-Көл, Нарын облустарында түнкүсүн жаан-чачын күтүлбөйт, күндүз айрым жерлерде жаан-чачын күтүлөт.
19-апрель күнү жаан-чачын кээ бир райондордо күтүлөт. Абанын температурасы төмөндөйт.

11-апрелде Алмазбек Атамбаев “кытайлык “Long Hai” корпорациясынын кызыкчылыгын көздөдү” деген айыптоого байланыштуу Темир Сариевдин отставкасын кабыл алды. Эксперттер Атамбаевге президенттик мөөнөтү бүткөндөн кийин да бийликте калууга мүмкүндүк берүүчү көп жүрүштүү комбинация даярдалып жаткандыгын жокко чыгарышпайт, ал премьер-министр болуп калышы мүмкүн, жаңы Конституция президенттин функцияларын кыскартып, өкмөт башчынын ыйгарым укуктарын кыйла кеңейтип берет.
Атамбаев өзү депутаттарга премьер-министр катары Сооронбай Жээнбековду көрүүнү кааларын билдирип, “кризис жана жазгы-талаа жумуштары күчөп турган кырдаалда” бул маселени чечүүнү создуктурбоону суранды.
Министрлер кабинетинин башчысы Темир Сариевдин отставкасы күтүүсүз жерден болгон жок. Балыкчы–Тамчы–Чолпон–Ата–Корумду жолун реконструкциялоо боюнча тендердин тегерегиндеги ызы-чуу ага каршы жасалган чабуулдардын жыйынтыктоочу аккорду гана болуп калды. “Саясатчылар жана депутаттар өкмөткө чабуул коюуну ал 2015-жылы жакшы натыйжаларга жетишкенине карабастан башташты” деп билдирди Сариев министрлер кабинетинин акыркы отурумунда. Ал жолду куруу боюнча тендерди өткөрүүгө эч тиешеси жок экенин белгилеп, долбоор үчүн транспорт жана коммуникация министрлиги жоопкерчилик тартаарын, министр Аргынбек Малабаев анын ишениминен чыгып калганын, ошон үчүн президентке аны кызматтан бошотуу боюнча сунуш жибергенин билдирди. Акыр-аягына чейин күрөшүүгө убада берди.
“Сариевдин отставкасына президент өзү жана анын тегерегиндегилер кызыкдар болчу. Бул отставка да алар тарабынан уюштурулду. 2017-жылы Атамбаевдин президенттик мөөнөтү бүтөт. Ал убада кылгандай саясаттан кетеби, же премьер-министр катары бийликке кайтып келеби — бул маселе азырынча ачык бойдон калууда. Өзүнүн амбициялуу пландарын реализиациялоого ага өтө берилген адамдар гана катышсын үчүн Атамбаев командасын тазалап жатат. Сариевге ал ишенчү эмес”,-дейт саясатчы Равшан Жээнбеков.
Президенттин ыйгарым укуктарын премьердин пайдасына кайра бөлүштүрүү тууралуу алгачкы жолу Атамбаев өткөн жылдын аягында билдирген. Журналисттердин суроолоруна жооп берип жатып, мамлекет башчы Конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизүү боюнча референдум болоорун айткан. Сариевди отставкага кетирээрдин алдында, ал бул багыттагы биринчи кадамды жасап, парламентке азырынча министирлерди бошотуу боюнча өкмөт башчынын укуктарын кеңейтүү маселесин гана сунуштады.
Президент менен премьердин ортосундагы пикир келишпестик Сариев “Кытайга багыт алган” күндөн башталды. Өткөн жылдын аягында ал КЭРге иш-сапары менен барып, бир катар долбоорлорду, анын ичинде газ түтүктөрүн орнотуу, темир жол салуу боюнча долбоорлорду реализациялоону макулдашып келди. Камбарата-1 ГЭСин Кытай тарапка берүү да талкууланды. Дал ушундан кийин Бишкек Жогорку Нарын каскадын жана Камбарата-1 ГЭСин куруу боюнча Россия менен түзүлгөн келишимди бузуу чечимин кабыл алды. Бул Москвага жаккан жок. Кытайдын регионго экспансиясы күчөшү мүмкүн экенинен чоочулады. Бул Россиянын кызыкчылыгына карама-каршы келет. Бирок, ошол эле учурда дал ушул Сариевдин тушунда Кыргызстан ЕАЭСке кирди.
“Сариевдин отставкасы эчтекени деле чечпейт. Анын тушунда башталган процесстер уланат. Ал эми ЕАЭС маселесине келсек, бул союзга кирүү Сариевге караганда көбүрөк Атамбаевдин долбоору”,-дейт “Стратегия Восток–Запад” аналитикалык борборунун башкы директору Дмитрий Орлов. Ушундай эле пикирди Равшан Жээнбеков да айтты. “Сариев Россияга жан тарткандыгы жагынан Атамбаевден аша албайт. Эгер Сариев ЕАЭС менен интеграциялашуу боюнча кандайдыр бир тапшырмаларды аткарган болсо, аны өз демилгеси менен жасаган жок. Бирок, Россия менен Камбарата боюнча, Өзбекстан менен Ысык-Көлдөгү төрт пансионат боюнча келишимди бузуу — бул Сариевдин биздин өлкөбүзгө жасаган жакшылыгы эмес, “медвежья услугасы”,-дейт Р.Жээнбеков.
Виктория Панфилова, “Независимая газета”

Бүгүн өнүгүүнү оозанган Бакыт Төрөбаев кечээ “Акжол” партиясы аркылуу депутат болуп, фракциянын орун басары, андан соң өзгөчө кырдаалдар министри да болгон. Кандуу бийлик доорунун кыска аралыгында, элестетип көргүлө, мындай карьералык өсүүнү, жасалма ийгиликти кимдер жасаган? Албетте, Бакиевдин үй-бүлөсүнө жакын адамдар гана жеке кызыкчылыктары үчүн “жең ичинен” баарын курмандыкка чалышкан…
Булардын баары факт! Мисалы, Бакыт Төрөбаев менен Бакыт Калыев карын бөлө. Бири-бирин эч убакта кыйышпайт. Курманбек Бакиевдин кандуу режиминде дагы экөө арка-жөлөк болушуп, ырайымсыз бийликтин пайдубалын бекемдегенге салым кошушкан! Ушулардан кантип жакшылык күтөбүз? Эсиңерде болсо, Калыев 7-апрель окуясы боюнча камалганда, дал ушул Төрөбаев депутаттардын колун топтоп, күйүп-бышып жүргөнүн билесиңер да. Буга чейинки Б.Эргешовичтин айткан сөздөрүн анализге алып, сыдыргыга салып көргүлө – бир да жолу бакиевдерге каршы сүйлөгөн эмес! Себеби, бүгүнкү күнгө чейин алар менен тымызын байланышып, реванш алуу үчүн баардык күчтөрүн жумшап келишет. Же Минск менен байланышып атканы боюнча ашкерелеп коелубу? Белоруссиядан тракторлор келип атпайбы, Макстын акчасынабы? Баса, “Акжолдун” чыккынчылык саясаты аркылуу Каркыра кеткенде, дал ошондо Бакыт Төрөбаев кыргыз элине карасанатайлык кылып, добуш бергенин кантип унутасыңар? Ооба, мен талуу суроолорду коюп атам, эл ойлонушу керек…
Мына, башкасын айтпасак да, бүгүнкү күндөгү жогорку бийлик бутактарындагы эң башкы жетекчилердин жердигин алып көрөлү. Президент Алмазбек Атамбаевдин түбүн баткендик катары тарыхчы Кыяс Молдокасымов тастыктап, коомчулукка алып чыкты. Демек, ажобуздун түбү түштүктөн. Премьер-министр Сооронбай Жээнбеков Ош облусунун Кара-Кулжа районунан, жада калса, Жогорку Соттун төрайымы Айнаш Токбаева, башкы прокурор Индира Жолдубаева дагы Кыргызстандын түштүк регионунан болуп атпайбы! Эми сузактык Бакыт Төрөбаев дагы спикер болсо, мунун өзү регионалдык саясаттагы тең салмактын жоголгонун, эл ичиндеги “жымжырттыктан бушаймандыкка” алпарбайбы? Кайсы жагдайы болбосун, Эргеш уулу Бакыттын амбициясын тизеге чаба тургандай саясат болууда. А болбосо, катмары калың чүйлүктөр не дейт?..
Дал ушундай регионалдык, теңсиздик саясаты орун алып турганда, жалгыз Канатбек Исаев спикерликке аттанып атса, бул жагын жалпы коомчулук, ошондой эле президент Алмазбек Атамбаев да туура көрсө керек. Кагандын калыстыгы бар эле. Жок дегенде бирөө чыгыш керек да… Бир гана Канатбек Исаев…
Асланбек САРТБАЕВ
Булак: “Азия ньюс”

 

Бүгүн, 14-апрелде Жогорку Кеӊеште Укук тартиби жана кылмуштуулукка каршы күрөшүү боюнча комитетинин биргелешкен жыйынында 2015-жылы Кыргыз Республикасында мыйзамдуулуктун абалы жөнүндө жана аны чыңдоо боюнча прокуратура органдары тарабынан аткарылган иштер тууралуу Кыргыз Республикасынын Башкы прокурорунун отчету угулду. Бул тууралуу ЖК басма-сөз кызматы билдирди.

Башкы прокурору Индира Жолдубаева 2015-жылы коррупция боюнча 1140 кылмыш иши козголгонун, анын ичинде 905 кылмыш иши же 80 пайызы прокуратура органдары тарабынан козголгонун билдирди. Анын айтымында, кылмыш иштерин иликтөө жүрүшүндө 308 млн сом өндүрүлгөн. Өткөн жылы ар кандай деӊгээлдеги 22 судьяга, 2 Жогорку Кеӊештин депутатына кылмыш иши козголду. Ошентип, жалпысынан алкаганда, укук коргоо органдары тарабынан мамлекетке келтирилген 2 млрд сомдон ашуун өлчөмдөгү зыян орду толтурулду.

Жыйын жүрүшүндө бир катар депутаттар коомдо бийликке ишенимдин пайда болушу көзөмөл органдарынан байкаалаарын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары боюнча козголгон кылмыш иштери, иш тергөөдө тергөөчүлөрдүн бат-бат алмашуу жагдайы иштин сапатына терс таасир этерин, мыйзамсыз менчиктештирлген бала бакчалар боюнча иштер жүрүп жатканы менен кылмыш ишинин мөөнөтү өткөндүгүнө байланыштуу айрымдары кайтарылбай жатканын көтөрүп чыгышты.

Депутат Акылбек Жапаров бири-бирине каршы келген айрым мыйзамдарга дыкат талдоо жүргүзүү менен иштей турган мыйзамды калтырып, башкасын жокко чыгарууга мезгил жеткенин билдирди. Депутат Таалайбек Масабировдун суроосу боюнча экономикалык кылмыш иштерин ачуу менен өндүрүлгөн каражаттын 30%ын өндүргөн органга берүү боюнча укуктук акт болгону менен анын механизмдери жоктугунан иштебей жатканын КР Башкы Прокурору Индира Жолдубаева жооп берди. Мындан сырткары, прокурорлордун санынын аздыгы иштерди тергөөнүн сапатына таасир этип жатканы айтылды.

Депутат Максат Сабиров чет өлкөдө кылмыш кылып, кылмыш иши козголгон Кыргызстан жарандары боюнча эмне иштер жасалып жатканына кызыкты. КР Башкы прокурору Индира Жолдубаева мындай жагдайларда экстрадициялоо маселеси коюлаарын айтып, Кытайда өлүм жазасын тарткан кыргыз жаранынын кылмыш жазасынын даражасы өтө жогору болгондугунан улам экстрадициялоо аракети жүзөгө ашпагандыгын маалымдады.

Депутаттардын басымдуу бөлүгү 2015-жылы Кыргыз Республикасында мыйзамдуулуктун абалы жөнүндө жана аны чыңдоо боюнча прокуратура органдары тарабынан аткарылган иштер тууралуу Кыргыз Республикасынын Башкы прокурорунун отчетуна канааттангандыгын белгилешти.

Жогорку Кеңештеги спикердин орду бир жумага чейин бош турат. Бүгүн, 14=апрелде спикерди шайлоо бир жумага, келерки шаршембиге чейин жылдырылды. Бул тууралуу КСДПчы Төрөбай Зулпукаров жергиликтүү массалык маалымат каражаттарына билдирди. Анын айтымында, төрагалык талапкерди фракциялар, анан коалиция карап, андан соң бир талапкерди шайлоого алып чыгышы керек.
Маалыматтарга караганда төрагалык орунга Канат Исаев, Бакыт Төрөбаев, Чыныбай Турсунбековдор болгон күч-аракетин жумшоодо. Адаттагыдай эле спикерлик кызматка АШАкебиз талапкерлерди жана элди бир жума чыдамсыздык менен күттүрүп, өзүнүн кишисин шайлап коёру турган иш.
Ошентип, бир жумадан кийин, “тегирменчи” “майбаш” деген ылакап аттарга конгон Чыныбай мырза, төрдө 120 депутатка “бир мүнөт убакыт кошуп койгулачы” деп, буйрук берип, отуруп калышы ажеп эмес.
Гүлжан Шерипбаева, kyrgyztoday.kg

 Сатар ТУРСУНКУЛ уулу өз идеясы, билими менен жалпы элет эли өндүргөн азыктарын, буюм-тайымдарын бири-бирине сатууга жакшы шарт түзгөн «Чарба» телефон программасын иштеп чыкты. Бул программа жалпы элет элине тарап кетсе жашоого жеңилдик ачылып, жакшы мүмкүнчүлүк жаралат.

 -Жакшы программаны ишке ашырып жатыпсыңар. Программаңар тууралуу кененирээк токтоло кетсең?

— Качан кайда болбоюн эл турмушу, эл көйгөйү ар убак көкүрөктө. Кандайдыр бир деңгээлде элиме жардам бергим келет. Элет жерлеринде жүрүп өз азыктарын сата албай жаткан эл көйгөйлөрүнө күбө болдум. Региондордо экологиялык жактан таптаза эң жогорку сапаттагы азыктар чыгат. Колунан көөрү төгүлгөн уз апаларыбыздын муундан муунга калган кол өнөрчүлүктөрүнөн көз жоосун алган сонун шырдак, ала кийиздер  жаралат. Жүндөн сапаттуу, ар кандай  кийимдер, сувенирлер жасалат. Өндүргөнүн өндүрүшөт.  Бирок сата келгенде көйгөй башталат. Элет элинин ансыз да түйшүгү көп. Жер айдашат. Себишет.  Жайды жайлата маңдай терлерин төгүп иштешет. Анан түшүм жыйнаган соң азыкты сатуу көйгөйү жаралат. Алар эми жарыялар менен иштеген адамдар эмес. Маркетингдин негизинде өз азыктарын сыртка алып чыгууга убакыт, каражат, кээ бир учурда атайын билим алууну талап кылат. Ага көпчүлүктүн албетте шарты болбойт.

Учурда интернет аябай өнүккөн заман. Алыскы айыл жериндегилер ошондой кысталышта турганда «Чарба» программасынын көмөгү зор болот. Айыл аралап жүрүп, товар алып иштегендер кантип иштеп жатканын байкасам илгеркидей эле автоунаасы менен көчө аралап жүрөт.

Элестетсеңиз, бирөө продукцияга зар болуп жетпей жатат. А аркы кошуна көчөдө эле бирөө ошол продукциясын саталбай жатат. Же машинасын жалдап убактысын, каражатын кетирип ал азыкты издешет. Эгерде ал жашаган район бул  программага катталып койсо, ал керектүү нерсесин жанынан эле таап алат. Үнөмдөлгөн каражатты кайра эле продукцияны жогорураак баада алганга мүмкүнчүлүгү пайда болот.

Элет жериндегилерге эмнеси пайдалуу? Алар азыр биринчи эле чыккан баага берип салышат. Чарба аркылуу болсо 3,4 кардар чыкса анын кимиси жогорураак баа сунуштаса ошого беришет. Элет элинин азык сатуусун салыштырсак азыркы абалдары автоунаага отурбай эле  ат араба менен жүргөндөй элес берет. Биздин программа аймактардагы коммерциялык байланыштарды түзүүгө жардам берип, алардын санын жана сапатын жогорулатат.

Телефон менен интернетке чыккан жарнаманын бир өзгөчүлүгү – ал маалымат бир нече күн же жумадан кийин деле оңой изделип табылат.

-Чарба программасын  чет өлкөлүк жердештерибиз да пайдалана алабы?

— Көрө алышат. Бирок өздөрү жарыяларын жүктөй алышпайт. Биз азырынча кыргызчасын киргиздик. Бир-эки жума аралыгында орус тилинде да жарыялана баштайт. Бул жерде биздин артыкчылыгыбыз орус тилинде жарыяны караган күндө да кыргызчасы кошо көрсөтүлөт.

— Азыр жаңы гана канат сермеген программа экен, материалдык абалыңар кандай болуп жатат?

— Жаңы нерселерди негизи чет жактан көрүп келебиз. Биздин элибиздин жашоосунда да ушундай жеңилдик болсо деген кыялдануу болот. Бир кыялым буйруса акырындап ишке ашып келет. Программабыздын ачылганына саналуу эле күндөр болгонуна карабай бир нече жүздөгөн адамдар катталды. Элибиз үчүн жарыясын жарыялоо дайыма эле акысыз болот. Жана алар үчүн товарларын сатууга эң сонун мүмкүнчүлүк. Азырынча болушунча өз билимибизди салып жатабыз. Кудайга шүгүр, жакын адамдарым колдоо көрсөтүп келет. Бара-бара инвесторлор жана көмөк көрсөтүүчү спонсорлор чыгарына ишенем.

Дагы бир кошумчалай турган нерсе, жергиликтүү бийлик өкүлдөрү да “Чарба” системасынын аймак экономикасынын экспорттук потенциалын көтөрүүгө салым кошоорун билишип айыл, шаар аралай тааныштыруу жана колдонууну үйрөтүүчү семинарларды өткөзгөнгө жардам берер деген үмүттөбүз.

Өлкөбүздө 2000ге чукул кооз кыштак, шаарларыбыз бар

Жаңы технологиялар жашообуздун талабы болгондуктан, дүйнө тез өзгөрүүдө. Аны менен бирге Кыргызстан да алга кадам таштап жатат.

Кайсы улут технологияларды колдонуп, өркүндөтүп, өздөштүрүп кетсе — демек артта калбай, атаандашып астыга жылат.

Кыргызстан бул бир гана Бишкек же Ош сыяктуу ири шаардан эмес, мындан тышкары 1905 кооз айыл, шаар жана кыштактар да камтылган. Баары биригип 1907ни түзөт. Жергебизде таланттуу чебер, ишмер, багбан, дыйкан  өндүрүшчү ишкерлерибиз арбын.

«ЧАРБА» телефон программасы ар бир жерде жашаган инсанга өзү каалаган продукциясын сунуштап же тескерисинче караштырганга эң ыңгайлуу аспап.

— Бир нече секунд ичинде сиздер айыл же шаар, же район боюнча издеген продукцияңызды оңой таап аласыз.

— Эки минутанын ичинде сиз калайык калкка өзүңүздүн чыгарган, сатыкка койгон буюмуңузду чыгарып, жар салсаңыз болот.

  Жардамыбызды кантип көргөзө алабыз?
1. Сөзсүз телефондоруңуздарга жүктөп, регистрациядан өтүп коюңуздар. Жакындарыңыздарга реалдуу иштешин тааныштыра аласыздар.
2. Кимдир бирөө бир нерсесин сатып, жарыялап жатса Сиздер ЧАРБАга кирип өз телефонуңуздан жарнаманы киргизип койсоңуз болот (анын телефонун, жашаган жерин көрсөтүп).
«Чарбаны» кантип  жүктөп алса болот?

• Play Marketти ачасыздар
  2) «чарба» деп жазасыздар
  3) тандап туруп «установить» деген кнопканы басасыздар.

   

 

 4 сотых жерден байыган Жюль Дервис

Биздин өлкөнүн жери кенен. Айылдарда ар бир үйдө 15-20 сотых жер чалкып жатат. Бирок ал жерлердин жарымын отоо чөп басса, жарымынан кичине түшүм алган болобуз. Чет өлкөлүк  бул чарба адамынын иши балким замандаштарыбызга сабак болоор деген ниеттебиз.

Калифорниядагы анча чоң эмес органикалык, башкача айтканда, экологиялык жактан таза жашылча-жемиштерди өндүргөн Urban Homestead фирмасынын болгону 4 сотых жери бар жана анда болгону бир үй-бүлө башчысы атасы жана анын үч баласы иштешет. Алар өздөрүн гана эмес, жергиликтүү мекемелерди дагы камсыздап жатат.
«Мен шаарда эмне кылышты билбей жүргөндүн ордуна  эми болгон шаарды өзүмө караттым»дейт чарба башчысы Жюль Дервис.

Анын чарбасында жемиштин, жашылчалардын, тамакка кошчу чөптөрдүн 400 сорту өстүрүлөт жана алардын жалпы саны жыл сайын 3 тоннага жакын болот. Короонун артындагы сарайда 8 тоок, 4 өрдөк жана 2 эчки багышат, алар үй-бүлөнү жумуртка жана сүт менен камсыз кылат. Жакын жердеги ресторандардын ашпозчулары жаңы үзүлгөн жашылча-жемиштерди алыш үчүн баары бул жерге келишет.»Биз ишти баштаган кезде, эл бизди келесоо деп ойлошкон. Бул жерде дегеле жер иштетүүгө орун жок. Адегенде биз өзүбүздү бага алабызбы деп тынчсызданганбыз, эч качан ашыкча азыкты сатабыз деп да ойлогон эмеспиз» деп мойнуна алды Жюль. Ал ата катары биринчи кезекте балдары үчүн сапаттуу тамакты кантип камсыз кылам деген ой түйшөлткөнүн айтат. Ал балдары үчүн ГМОсу жок жана консервант кошулбаган органикалык азыктарды өстүргүсү келген.
Үйүнүн чатырына Жюль күн батареяларын койгон, бул өзүнүн чарбасын электр энергиясы менен камсыз кылууга кенен жарайт.  Чатырдагы панелдер электр наркын болгону 12 доллар гана төлөгөнгө мүмкүндүк түздү. Алардын унаасы биодизель отун менен жүрөт. Бул күйүүчү майды өсүмдүктөрдүн калдыгынан жасашат. Мындай жол менен аталган чарба толук бойдон автономдуу болуп алган.
Байыйм, жакшы жашайм деген адам жерден да мээнет таап, бардык нерсени үнөмдөгөндү  үйрөнөт дейт Жюль.

 Жамиля НУРМАНБЕТОВА

Булак: “Жаңы Агым”