Menu

АНАЛИТИКА

Сереп: Бабановдун жолу

Саясый жактан атаандашуу лидерлер үчүн күндө күтүлгөн күрөш. Ортодо коомчулук сынчы, тараза. Публикадагы ар бир саясатчынын кылган иши, сүйлөгөн сөзү, кыймыл-аракетинен бери эл астында бааланат. Ошого жараша упай топтолот, рейтинг аныкталат.

Учурда бийликти өзгөчө кооптондурган бир гана күч бар. Ал – Өмүрбек Бабанов. Негиздерин кандай өңүттө ачсак да, анын утушка бараткан багытын көрөбүз. Маселен, Кыргызстан боюнча жергиликтүү кеңешке шайлоолор 22 аймакта өтүп атса, РАЖ 21 жерден атсалышууга чыкты (КСДПдан башка партиялар РАЖга тең келе албай калганын бу жолку таймаштан баамдасак болот). Мунун өзү Бабановдун кулачы Кыргызстандын баардык аймагына кенен жеткенин түшүндүрөт.

Өткөн аптада КСДП фракциясы түзүп аткан коалициядан РАЖ баш тартып, өз алдынча саясый жолун аныктап алды. Албетте, бул – Өмүрбек Токтогуловичтин саясаттагы көз карашы. Ошого катар ал Конституциянын жаңы долбоорун аягына чейин колдой турганын, бийлик менен биротоло кол үзбөй “ымдашып” кете берерин билдирди. Эгер Өмүрбек Текебаев, Канатбек Исаев, Бакыт Төрөбаев сыяктуу ал дагы Конституциянын өзгөрүшүнө каршы чыкса, президент Алмазбек Атамбаев менен мамилесин бузуп алмак, мындай кыйчалыш кырдаалдын кереги жок экенин жакшы билет. Аныгында, парламенттеги береги үч саясатчы карама-каршы жээктеги оппозициялык күч катары таанылганы менен бийлик машинесине туруштук бериши кыйын. А каарманыбыз болсо, коалициядан сыртта калган оппозициялык фракция катары конструктивдүү жолду тандап, “чабал өрдөк мурда учат” болгон жок. Айтмакчы, илбирс аңчылыкка чыкканда жемин алыш үчүн үч күн, үч түн болсо дагы былк этпей ордунда жата берген сыңары, келечек ыңгайын күткөн Ө.Токтогулович сабырдуулугу менен жеңишке жетүүгө баратат. “Ортодогу алтын сызыктуу жолду” тандаганы да бекеринен эмес го…

Өмүрбек Бабанов саясатта биттин ичегисине кан куйгандай эле такшалуу баскычтарынан өттү. Акаев доорунан эле коомдук иштерге аралашып, ошого катар бизнесин кыйла өркүндөтүп, депутаттык мандат үчүн да багын сынаган. Кийин Бакиев режиминин тушунда, 2006-жылы “Реформа үчүн” кыймылына кошулуп, саясаттагы тушоосун кескендей болгон. Аянттагы толкуган элдин астында сары футболкачан жаш жигиттин жалындуу сөздөрү күнү бүгүнкүдөй элдин эсинде. Ошондо чоң күрөшкө чыйрак, күчтүү лидердин келатканына күбө болгонбуз. Көп өтпөй 2007-жылы Ө.Токтогулович КСДПнын №1 тизмеси аркылуу парламентке аттанат. Ага чейин бийликтин кысымына бир топ туш болуп, бизнесине да басымдар жасалып келген. Тилекке каршы, тагдырдын сыноосу кайрадан аны жерге чабат. “Казак жараны” деген айып менен ал талапкерлигинен кол жууйт. Ошентип, кагылып-согулуп жүрүп, акыры Максим Бакиевдин тилин табууга аргасыздык жараткан шарт түрткөн, убактылуу болсо да 1-вице-премьер-министрлик кызматка көтөрүлөт. Бирок, алдыдагы саясаттын капсалаңын сезе билген жаны 2010-жылдагы 7-апрелге чейин эле кызматын Акылбек Жапаровго өткөрүп берип, бизнесине шылтоолоп четке чыга берген.

Кийинки жеңиштери элдин эсинен кете элек. 2010-жылдагы парламенттик шайлоого карай өлкөдөгү капчыктуу, тың жаштарды чогултуп, “Республиканын” туусунун астында аламанга аттанат. Үзүрү жакшы болду, марага үчүнчү болуп келди. Кайрадан 1-вице-премьер, андан соң премьер-министрлик кызматтарды аркалады. Бул убактарда дагы эчендеген саясый оюндарга кабылып, убактылуу түрдө интригалардын курмандыгы болгону менен эч бир моюн бербестен, жыгылса да бутуна туруп, саясаттан убактылуу чегинип турууну туура көрдү. Эң башкысы, ал тажрыйба топтоду, жаңылган кадамдары сабак болду. Өсүү жолунан тайган жок. “Өкчөсөң эле айкүр турат” дегендей, 2015-жылкы парламенттик шайлоого “Республика – Ата Журт” партиясы менен аттанды. Камчыбек Ташиев менен тандем болгону, андан сырткары, электораты бар, акчалуу жаштарды өзүнө тарта алды. Башка партияларга салыштырмалуу аламан жарышта стратегия, тактикалары күчтүү экени, амалдуулугу айрыкча байкалды.

Натыйжада, бүгүн Бабанов эч кимге көз карандысыз саясатчы. Атамбаев менен теңата эсептешип, жеке позициясынын бекем экенин тастыктоодо. Эл астында упай алганды жакшы билет. Керек болсо, резинка өтүк кийип, дыйкан талааларын аралап кетмей жайы бар. Анын сырткы келбети, харизмасы, тынымы жок эмгекчилдиги – жогорку артыкчылык экенин билебиз. Жаш туруп саясый ийгиликтердин дээрлик баардыгын багындырды. Эми бир гана президент болуу, мамлекетти башкарууну толук кандуу колго алуу үчүн жан үрөп иштеп атат. Мындай шартта тигил же бул күчтөргө кошулуу — түпкүлүгүндө аброй апкелбесин билет. Буга чейин бийлик да, оппозиция да Бабановду өзүнө тартып көрүү үчүн кыйла амалдарды жасады. Жыйынтыгында, баарынан сылык түрдө баш тартып, өзүнүн келечекке карай потенциалын анализдеп, күчтүү лидер катары багытынан жанбай келатат. БӨТтүн күчтүүлүгү эмнеде? Биринчиден, адамдарга жугумдуу, өзүнө керектүү фигураларды тарта билет, кооз сүйлөйт, кандай гана кырдаал болбосун элди ынандыра алат. Экинчиден, Кыргызстандагы баардык саясатчылардан бай, кандай шарт болсо дагы акчанын күчү менен максатына жете алат. Үчүнчүдөн, жетекчи катары бышты, ички маданияты бийик, интеллектуалдык деңгээли жогору. Санай берсек артыкчылыктары арбын эле…

Кийинки жылдагы президенттик шайлоодо Өмүрбек Бабанов президент Алмазбек Атамбаев менен ачык эле сүйлөшүшү мүмкүн. “Мен дагы бактымды сынап көрөйүн, мыйзам чегинде, саясый маданияттын үлгүсүндө күрөшөлү, утулсам жер көтөрөт, утсам кыргыз элин башкарам” деген кыязда. Албетте, мындай шартта бут тосуулар болбой койбойт. Эгер бийлик Бабановго кылмыш ишин козгоп, камоо үчүн багыт алса, анда Кыргызстанда саясый туруктуулук бузулат. Атамбаевге каршы күчтөрдүн баары түп көтөрүлүп кетиши мүмкүн. Себеби, өч алуу үчүн ыңгайын күтүп жаткан “көзкамандар” арбын. Кала берсе, оппозиция талаасында күчтүү лидердин чыкпай атканы, ошон үчүн бытыранды болгон топтор улам эле камакка алынып, аларды эл ээрчибей келгенин моюнга алалы. Саясатты сымап сымал бир орунда турбаган кубулуш сыңарындай элестетсек, кокус эртең Бабановго куугунтук башталса дагы эл колдойт. Президенттик шайлоого аттанса да көпчүлүк катмар добушун салып берет. Себеби, БӨТ буга чейин коомчулук астында өзүнүн саясый брендин жасап койгон. Ал эми бийлик кадрларынын ичинен мураскер катары “жарк” эткен саясый жүздү көрбөй атпайбызбы. Ким туруштук бере алат? Балким, административдик ресурска ишенген айдатма талапкер чыкса, баягылардын бири катары элдин астында күлкү болушу ажеп эмес. Буга чейин күбө болуп келдик го, Акүйдүн таптаган жаш кадрлары мамлекеттик жогорку кызматтарга даяр эмес экени, иштей албаганы менен ачыкталып калбадыбы!

Ток этери, Бабановду миң жаман көрсөк дагы, канчалык кылдан кыйкым издебейли, анын саясаттагы таасирине туруштук берүү кыйын. Кааласак-каалабасак да ушундай, жөргөмүштүн желеси тартылып калгандай образды элестете бергиле. Акыры амалкөй жана күчтүү лидердин астында түндүк-түштүк тыңчыкмалары кызматташуу үчүн моюн сунушат го…

Эске салсак, буга чейин Атамбаев электораты бар белдүү, капчыктуу саясатчыларды катар-катар “сындырып”, түрмөгө камачусун камап, жолду тазалап салган. “Кул жеймин дейт куйрукту, Кудай билет буйрукту” дегендей, Бабановдун босогосуна Жараткандын буйругу келип канган жокпу?..

Арстан Алгырбеков   

Булак: “Азия ньюс”

 

"Бригадир" - Алмаз Атамбаевдин саясый бейнесине сүртүмдөр

2010-жылдагы мамлекеттик төңкөрүштөн кийин КР өкмөтүнүн “Эркин-Тоо” гезитинин башкы редактору болуп дайындалган журналист Абдувахаб Мониевдин Алмаз Атамбаев тууралу 2011-жылы жазып, гезиттерге жарыялаган макаласын кайрадан сунуш кылабыз.

Курманбек Бакиев жаңыдан бийликке келип, Кыргыз Республикасына президент болгон кезде айтылуу аалым, сынчы Салижан Жигитовдун көзү тирүү болчу. Кыраакы киши эмес беле, Бакиевдин жыйындардагы сүйлөгөн сөзүнө, айткан-дегенине карап багып: “Ой, мунуңар кагазга үңүлүп, текст окуса – президент! Анан кагаздан көзүн алса эле колхоздун башкармасы болуп калып жатпайбы?!” деп сын берген эле.

Аскар Акаев качкандан кийин Жогорку Кеңештин бир топ депутаттары атайын Москвага барып, кызматтан кетүү боюнча качкын президенттин өз арызын алып келишкен. Ошондогу сүйлөшүүнүн видеотасмасын көрсөңүз, депутаттар биринчи күнү эле арызын жаздыра коюу үчүн Акаевди шаштырышса, ал: “Мен эми колхоз башкармасынын кызматын өткөрүп берип жаткан жокмун да” деп туйтуңдап, кадимкидей тырчый түшкөнүнө күбө болосуз. Тагдырдын тамашасын караңыз, негизи А.Акаевдин ал айтканы туура болгону менен, кайманага бурганда натуура болуп чыкты. Туура, ал мамлекет башчысы делген улук кызматты өткөрүп жаткан, бирок, аны башкарма-раистин деңгээлиндеги ортозар адамга бербедиби?!
Экинчи президент К.Бакиевдин лидерлик дарамети СССР учурундагы колхоз башкармасынын деңгээлинен ашып түшпөгөндүгү, тек, сүйлөгөн-дегенинен гана эмес, бүт кылган-эткенинен, жасаган иштеринен далай жолу айгине болбодубу… Жарыктык киши “Кыргыз Республикасы” аталган бүтүн мамлекетти “КПССтин баланчанчы съезди” атындагы колхоздой эле элестетти. Кыргызстан жөнүндө ой-жүгүртүп, акыл чабытташы ошол чектен ашкан жок. “Мамлекет, улут, тарых, идеология, коопсуздук, дүйнөлүк, тышкы жана геосаясат, эларалык мамиле, демократия” деген сыяктуу түшүнүктөр Бакиевдин көкүрөгүндө, мээсинде эмес, спечрейтерлер даярдап берген кагаздын бетинде гана орун алчу. Караңгы караламанды алдап-соолап, баш көтөргөн тыңчыкмаларды башка чаап коркутуп (керек болсо тындым кылып), амалпараз кошоматчылар катмарына “сага да, мага да жетет” деген принципте сөөк ыргытып коюп, кыргыз мамлекетин колхоз башкаргандай эле оңой-олтоң, ойноп-күлүп башкаргысы келген эле… Боводу.
А бүгүнкүбүзчү? Жаңы Конституцияга ылайык, азыр Кыргызстандагы мамлекеттик бийликтин эки тизгин бир чылбыры премьер-министрдин колунда. Иш жүзүндө бүгүн Алмазбек Шаршенович Атамбаев мамлекетти башкарып атат.
Окурман, өзүңүз тараза болуңуз, биринчи качкын президент Акаевдин деңгээли экинчи качкын президент Бакиевдикинен кыйла жогору болгон деп баалоо сизди ынандырат го деп ойлойм. А соңку лидерибиздин деңгээличи? Азыркы Атамбаевди кечээги Бакиев менен салыштыра келсек, тараза ташы кимге оойт?
Калп айткан менен болобу, К. Бакиев “кагаздан көзүн алганда” деле карапайым калкка түшүнүктүү көчө лексикасын колдонуп, “дыйканча” сүйлөгөндүктөн көпчүлүк тарабынан жылуу эле кабыл алынчу. Карапайым стили жагынан Атамбаев да ага окшош. Экөөнүн тең оозунан өздөрүнүн алдыдагы эң башкы милдети болгон мамлекетти чыңдап, өнүктүрүү стратегиясы тууралуу олуттуу ой чыкпайт. (Казанда болсо, чөмүчкө чыгабы? ) Сөздөрүнүн жалпы маани-маңызы мамлекеттик ишке келгенде экөөнүн тең эле билими тайыз, интеллектуалдык дарамети чектелүү экендигин айгинелеп турат. Кыргыздын бул “лидерлери” Россиядан жогорку билим алышкан. А бирок “Кудай өзү дээр бербесе, Гарвард жардам бере албайт” турбайбы…
Мисалы, К.Бакиев убагында келечектүү экономикалык программа сунуштагандын ордуна, “электр энергиясын үнөмдөп, уйдун тезегин терип жагуу керек” деген демилге көтөргөн. Биздин лидерлер Зеңги-Баба тукумуна анча неге ашык болгонун ким билсин, өткөндө А.Атамбаев дагы ошондой демилге менен чыкты. Анын жарыя айтканына караганда, Кыргызстандын экономикалык өнүгүүсү үчүн уй жана анын сүтү кыймылдаткыч күч болуп бере алат экен. “Уй үйбүлө үчүн эркек кишиден дагы пайдалуу” деди ал.
“Алы жетпеген аллачыл, күчү жетпеген кудайчыл” деген накыл айтылат кыргызда. Эмнегедир экөө тең Алла-Кудайды да көп оозанышат. “Кудая тобо, Кудайга койдум, Кудай жазалайт” деген сөз айкалыштары Бакиевдин ар бир жыйындык чыгуусунда кайра-кайра кайталанчу эмес беле. Ошол сыңары Атамбаев да “Кудай көрүп турат, Кудай жазасын берет” деген сөздөрдү оозунан түшүрбөй келатат. Мисалы, 7-апрель-элдик төңкөрүштүн 1 жылдыгына арналган жыйында деле ал: “Бакиевдин тушундагыдан начар жашап жатабыз дегендер Кудайдын каарына калат” деп жарыя айтпадыбы. Кудайды биротоло жеке менчиктеп алгандай сүйлөшү эки лидердин ички туюму, адамдык насили да бири-бирине окшош экендигин кабарлап тургансыйт.
Ал эми айтылган сөздүн манерасына, моралдык-психологиялык мүнөзүнө көңүл бурсак, “К…..тани” дегендей вульгардык сөздөрдү кошуп, мурдагы “досторуна” да, саясый санаалаштарына да жөнсүз асылып, айт күнү ушакташкан аялдардын деңгээлине түшүп жамандап, арманын айтып, же көзүнө жаш алып бышактап жиберип, а бирде ашкере кызууланып, кол шилтегилеп, столду муштаган А.Атамбаевдин жанында К.Бакиев кыйла бараандуу, салабаттуу жетекчиге окшоп көрүнөт.
Чын-чынына келсе, “мамлекет, эл, келечек!” деп чыккан кырчындай жигиттердин каны төгүлгөн революция датасы Атамбаевдин арман айтчу күнү эмес эле. Лидер катары ошол күнү өткөн иштерге калыс баа берүү менен бирге миңдеген жарандарыбыздын күрөшү, ондогон жарандарыбыздын төгүлгөн каны жоопсуз калып кетпеши үчүн “биз мамлекетти өнүктүрүүнүн момундай жолуна түшүп, момундай ишенимге келип, момундай иштерди жасашыбыз керек” дегендей мамлекеттик идеологиянын концепциясын айтып чыкса жарашмак. Чыныгы лидер коомдо келечекке болгон ишеним, үмүт отун тутандырып, коомду кайсы бир деңгээлде бир максатка бириктирип, элди артынан ээрчитип кетиши керек. Ток этери, лидер, бул – жол башчы, милдети – жол баштоо. А биздин лидер Атамбаев антип жол баштамак турсун, бирде ак жерден күйүп аткан бечаранын, бирде Кудайдан башка таянаары жок, ага чын дилинен ишенген сопу-момундун образына кирип артисттенип, элдин мага боору ооруса, эл мени аяса, ошентип боор толгоп, кызмат ордумду коргоого жардамдашса дегендей көрпенделик кыйды максаттан өйдө көтөрүлө албай келатат.
Ушул жерде дагы бир өткөн окуяны эстеп койгонубуз жөн. 2007-жылкы парламенттик шайлоонун тушунда К.Бакиев А.Атамбаевдин көкүрөгүнө “Данакер” орденин тагып, жонунан таптап, премьер-министрлик кызматтан айдаганы эсиңиздеби? Ошондо биздин азыркы лидерибиз жаш баладай жалжактап сүйүнүп, “башкарма”-президентти кайра-кайра кучактап жибербеди беле…
Эми токтой туруңуз, башкарма аталып, дарамет-турпаты, акыл-парасаты колхоз жетекчисинин деңгээлине салыштырылган К.Бакиевдин жанында андан кыйла жеңил-желпи, оргу-баргы мүнөздөгү Атамбаев ким болуп калат? Карапайым дыйкан, катын-калачтарды кызылча, пахта талаасына, же чөп чабыкка айдап чокчоңдогон, анан өзүнө баш ийбегендерди, каяша кылгандарды чогулушта жамандап, башкарманын алдында арызданып отурган колхоз бригадиринин элесин берип жаткан жокпу анын жорук-жосуну?!
Ынанбай турсаңыз, дагы бир жагдайга көңүл буруңуз. Коалициялык өкмөт түзүлүп, премьер-министрликке бекигенден кийинки алгачкы кадамын А.Атамбаев Кыргыз Ала-Тоосунун бир чокусуна Россия Федерациясынын премьер-министри Владимир Путиндин ысымын ыйгаруу демилгеси менен баштады. Ошондон бери Кыргызстандын өкмөт башчысынын Москвада В.Путиндин, кээде Астанада Казакстандын президенти Нурсултан Назарбаевдин кабылдамасында отургандыгын телеберүүдөн арбын көрчү болдук. КТР, ЭлТР баш болгон өкмөттүк ЖМК “мынакей премьер-министр Атамбаев Кыргызстанды өнүктүрүү үчүн чет өлкөлөр менен ийгиликтүү сүйлөшүп, эларалык байланышты чыңдап жатат” деп даршан кылууда.
Тилекке каршы, Атамбаевдин иш сапарларын “ийгиликтүү” дегенди биякка кой, эгемендүү мамлекеттин атынан жүргүзүлгөн кадыресе жолугушуу, сүйлөшүү, макулдашуулардын катарына да кошууга болбойт. Эл аралык саясаттын, дипломатиянын өзүнүн калыптанган, жалпыга таанылган так жол-жобосу, эреже-нормасы бар. Анда бүтүн мамлекеттин атынан сүйлөгөн расмий адамдын олтурган-турган ордуна эле эмес, ар бир кадамына маани берилет. Айталы, Россия Кыргызстандан миң эсе чоң, миң эсе күчтүү мамлекет болсун, эл аралык аренада анын өкмөт башчысы менен Кыргызстандын өкмөт башчысынын статусу бирдей. Өкмөт аралык сүйлөшүү- жолугушуулар жок дегенде формасы жагынан тең ата негизде жүргүзүлүшү керек. Атамбаев башкарып жаткан Кыргызстан менен Россиянын алакасында ошол эл аралык норма сакталып жатабы? Жок! Качан көрсөң, А.Атамбаев В.Путиндин кабылдамасында Россиянын кайсыл бир губерниясынын же ведомствосунун жетекчиси сыңары отчет берип олтурган болот (Казакстан боюнча да ушундай көрүнүш). Аны көргөн башкалар Атамбаевди Кыргыз Республикасы аталган өзүнчө мамлекеттин премьер-министри эмес эле, Чукотканын же Алтайдын губернатору экен деп билбейби?! Өзүнчө туу көтөргөн мамлекеттин лидери бирөөнүн кабылдама бөлмөсүндө олтурмак беле?!
Түпкүлүгүндө, бул – бүтүндөй мамлекеттин, улуттун намысын тебелеп, Кыргызстандын баркына оңбогондой доо келтирген өтө осол көрүнүш. Эл аралык норманы бек сактап, мамиле түзүп, сүйлөшүү жүргүзүүгө биздин премьер-министрдин акыл парасаты, эрки жетпесе айла канча? Кантсе да андай жолугушуу, сүйлөшүүлөрдө ордун билип, өзүн олуттуу кармап, башкалар менен тең ата болууга аракеттенген К.Бакиев эл көзүнө мамлекет дымагын мынчалык түшүрчү эмес.
Эми, А.Атамбаевдин деңгээлиндеги адамга бүтүн өлкөнүн тагдырын ишенип тапшырууга болобу деги?

Түшүндүрмө ордуна

Урматтуу окурман! Бул Мониев деген неме Атамбаевди неге мынча жектеген деген түпөйүл ойго келгениңизди туюп турам. Анын жообу: мен Алмазбек ага менен таанышмын. Жеке адам катары алганда аны жакшы киши деп билем. Бирок, менин Кыргызстандан башка мамлекетим жоктугунан, а өз мамлекетимдин ар-намыс, кадыр-барк, келечегине кайдыгер карай албастыгымдан улам, анын мамлекеттик ишмердиги тууралуу оюмду ачуу да болсо айтууга аргасыз болдум.

Абдувахаб МОНИЕВ

"Бригадир" - Алмаз Атамбаевдин саясый бейнесине сүртүмдөр

2010-жылдагы мамлекеттик төңкөрүштөн кийин КР өкмөтүнүн “Эркин-Тоо” гезитинин башкы редактору болуп дайындалган журналист Абдувахаб Мониевдин Алмаз Атамбаев тууралу 2011-жылы жазып, гезиттерге жарыялаган макаласын кайрадан сунуш кылабыз.

Курманбек Бакиев жаңыдан бийликке келип, Кыргыз Республикасына президент болгон кезде айтылуу аалым, сынчы Салижан Жигитовдун көзү тирүү болчу. Кыраакы киши эмес беле, Бакиевдин жыйындардагы сүйлөгөн сөзүнө, айткан-дегенине карап багып: “Ой, мунуңар кагазга үңүлүп, текст окуса – президент! Анан кагаздан көзүн алса эле колхоздун башкармасы болуп калып жатпайбы?!” деп сын берген эле.

Аскар Акаев качкандан кийин Жогорку Кеңештин бир топ депутаттары атайын Москвага барып, кызматтан кетүү боюнча качкын президенттин өз арызын алып келишкен. Ошондогу сүйлөшүүнүн видеотасмасын көрсөңүз, депутаттар биринчи күнү эле арызын жаздыра коюу үчүн Акаевди шаштырышса, ал: “Мен эми колхоз башкармасынын кызматын өткөрүп берип жаткан жокмун да” деп туйтуңдап, кадимкидей тырчый түшкөнүнө күбө болосуз. Тагдырдын тамашасын караңыз, негизи А.Акаевдин ал айтканы туура болгону менен, кайманага бурганда натуура болуп чыкты. Туура, ал мамлекет башчысы делген улук кызматты өткөрүп жаткан, бирок, аны башкарма-раистин деңгээлиндеги ортозар адамга бербедиби?!
Экинчи президент К.Бакиевдин лидерлик дарамети СССР учурундагы колхоз башкармасынын деңгээлинен ашып түшпөгөндүгү, тек, сүйлөгөн-дегенинен гана эмес, бүт кылган-эткенинен, жасаган иштеринен далай жолу айгине болбодубу… Жарыктык киши “Кыргыз Республикасы” аталган бүтүн мамлекетти “КПССтин баланчанчы съезди” атындагы колхоздой эле элестетти. Кыргызстан жөнүндө ой-жүгүртүп, акыл чабытташы ошол чектен ашкан жок. “Мамлекет, улут, тарых, идеология, коопсуздук, дүйнөлүк, тышкы жана геосаясат, эларалык мамиле, демократия” деген сыяктуу түшүнүктөр Бакиевдин көкүрөгүндө, мээсинде эмес, спечрейтерлер даярдап берген кагаздын бетинде гана орун алчу. Караңгы караламанды алдап-соолап, баш көтөргөн тыңчыкмаларды башка чаап коркутуп (керек болсо тындым кылып), амалпараз кошоматчылар катмарына “сага да, мага да жетет” деген принципте сөөк ыргытып коюп, кыргыз мамлекетин колхоз башкаргандай эле оңой-олтоң, ойноп-күлүп башкаргысы келген эле… Боводу.
А бүгүнкүбүзчү? Жаңы Конституцияга ылайык, азыр Кыргызстандагы мамлекеттик бийликтин эки тизгин бир чылбыры премьер-министрдин колунда. Иш жүзүндө бүгүн Алмазбек Шаршенович Атамбаев мамлекетти башкарып атат.
Окурман, өзүңүз тараза болуңуз, биринчи качкын президент Акаевдин деңгээли экинчи качкын президент Бакиевдикинен кыйла жогору болгон деп баалоо сизди ынандырат го деп ойлойм. А соңку лидерибиздин деңгээличи? Азыркы Атамбаевди кечээги Бакиев менен салыштыра келсек, тараза ташы кимге оойт?
Калп айткан менен болобу, К. Бакиев “кагаздан көзүн алганда” деле карапайым калкка түшүнүктүү көчө лексикасын колдонуп, “дыйканча” сүйлөгөндүктөн көпчүлүк тарабынан жылуу эле кабыл алынчу. Карапайым стили жагынан Атамбаев да ага окшош. Экөөнүн тең оозунан өздөрүнүн алдыдагы эң башкы милдети болгон мамлекетти чыңдап, өнүктүрүү стратегиясы тууралуу олуттуу ой чыкпайт. (Казанда болсо, чөмүчкө чыгабы? ) Сөздөрүнүн жалпы маани-маңызы мамлекеттик ишке келгенде экөөнүн тең эле билими тайыз, интеллектуалдык дарамети чектелүү экендигин айгинелеп турат. Кыргыздын бул “лидерлери” Россиядан жогорку билим алышкан. А бирок “Кудай өзү дээр бербесе, Гарвард жардам бере албайт” турбайбы…
Мисалы, К.Бакиев убагында келечектүү экономикалык программа сунуштагандын ордуна, “электр энергиясын үнөмдөп, уйдун тезегин терип жагуу керек” деген демилге көтөргөн. Биздин лидерлер Зеңги-Баба тукумуна анча неге ашык болгонун ким билсин, өткөндө А.Атамбаев дагы ошондой демилге менен чыкты. Анын жарыя айтканына караганда, Кыргызстандын экономикалык өнүгүүсү үчүн уй жана анын сүтү кыймылдаткыч күч болуп бере алат экен. “Уй үйбүлө үчүн эркек кишиден дагы пайдалуу” деди ал.
“Алы жетпеген аллачыл, күчү жетпеген кудайчыл” деген накыл айтылат кыргызда. Эмнегедир экөө тең Алла-Кудайды да көп оозанышат. “Кудая тобо, Кудайга койдум, Кудай жазалайт” деген сөз айкалыштары Бакиевдин ар бир жыйындык чыгуусунда кайра-кайра кайталанчу эмес беле. Ошол сыңары Атамбаев да “Кудай көрүп турат, Кудай жазасын берет” деген сөздөрдү оозунан түшүрбөй келатат. Мисалы, 7-апрель-элдик төңкөрүштүн 1 жылдыгына арналган жыйында деле ал: “Бакиевдин тушундагыдан начар жашап жатабыз дегендер Кудайдын каарына калат” деп жарыя айтпадыбы. Кудайды биротоло жеке менчиктеп алгандай сүйлөшү эки лидердин ички туюму, адамдык насили да бири-бирине окшош экендигин кабарлап тургансыйт.
Ал эми айтылган сөздүн манерасына, моралдык-психологиялык мүнөзүнө көңүл бурсак, “К…..тани” дегендей вульгардык сөздөрдү кошуп, мурдагы “досторуна” да, саясый санаалаштарына да жөнсүз асылып, айт күнү ушакташкан аялдардын деңгээлине түшүп жамандап, арманын айтып, же көзүнө жаш алып бышактап жиберип, а бирде ашкере кызууланып, кол шилтегилеп, столду муштаган А.Атамбаевдин жанында К.Бакиев кыйла бараандуу, салабаттуу жетекчиге окшоп көрүнөт.
Чын-чынына келсе, “мамлекет, эл, келечек!” деп чыккан кырчындай жигиттердин каны төгүлгөн революция датасы Атамбаевдин арман айтчу күнү эмес эле. Лидер катары ошол күнү өткөн иштерге калыс баа берүү менен бирге миңдеген жарандарыбыздын күрөшү, ондогон жарандарыбыздын төгүлгөн каны жоопсуз калып кетпеши үчүн “биз мамлекетти өнүктүрүүнүн момундай жолуна түшүп, момундай ишенимге келип, момундай иштерди жасашыбыз керек” дегендей мамлекеттик идеологиянын концепциясын айтып чыкса жарашмак. Чыныгы лидер коомдо келечекке болгон ишеним, үмүт отун тутандырып, коомду кайсы бир деңгээлде бир максатка бириктирип, элди артынан ээрчитип кетиши керек. Ток этери, лидер, бул – жол башчы, милдети – жол баштоо. А биздин лидер Атамбаев антип жол баштамак турсун, бирде ак жерден күйүп аткан бечаранын, бирде Кудайдан башка таянаары жок, ага чын дилинен ишенген сопу-момундун образына кирип артисттенип, элдин мага боору ооруса, эл мени аяса, ошентип боор толгоп, кызмат ордумду коргоого жардамдашса дегендей көрпенделик кыйды максаттан өйдө көтөрүлө албай келатат.
Ушул жерде дагы бир өткөн окуяны эстеп койгонубуз жөн. 2007-жылкы парламенттик шайлоонун тушунда К.Бакиев А.Атамбаевдин көкүрөгүнө “Данакер” орденин тагып, жонунан таптап, премьер-министрлик кызматтан айдаганы эсиңиздеби? Ошондо биздин азыркы лидерибиз жаш баладай жалжактап сүйүнүп, “башкарма”-президентти кайра-кайра кучактап жибербеди беле…
Эми токтой туруңуз, башкарма аталып, дарамет-турпаты, акыл-парасаты колхоз жетекчисинин деңгээлине салыштырылган К.Бакиевдин жанында андан кыйла жеңил-желпи, оргу-баргы мүнөздөгү Атамбаев ким болуп калат? Карапайым дыйкан, катын-калачтарды кызылча, пахта талаасына, же чөп чабыкка айдап чокчоңдогон, анан өзүнө баш ийбегендерди, каяша кылгандарды чогулушта жамандап, башкарманын алдында арызданып отурган колхоз бригадиринин элесин берип жаткан жокпу анын жорук-жосуну?!
Ынанбай турсаңыз, дагы бир жагдайга көңүл буруңуз. Коалициялык өкмөт түзүлүп, премьер-министрликке бекигенден кийинки алгачкы кадамын А.Атамбаев Кыргыз Ала-Тоосунун бир чокусуна Россия Федерациясынын премьер-министри Владимир Путиндин ысымын ыйгаруу демилгеси менен баштады. Ошондон бери Кыргызстандын өкмөт башчысынын Москвада В.Путиндин, кээде Астанада Казакстандын президенти Нурсултан Назарбаевдин кабылдамасында отургандыгын телеберүүдөн арбын көрчү болдук. КТР, ЭлТР баш болгон өкмөттүк ЖМК “мынакей премьер-министр Атамбаев Кыргызстанды өнүктүрүү үчүн чет өлкөлөр менен ийгиликтүү сүйлөшүп, эларалык байланышты чыңдап жатат” деп даршан кылууда.
Тилекке каршы, Атамбаевдин иш сапарларын “ийгиликтүү” дегенди биякка кой, эгемендүү мамлекеттин атынан жүргүзүлгөн кадыресе жолугушуу, сүйлөшүү, макулдашуулардын катарына да кошууга болбойт. Эл аралык саясаттын, дипломатиянын өзүнүн калыптанган, жалпыга таанылган так жол-жобосу, эреже-нормасы бар. Анда бүтүн мамлекеттин атынан сүйлөгөн расмий адамдын олтурган-турган ордуна эле эмес, ар бир кадамына маани берилет. Айталы, Россия Кыргызстандан миң эсе чоң, миң эсе күчтүү мамлекет болсун, эл аралык аренада анын өкмөт башчысы менен Кыргызстандын өкмөт башчысынын статусу бирдей. Өкмөт аралык сүйлөшүү- жолугушуулар жок дегенде формасы жагынан тең ата негизде жүргүзүлүшү керек. Атамбаев башкарып жаткан Кыргызстан менен Россиянын алакасында ошол эл аралык норма сакталып жатабы? Жок! Качан көрсөң, А.Атамбаев В.Путиндин кабылдамасында Россиянын кайсыл бир губерниясынын же ведомствосунун жетекчиси сыңары отчет берип олтурган болот (Казакстан боюнча да ушундай көрүнүш). Аны көргөн башкалар Атамбаевди Кыргыз Республикасы аталган өзүнчө мамлекеттин премьер-министри эмес эле, Чукотканын же Алтайдын губернатору экен деп билбейби?! Өзүнчө туу көтөргөн мамлекеттин лидери бирөөнүн кабылдама бөлмөсүндө олтурмак беле?!
Түпкүлүгүндө, бул – бүтүндөй мамлекеттин, улуттун намысын тебелеп, Кыргызстандын баркына оңбогондой доо келтирген өтө осол көрүнүш. Эл аралык норманы бек сактап, мамиле түзүп, сүйлөшүү жүргүзүүгө биздин премьер-министрдин акыл парасаты, эрки жетпесе айла канча? Кантсе да андай жолугушуу, сүйлөшүүлөрдө ордун билип, өзүн олуттуу кармап, башкалар менен тең ата болууга аракеттенген К.Бакиев эл көзүнө мамлекет дымагын мынчалык түшүрчү эмес.
Эми, А.Атамбаевдин деңгээлиндеги адамга бүтүн өлкөнүн тагдырын ишенип тапшырууга болобу деги?

Түшүндүрмө ордуна

Урматтуу окурман! Бул Мониев деген неме Атамбаевди неге мынча жектеген деген түпөйүл ойго келгениңизди туюп турам. Анын жообу: мен Алмазбек ага менен таанышмын. Жеке адам катары алганда аны жакшы киши деп билем. Бирок, менин Кыргызстандан башка мамлекетим жоктугунан, а өз мамлекетимдин ар-намыс, кадыр-барк, келечегине кайдыгер карай албастыгымдан улам, анын мамлекеттик ишмердиги тууралуу оюмду ачуу да болсо айтууга аргасыз болдум.

Абдувахаб МОНИЕВ

Журт бузар… же Өмүрбек Текебаевдин саясый бейнесине сүртүмдөр

Башкы “мародёр” Текебаевдин башы көрүндү

Нарын жергесинде эл менен жолуккан Жогорку Кеңештин төрагасы Чыныбай Турсунбеков “Ачыгын айтайын, саясатта менин эки устатым бар. Анын бирөөсү Атамбаев болсо, экинчиси Текебаев”-деп (“Кыргыз Туусу” № -75 (24068) 2016-жылдын 23-сентябры) абдан туура сөзүн айткан экен. Чынында, ушул эки үлкөн саясатчыны карап, элибиз түздөнө турган инсандар болушу керек эмес эле. Төраганын айткан сөзүндө калет жок. Балким “мародёрлук” темасы көтөрүлүп жаткан учурда төрага да өзүнө душман кылгысы келбеген чыгар. Атамбаев менен Текебаевдин тирешинде ЖКнын төрагасы Ч. Турсунбеков “эки устаты” туурасында лам этип ооз ачпаганы өкүнүчтүү. “Эки дөө кагышса ортодо чымын өлөт”-болбосун деген позицияны карманып турат го сыягы.

Бул эки үлкөн саясатчынын ортосундагы мамиле бузулуп, жарака улам тереңдеп, кеңейип баратканын кадимки саясатчылардан, карапайым адамдарга чейин сөз кылып жатышат. Атамбаевдин доорунда Өмүрбек Текебаев андан куугунтук жеген жок, кайра анын “эрке талтаң баласы” бойдон калды. Бирок Атамбаевдин доору аяктап баратканын туйуп, өзүн куугунтук жегендердин катарында көрсөткүсү келип жатканы байкалууда. Бул бийлик өкүм жүргүзүп турган аралыкта ал эмнени кааласа, ошону жасады. Караламан эл ичинде “Өмүрбек мырза “көмүскө президенттей” кимди кызматтан кетирем десе кетирип, каматам дегенин каматып, каалагандай калчап жүрөт… Текебаев азыркы бийликтин “Кудаяр ханындай” эле доор сүрдү. Атамбаев ага отурган президенттик тагынан башканын баарысын берди. Өмүрбек мырзанын айтканы-айткандай, дегени-дегендей болуп турганын ким танып кете алат. Бул жагынан президентке нааразы болбой эле койсо болот. Кийинчерээк, “Конституциянын атасымын” –деп көкүрөгүн кага берген Текебаевдин тизгинин тартып койгону ага жакпай калды көрүнөт..”-деген пикирлер айтыла баштады.

Атамбаев Ала-Тоо аянтында “Мародёрлор” туурасында катуу айтканы бар эле. Бирок, “сокур өзүнө алат” дегендей “мародёр” деген сөздү Текебаев өзүнө алып Атамбаевге душман болду да калды. Өткөн шайлоодо “Ата-Мекен” партиясы эң начар добуш алганы аз келгенсип, бир да партиянын фракция башчылары Текебаевдей бул бийликке эрке талтаң болгон жок. “Мен айткандай болуш керек!” деген эгоист Текебаевдин бул кылыктарына жалпы эл да нааразы боло баштады. Өмүрбек Текебаев кызыл өңгөчү үзүлгөнчө “мен мародёр эмесмин!”-деген сайын, ал жарлык ага уйгактай жабышты да калды. Өмүрбек Текебаевдин бир афёрасын Өмүрбек Абдрахманов мындайча баяндап берди. Ал жакында эле “Жаңы Ордо” гезитине (№ 20(525) 30-сентябрь, 2016-жылы) берген маегинде: “Максимдин БНКсын Текебаевдин балдары басып алган. “Ата-Мекенден” коюлган Фонд министри Абдылдаевдин приказы менен Текебаевдин үкаси жана жердеши Сайдилла Нышанов башчы болуп дайындалган. Текебаев Максимдин “макүрү” акчасын алып жатат деп көп эле айткам. Кийин БНК аукционго коюлуп 34,556 миллион долларга сатылып кеткен. Бирок, эки-үч күндөн кийин аукциондун жыйынтыгын жокко чыгарышкан. Андан соң Текебаевдин суранычы менен фракция жетекчилери кол коюп БНКны түз сатууга чечим чыгарышкан. БНК түз сатылып аны 2,924 миллион долларга өздөрү сатып алышкан. Бир топ убакыт өткөн соң БНК 39 миллион долларга “Роснефть” компаниясына сатылып кеткен. Мамлекет мында 36 миллион доллардан кур калган. Бул афера боюнча Коррупцияга каршы агенство кылмыш ишин ачкан.” -деп тастыктап берген эле.

Ө. Абдрахмановдун бул маеги коомчулук арасында бир топ ызы-чууну жаратып, Текебаев өзү жактырган соцсеттерде көп талкууланды. Өмүрбек Чиркешовичтин бул афёрасы ММК беттерине жарыкка чыккандан бери анда уйку жоктой сезилет. Текебаевдин “оту менен кирип, күлү менен чыккан” кол баласы, анын “кошелогу” аталган Сайдилла Нышановго кылмыш ишин козгосо эле, ал Арстанбаптын жаңгак токоюндагы булбулдай “бул иште Өмүрбек акам да бар эле! Аны да ала жатайын…”-деп сайрап берээри бышык. Кээбир саясатчылардай КГБнын подвалында эки ай кармабай эле Сайдилланы бир участкалык инспектор 2 саат суракка алса эле анделектей бант берип, бышат. Эгер коомчулук көңүл буруп караса, Текебаевдин ачкычы Нышановдун колунда тургандай таасир калтырат. Бизнестин битин сыгып, май кармаган бармагын жалап, бардар турмушта борпоң өскөн жигитте көп сырлар бар сыяктуу. “Ата-Мекендин” лидери Атамбаевди жалпы кыргыз элине Максим Бакиевдин жерин басып алган коррупционер катары сыпаттап, шектүү пикир туудуруп келүүдө.

Кыргыз элинде “кызыл-кызыл кекиртек, кыйла жерге секиртет” –деген сөз бар эмеспи. Кыргызстандагы Максим Бакиевге таандык БНК май куюуучу жайларын 2010-жылдары иштетип турган Сайдилла Нышанов экенин элибиз жакшы билет. Бизнестин адамы катары Нышанов мындай майлуу жайдын баасын жакшы билчү. БНК боюнча чырдуу иштин артында ким турарын, чыныгы мародёр ким экенин, башкы коррупционер ким экенин кимдир бирөө мыйзамдуу жол менен далилдеп бериши керек болуп турат. СДПКнын депутаттарынын да бирдиктүү командасы жок сыягы. Ушул даражага жеткирип, аларды депутат кылган Атамбаевди ит талагандай көрүнгөнгө талатып коюп карап отурушат. Канткен күндө да Текебаев жалгыз өзү баарын талкалап, шаштысын алып жатканын да коомчулук сөз кыла баштады. Президенттин бирдиктүү, аны коргой турган чыныгы партиялаштары деле жок өңдөнөт. Эртең Текебаев президент болуп калса, ага да жаман көрүнбөйлү деген пендечилик сезим менен бирин-бири аңдып карап отурушабы?

“Текебаевдин айланасы да улам жукарып, акча менен келген “олигарх” депутаттары кемеден качкан келемиштердей андан кача башташты. Аны жанынан апендинин кызындай мактап, жанталашып коргогон Шыкмаматов, Никитенко, Саляновалардын гана караанын көрөсүң. Башка партиялаштары бийликтен коркуп, шымдарын булгап, башын кумга каткан төөкуштай болуп жашынып жатышат…”-деп коомчулукта уу-дуу сөз айтыла баштады. Канткен күндө да Текебаев президентти ыңгайы келсе-келбесе сындап отуруп партиясынын рейтингин бир аз болсо да көтөрүп алды. Аны да моюнга алалы. Убагында Акаев, Бакиев, Отунбаеваны саткан саясатчылар эми кетерине бир аз калган Атамбаевди сатып кетүүгө түйүнчөктөрүн түйүп даяр турушкандай таасир калтыра баштады. Биздин саясатчылар ушул “чыккынчылыкты” абдан жакшы өздөштүрүп алганы белгилүү эмеспи. КСДП партиясынын көпчүлүк депутаттары да балык болуп Атамбаевди ачык коргой албай отурганы да ушундан. “Эл арасында калпты чындай айтуу менен Текебаевдин саясый салмагы кыйла көтөрүлүп, Атамбаевдин жеңүүчүсү катары аброю көтөрүлүп келүүдө. Айтмакчы, падышанын алдында да болгон чындыкты гана айта билген, кара кылды как жарган Өмүрбек Адрахмановдун маеги ММК беттерине чыккандан бери Текебаевде уйку жок, аны карап, кечээ эле калмактын баатырындай болгон Сайдилла Нышанов өзүнүн көлөкөсүнөн өзү коркуп, “…ушул БНК чырына кайдан аралаштым экен!”-деп бармагын тиштеп көзү чанагынан чыгып кетчүдөй алаңдап, араң эле жүрөт”-дешет аны жакындан билгендер.

Кечээ эле Текебаев жалпы кыргыз элине теледен “Атамбаев дагы бир жылың бар, эркек болсоң мародёрду тап!” деп калчылдап, кекетип сүйлөгөндө андан өткөн жолборс жок эле го. Максим Бакиевдин БНКсы айтыла баштагандан бери Текебаевдин баштагы дымагы өчүп, үнү чыкпай калды. Бизге жеткен маалыматтарга караганда, Өмүрбек Текебаев анчалык ак, таза болсо эмне үчүн Ө. Абдырахмановго алгач Феликс Куловду, андан кийин Равшан Жээнбековду ортого салып, достошууга чакырып жатыптыр? Кулов менен Жээнбеков экөө биригип, Өмүрбек Абдрахмановду ресторанга чакырышып, боор тартыша сүйлөшүп отуруп, Өмүрбек Текебаевдин мындай сөзүн: “Эки ай мени сындабай турсунчу, анан алдынан өтүп өзүм кечирим сурайм”- деп айтканын далилдеп берчү кишилер бар. Абдрахмановдун алдына башын ийгени Текебаевдин шаштысы кетип, сынып калганын көрсөтөт. Сатып кеткени үчүн Сайдилла Нышановду “Ата-Мекен” партиясынын депутаттыгынан кетиргени жатканы туурасында сөз болуп жатат. Партиянын лидери болгон Өмүрбек Текебаев Сайдилла Нышановду тегирмендин парасына түртө салып, өзү суудан кургак чыкканы турат окшойт. С. Нышанов камалып кетсе да Текебаев кабагым, кашым дебейт, ага баары бир, аны практика жүзүндө бирнече ирет далилдебедиби. “Депутаттык мандаты жок көчөдөгү С. Нышановду ким тоготот эле. Сайдилла мырза ЖКга эл үчүн иштеп бергени келди дейсиңерби? Ушундай кооптуу учурда жеке бизнесинин кызыкчылыгын, депутаттык мандаты менен сактаганга гана келгени белгилүү иш да…”-деп айтып жатат көпчүлүк. Кыргызстандагы өзүн эң таза адам катары көрсөтүп келген Текебаевдин артка чегинүүсүнө эмне себеп болду? Мынчалык чуркап калганына караганда Текебаевдин бир балээси, мандеми бар көрүнөт… Атамбаевге асылып, токойдон сыртка чыккан “жолборстун” абалын чагылдырган Текебаевдин абалы бүгүн оор. Ал эми ошол жолборс кези келгенде бурчка такалган мышыкка айланып калбаса экен. БНК операциясындагы аферасы чын болсо Нышанов менен Текебаев да мыйзам алдында жооп бериши зарыл. Текебаев жазган мыйзам өзүнө да тиешелүү болушу керек. Бул жагын мезгилден озунбай күтө туралы…

“Чагымчы”

Айыл жергесинде, эки адамдын башын бириктирбеген чагымчы адамдар болот. Саясатта да ошондой чагымчы адамдардын бири-бул Өмүрбек Текебаев экени талашсыз. “Атамбаев ооруп калыптыр” дегенде, ошол күндөрү жалпы кыргыз эли Туркия тарапка кулак төшөп калды. Ал эми карапайым калк, Жараткандан журт башчысынын амандыгын, өмүрүн тилешти. Жакын санаалаштарынын айтканына караганда жалгыз гана Текебаев ичинен кымыңдап “мага кесир сүйлөгөндөр, жолуму тоскондор ушундай болот…”- деп кудуңдап, сүйүнүп турду дешет. Ал эми Өмүрбек Текебаев гезит беттерине сыр билгизбей, калп эле айкөл адам болуп ”Биз тезирээк сакайып кетсин дегенден башка эч нерсе айта албайбыз. Саясый учурда гана атаандаш болбосок, адам катары, мен Алмазбек Атамбаевге ден-соолук каалайм…”- деп мырзалык сөзүн айткандай маек бериптир. Аны окугандар, “бала оңолгон экен” деп Өмүкеге ыраазы болушса керек. Ушул эле айткан сөзүнө өзү каршы чыккандай болуп, жакында өткөн Курултайда “Бүгүн, Конституция кандай, “чекке жеттик”, деп атпайбызбы? Алсак, ички жана тышкы саясат толук “банкрот” болду… Атамбаев Туркияга барганда Эрдоган, “Бир дагы клиника кабыл албасын. Мага Атамбаев деген сөздү угузбагыла!” дептир. Бир ооруканага бара алган жок. Акча төлөп мейманканага жатып анан Путин алып кетиптир,”- деп Өмүрбек мырзанын өзүнө гана таандык ириген сөздөрү оозунан чыкканын теледен көрдүк. Бул сөздү айтуу менен ушунча жылдык кадырын түшүрүп алды.

Башта журналисттер “дептир” деп макала жазса, Текебаев аларды сотко сүйрөөчү эле. Эми, дүйнөлүк кадыр-баркы бар Туркиянын президенти Эрдоган, Текебаевдей пастикке түшүп, ушундай көчө ушагынын деңгээлиндеги андай сөздөрдү айтпаса керек. Кыргыз президенти Атамбаевди Туркиядан орус президенти Путин алып кетти деген бир дагы кабарды, дүйнөлүк ММКлардан уккан жокпуз. Өмүрбек Текебаев көчө ушагынын деңгээлиндеги такталбаган маалыматтарды элге жарыялап жатат. Азыр Атамбаев Өмүрбек мырзаны айланасына жолотпой койгон күндөн бери андан ушак сөздөрдү айтуу менен өч алууга, мазактоого өтүп алды. Аны Путин алып чыгып баратканда Текебаев алардын жанында тургандай сөз кылганына жол болсун. Бул Текебаевдин учурган кош өрдөгү деп түшүнсө да болот. Бул жолу да Өмүрбек Текебаев чак түштө чагымчылык кылды деп айтсак жарашат. Айтмакчы, эл арасында “Ата-Мекендин” лидери көзү ачык, бүбү-бакшыларга эң көп барган саясатчы деп айтышат. Асылбаш айылынан чыкпайт деген кептер ээрчип жүрөт. Атамбаевдин жана башкалардын сүрөттөрүн койдуртуп алып, кара дуба окутат экен деген сөз да бекер жеринен айтылбаса керек…

Текебаев өзү “сүткорбу?”

Текебаев тынч жаткан кыргыз элин, жеке кызыкчылыгы үчүн чагымчылык кылып дүрбөлөңгө салып койду. Атамбаев, Өмүрбек мырзаны өзүнүн айланасына жолотпой койгондон кийин ал президентке каршы сүйлөп, уйгактай жабышты да калды. “Дастан” заводуна караштуу делген 2,7 га жерди “Максим Бакиевдин жери” деп чагымчылык кылып чыкты. Текебаев ушул маалыматты эртедир-кечтир кереги тиет деп “бокчосунда” катып жүргөн го. Эгерде Атамбаев менен мамилеси бузулбаганда элге жайган маалымат Текебаевдин ичинде “котур таштай” катылып жүрө бермек экен. Максим ошол жердин акчасын төлөп, анын колунда ошол жердин “кожоюну” деген кызыл китеби болгон күндө гана, ал жер Максим Бакиевге таандык жер тилкеси деп айтылмак. Атамбаев деле Текебаевдей оозун кургак чөп менен аарчып, аялына каттатып коюп эч нерсеси жок “бомж депутат” же саясатчы болуп чыга келсе болмок.

Ага абийири жол бербеди окшойт. Ошол жер үчүн Атамбаев өз чөнтөгүнөн 33 миллион сом акча каражатын төлөп сатып алганы боюнча маалыматтар гезит беттерине чыкты. “Ал эми баарына үлгү болчудай көрүнгөн Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңеште жашаган үйүн менчиктештиргенде болгону 80 сомдун айланасында акча төлөп алганы уят эле иш да. Уялып койсо болмок экен. Кембагал болбогон соң үч комната үйдүн акчасын азыркы баасында төлөп койсо жүзү жарык болмок. Табиятынан сараң, өмүр бою мамлекеттин казынасынан үй-бүлөсүн багып келген адамдын кылары ушул да”-деп коллегалары сөз кылып жүрөт. Текебаев анчалык эле чынчыл экен ушунча жыл ал маалыматтарды катып жүргөнү түшүнүксүз. Азыр элге айткан чындыгын эки-үч жыл башта жарыя кылбайбы? Бүгүнкү күндө Өмүрбек Текебаев жеке таарынычын Атамбаевге айтам деп отуруп өзүнүн “көчүгүн “ аңырайтып ачып алды. Текебаев Атамбаевге асылбаганда “аялынын” элден катып жүргөн мынчалык байлыгы ачыкка чыкпайт эле. Үйү жок, жашоо шарты селсаяктардан бир аз гана жогору жашаган Текебаев оозун басып жүргөндө жабылуу аяк, жабылуу бойдон калмак экен. “Бай-батча” аталган Текебаевдин аялынын атына жазылган ушунча байлыгы бар экенин эч ким билбей калышы мүмкүн эле. Элдин арасында деле ушул сөз, айтылып келет…

Интриган

Кыргыз саясатындагы эки үлкөн адамдын (Текебаев менен Атамбаевдин) тирешүүсүн А. Бекназаров “Конституциялык реформа кылабыз дегенде Атамбаев Текебаев менен сүйлөшпөй койду. Так айтканда Текебаевди кошпой койду эле Текебаев ошого теригип кетти. Кара мышык ошол эле…”- деп (“Жаңы Ордо” № 17 (522) 9-сентябрь, 2016-жыл) туура пикирин айтты. “Текебаевдин жыйырма беш жылдан берки өмүрүн, саясый жүрүм-турумун карап көрсөк, жалаң бузукулук, бирине-бирин кагыштыруу менен өтүптүр. Бузукулукту өзүнө кесип кылып алгандай көрүнөт. Өзүнүн жеке кызыкчылыгы үчүн Текебаев шайтан менен болсо да дос болот. Акаевди түшкө чейин сындап, түштөн кийин ага ак кызмат кылып мыйзамдарын жазып жүрүп “заслуженный юрист” болгон жигит Өмүрбек Текебаев эмес беле. Төрага болуш үчүн кечээ эле “Акаевди аялы менен Румын президентиндей атыш керек!”- деген Текебаев бет чүмбөтүн өзгөртүп, качып кеткен Акаевдин артынан жетип барганын элибиз унута элек. Ушул да принципби? Ал эми жакында Роза апчесине (Отунбаеваны-ред.) күйгөн адам болуп, аны калп жерден калкалаган адам болуп өзүнө тарта алды. Чачыранды “оппозиционерлерди” да жакын тартып, Атамбаевге каршы курал катары колдонуп, тилинен чыга албаган өзүнө караштуу гезиттерине, теле каналдарына байма-бай чыгарып, бийликке каршы сүйлөтүп, алардын колу менен чок кармап жатканы калпбы? Кыргыз оппозициясынын “ветерандары” азыр анын катарын толуктап жаткан кез. Өмүрбек Текебаев бирөөлөргө “Эгер, Атамбаев токтобосо анын эң жакын адамы, анын партиялашы, Максимдин арак заводу менен банкын аялына менчиктеп алып бергенин элге жарыя кылам” дегени бекеринен эмес. Бу, така энди кайсы саясатчыны сүзгөнү калды…”- деп түштүктүн эли күтүп отурат.

“Мен эркекмин”

Кыргыз элинде “бир шизик, бир физик бар”, ошолор чоң саясаттан кетмейин Кыргызстанда эч качан тынчтык болбойт деген сөз айтылып келет. “Азаттыктын” берүүсүндө, өзүнөн-өзү тутанып кеткен Текебаевдин “Атамбаев, мен Текебаев эч жакка качпайм. Бир жылың бар, тап! Таппасаң, мөөнөтүң бүткөндөн кийин сени менен өзүм сүйлөшөм. Эркек болсоң тап. Мен Текебаев, эркекмин, эч жакка качпайм!” деп теледен бакырып, өкүрүп чыкты. Өмүкени эркек эмес деп ким айтты? Өзү эле эркекмин деп жатат. Анын бул түрүнөн коркуп кетип телевизорун өчүрүп салгандар да болгондур. Бул саясатчынын психикасы соо эмес. Анын ден соолугун сөзсүз текшертиш керек. Оорукчан адам гана ушундай сүйлөсө керек. Бул жигит мамлекеттин кызыкчылыгын эмес, дайыма жеке керт башын баарынан жогору койгон өзүмчүл адам экени элибизге белгилүү. Текебаев эркек экен, ушул сөздөрдү буга чейин эмне үчүн айтпай келген? Анткени, жеке кызыкчылыгы үчүн Атамбаев менен мамилени бузгусу келген эмес. Айта алмак да эмес, анткени Атамбаев менен мамилесин бузгусу келбегени белгилүү. Кудай сакта, анын жанагы сөздөрүн уккандар, Өмүрбек мырза “разборщик” же рэкет болуп кеткенби деген жаман ой кетет экен.

Текебаевдин эркек же ургаачы экени кимге кызык? Жанагы порно фильмде үй-бүлөсү бар келинди мойнунан кемер-кур менен байлап, зордуктаганын айтып, эркектигин өзү эстеп жатабы, ким билет. Белгисиз… Ушул жерде бир окуя эске келип кетти. Ө. Текебаев – өзүнүн никесиз баласын айта албаган адам да эркек боло алабы? Албетте жок. Кыргыз элине белгилүү журналист Бермет Букашевадан никесиз баласы бар экенин жалпы кыргыз элинен жашырып келет. Ушул анын эркектигиби? Эркектик туурасында Өмүрбек Текебаев сөз кылбай эле койсо. Алгач Текебаев “ал менин балам эмес” -деп жардам бергенден, алимент төлөгөндөн кача баштаган учуру болуптур. АКШда жашоо чынында оор. Бермет Букашева тың, журналистикада өз орду бар кыздардын бири. Жардамга муктаж болуп Текебаевге телефон чалса албай койгон учурлары болуптур. Качан гана АКШдагы Кыргыз республикасынын толук ыйгарым укуктуу элчиси Замира Сыдыкова (ал Ө. Текебаевдин заочный кайын эжеси эмеспи) Америкадан келе жаткан белгилүү саясатчы, депутат Абдрахмановго “Текебаевге айтып койгула, АКШда да жашоо кымбат, ал эми журналист Бермет Букашева менен жашап жаткан Текебаевдин баласы ачка жүрөт. Өмүрбектин баласын багыш үчүн Бермет ар кандай оор жумуштарды аткарууда. Абалы оор. Бүгүн ал жардамга муктаж. Баласына колунан келишинче жардам берсин. Анын чоң саясаттагы кадыр-баркы төгүлбөсүн деп басма сөзгө чыгарбай келебиз. Өз баласына жардам бербесе, анын абийирин төгүп коюуга аргасызбыз!” деген таризде океандын ары жагынан ысык салам дубайын айтып жиберет…

Биз укканга караганда өз канынан жаралган баласына жардам бергенден качкан Текебаевге караганда, ошол кезде Келдибеков колунан келген жардамын берген дешет. Бул жигитчилик эмеспи. Ал Текебаевден коркконунан эмес, тамырында кыргыздын каны оргуштап жаткан кыргыз баласынын башы оор кырдаалда калган учурда, агалык колун сунуп берген жардамы болсо керек. Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңештин төрагасы болуп турганда Бермет Букашева анын кеңешчиси болгону белгилүү. Балким, “аңгилик” боюнча тажрыйбасы мол Өмүрбек Текебаев Жаныбек Жанызактын “төшөк кумары” сабагынан кеңеш бергендир. “Ычкыры бош” Текебаев бул ирет да кармалган экен деп кала бересиң. Эми, эки буттун ортосундагы “кичинекей башын” башкара албаган Текебаев өлкөнү башкара алмак беле? Өз “сийдигинен” жаралган баласын башынан сылап “… атаң мен болом, каралдым! Кандай жардам керек болсо айтып тур… Жардам берүүгө мүмкүнчүлүгүм бар…” -деп коё албаган белгилүү саясатчыны кантип эркек деп айта алат элек. Кантсе да, Текебаев кара пиардан коркуп кетип, “никесиз баласы үчүн 8000 миң долларды АКШга барган ЖКнын ошол кездеги депутаты Жоомарт Сапарбаевден берип жибергенин уккан жайыбыз бар эле. Андан кийин ал АКШдагы өз баласына жардам бергенби, жокпу аны бир Кудай билет. Өз канынан жаралган баласына аталыгын айта албаган, жардамын бере албаган Текебаевдин эмнеси эркек? Анан, кайсы арына башкаларга акыл үйрөтөт. Өмүрбек мырзанын океандын ары жагындагы баласы да бир кезде эрезеге жетет, азыр жеке карьерасы үчүн коркуп жаткан атасы анын бетин кантип карайт болду экен? Өз баласынын Конституциялык укугу тебеленип жаткан кезде жардам берүүдөн качкан Өмүрбек Чиркешович, Конституция туурасында сөз кылбай эле койсо дурус болмок. Анан кайдагы Конституцияны айтабыз.

Чет мамлекеттердин биринде болгондо Өмүрбек Текебаев мындай иши үчүн өз шайлоочуларынан кечирим сурап чоң саясаттан кетүүгө мажбур болмок? Текебаевдин бети топоздун терисинен да калың окшойт, өзүнүн энеден туума жылаңач, адамды иренжиткен, башкы “мазохисттин” ролун мыкты аткарган “актёр” Текебаев “порнофильминен” кийин да кыргыз элинен кечирим сураганга кудурети жеткен жок го. Кечирим сурабайт дагы. Кантип анан, “оорукчан мазохист”, моралдык жактан бузулган, көрүнгөн келин-кыздардын чатына колун салып жүргөн Текебаевге Конституциябызды жаз деп колуна ручка берелиби? Эч качан бербешибиз керек… Анын колдору булганып калган. Бул ирет, ыйык Конституциябызды жазууда аны ага жакын жолотпой туура кадам жасадык. Элибиз да ушул ишти туура кабыл алып жатат. Өмүрбек Текебаевге, биз ыйыктын-ыйыгы болгон Конституциябызды жаз деп бермек белек. Бул ирет депутаттарыбыз Текебаевсиз Конституцияны жазууга киришкендери, кош колдой турган иш болду.

Атамбаевдин “мандикари”

Ак үйдүн “Жириновскийи” аталган Текебаев акыры жарылды. Жарылганда да бүт Кыргызстанды сасытып жиберди. Ушундай болмок эле. Иса Өмүркулов “ Текебаев президентти ачык каралады, муну өч алуу десек болот”- деп туура айтты. Чынында ошондой болду. Атамбаев менен Текебаев экөө тең табиятынан эки башка адамдар. Парламенттик шайлоодо жыдып, жүдөп калган “Ата-Мекен” партиясы Атамбаевдин “добросу” менен эптеп-септеп Жогорку Кеңешке киргенин унутту. Баштагысында Роза апчеси “Ата-Мекенди” кулак-мурдунан чоюп отуруп “Бүтүн Кыргызстан” партиясынын ордуна парламентке алып келгени маалым. Алгачкы күндөрү Атамбаевдин жакшылыгын эстедиби, Ө. Текебаевдин үнү чыкпай, чөптөн жапыс, койдон жоош жүрдү. Эми, парламентке көчүгүн батырып алган соң, Өмүрбек мырзанын өнөрү чыгып, тили бүтүп, баягы итчилигин баштады. Бекер жеринен эл арасында Өмүрбек мырзаны “көтчукугуч” деп айтышпаса керек. Эски оорусу кармап, үнү катуу чыгып, өнөрү да байкала баштады. Өзү айткандай, кечээ эле “ляппай” деп АШАны көзүн кызартып карап жүрбөдү беле. Өзү унутса да элдин эсинде. Атамбаевдин “фас!” деген командасы менен Кыргызстанда башы көрүнгөн саясатчыларды “аңга” түртүп ыргыткан ушул Текебаев экенин ким танат. Өзү да кээде айтып жүрөт го. Бүгүнкү күндө Текебаев кийинки президенттик шайлоонун алдында атаандаштары А. Келдибеков, Ө. Бабанов, Ж. Сатыбалдиев, Т. Сариевге окшогон саясый оор салмактагы атаандаштарын саясый аренадан жок кылууда Атамбаевге “мандикарлик” (малайлык) кылып жүргөнү элге билинип калды. Аны деле эл билбейт болчу, өзү сыймыктануу менен айтып алды. Текебаев кийинки президенттик шайлоодо ушулар мага атаандаш болот деп Атамбаевдин колу менен кыргыздын башы көрүнгөн жигиттерин саясый аренадан тазалаганга аракет жасады. Мисалы Өмүрбек Текебаев: Атамбаевге кирип “Келдибековдой коррупционерди каматсаң гана сени эл колдойт! Ошол кадамга барышың керек…”-деп интрига кылган экен. “Бирөөгө гөр казсаң, терең каз…” деген ушул да. Эми ошол аңга “Ата-Мекендин” лидери өзү түшүп, чыга албай отурат. Текебаев саясаттан кетмейин Кыргызстанда эч качан тынчтык, өнүгүү-өсүү болбойт…

 Анарбек Касымов

Булак: Жаңы Ордо 

 

 

Журт бузар… же Өмүрбек Текебаевдин саясый бейнесине сүртүмдөр

Башкы “мародёр” Текебаевдин башы көрүндү

Нарын жергесинде эл менен жолуккан Жогорку Кеңештин төрагасы Чыныбай Турсунбеков “Ачыгын айтайын, саясатта менин эки устатым бар. Анын бирөөсү Атамбаев болсо, экинчиси Текебаев”-деп (“Кыргыз Туусу” № -75 (24068) 2016-жылдын 23-сентябры) абдан туура сөзүн айткан экен. Чынында, ушул эки үлкөн саясатчыны карап, элибиз түздөнө турган инсандар болушу керек эмес эле. Төраганын айткан сөзүндө калет жок. Балким “мародёрлук” темасы көтөрүлүп жаткан учурда төрага да өзүнө душман кылгысы келбеген чыгар. Атамбаев менен Текебаевдин тирешинде ЖКнын төрагасы Ч. Турсунбеков “эки устаты” туурасында лам этип ооз ачпаганы өкүнүчтүү. “Эки дөө кагышса ортодо чымын өлөт”-болбосун деген позицияны карманып турат го сыягы.

Бул эки үлкөн саясатчынын ортосундагы мамиле бузулуп, жарака улам тереңдеп, кеңейип баратканын кадимки саясатчылардан, карапайым адамдарга чейин сөз кылып жатышат. Атамбаевдин доорунда Өмүрбек Текебаев андан куугунтук жеген жок, кайра анын “эрке талтаң баласы” бойдон калды. Бирок Атамбаевдин доору аяктап баратканын туйуп, өзүн куугунтук жегендердин катарында көрсөткүсү келип жатканы байкалууда. Бул бийлик өкүм жүргүзүп турган аралыкта ал эмнени кааласа, ошону жасады. Караламан эл ичинде “Өмүрбек мырза “көмүскө президенттей” кимди кызматтан кетирем десе кетирип, каматам дегенин каматып, каалагандай калчап жүрөт… Текебаев азыркы бийликтин “Кудаяр ханындай” эле доор сүрдү. Атамбаев ага отурган президенттик тагынан башканын баарысын берди. Өмүрбек мырзанын айтканы-айткандай, дегени-дегендей болуп турганын ким танып кете алат. Бул жагынан президентке нааразы болбой эле койсо болот. Кийинчерээк, “Конституциянын атасымын” –деп көкүрөгүн кага берген Текебаевдин тизгинин тартып койгону ага жакпай калды көрүнөт..”-деген пикирлер айтыла баштады.

Атамбаев Ала-Тоо аянтында “Мародёрлор” туурасында катуу айтканы бар эле. Бирок, “сокур өзүнө алат” дегендей “мародёр” деген сөздү Текебаев өзүнө алып Атамбаевге душман болду да калды. Өткөн шайлоодо “Ата-Мекен” партиясы эң начар добуш алганы аз келгенсип, бир да партиянын фракция башчылары Текебаевдей бул бийликке эрке талтаң болгон жок. “Мен айткандай болуш керек!” деген эгоист Текебаевдин бул кылыктарына жалпы эл да нааразы боло баштады. Өмүрбек Текебаев кызыл өңгөчү үзүлгөнчө “мен мародёр эмесмин!”-деген сайын, ал жарлык ага уйгактай жабышты да калды. Өмүрбек Текебаевдин бир афёрасын Өмүрбек Абдрахманов мындайча баяндап берди. Ал жакында эле “Жаңы Ордо” гезитине (№ 20(525) 30-сентябрь, 2016-жылы) берген маегинде: “Максимдин БНКсын Текебаевдин балдары басып алган. “Ата-Мекенден” коюлган Фонд министри Абдылдаевдин приказы менен Текебаевдин үкаси жана жердеши Сайдилла Нышанов башчы болуп дайындалган. Текебаев Максимдин “макүрү” акчасын алып жатат деп көп эле айткам. Кийин БНК аукционго коюлуп 34,556 миллион долларга сатылып кеткен. Бирок, эки-үч күндөн кийин аукциондун жыйынтыгын жокко чыгарышкан. Андан соң Текебаевдин суранычы менен фракция жетекчилери кол коюп БНКны түз сатууга чечим чыгарышкан. БНК түз сатылып аны 2,924 миллион долларга өздөрү сатып алышкан. Бир топ убакыт өткөн соң БНК 39 миллион долларга “Роснефть” компаниясына сатылып кеткен. Мамлекет мында 36 миллион доллардан кур калган. Бул афера боюнча Коррупцияга каршы агенство кылмыш ишин ачкан.” -деп тастыктап берген эле.

Ө. Абдрахмановдун бул маеги коомчулук арасында бир топ ызы-чууну жаратып, Текебаев өзү жактырган соцсеттерде көп талкууланды. Өмүрбек Чиркешовичтин бул афёрасы ММК беттерине жарыкка чыккандан бери анда уйку жоктой сезилет. Текебаевдин “оту менен кирип, күлү менен чыккан” кол баласы, анын “кошелогу” аталган Сайдилла Нышановго кылмыш ишин козгосо эле, ал Арстанбаптын жаңгак токоюндагы булбулдай “бул иште Өмүрбек акам да бар эле! Аны да ала жатайын…”-деп сайрап берээри бышык. Кээбир саясатчылардай КГБнын подвалында эки ай кармабай эле Сайдилланы бир участкалык инспектор 2 саат суракка алса эле анделектей бант берип, бышат. Эгер коомчулук көңүл буруп караса, Текебаевдин ачкычы Нышановдун колунда тургандай таасир калтырат. Бизнестин битин сыгып, май кармаган бармагын жалап, бардар турмушта борпоң өскөн жигитте көп сырлар бар сыяктуу. “Ата-Мекендин” лидери Атамбаевди жалпы кыргыз элине Максим Бакиевдин жерин басып алган коррупционер катары сыпаттап, шектүү пикир туудуруп келүүдө.

Кыргыз элинде “кызыл-кызыл кекиртек, кыйла жерге секиртет” –деген сөз бар эмеспи. Кыргызстандагы Максим Бакиевге таандык БНК май куюуучу жайларын 2010-жылдары иштетип турган Сайдилла Нышанов экенин элибиз жакшы билет. Бизнестин адамы катары Нышанов мындай майлуу жайдын баасын жакшы билчү. БНК боюнча чырдуу иштин артында ким турарын, чыныгы мародёр ким экенин, башкы коррупционер ким экенин кимдир бирөө мыйзамдуу жол менен далилдеп бериши керек болуп турат. СДПКнын депутаттарынын да бирдиктүү командасы жок сыягы. Ушул даражага жеткирип, аларды депутат кылган Атамбаевди ит талагандай көрүнгөнгө талатып коюп карап отурушат. Канткен күндө да Текебаев жалгыз өзү баарын талкалап, шаштысын алып жатканын да коомчулук сөз кыла баштады. Президенттин бирдиктүү, аны коргой турган чыныгы партиялаштары деле жок өңдөнөт. Эртең Текебаев президент болуп калса, ага да жаман көрүнбөйлү деген пендечилик сезим менен бирин-бири аңдып карап отурушабы?

“Текебаевдин айланасы да улам жукарып, акча менен келген “олигарх” депутаттары кемеден качкан келемиштердей андан кача башташты. Аны жанынан апендинин кызындай мактап, жанталашып коргогон Шыкмаматов, Никитенко, Саляновалардын гана караанын көрөсүң. Башка партиялаштары бийликтен коркуп, шымдарын булгап, башын кумга каткан төөкуштай болуп жашынып жатышат…”-деп коомчулукта уу-дуу сөз айтыла баштады. Канткен күндө да Текебаев президентти ыңгайы келсе-келбесе сындап отуруп партиясынын рейтингин бир аз болсо да көтөрүп алды. Аны да моюнга алалы. Убагында Акаев, Бакиев, Отунбаеваны саткан саясатчылар эми кетерине бир аз калган Атамбаевди сатып кетүүгө түйүнчөктөрүн түйүп даяр турушкандай таасир калтыра баштады. Биздин саясатчылар ушул “чыккынчылыкты” абдан жакшы өздөштүрүп алганы белгилүү эмеспи. КСДП партиясынын көпчүлүк депутаттары да балык болуп Атамбаевди ачык коргой албай отурганы да ушундан. “Эл арасында калпты чындай айтуу менен Текебаевдин саясый салмагы кыйла көтөрүлүп, Атамбаевдин жеңүүчүсү катары аброю көтөрүлүп келүүдө. Айтмакчы, падышанын алдында да болгон чындыкты гана айта билген, кара кылды как жарган Өмүрбек Адрахмановдун маеги ММК беттерине чыккандан бери Текебаевде уйку жок, аны карап, кечээ эле калмактын баатырындай болгон Сайдилла Нышанов өзүнүн көлөкөсүнөн өзү коркуп, “…ушул БНК чырына кайдан аралаштым экен!”-деп бармагын тиштеп көзү чанагынан чыгып кетчүдөй алаңдап, араң эле жүрөт”-дешет аны жакындан билгендер.

Кечээ эле Текебаев жалпы кыргыз элине теледен “Атамбаев дагы бир жылың бар, эркек болсоң мародёрду тап!” деп калчылдап, кекетип сүйлөгөндө андан өткөн жолборс жок эле го. Максим Бакиевдин БНКсы айтыла баштагандан бери Текебаевдин баштагы дымагы өчүп, үнү чыкпай калды. Бизге жеткен маалыматтарга караганда, Өмүрбек Текебаев анчалык ак, таза болсо эмне үчүн Ө. Абдырахмановго алгач Феликс Куловду, андан кийин Равшан Жээнбековду ортого салып, достошууга чакырып жатыптыр? Кулов менен Жээнбеков экөө биригип, Өмүрбек Абдрахмановду ресторанга чакырышып, боор тартыша сүйлөшүп отуруп, Өмүрбек Текебаевдин мындай сөзүн: “Эки ай мени сындабай турсунчу, анан алдынан өтүп өзүм кечирим сурайм”- деп айтканын далилдеп берчү кишилер бар. Абдрахмановдун алдына башын ийгени Текебаевдин шаштысы кетип, сынып калганын көрсөтөт. Сатып кеткени үчүн Сайдилла Нышановду “Ата-Мекен” партиясынын депутаттыгынан кетиргени жатканы туурасында сөз болуп жатат. Партиянын лидери болгон Өмүрбек Текебаев Сайдилла Нышановду тегирмендин парасына түртө салып, өзү суудан кургак чыкканы турат окшойт. С. Нышанов камалып кетсе да Текебаев кабагым, кашым дебейт, ага баары бир, аны практика жүзүндө бирнече ирет далилдебедиби. “Депутаттык мандаты жок көчөдөгү С. Нышановду ким тоготот эле. Сайдилла мырза ЖКга эл үчүн иштеп бергени келди дейсиңерби? Ушундай кооптуу учурда жеке бизнесинин кызыкчылыгын, депутаттык мандаты менен сактаганга гана келгени белгилүү иш да…”-деп айтып жатат көпчүлүк. Кыргызстандагы өзүн эң таза адам катары көрсөтүп келген Текебаевдин артка чегинүүсүнө эмне себеп болду? Мынчалык чуркап калганына караганда Текебаевдин бир балээси, мандеми бар көрүнөт… Атамбаевге асылып, токойдон сыртка чыккан “жолборстун” абалын чагылдырган Текебаевдин абалы бүгүн оор. Ал эми ошол жолборс кези келгенде бурчка такалган мышыкка айланып калбаса экен. БНК операциясындагы аферасы чын болсо Нышанов менен Текебаев да мыйзам алдында жооп бериши зарыл. Текебаев жазган мыйзам өзүнө да тиешелүү болушу керек. Бул жагын мезгилден озунбай күтө туралы…

“Чагымчы”

Айыл жергесинде, эки адамдын башын бириктирбеген чагымчы адамдар болот. Саясатта да ошондой чагымчы адамдардын бири-бул Өмүрбек Текебаев экени талашсыз. “Атамбаев ооруп калыптыр” дегенде, ошол күндөрү жалпы кыргыз эли Туркия тарапка кулак төшөп калды. Ал эми карапайым калк, Жараткандан журт башчысынын амандыгын, өмүрүн тилешти. Жакын санаалаштарынын айтканына караганда жалгыз гана Текебаев ичинен кымыңдап “мага кесир сүйлөгөндөр, жолуму тоскондор ушундай болот…”- деп кудуңдап, сүйүнүп турду дешет. Ал эми Өмүрбек Текебаев гезит беттерине сыр билгизбей, калп эле айкөл адам болуп ”Биз тезирээк сакайып кетсин дегенден башка эч нерсе айта албайбыз. Саясый учурда гана атаандаш болбосок, адам катары, мен Алмазбек Атамбаевге ден-соолук каалайм…”- деп мырзалык сөзүн айткандай маек бериптир. Аны окугандар, “бала оңолгон экен” деп Өмүкеге ыраазы болушса керек. Ушул эле айткан сөзүнө өзү каршы чыккандай болуп, жакында өткөн Курултайда “Бүгүн, Конституция кандай, “чекке жеттик”, деп атпайбызбы? Алсак, ички жана тышкы саясат толук “банкрот” болду… Атамбаев Туркияга барганда Эрдоган, “Бир дагы клиника кабыл албасын. Мага Атамбаев деген сөздү угузбагыла!” дептир. Бир ооруканага бара алган жок. Акча төлөп мейманканага жатып анан Путин алып кетиптир,”- деп Өмүрбек мырзанын өзүнө гана таандык ириген сөздөрү оозунан чыкканын теледен көрдүк. Бул сөздү айтуу менен ушунча жылдык кадырын түшүрүп алды.

Башта журналисттер “дептир” деп макала жазса, Текебаев аларды сотко сүйрөөчү эле. Эми, дүйнөлүк кадыр-баркы бар Туркиянын президенти Эрдоган, Текебаевдей пастикке түшүп, ушундай көчө ушагынын деңгээлиндеги андай сөздөрдү айтпаса керек. Кыргыз президенти Атамбаевди Туркиядан орус президенти Путин алып кетти деген бир дагы кабарды, дүйнөлүк ММКлардан уккан жокпуз. Өмүрбек Текебаев көчө ушагынын деңгээлиндеги такталбаган маалыматтарды элге жарыялап жатат. Азыр Атамбаев Өмүрбек мырзаны айланасына жолотпой койгон күндөн бери андан ушак сөздөрдү айтуу менен өч алууга, мазактоого өтүп алды. Аны Путин алып чыгып баратканда Текебаев алардын жанында тургандай сөз кылганына жол болсун. Бул Текебаевдин учурган кош өрдөгү деп түшүнсө да болот. Бул жолу да Өмүрбек Текебаев чак түштө чагымчылык кылды деп айтсак жарашат. Айтмакчы, эл арасында “Ата-Мекендин” лидери көзү ачык, бүбү-бакшыларга эң көп барган саясатчы деп айтышат. Асылбаш айылынан чыкпайт деген кептер ээрчип жүрөт. Атамбаевдин жана башкалардын сүрөттөрүн койдуртуп алып, кара дуба окутат экен деген сөз да бекер жеринен айтылбаса керек…

Текебаев өзү “сүткорбу?”

Текебаев тынч жаткан кыргыз элин, жеке кызыкчылыгы үчүн чагымчылык кылып дүрбөлөңгө салып койду. Атамбаев, Өмүрбек мырзаны өзүнүн айланасына жолотпой койгондон кийин ал президентке каршы сүйлөп, уйгактай жабышты да калды. “Дастан” заводуна караштуу делген 2,7 га жерди “Максим Бакиевдин жери” деп чагымчылык кылып чыкты. Текебаев ушул маалыматты эртедир-кечтир кереги тиет деп “бокчосунда” катып жүргөн го. Эгерде Атамбаев менен мамилеси бузулбаганда элге жайган маалымат Текебаевдин ичинде “котур таштай” катылып жүрө бермек экен. Максим ошол жердин акчасын төлөп, анын колунда ошол жердин “кожоюну” деген кызыл китеби болгон күндө гана, ал жер Максим Бакиевге таандык жер тилкеси деп айтылмак. Атамбаев деле Текебаевдей оозун кургак чөп менен аарчып, аялына каттатып коюп эч нерсеси жок “бомж депутат” же саясатчы болуп чыга келсе болмок.

Ага абийири жол бербеди окшойт. Ошол жер үчүн Атамбаев өз чөнтөгүнөн 33 миллион сом акча каражатын төлөп сатып алганы боюнча маалыматтар гезит беттерине чыкты. “Ал эми баарына үлгү болчудай көрүнгөн Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңеште жашаган үйүн менчиктештиргенде болгону 80 сомдун айланасында акча төлөп алганы уят эле иш да. Уялып койсо болмок экен. Кембагал болбогон соң үч комната үйдүн акчасын азыркы баасында төлөп койсо жүзү жарык болмок. Табиятынан сараң, өмүр бою мамлекеттин казынасынан үй-бүлөсүн багып келген адамдын кылары ушул да”-деп коллегалары сөз кылып жүрөт. Текебаев анчалык эле чынчыл экен ушунча жыл ал маалыматтарды катып жүргөнү түшүнүксүз. Азыр элге айткан чындыгын эки-үч жыл башта жарыя кылбайбы? Бүгүнкү күндө Өмүрбек Текебаев жеке таарынычын Атамбаевге айтам деп отуруп өзүнүн “көчүгүн “ аңырайтып ачып алды. Текебаев Атамбаевге асылбаганда “аялынын” элден катып жүргөн мынчалык байлыгы ачыкка чыкпайт эле. Үйү жок, жашоо шарты селсаяктардан бир аз гана жогору жашаган Текебаев оозун басып жүргөндө жабылуу аяк, жабылуу бойдон калмак экен. “Бай-батча” аталган Текебаевдин аялынын атына жазылган ушунча байлыгы бар экенин эч ким билбей калышы мүмкүн эле. Элдин арасында деле ушул сөз, айтылып келет…

Интриган

Кыргыз саясатындагы эки үлкөн адамдын (Текебаев менен Атамбаевдин) тирешүүсүн А. Бекназаров “Конституциялык реформа кылабыз дегенде Атамбаев Текебаев менен сүйлөшпөй койду. Так айтканда Текебаевди кошпой койду эле Текебаев ошого теригип кетти. Кара мышык ошол эле…”- деп (“Жаңы Ордо” № 17 (522) 9-сентябрь, 2016-жыл) туура пикирин айтты. “Текебаевдин жыйырма беш жылдан берки өмүрүн, саясый жүрүм-турумун карап көрсөк, жалаң бузукулук, бирине-бирин кагыштыруу менен өтүптүр. Бузукулукту өзүнө кесип кылып алгандай көрүнөт. Өзүнүн жеке кызыкчылыгы үчүн Текебаев шайтан менен болсо да дос болот. Акаевди түшкө чейин сындап, түштөн кийин ага ак кызмат кылып мыйзамдарын жазып жүрүп “заслуженный юрист” болгон жигит Өмүрбек Текебаев эмес беле. Төрага болуш үчүн кечээ эле “Акаевди аялы менен Румын президентиндей атыш керек!”- деген Текебаев бет чүмбөтүн өзгөртүп, качып кеткен Акаевдин артынан жетип барганын элибиз унута элек. Ушул да принципби? Ал эми жакында Роза апчесине (Отунбаеваны-ред.) күйгөн адам болуп, аны калп жерден калкалаган адам болуп өзүнө тарта алды. Чачыранды “оппозиционерлерди” да жакын тартып, Атамбаевге каршы курал катары колдонуп, тилинен чыга албаган өзүнө караштуу гезиттерине, теле каналдарына байма-бай чыгарып, бийликке каршы сүйлөтүп, алардын колу менен чок кармап жатканы калпбы? Кыргыз оппозициясынын “ветерандары” азыр анын катарын толуктап жаткан кез. Өмүрбек Текебаев бирөөлөргө “Эгер, Атамбаев токтобосо анын эң жакын адамы, анын партиялашы, Максимдин арак заводу менен банкын аялына менчиктеп алып бергенин элге жарыя кылам” дегени бекеринен эмес. Бу, така энди кайсы саясатчыны сүзгөнү калды…”- деп түштүктүн эли күтүп отурат.

“Мен эркекмин”

Кыргыз элинде “бир шизик, бир физик бар”, ошолор чоң саясаттан кетмейин Кыргызстанда эч качан тынчтык болбойт деген сөз айтылып келет. “Азаттыктын” берүүсүндө, өзүнөн-өзү тутанып кеткен Текебаевдин “Атамбаев, мен Текебаев эч жакка качпайм. Бир жылың бар, тап! Таппасаң, мөөнөтүң бүткөндөн кийин сени менен өзүм сүйлөшөм. Эркек болсоң тап. Мен Текебаев, эркекмин, эч жакка качпайм!” деп теледен бакырып, өкүрүп чыкты. Өмүкени эркек эмес деп ким айтты? Өзү эле эркекмин деп жатат. Анын бул түрүнөн коркуп кетип телевизорун өчүрүп салгандар да болгондур. Бул саясатчынын психикасы соо эмес. Анын ден соолугун сөзсүз текшертиш керек. Оорукчан адам гана ушундай сүйлөсө керек. Бул жигит мамлекеттин кызыкчылыгын эмес, дайыма жеке керт башын баарынан жогору койгон өзүмчүл адам экени элибизге белгилүү. Текебаев эркек экен, ушул сөздөрдү буга чейин эмне үчүн айтпай келген? Анткени, жеке кызыкчылыгы үчүн Атамбаев менен мамилени бузгусу келген эмес. Айта алмак да эмес, анткени Атамбаев менен мамилесин бузгусу келбегени белгилүү. Кудай сакта, анын жанагы сөздөрүн уккандар, Өмүрбек мырза “разборщик” же рэкет болуп кеткенби деген жаман ой кетет экен.

Текебаевдин эркек же ургаачы экени кимге кызык? Жанагы порно фильмде үй-бүлөсү бар келинди мойнунан кемер-кур менен байлап, зордуктаганын айтып, эркектигин өзү эстеп жатабы, ким билет. Белгисиз… Ушул жерде бир окуя эске келип кетти. Ө. Текебаев – өзүнүн никесиз баласын айта албаган адам да эркек боло алабы? Албетте жок. Кыргыз элине белгилүү журналист Бермет Букашевадан никесиз баласы бар экенин жалпы кыргыз элинен жашырып келет. Ушул анын эркектигиби? Эркектик туурасында Өмүрбек Текебаев сөз кылбай эле койсо. Алгач Текебаев “ал менин балам эмес” -деп жардам бергенден, алимент төлөгөндөн кача баштаган учуру болуптур. АКШда жашоо чынында оор. Бермет Букашева тың, журналистикада өз орду бар кыздардын бири. Жардамга муктаж болуп Текебаевге телефон чалса албай койгон учурлары болуптур. Качан гана АКШдагы Кыргыз республикасынын толук ыйгарым укуктуу элчиси Замира Сыдыкова (ал Ө. Текебаевдин заочный кайын эжеси эмеспи) Америкадан келе жаткан белгилүү саясатчы, депутат Абдрахмановго “Текебаевге айтып койгула, АКШда да жашоо кымбат, ал эми журналист Бермет Букашева менен жашап жаткан Текебаевдин баласы ачка жүрөт. Өмүрбектин баласын багыш үчүн Бермет ар кандай оор жумуштарды аткарууда. Абалы оор. Бүгүн ал жардамга муктаж. Баласына колунан келишинче жардам берсин. Анын чоң саясаттагы кадыр-баркы төгүлбөсүн деп басма сөзгө чыгарбай келебиз. Өз баласына жардам бербесе, анын абийирин төгүп коюуга аргасызбыз!” деген таризде океандын ары жагынан ысык салам дубайын айтып жиберет…

Биз укканга караганда өз канынан жаралган баласына жардам бергенден качкан Текебаевге караганда, ошол кезде Келдибеков колунан келген жардамын берген дешет. Бул жигитчилик эмеспи. Ал Текебаевден коркконунан эмес, тамырында кыргыздын каны оргуштап жаткан кыргыз баласынын башы оор кырдаалда калган учурда, агалык колун сунуп берген жардамы болсо керек. Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңештин төрагасы болуп турганда Бермет Букашева анын кеңешчиси болгону белгилүү. Балким, “аңгилик” боюнча тажрыйбасы мол Өмүрбек Текебаев Жаныбек Жанызактын “төшөк кумары” сабагынан кеңеш бергендир. “Ычкыры бош” Текебаев бул ирет да кармалган экен деп кала бересиң. Эми, эки буттун ортосундагы “кичинекей башын” башкара албаган Текебаев өлкөнү башкара алмак беле? Өз “сийдигинен” жаралган баласын башынан сылап “… атаң мен болом, каралдым! Кандай жардам керек болсо айтып тур… Жардам берүүгө мүмкүнчүлүгүм бар…” -деп коё албаган белгилүү саясатчыны кантип эркек деп айта алат элек. Кантсе да, Текебаев кара пиардан коркуп кетип, “никесиз баласы үчүн 8000 миң долларды АКШга барган ЖКнын ошол кездеги депутаты Жоомарт Сапарбаевден берип жибергенин уккан жайыбыз бар эле. Андан кийин ал АКШдагы өз баласына жардам бергенби, жокпу аны бир Кудай билет. Өз канынан жаралган баласына аталыгын айта албаган, жардамын бере албаган Текебаевдин эмнеси эркек? Анан, кайсы арына башкаларга акыл үйрөтөт. Өмүрбек мырзанын океандын ары жагындагы баласы да бир кезде эрезеге жетет, азыр жеке карьерасы үчүн коркуп жаткан атасы анын бетин кантип карайт болду экен? Өз баласынын Конституциялык укугу тебеленип жаткан кезде жардам берүүдөн качкан Өмүрбек Чиркешович, Конституция туурасында сөз кылбай эле койсо дурус болмок. Анан кайдагы Конституцияны айтабыз.

Чет мамлекеттердин биринде болгондо Өмүрбек Текебаев мындай иши үчүн өз шайлоочуларынан кечирим сурап чоң саясаттан кетүүгө мажбур болмок? Текебаевдин бети топоздун терисинен да калың окшойт, өзүнүн энеден туума жылаңач, адамды иренжиткен, башкы “мазохисттин” ролун мыкты аткарган “актёр” Текебаев “порнофильминен” кийин да кыргыз элинен кечирим сураганга кудурети жеткен жок го. Кечирим сурабайт дагы. Кантип анан, “оорукчан мазохист”, моралдык жактан бузулган, көрүнгөн келин-кыздардын чатына колун салып жүргөн Текебаевге Конституциябызды жаз деп колуна ручка берелиби? Эч качан бербешибиз керек… Анын колдору булганып калган. Бул ирет, ыйык Конституциябызды жазууда аны ага жакын жолотпой туура кадам жасадык. Элибиз да ушул ишти туура кабыл алып жатат. Өмүрбек Текебаевге, биз ыйыктын-ыйыгы болгон Конституциябызды жаз деп бермек белек. Бул ирет депутаттарыбыз Текебаевсиз Конституцияны жазууга киришкендери, кош колдой турган иш болду.

Атамбаевдин “мандикари”

Ак үйдүн “Жириновскийи” аталган Текебаев акыры жарылды. Жарылганда да бүт Кыргызстанды сасытып жиберди. Ушундай болмок эле. Иса Өмүркулов “ Текебаев президентти ачык каралады, муну өч алуу десек болот”- деп туура айтты. Чынында ошондой болду. Атамбаев менен Текебаев экөө тең табиятынан эки башка адамдар. Парламенттик шайлоодо жыдып, жүдөп калган “Ата-Мекен” партиясы Атамбаевдин “добросу” менен эптеп-септеп Жогорку Кеңешке киргенин унутту. Баштагысында Роза апчеси “Ата-Мекенди” кулак-мурдунан чоюп отуруп “Бүтүн Кыргызстан” партиясынын ордуна парламентке алып келгени маалым. Алгачкы күндөрү Атамбаевдин жакшылыгын эстедиби, Ө. Текебаевдин үнү чыкпай, чөптөн жапыс, койдон жоош жүрдү. Эми, парламентке көчүгүн батырып алган соң, Өмүрбек мырзанын өнөрү чыгып, тили бүтүп, баягы итчилигин баштады. Бекер жеринен эл арасында Өмүрбек мырзаны “көтчукугуч” деп айтышпаса керек. Эски оорусу кармап, үнү катуу чыгып, өнөрү да байкала баштады. Өзү айткандай, кечээ эле “ляппай” деп АШАны көзүн кызартып карап жүрбөдү беле. Өзү унутса да элдин эсинде. Атамбаевдин “фас!” деген командасы менен Кыргызстанда башы көрүнгөн саясатчыларды “аңга” түртүп ыргыткан ушул Текебаев экенин ким танат. Өзү да кээде айтып жүрөт го. Бүгүнкү күндө Текебаев кийинки президенттик шайлоонун алдында атаандаштары А. Келдибеков, Ө. Бабанов, Ж. Сатыбалдиев, Т. Сариевге окшогон саясый оор салмактагы атаандаштарын саясый аренадан жок кылууда Атамбаевге “мандикарлик” (малайлык) кылып жүргөнү элге билинип калды. Аны деле эл билбейт болчу, өзү сыймыктануу менен айтып алды. Текебаев кийинки президенттик шайлоодо ушулар мага атаандаш болот деп Атамбаевдин колу менен кыргыздын башы көрүнгөн жигиттерин саясый аренадан тазалаганга аракет жасады. Мисалы Өмүрбек Текебаев: Атамбаевге кирип “Келдибековдой коррупционерди каматсаң гана сени эл колдойт! Ошол кадамга барышың керек…”-деп интрига кылган экен. “Бирөөгө гөр казсаң, терең каз…” деген ушул да. Эми ошол аңга “Ата-Мекендин” лидери өзү түшүп, чыга албай отурат. Текебаев саясаттан кетмейин Кыргызстанда эч качан тынчтык, өнүгүү-өсүү болбойт…

 Анарбек Касымов

Булак: Жаңы Ордо 

 

 

Валентин Богатырев: Кадровая политика в Кыргызстане: скрытые интенции и модель «автохтонной инновации»

«Нам нужно, то, что можно назвать «автохтонная инновация», то есть модель организации общественного управления, экономики, основанная на национальном фундаменте. Но именно инновация, а не архаизация, не возврат к старым моделям», – новые подходы в реализации кадровой политики Кыргызстана, специально для CABAR.asia, рассматривает руководитель аналитического консорциума «Перспектива» Валентин Богатырев.
Попытки подходить к оценкам кадровой политики того или иного периода вне реального контекста не приводят ни к каким иным выводам, кроме как к негативным. В стране, где вместо государства мы имеем дело с квазигосударственными структурами, где вместо партийной системы – клановые группировки или акционерные общества по получению депутатских мандатов и контролю ресурсов власти, в стране, где отсутствует общенациональное целеполагание и утеряны все собственно национальные механизмы общественной соорганизации, в такой стране нет и не может быть «правильной» кадровой политики, чтобы вы под этим не понимали.
Но это вовсе не значит, что ее нынешнее состояние можно считать хаосом или неуправляемой, разваливающейся системой. Наоборот, реальная кадровая политика разворачивается в условиях жесткой детерминации, отчетливого и сильного «наведения» с определенных позиций, которые можно вычленить, осмыслить и с которыми можно работать как в экспертном, так и в управленческом залоге.
Если отстраниться от многочисленных малозначимых факторов, формирующих те или иные детали, (и, кстати, наиболее часто используемых для характеристики кадровой политики, образующих мифы о ней), то, в принципе, совсем немного тех базовых интенций, которые определяют реальную кадровую политику.
Собственно говоря, их три.
Поменять цели политики и философию власти
Первым можно назвать блок интересов, образующих политику, или то, что является ее содержанием — борьбу за власть.
В силу исторических особенностей последнего времени в стране сложилась определенная система политических отношений, основанная не на идеологическом позиционировании, и представлении интересов тех или иных групп населения, а на борьбе за контроль и распределение национальных ресурсов.
Это не уникальная ситуация. Контроль за распределением ресурсов всегда и везде является одним из ключевых мотиваторов политики. Весь вопрос в том, для каких целей это делается?
Кыргызская политическая система, ее энергетическая генерация преобладающим образом задается не общественным, а частным интересом. Политика в стране делается не в интересах общества, а в интересах частных лиц, семей, кланов, лидерских команд.
При такой ситуации кадровая политика в государстве формируется и не может не формироваться на основе баланса интересов политических субъектов. Собственно в этом она и состоит, когда речь идет о политических должностях. Все они комплектуются практически исключительно не по профессиональным соображениям, а как результат согласования интересов политических игроков.
Но и не только. Частный характер целеполагания в политике отодвигает на второй план целесообразность функционирования самих государственных институтов, их эффективности, их развития, ставя во главу угла – максимально возможный «захват должностей». Поэтому «политическими» становятся де факто все без исключения должности, вплоть до технического персонала госучереждений.
Можно сколько угодно осуждать это явление, приводить многочисленные примеры и негодовать по поводу его проявлений тут и там, но это никоим образом не изменит положение дел. Любая критика кадровой политики, основанной на частном интересе, также бессмысленна, как критика движения Солнца. Более того, когда вы видите, что кто-то осуждает кого-либо за неправильные кадровые решения, скорее всего за этим стоит все та же борьба за ресурсный контроль или, в лучшем случае, наивный журналист или эксперт, которого используют в этих целях.
Существует два пути изменения положения дел, если вы хотите, чтобы государственная кадровая политика была ориентирована на привлекательные принципы приоритета общественных интересов, профессионализма, нравственной чистоты и тому подобное, а не становилась жертвой политической борьбы.
Первый состоит в том, чтобы поменять философию власти, утвердить в качестве ее реальных целей и норм заботу об обществе, об общественных интересах. Это крайне сложная задача, учитывая то, что за последние 20 лет сформированы общественные представления, этические нормы, основанные на меркантилизме, примате частных интересов над общественными. Таковы и политические элиты страны, политический бомонд, который сформировался за годы независимости, высшее чиновничество, часть крупного бизнеса. Отличительной чертой этой многочисленной группы является такая философия власти, согласно которой: возможность управления государством и ресурсами общества в личных или клановых интересах является главной целью политики.
И в связи с этим, сегодня любые кадровые замены в управлении будут крайне малоэффективны. На смену одним коррупционерам приходят другие.
Президенту А.Ш. Атамбаеву, еще в своей инаугурационной речи объявившему борьбу с коррупцией главной задачей, пока мало удалось продвинуться в этом направлении.
Во-первых, потому, что политическое балансирование власти накладывает серьезные ограничения на его действия. Именно этим объясняется непоследовательность, избирательность, вялость антикоррупционной работы.
Во-вторых, очевидно, что небывало большое количество фактов поимки и привлечения к ответственности коррупционеров на самых разных уровнях пока не создало критической массы для изменения сознания чиновников. Об этом свидетельствует и тот факт, что, скажем, цена депутатского мандата, позволяющего использовать положение для решения своих частных вопросов, не только не упала, но и достигла рекордных отметок.
Не произошло главного: изменения позиций, настроений общества в отношении коррупции. Люди по-прежнему беспросветно убеждены, что чиновники воруют, что борьба с коррупцией малоэффективна, что подкуп – наиболее эффективный способ получить госуслугу. До недавнего времени, пожалуй, только президент был вне подобных подозрений, однако сейчас, усилиями политических оппонентов в отношении него, и уж точно – в отношении его окружения, в обществе появляются сомнения.
Известно, что наиболее эффективным критерием изменения общественных настроений в отношении коррупции является уход чиновников с должностей по подозрениям или общественным обвинениям в злоупотреблениях. Сегодня в стране идет настоящий камнепад чиновников со своих кресел. Но будет большой натяжкой полагать, что кадровые замены на высоких должностях, которые производятся в последнее время, являются плодом общественного неприятия их поведения. Вопросы решаются не общественным мнением, не нравственными нормами и даже не законом, а исключительно волей главы государства. Это система «ручного управления» в борьбе с коррупцией, только заменив которую на управление закона, общественных норм, можно говорить об изменении в философии власти.
Второй путь состоит в том, чтобы минимизировать ресурсораспределительную составляющую власти, перевести государственные институты из управляющего, распределяющего в обслуживающий режим.  
Кампании по сокращению и повышению качества госуслуг идут в стране бесконечными волнами и, так же как волны, быстро затухают. Спустя 25 лет после начала трансформации советской государственной машины можно констатировать, что природа ее так и не изменилась.
При этом ничтожный уровень оплаты труда государственных служащих, бюджетников вообще не оставляет никаких иллюзий и надежд на то, что ситуация изменится. Не может быть хорошим, не может не брать взятки преподаватель, врач, чиновник, работающий на 100-200 долларов в месяц.
Эта проблема тоже имеет непосредственную связь с политикой. Ни один руководитель страны, глава правительства не рискнет пойти на решительные шаги по сокращению госаппарата, количества госуслуг, передаче в частные руки огромного нынешнего пакета социальных обязательств государства без риска потерять политическую поддержку, попасть под резкую атаку политических оппонентов и лишиться своей должности. В политических целях они вынуждены, говорят и пытаются увеличить социальную поддержку бюджетников, других малообеспеченных групп населения, вместо того, чтобы снижать социальную нагрузку государства, то есть поступают ровно наоборот. И это замкнутый круг, выход из которого обеспечивается лишь такой неопределенной, лежащей за горизонтом политической жизни нынешних политиков вещью, как рост экономики, рост бюджета, богатство государства.
Дефициентность государственных ресурсов оказывает на кадровую политику уничтожающее воздействие.  Стремительно падает качество кадров бюджетной сферы вообще и управления, в частности. Грамотные, высококвалифицированные специалисты отказываются идти на государственную службу, включая самые высокие и престижные должности. Абсолютно доминирующим мотивом прихода на государственную работу является возможность использовать свой статус для решения личных проблем, для доступа к распределению ресурсов в своих целях, для обогащения.
 Преемственность как фактор стабильности и продвижение кадрового резерва
Вторым базовым фактором кадровой политики являются такие интересы непосредственно правящих групп, как сохранение управляемости ситуации за пределами срока нахождения у власти, сохранение заданной ими интерпретации истории и благополучное личное будущее.
Подобные интересы и работа по их реализации не являются чем-то предосудительным или негативным по определению. В любой стране, любые лидеры не могут не думать о том, удастся ли сохранить, или реализовать то, что сделано или начато ими, как будет оцениваться людьми и историей их правление, как будут относиться к ним после ухода из власти.
Это тем более важно для нынешней управляющей группы, что перед ее глазами пример первых двух президентов и того, чем закончилось их пребывание у власти, какова их нынешняя репутация и положение.
Вот почему президенту, его соратникам и команде крайне важно найти такие решения, чтобы они гарантировали как продолжение того, что  начато и сделано, так и историческую оценку и отношение к ним людей после ухода из власти. Поэтому мы видим, что президент А.Ш. Атамбаев достаточно последовательно продвигает на ключевые или важные посты тех людей, которым он доверяет, которых он проверил не одним годом совместной работы и которые в состоянии обеспечить решение этих вопросов.
Аргументы противников президента и сторонников «правильной» кадровой политики о том, что он продвигает людей по принципу личной заинтересованности, преданности и так далее, не столь убедительны, как кажутся и скорее носят популистский характер.
Во-первых, потому, что у президента есть практика назначения людей и не из личного окружения. И при этом нет никаких доказательств, что они работали лучше, чем те, кого он назначил из своей команды. Достаточно привести пример А. Саляновой, чье назначение было осуществлено еще до А.Ш. Атамбаева, или любого из премьер-министров, до нынешнего, не имевших отношения к СДПК и, безусловно, находившихся с А.Ш. Атамбаевым в скрытых, но известных противостояниях. Я уже не говорю о руководителях аппарата президента. Здесь вообще «люди Атамбаева» появились только в последний год. Можно сказать как раз наоборот, что практически все время, до последнего, А.Ш. Атамбаев демонстративно назначал на высокие должности как бы «посторонних»  для него людей. И почти все эти назначения заканчивались скандалами.
Во-вторых, если посмотреть на претензии к назначаемым в последнее время «людям Атамбаева», то они сводятся только к тому факту, что эти люди когда-то работали с ним и что они работали на рядовых должностях.
Но пока никто не может сказать, что каждый из назначенных действует на этом посту хуже, чем его предшественники. Невозможно увидеть и выделить какие-либо существенные отличия «людей Атамбаева» от любых других назначений.
Несомненно, есть общая проблема уровня госчиновников, который, на наш взгляд, катастрофически падает, но она имеет более глубокие корни. Качество работы, уровень профессионализма госслужащих падает вследствие того, о чем сказано выше: высокой клановой детерминированности кадровой политики и доминирования меркантилизма.
Но дело не только в том, что люди у власти не могут не думать о своей судьбе. Сохранение преемственности и управляемости власти имеет и внеличностный аспект. Любой государственник, а тем более глава государства не просто думает, он обязан заниматься преемничеством, ответственен перед народом за приход к власти, к управлению государством  достойных людей.
И то, что действующий президент публично заявляет о своем намерении не заниматься вопросами передачи власти, выдвигать преемника, это не следует понимать как его намерение отстраниться и оставить все на волю случая.
Да, президент в демократическом обществе, вроде бы, не должен выдвигать на пост преемника по собственному усмотрению, и тем более использовать свое положение, административный ресурс для непосредственной поддержки и проталкивания на выборах этого кандидата.
Но эти же принципы демократизма обязывают его  готовить кадровый резерв, продвигать в управление государством и в политику наиболее способных, сильных, ответственных людей, то есть участвовать в формировании элиты страны, в формировании достаточной и качественной кандидатской базы для выборов
И с другой стороны, мы видим сплошь и рядом, как уходящие президенты и главы правительств развитых демократических стран не просто высказывают свою позицию в отношении кандидатов, идущих  им на смену, но и активно занимаются продвижением тех, кто, на их взгляд, наиболее достоин. Конечно, при этом в демократическом обществе непозволительно использовать административные ресурсы для обеспечения избрания. Но и только.
Таким образом, в нынешней ситуации, для этого президента и этой правящей партии кадровая политика не может не носить ангажированный характер. И претензии по этому поводу, обвинения в порочности такой политики по меньшей мере наивны.
Выйти на ситуацию кадрового отбора исключительно по профессиональным соображениям в Кыргызстане удастся только тогда, когда государство будет отчуждено от политики, если такое вообще возможно. 
Нужны другие  управленцы и другие модели управления
Третьим важнейшим фактором, формирующим, определяющим особенности кадровой политики в сегодняшнем Кыргызстане является необходимость  смены управленческих элит.
Она продиктована рядом обстоятельств.
Прежде всего тем, что нынешние управленческие элиты – это остатки советской кадровой системы. Весь кадровый корпус страны сформировался в советской нормативности, ценностях и технологиях управления. Только сейчас к управленческим позициям подходят поколения, выросшие уже вне советского формата.
Это не означает, что все, кто молод уже автоматически являются носителями новой управленческой философии, идеологии, технологий. Смена представлений – процесс куда более длительный, чем смена активных стадий жизни поколений. Но очевидно, что с каждым десятилетием к управлению страной приходят все более трансформированные управленцы.
Важно и то, что в результате непоследовательности реформ, отсутствия в обществе ясных представлений о целях развития, высокого влияния клановых интересов, в Кыргызстане сложилась достаточно лоскутная ткань управленческих систем и процедур. Негативное влияние оказывает и неудачный опыт реформ в ряде сфер управления, начиная с государственного устройства и кончая отраслевыми реформами.
Отличительной чертой управленческого класса страны является отсутствие представлений о целях, путях и возможностях развития страны просто потому, что это совершенно не связано с их собственными интересами. Или точнее так: они в той мере могут двигаться в развивающем формате, в какой это совпадает с их личными интересами. И готовы в любую минуту поменять используемые ими идеологемы, оценки и подходы к тем или иным проблемам, если это будет нужно в их интересах. Безусловно, не стоило ожидать, что выросший на процессах постсоветской приватизации, деформированных общественных ценностях кадровый корпус не будет иметь «врожденных» пороков. Этот постсоветский корпус образует костяк всех без исключения политических партий, присутствующих в парламенте. Никому не секрет, что все совершавшиеся до сих пор смены власти были лишь разборками внутри этой группы. И так будет продолжаться до тех пор, пока не будет произведена политическая и моральная утилизация псевдоэлит.
Ситуация усугубляется еще и тем, что в эти переходные годы к управлению страной пришли наиболее активные, наиболее «живучие» кадры, способные бороться за свои интересы и свое продвижение в сложных условиях, в боях без правил. Понятно, что никто из них не намерен соглашаться с изменением правил игры, своего статуса, оказывает и будет оказывать колоссальное сопротивление. И это мы сейчас наблюдаем, когда видим всех этих политических кентавров и в открытую созданные партии чиновников, региональных элит. Они бросают огромные ресурсы, чтобы удержаться у власти, удержаться в политике.
Выводы
К сожалению кадры, приходящие на смену этим «волкам» периода первоначального накопления, хотя и обладают другим отношением к делу, к стране, другим уровнем профессионализма, но не имеют опыта выживания. Они слишком хорошо учились тому, как надо. А в стране все обстоит не так, как надо.
Поэтому задачей исключительной важности является подготовка и выведение на управленческие позиции нового типа управленцев. Причем это не просто вопрос профессиональной подготовки. Задача гораздо сложнее. Ее можно сформулировать так: необходимо формирование среды, благоприятствующей проявлению и раскрытию способностей людей, ориентированных своей жизнью, своими обстоятельствами, своим воспитанием и образованием, а главное – своим целеполаганием и собственным самоопределением на выполнение элитарных функций в обществе вообще и в управлении в частности.
Понятен и пакет требований к новой кадровой генерации: новая, ориентированная не на личный, а на общественный интерес мотивация прихода во власть, умение стратегически мыслить и обладать инновационной креативностью, способность самостоятельно не только разрабатывать, но и реализовать проекты и программы развития.
Отдельно надо сказать о способности работать с реальной средой, реальной ситуацией. Системы образования готовят специалистов, знающих некие модели проектирования, организации и функционирования, уже имевшие практику и успех в тех или иных странах. И при этом существует распространенное заблуждение, что не надо выдумывать велосипед, достаточно применить уже имеющийся знание и опыт к нашей ситуации. Но весь опыт нашей страны показывает, что это глубоко ошибочное, более того, глубоко вредное утверждение и убеждение, чужие модели малоэффективны, а чаще всего – не работают вообще. Это мы видим, как на самой модели государственного устройства, так и на многочисленных частных моделях организации процессов в различных сферах.
Нам нужно, то, что можно назвать «автохтонная инновация», то есть модель организации общественного управления, экономики, основанная на национальном фундаменте. Но именно инновация, а не архаизация, не возврат к старым моделям.
Абсолютно понятно, что это невозможно без смены модели образования и подготовки кадров для других, чем сейчас, целей и по другим образовательным технологиям.
Автор: Валентин Богатырев, руководитель аналитического консорциума «Перспектива» (Кыргызстан, Бишкек). 
Источник: cabar.asia/ru

Шесть лет понадобилось властям Кыргызстана, чтобы понять: военнослужащие спецподразделений «Альфа» ГКНБ и «Арстан» СГО не убили и не ранили ни одного человека 7 апреля 2010 г.

Шесть лет понадобилось властям Кыргызстана, чтобы понять: военнослужащие спецподразделений «Альфа» ГКНБ и «Арстан» СГО не убили и не ранили ни одного человека 7 апреля 2010 года. Но судьям и руководству страны не хватило духу признать это. Оттого и вердикт Военного суда КР по делу об апрельских событиях вышел весьма нелогичный. Служители Фемиды под диктовку сверху назначили виновных за гибель участников апрельского митинга 2010 года.
В пятницу, 3 июня, республиканский Военный суд вынес приговор в отношении обвиняемых в «расстреле мирных демонстрантов 7 апреля 2010 года». За решеткой с суровыми приговорами оказались три человека, еще четверо получили менее
Шестеро находящихся в бегах также получили различные сроки наказания, вплоть до пожизненного лишения свободы. Но им этот приговор, что слону дробина. В частности для бывшего президента страны Курманбека Бакиева, его брата и бывшего главы СГО Жаныша Бакиева. Это не первый подобный приговор. В КР их заочно уже неоднократно приговаривали к высшей мере наказания. Экс-премьер-министру Данияру Усенову суд также назначил «вышку». Сын президента Марат Бакиев, до апреля 2010 года занимавший пост замглавы спецслужб, приговорен к 27 годам тюрьмы. Его бывший патрон Мурат Суталинов – к 20 годам.
Два заместителя председателя СГО Нурлан Темирбаев и Данияр Дунганов получили по 25 лет заключения. К ним суд применил две амнистии, что, как отмечают адвокаты, значительно сократит срок отбывания наказания. Дунганова и Суталинова, которые из-за перенесенных операций находились под домашним арестом, взяли под стражу в зале суда.
Еще одна «заочница» – экс-руководитель секретариата президента Оксана Малеваная – осуждена на 10 лет. Такие же сроки получили бывшие руководитель аппарата президента Каныбек Жороев, госсоветник главы государства Эльмурза Сатыбалдиев и генпрокурор Нурлан Турсункулов. Но к последним, в отличие от Малеваной, суд также применил амнистию. И отбывать срок им осталось недолго.
Скоро окажется на свободе и бывший командир управления спецоперациями «Альфа» Алмаз Джолдошалиев. Суд оставил ему в силе приговор первой инстанции – 6 лет лишения свободы. Но, применив амнистию и учитывая, сколько он отсидел пока суд да дело, отбывать наказание ему осталось недолго.
Столько же оставалось бы и командиру «Арстан» СГО Байышу Эсенбай уулу, будь он в стране. Но подсудимый также находится в бегах, поэтому приговор ему вынесен заочно, и соответственно без применения амнистии.
Участи своих коллег, экс-высокопоставленных чиновников, сумел избежать бывший министр обороны Бактыбек Калыев. Его суд освободил от наказания.
Оправданы с формулировкой «за недоказанностью» и все 15 сотрудников спецподразделений «Альфа» и «Арстан». Военный суд республики, как и первая инстанция, согласился, что вина подсудимых не доказана. Проведенная во время следствия экспертиза установила, что убитые 7 апреля 2010 года были ранены не из оружия, принадлежащего обвиняемым. Это подтвердили и эксперты в суде.
Юристы отмечают нелогичность вынесенного приговора. «Кому в таком случае отдавали приказы начальники, если их подчиненные никого не убили и не ранили? Раз суд оправдал бойцов спецназа, то аналогичный приговор должен быть вынесен и в отношении Джолдошалиева, Эсенбай уулу, Дунганова, Темирбаева и Суталинова», – заявляют их адвокаты.
Однако вынести законное и логичное решение суд не мог априори. Это дело, несмотря на затянувшуюся развязку, находится под пристальным вниманием седьмого этажа Белого дома. К тому же в зале суда присутствуют родственники погибших и раненных, которым, по их же собственному признанию, доказательства не нужны. Им лишь нужен обвинительный приговор. А кто сядет за решетку – второстепенно.
Властям тоже выгодно сделать из честных офицеров козлов отпущения своих грехов. Ответственность за гибель 88 и ранение 306 человек никто из бывших оппозиционеров, ныне восседающих на высоких должностях, понести не готов. Признавать, что вывели толпу под пули, на верную смерть, временщики не хотят. Потому и расследование по делу, да и весь суд, больше напоминал превратили в фарс. Следователям напрямую диктовали, кому и какое обвинение предъявить. Дошло до того, что из белодомовских клерков сделали чуть не убийц. Причем каждому пытались вменить в вину смерть «героев апрельской революции». Ведь докопайся следствие до истины, не факт, что нынешняя верхушка власти не оказалась бы на скамье подсудимых.
Адвокаты осужденных пока не решили, будут ли обжаловать вердикт Военного суда КР в высшей инстанции. Но однозначно можно сказать, что ставить точку в этом громком деле еще рано.
Махинур Ниязова
Источник: “Республика”

"Кommersant": "Это было возмутительно: к президентам Кыргызстана и Армении мог подойти хотя бы глава МИД Казахстана, но не подошел"

Во вторник президент России Владимир Путин участвовал в заседании Евразийского экономического совета. Специальный корреспондент “Ъ” АНДРЕЙ КОЛЕСНИКОВ считает, что главный итог саммита состоит в том, что наступила временная ясность в аббревиатуре организации, на которую делают амбициозную ставку лидеры Армении, Белоруссии, Казахстана, Киргизии и России. И эта аббревиатура оказалась большим сюрпризом.

Если кто-то не был в Астане хотя бы пару лет, обречен будет заметить, что столица Казахстана все еще меняется, и, между прочим, к лучшему. Такое впечатление, что президент республики Нурсултан Назарбаев ослабил личное участие в архитектурном планировании не только каждого здания в городе, а и всех его кварталов, и теперь этот город расстраивается не только благодаря его воле, а где-то скорее вопреки. Во всяком случае, в Астане сейчас виден наконец некий общий замысел, который продолжает осуществляться так же быстро, как раньше, только заслуга Нурсултана Назарбаева в этом по крайней мере не решающая.

Все это позволит республике, без сомнения, достойно принять «Экспо-2017», к которой она активно готовится. В рамках подготовки уже подходит к концу, например, слушание дела бывшего главы «Экспо-2107»: воровал, конечно.

Причем такое впечатление, что выставка откроется уже завтра: даже перед каждым сотрудником таможни в аэропорту раскрашенная табличка с фамилией безошибочно указывает на то, что он участник «Экспо-2017».

Эти люди, пограничники, между прочим, среди прочих сыграли достойную роль в том, чтобы наказать ни в чем пока (до этой статьи) не виноватых российских журналистов. Нас заставили, в отличие от членов делегации, пройти полноценный пограничный контроль. Было, впрочем, более или менее почетно сделать это вместе с огромным количеством юных баскетболистов из разнообразных стран, прилетевших в это же ночное время в Астану с какой-то целью.

Впрочем, они проходили контроль по одной причине, а мы — совсем по другой. Некоторое время назад казахстанские журналисты в Москве тоже прошли такой же контроль, правда, только потому, что прилетели регулярным рейсом в регулярный аэропорт и у службы российского протокола не было возможности триумфально избавить их от погранконтроля. И теперь казахстанские власти решили, следуя, очевидно, негласной международной традиции, сформулировать адекватный по их представлениям ответ. Сомнение в его адекватности вызывает, может быть, лишь то, что в Астане проходит заседание Евразийского экономического совета (ЕАЭС), то есть общего пространства, в которое входят Армения, Белоруссия, Казахстан, Киргизия и Россия. И кроме того, что месть Казахстана за то, что его журналисты не летают специальным бортом и не приземляются в специально приготовленном для таких случаев аэропорту, выглядит не просто горячим, а до угольков прожаренным блюдом. Владимир Путин опоздал в президентский дворец «Акорда» всего на пятнадцать минут (то есть, считай, раньше приехал). Президент Казахстана встретил его на улице, сфотографировался с ним на фоне, кажется, просто-таки на наших глазах усиливающегося городского пейзажа, потом развернул Владимира Путина к этому пейзажу и долго показывал, вытянув руку, какие новые дома тут появились и появляются за время отсутствия президента России в городе. Прежде всего он имел в виду «Абу-Даби Плаза», которая еще недостроена, но претендует на самое высокое здание не только в Астане и не только в Казахстане, а и в Средней, по крайней мере, Азии.

Владимир Путин и Нурсултан Назарбаев зашли в лифт и уехали общаться один на один. Прошло не больше минут двадцати, как приехал президент Белоруссии Александр Лукашенко. Его вообще никто не встретил, что выглядело просто удивительно и даже диковато. Один только сотрудник протокола рукой показал, куда ему идти. Туда он и пошел.

Через несколько минут тем же путем проследовали президенты Киргизии и Армении. С точки зрения протокола это было вообще-то возмутительно: к ним мог подойти хотя бы министр иностранных дел Казахстана… Но не подошел.

А Нурсултан Назарбаев предпочел, таким образом, встрече всех этих людей (а не со всеми этими людьми) разговор с господином Путиным.

Через некоторое время произошла церемония совместного фотографирования президентов. Обиженным никто не выглядел. А мог бы, и даже должен был.

Впрочем, этому можно было найти объяснение. Перед тем как встретиться впятером, трое ждали президентов России и Казахстана за небольшим, но при этом хорошо накрытым круглым столом. И можно было разглядеть, как президент Белоруссии сидел-сидел, а потом взял стопку с темно-красного цвета напитком и немедленно выпил. Да что там выпил… это называется «махнул не глядя». И это сильно с утра: в Минске в это время было десять часов.

И на что ему, а главное, зачем же после этого обижаться?

По данным “Ъ”, в стопке был армянский коньяк, который привез с собой действующий председатель ЕАЭС Серж Саргсян.

Заседания в узком и расширенном составах слишком что-то напоминали саммиты когда-то существовавшего ЕврАзЭС, так и сгинувшего в круговерти огромного количества других аббревиатур, сопровождавших и сопровождающих встречи лидеров СНГ на пространстве бывшего СССР. Президент Армении на расширенном заседании читал свое вступительное слово исключительно как некролог ЕАЭС: торжественно, медленно и печально.

Александр Лукашенко говорил о нерешенных, а вернее, нерешаемых проблемах:

— Нам надо стать сильными! — убеждал он, а казалось, что уговаривает.

Президент Киргизии Алмазбек Атамбаев отчаянно лоббировал решение киргизских проблем («Необходимо наконец решить вопрос ввоза киргизского картофеля в Казахстан!») так, словно другой возможности сделать это уже не представится никогда и никому ни на каком больше уровне.

— Есть промахи, потери, искусственно создаваемые помехи (видимо, санкции Запада по отношению к России.— А. К.), но это естественно: юный организм растет! — настаивал он.

А такое впечатление, что юный организм стареет.

Владимир Путин видит скорую перспективу создания единого рынка углерода (в 2025 году). Кроме того, он попытался увлечь коллег идеей подключиться к импортозамещению в Российской Федерации. Было не очень понятно, что Владимир Путин имеет в виду: то ли в РФ не могут сами справиться, то ли идея импортозамещения настолько выигрышная, что такое предложение — это честь для тех, кому она оказана, то есть исключительно сидящих за столом. Итог происходившему сразу после того, как оно закончилось (а это случилось с ним через пять минут, как только открытая часть заседания перешла в закрытую), подвел первый вице-премьер правительства России Игорь Шувалов. Без сомнения, это единственный человек, благодаря которому у то ли нарождающегося, то ли вырождающегося объединения могут быть какие-то перспективы. И уверенно говоря о них (настолько уверенно, что плохой сценарий сразу начинал казаться неизбежным), Игорь Шувалов вдруг поправил одного из журналистов, произнесшего аббревиатуру ЕАЭС:

— Еще в мае прошлого года лидеры в Москве договорились, что новое перспективное объединение будет называться ЕврАзЭС. Так что ЕАЭС уходит в прошлое. Будущее за ЕврАзЭС!

Я вздрогнул, услышав это. Да что же такое в конце концов! Мне, значит, точно не показалось, что разговоры на заседании одного объединения так печально напоминают разговоры на другом. Все вернулось на круги своя примерно десятилетней давности. Все стало так, как было. ЕАЭС умер, не успев родиться. Да здравствует ЕврАзЭС!

Впрочем, Игоря Шувалова можно было понять. Не исключено, что он просто устал. Ведь я слышал, как за пять минут до этого один из участников переговоров рассказывал:

— Они там такую акустику сделали, в зале (где проходило расширенное заседание.— А. К.)! Вроде даже и шепотом говорили, а по куполу так отдавало!

Так что, может, Игорь Шувалов что-то в конце концов и перепутал, и по-человечески это было так объяснимо.

Нет, я не верил в такую мистику и уже у лифта уточнил у Игоря Шувалова:

— Вы уверены про ЕАЭС? Что это уже ЕврАзЭС?

— Да! — Игорь Шувалов был непреклонен.— Да ведь это было понятно с самого начала! ЕАЭС — это же никто не мог выговорить. Мы сначала сменили название ЕврАзЭС на ЕАЭС, сделали паузу, а потом вернули ЕврАзЭС!

— А сразу нельзя было это сделать? — я пытался еще поддерживать адский разговор.

— Конечно, нет! — воскликнул Игорь Шувалов.— Мы не взяли сразу это название, потому что ЕврАзЭС зарегистрирован в ООН, понимаете?!

Нет. Все это было уже выше моих сил.

Источник: kommersant.ru

Казахстан: Государственные субсидии помогают или вредят СМИ?

Государственная программа, целью которой является продвижение «положительных новостей» в СМИ, в последнее время попадает лишь в негативные заголовки.

В феврале по обвинениям в мошенничестве и хищении средств был арестован известный журналист Сейтказы Матаев. Одним из пунктов обвинения является присвоение сотен тысяч долларов, выделенных из бюджета на так называемый госзаказ.

Данное дело привлекает внимание к госпрограмме, по настоянию властей призванной содействовать развитию СМИ, а по утверждениям критиков являющейся механизмом по стимулированию положительного освещения текущих событий в «лучших» советских традициях.

В рамках запущенной в Казахстане в 2010 году программы по субсидированию масс-медиа были объединены несколько источников финансирования проправительственных изданий. В частности, за счет средств данной программы покрываются расходы государственных СМИ, а частные средства массовой информации могут получить финансирование по конкурсу.

По утверждению следствия, мошеннические действия Матаева имели место в 2010-2015 гг. В этот период государственный Комитет связи, информатизации и информации заключил пять договоров с информационным агентством КазТАГ в лице его директора Асета Матаева, сына Сейтказы Матаева. По сообщениям, высокопоставленные руководители комитета, также являющиеся фигурантами дела, сказали следователям, что в ходе гостендера Сейтказы Матаев якобы воспользовался своим влиянием, чтобы устранить конкурентов и добиться присуждения контрактов КазТАГу.

Представители информационного агентства отказались говорить с EurasiaNet.org по поводу расследования.

Некоторые обвинения в адрес Матаева, являющегося главой Союза журналистов Казахстана и президентом Национального пресс-клуба, проливают свет на недостатки госзаказа.

КазТАГ получает часть доходов за счет подписки. По версии следствия, информационное агентство совершило мошенничество, включая статьи, оплаченные государственной телекоммуникационной компанией «Казахтелеком», в список материалов, доступных только по подписке. Следователи утверждают, что агентство получило от «Казахтелекома» на публикацию этих статей 260 млн тенге ($775 по нынешнему курсу).

Эксперты отмечают, что когда государство платит сайтам и телевизионным станциям за материалы о решениях и достижениях правительства, у СМИ пропадает стимул улучшать свою работу и конкурировать на рынке рекламы. «Если учесть, что сумма госзаказа в СМИ больше, чем объем всего рекламного рынка Казахстана, то становится понятно, что рынок масс-медиа деформирован и развращен этим самым госзаказом, – сказала руководитель ОФ «Правовой медиа-центр» Диана Окремова.

Проплаченные властями материалы никак не помечаются, но их обычно легко узнать: в них многословно описываются государственные программы, а также восхваляются экономические достижения и работа госчиновников. Хорошим примером является опубликованная в декабре статья в издании «Казахстанская правде» под заголовком «Кризис – это новые возможности», содержащая похвалы в адрес администрации президента Нурсултана Назарбаева и действий властей в целом.

При выполнении госзаказа информация не искажается – она жестко фильтруется. «Мы выполняем госзаказ, но никто из правительственных структур не указывает нам, что и как писать, и не устанавливает ограничений или запретов, – сообщил EurasiaNet.org Сергей Нестеренко, заместитель главного редактора «Казахстанской правды». – Работает принцип самоцензуры – мы сами по опыту знаем, как освещать (или не освещать) события».

При этом особенность госзаказа – это отсутствие прозрачности и подотчетности. Мало что известно о том, как принимаются решения о выделении средств тем или иным СМИ.

«В начале этого года мы – впервые за пять лет обращений в госорганы – получили ответ из Министерства финансов с конкретными суммами госзаказа в СМИ, – сообщила Окремова. – Если в 2010 году Министерство связи и информации вливало в прессу более 17 млрд тенге, то в 2015 году эта сумма составила почти 43 млрд тенге. … Если прибавить сюда госзаказы на местах – в областных и городских акиматах, то получится около 45 млрд тенге. На эти деньги, например, можно построить около 30 школ».

По словам Окремовой, 10 СМИ получают деньги без конкурса, а остальные – через тендеры. На долю последних приходится всего около 10% от общей суммы.

Согласно аналитическому обзору Международного центра журналистики MediaNet, в Казахстане до 70% средств массовой информации охвачены госзаказом, и эта цифра имеет тенденцию к росту.

Госорган заключает со СМИ договор с описанием техзадания (количества подлежащих публикации материалов, сантиметров газетной площади или эфирных минут). Затем СМИ представляет властям отчет о проделанной работе.

При этом Министерство связи и информации не публикует касающиеся госзаказа отчеты, утверждая, что это внутренняя информация.

Данная государственная программа искажает медиарынок, поддерживая СМИ, которые при обычных условиях не выжили бы. Выступая на состоявшейся в ноябре конференции по вопросам развития медиарынка Казахстана, представитель Независимой ассоциации вещателей Украины Катерина Мясникова поделилась опытом на примере своей страны.

«Когда ты работаешь по госзаказу, ты никогда не будешь думать о том, чего ждет от тебя аудитория, а будешь думать, как отработать выделенные деньги, – приводит ее слова издание Forbes Kazakhstan. – Крупные дотационные компании теряют аудиторию ежедневно и если прекратить их финансирование – долго не протянут».

Источник: russian.eurasianet.org

Доклад о правах человека: "Вечерку" захватили близкие к властям лица

Бюро по вопросам демократии, правам человека и труду Госдепартамента США опубликовало в среду очередной доклад о нарушениях прав человека в странах мира, охватывающий 2015 год, и представило его в конгресс. Такие доклады издаются с 1977 года, и многие страны воспринимают их болезненно, а Госсовет Китая с 1998 года выпускает в ответ ежегодный “Доклад о правах человека в США”.
Выступая 13 апреля на презентации доклада в Вашингтоне, госсекретарь Джон Керри заявил, что правительство любого государства в мире, включая и Соединенные Штаты, имеет все возможности улучшить ситуацию с правами человека у себя в стране. И в государствах, где права человека соблюдаются, люди становятся счастливее и свободнее.
По его словам, в последние месяцы ситуация с демократией и соблюдением прав человека улучшилась в Тунисе, Нигерии и Мьянме. Другим примером является Вьетнам, где продолжается правление одной партии, однако власти впервые согласились на создание в стране независимых профсоюзов. Кроме того, нельзя не приветствовать, что в прошлом месяце в Азербайджане 10 политзаключенных получили свободу.
Керри отметил, что в прошедшем году правительства во многих странах подавляли фундаментальные свободы, отправляя в тюрьму журналистов за критические материалы, жестко ограничивая деятельность неправительственных организаций или вовсе закрывая их за так называемое продвижение “иностранных идеологий”.
Он также отметил, что коррупция, зачастую безнаказанная, оказывает губительное влияние на демократию и соблюдение прав человека. Властные институты теряют доверие населения, если оно не может рассчитывать на честное и беспристрастное решение их проблем в суде, получение базовых государственных услуг без взятки или участие в политическом процессе без подрыва их усилий путем коррупции.
В докладе отмечается, что “авторитарные правительства душат гражданское общество, так как опасаются общественного контроля и ощущают угрозу со стороны граждан, объединяющихся способами, которые власти не имеют возможности контролировать. “Исторически авторитарными режимами” названо правление в Северной Корее, на Кубе, в Китае, Иране, Судане и Узбекистане.
В нем также осуждаются террористы “Исламского государства” за отличающиеся жестокостью нападения на гражданское население: “Неудивительно, что первое, что сделала эта террористическая организация, когда заняла сирийский город Ракка, было уничтожение или изгнание активистов гражданского общества, которые защищали там права человека”.
В Кыргызстане наиболее заметные нарушения наблюдались в судебной практике, кроме того, имели место пытки и незаконные задержания, притеснение милицией национальных и сексуальных меньшинств, а также рутинные нарушения процедур на всех стадиях рассмотрения судебных жалоб. Остаются большой проблемой коррупция и преследование как местных, так и международных неправительственных организаций.
4 октября были проведены парламентские выборы, перед которыми парламент принял закон, что только те граждане, которые сдадут свои биометрические данные и отпечатки пальцев, будут включены в избирательные списки. Судья Конституционной палаты Клара Сооронкулова лишилась своего поста за то, что публично выразила мнение против закона. Она и другие эксперты заявили, что ее увольнение произошло под влиянием президентского аппарата на судебную власть.
В течение года предпринимались попытки препятствовать свободе независимых средств массовой информации. Например, владелец и редакция крупнейшей в стране русскоязычной газеты “Вечерний Бишкек” заявили, что аппарат президента предпринял скоординированные действия по захвату акций газеты и передаче их в руки лиц, близко связанных с властями.
Начиная с сентября 2014 года, лица с близкими к властям интересами требовали от владельца “Вечернего Бишкека” Александра Кима передать им определенную часть акций компании. Когда Ким отказался это делать, налоговые и финансовые власти начали против него расследование, и в январе суд принял решение, что он должен передать половину газеты бизнесмену, близко связанному с властями, говорится в докладе.
Пространство свободы СМИ в стране сократилось также в результате действий властей по переходу на цифровое телевидение. Например, радио “Ынтымак” в Оше было вынуждено сократить свое вещание, а всеобщий переход на цифровое вещание консолидирует власть в руках ограниченного числа владельцев хорошо финансируемых каналов.
Несмотря на то что закон запрещает иностранцам владеть местными СМИ, в стране определенная их часть находится в руках зарубежных владельцев через местных партнеров. В местном вещании доминируют русскоязычные телеканалы, которые первенствуют и в местных рейтингах. Определенное количество российских СМИ свободно действует в стране, а власти относятся к ним как к местным медиа.
В 2015 году имели место и случаи нападения на журналистов со стороны лиц, предположительно связанных с властями. К примеру, 23 января неизвестный совершил нападение на журналиста Булата Сатаркулова после того, как он заснял на камеру действия пограничников, которые не позволили оппозиционному политику Адилю Турдукулову вылететь из страны для встречи с официальными лицами другого государства.
Как и в предыдущие годы, журналисты и лидеры НПО заявляют, что некоторые СМИ получают инструкции, чтобы их журналисты не делали критических сообщений об определенных политиках или правительственных чиновниках и требуют от некоторых новостных СМИ освещать те или иные события в определенном ракурсе или вообще игнорировать некоторые события.
Телеканалы испытывают все большее давление властей, которые требуют, чтобы те готовили материалы в поддержку правительственной политики и готовили критические сюжеты об НПО, оппозиционных деятелях и гражданских активистах, при этом подобные атаки часто совершаются несколькими каналами одновременно. Нередко подобные сюжеты передаются телеканалам почти в готовом виде вместе с инструкциями.
В то время как клевета формально не является уголовным преступлением, представители гражданского сектора заявляют, что поправки о ложном сообщении фактически реанимируют клевету как криминальное деяние. Журналисты отмечают, что когда на них или их СМИ подаются иски за клевету в гражданские суды, это обычно ведет к их банкротству.
Например, 29 июня Аламединский райсуд Бишкека постановил, что журналист Дайырбек Орунбеков опорочил честь и достоинство президента, и осудил его к выплате президенту двух миллионов сомов (26 тысяч 534 доллара), причем в ходе обвинения Генпрокуратура увеличила размер иска вдвое, так как Орунбеков якобы продолжил распространять непроверенную информацию в интервью газете “Вечерний Бишкек”, – отмечается в докладе.
Наиболее серьезными проблемами в Казахстане также названы ограничение свободы слова, собраний, религии и ассоциаций, а также зависимость судов от властей. В докладе говорится, что “уголовный и административный кодексы, а также закон о торговых союзах накладывают новые ограничения на гражданские свободы”, при этом “коррупция по-прежнему широко распространена, но люди у власти, а также те, кто имеет связи в правительстве или в правоохранительных органах, остаются безнаказанными”.
Власти Таджикистана препятствуют политическому плюрализму и подлинному волеизъявлению граждан во время выборов, так что население не обладает возможностью менять свое правительство путем свободных и справедливых и выборов. В стране повсеместно применяются пытки и жестокое обращение с задержанными и другими лицами, а также репрессии против политических активистов и оппозиционных групп.
Исполнительная власть Узбекистана во главе с президентом практически полностью контролируют все политические процессы в стране, избиратели лишены подлинного выбора. Наиболее значительными проблемами являются жестокое обращение и пытки задержанных, отказ от правовых процедур: “Власти подвергают правозащитников, журналистов и других, кто критикует правительство, а также членов их семей притеснениям, произвольному аресту и политически мотивированному преследованию и задержаниям”.
Туркменистан тоже имеет авторитарное правительство под контролем президента и его ближайшего окружения, которые допускают произвольные аресты, пытки, игнорирование гражданских свобод, в том числе ограничение свободы вероисповедания, слова, печати, собраний и передвижения. Власти произвольно вмешиваются в личную жизнь граждан; также продолжаются дискриминация и насилие в отношении женщин.
Власти Азербайджана не наказывают официальных лиц, причастных к нарушениям прав человека, и атмосфера безнаказанности остается нормой, сохраняется практика произвольных задержаний. В 2015 году 13 журналистов и блогеров находились в тюрьмах (сейчас их число сократилось до 9), а директор Института свободы и безопасности репортеров Эмин Гусейнов вынужден был скрываться в посольстве Швейцарии, пока не был вывезен из страны 12 июня самолетом главы швейцарского МИДа.
В Армении в 2015 году основными проблемами были использование государственных средств со стороны властей с целью сохранения своего влияния в стране и обогащения сторонников, а также ограничение независимости судебной системы. В докладе также подчеркивается, что власти Армении оказали серьезную поддержку сирийским армянам.
В Грузии значительной проблемой остается самовольное задержание грузинских граждан российскими силами на административной границе оккупированных территорий; имеются значительные недостатки в правосудии, в том числе давление на суд. Власти недостаточно борются с дискриминацией женщин, этнических, религиозных и сексуальных меньшинств, а также лиц с ограниченными возможностями здоровья.
В Украине серьезной проблемой остается безнаказанность СБУ и МВД за свои злоупотребления. Страна страдает от коррупции и дефицита правосудия. Вызывает также беспокойство коррупция в Генеральной прокуратуре и судебных органах. Правительство не в состоянии применить адекватные меры в отношении судебного преследования или наказания большинства должностных лиц, совершивших нарушения, что создает атмосферу безнаказанности.
Значительное внимание в докладе уделено России. Оккупация и аннексия Крыма в марте 2014 года существенно и негативно повлияли на ситуацию с правами человека. Россия продолжала обучать, вооружать и снабжать пророссийские силы в Донецкой и Луганской областях Украины, к которым присоединились и бойцы из России. Сепаратистские силы в Донбассе, а также оккупационные власти в Крыму стали виновниками тысяч смертей и ранений среди гражданского населения.
27 февраля недалеко от Кремля был убит оппозиционный политик и бывший первый вице-премьер Борис Немцов, который готовил доклад об участии страны в конфликте на Украине. Кроме того, российские власти провели политически мотивированные суды над украинскими гражданами в России, включая суд над депутатом Верховной Рады и делегатом Парламентской ассамблеи Совета Европы Надеждой Савченко, а режиссер Олег Сенцов был обвинен в терроризме.
Правительство России приняло новые репрессивные законы и избирательно применяло уже существующие, чтобы систематически притеснять, дискредитировать, преследовать, лишать свободы, задерживать, штрафовать и подавлять граждан и организации, критикующие деятельность правительства, в том числе НПО, независимые средства массовой информации, блогеров, политическую оппозицию и активистов.
Турецкое правительство подавляло в 2015 году легитимное политическое инакомыслие и расследовательскую журналистику, используя антитеррористические законы. Против журналистов и других граждан были проведены судебные процессы, некоторые оппозиционные СМИ были закрыты или переведены под госконтроль. Кроме того, имеются данные из заслуживающих доверия источников о том, что “правительство или его агенты совершали незаконные убийства”, говорится в докладе.
В целом, в мире отмечается глобальный кризис в сфере госуправления со стороны как государственных, так и негосударственных структур, наблюдается ускоряющаяся тенденция к закрытию пространства для гражданского общества, подавлению свободы СМИ и Интернета, маргинализации оппозиции. Запросы людей всех культур и регионов, желающих, чтобы правительства несли перед ними ответственность, растут, и власти реагируют на их требования вот таким образом.
Источник:zanoza

Меню