ММК ДАЙДЖЕСТ

“Менин сөзүмдү эч ким бөлбөйт, токтото алышпайт”- деген жаман үмүттө байлык менен бийлигине ишенип алган наадан Атамбаевди качанкыга чейин баш көтөрбөй ооз ачып угуп отура беребиз?! “Убагында ойноп алсын деп ага көп маани бербей, көңүл бурбай жүргөнмүн. Мен Акаевтин тушунда абакта да отурдум, жарым миллион айып пулун да төлөп бергенмин. Азыркы жаш журналисттер от менен ойношсо да мынчалык деңгээлге жетет деп ойлошпосо керек. 2 миллион, 5 миллион, эми болсо 10 миллион. Кеп акчада деле эмес. Темирлан Ормуковду “Фейсбук” баракчасындагы жазган посту үчүн суракка чакырышканда көпчүлүк сестенип калды.

Акыбал чатак. Президент эми эле оозун ачканда “балп” эттире ак ит кирип кайра кара ит чыгып жатат. Баарына тегиз оройлонуп, арызданып, жемелеп, жамандап бүтпөй койду. Тилинин заары акылынан адашып, айнып кал­ган адамдай. Эгерде мурда анын атынан Башкы Прокуратура журналисттерди жазган макалалары үчүн сотко берсе, эми болсо эки тарап акыйнек айтышмайга өтүп алышты. Булардын акыйнеги жаш бөбөктөрдүн “сен жинди” десе “өзүң жинди” сыяктуу оюнуна айланды.

Мен “Ата-Мекен” партиясын мактайын деген жокмун. Бирок, ал партияны “сасык”- деп айтуу бул президенттин аша чапкандыгы. Алмаз Шаршенович, сиз катуу кетип жатасыз!

Айтайын дегеним, Алмаз Шар­шенович, жалган айтканды жана оройлукту качан токтотосуз? Эл алдында сиз үчүн уялып бүттүк. Кебетеңиз оорулуудай жаман.

Владимир Владимировичке баары бир да, ошон үчүн шылдындап жатат. Ага жыргал. Сиз канчалык шылдыңда калып, маскарапоз болбоңуз, кыргыз эли ошончолук ага үмүтүн артып атат. Анан кимден үмүт этели? Текебаевкеби? Анын бир кварталдык бюджеттин дефицитин жапканга да акчасы жок.

2010-жылы тизе бүгүп калган мамлекетти көтөрөм деп сөз бергенсиз. Кошуна мамлекеттердин президенттерине ызырынып, алардын жардамысыз оокат кылабыз дегенсиз. Эми эмне болду? Путинге өзүнүз тизе бүгүп жыгылгансыз. Эмгек мигранттарын Россиядан кууп чыкпаш үчүн кыргыз журтчулугун Кудайга жалынгандай Путинге жалындыргансыз. Биздин өндүрүшчүлөрүбүздүн товарларын чек арадан өткөрбөй жатат деп Назарбаевке доо кылып жатасыз. Бизге жардам бербей жатат, Казакстандык министрлер укпай жатат деп Назарбаевке догурунганыңыз догурунган. А эмне, бизге кошуналар карызбы? Сизди Отунбаева эмес Путин менен Назарбаев Кыргызстанды башкар деп жалдырап көндүрүшкөн окшойт?

Сиз үчүн уялып жатабыз, тагырагы, эл алдында кыргыз журтчулугу, өзүбүз уят болдук. Биздин падыша жомокто айтылгандай жыланач гана эмес, билип туруп жыланачтыгын мактанып шылдынга калды. Атасы уялбаган, кызы уялмак беле.

Соцтармакта жана ашканаларда отургандар Атамбаевтин айтканынан терең ойду, иш- аракеттеринен саясий оюндарды издебей эле койгула. Ал биздин үстүбүздөн күлгөнү күлгөн. Бир нерсени айтып алып “саясат таануучулар менен жалган-эксперттер мындан эмнени табышаар экен?” – деп мылжыңдап өзүнчө бизди шылдындап күлүп отурат. А биз болсо терең ойлонуп, маани-манызын изилдеп киребиз. “Парламентти таратыш керек”-десе мунун артында кандай ойлор турат, тараса качан тарайт, “саясатта калам” десе башыбызды тырмап “демек, КСДПдан премьер-министр болот окшойт”- деп мээ чиритебиз. Кечээги үзөңгүлөшү болгон президент­тин пландарын бүгүн чечмелей албай Текебаев да байкабай мунун “мышык-чычкан” оюнуна кокус кошулуп алды, эми болсо отурат түрмөдөн каттарды жазып коюп.

Өмүрбек Чиркешевичке боор ооруйт. Түрмөдө отуруу – бул курортто эс алуу эмес. Эгерде ушундай абал улана берсе анда “мээ ордунда болбой калат”, же аныкы же биздики. Айткылачы, Жогорку Кеңештеги кесиптештерине эмнеге ыраазычылык билдирет? Түрмөдө отурганда келгени үчүнбү? Э, алар Текебаев-Атамбаев кармашын кол чаап колдоп-коштоп турушкан го. СИЗОго мүмкүн “Текебаев чын эле отурабы”-деп текшерип барышкандыр же болбосо “бул жака непадам келип калсак” – деген коркунуч менен жашоо-шартты көргөнү баргандыр.

2.

Чынын айтсам, өлкөдө мындай кырдаал болот деп күткөн эмесмин. 2010-жылдын 7-апрелинде Бакиевдер жеңилгенде башкаларга салыштырмалуу мен “калпакты асманга ыргытып сүйүнбөдүм”. Ал күндөрдү эстегиле. Ал кандуу революцияны кантип кылганын Атам­баев өзү айтып берген.

“Эки революциянын тең лидери Атамбаев болгон. Эсиңерде болсо керек, 2005-жылы “Ак үйдү” алган колонна да, 2010-жылы нааразы болгон жарандар да кайда чогулушту эле? “Форум” имаратынын алдында”- деп өзү айткан.

Атамбаев өзү айткандай, андан ары миллиондорду бөлүшмөй, банк ячейкаларын тоноо жана кадрдык башаламандыктар болгон. Теке­баев берген бир интервьюсунда ушунун баарын жамааттын жоопкерчиликсиздиги деп мүнөздөгөн. Кийин түштүктөгү улуттар аралык уруш чыккан. Атамбаев негедир бул боюнча унчукпайт. Мүмкүн, өлкөнүн түштүгүндө коопсуздукту камсыз кылуу боюнча комис­сия түзүү боюнча Отунбаеванын 2010-жылдын 23-апрелиндеги №170-токтому бар үчүн унчукпай жаткандыр? Ал токтом боюнча Атамбаевке ишти координациялоо вазийпасы жүктөлгөн болчу. Кантсе да улуттар аралык уруш чыкты. Кандуу уруш болду. Ошол кандуу окуялардагы Убактылуу Өкмөттүн ар бир мүчөсүнүн жоопкерчилигин жазган үчүн менин жаш кесиптешим Дайырбек Орунбековту Баш­кы прокуратура эки жылдан бери соттон сотко сүйрөп жүрөт. Кийин алар түштүктү калыбына келтирүү “аракеттерин” көрүштү эле, ал аракеттер “катуу” болгон экен, жыйынтыгында азыркы убакка чейин акча каражаты каякка канча кеткенин санай албай, гумжардам кимдин короосуна кирип кеткенин таппай жүрүшөт.

Улуттар аралык уруш түштүктө басыла электе “өлгөндүн үстүнө көмгөн” кылып Конститутцияны өзгөртүү боюнча референдум өткөрүп, өткөөл мезгилдин жалган президентин шайлашты. Бул боюн­ча Атамбаев былтыр 31-августта жарыялады.

3.

Ким кимди алдап жатат? Менимче, акыркы бир жыл ичинде бир эле нерсени кайра-кайра кайталай берип Атамбаев» өзүн өзү алдап жаткандай. “Өлкө үчүн бир нерселерди жасадым, иштешиме мени көрө албагандар жолтоо болуп жатат”- деп өзүн өзү соороткондой түр көрсөтөт.

Анын бир нече долбоорлору бар эле. Бул – өз партиясын бекемдөө, коррупция менен күрөшүү жана ЕАЭСке кирүү.

КСДП партиясы өткөн шайлоолордо араң гана 27,4 % добуш алган. Жергиликтүү кеңештерге болгон шайлоолордо аларды та­кыр эле эл шайлабай койду. Ошол жергиликтүү шайлоолорду жана андан кийинки окуяларды монито­ринг жүргүзгөн Рита Карасартова февраль айында өз оюн “24.kg” сайтына билдирген. Анда, жергиликтүү кеңештердин депутаттары КСДП партиясынан шаарлардын мэрлигине аттанган талапкерлерге добуш берүүдөн баш тартканы жөнүндө айтылган. Партия лидери Атам­баев менен макулдашуу үчүн бир аз убакытка созулган ойлонуудан кийин “жалган айтты” деген шылтоо менен Рита Карасартованы со­тко беришти.

Аймактардагы тирешүүнүн күч алышы бул бийликтеги партиянын ичинде араздашуулар пайда болгондугунун бир мисалы. Жо­горку Кеңешти таратуу боюнча Атамбаев бекеринен сөз баштаган жок. Парламенттеги азыркы абал Атамбаевтин бийлиги бекем эмес экенинен жана президенттик тактан түшкөндөн кийин алар ажого бел-арка боло албай турганынын белгиси.

Жогорку Кеңештин төрагасы Чыныбай Турсунбеков Баки­ев учурунда “ак-жолчулардын” алдыңкысы болгонун эске салалы. Иса Өмүркуловко болсо кылмыш иши ачылган, ошондуктан ал мэрликтен кетүүгө мажбур болгон. Төрөбай Зулпукаров дегени да кылмышы үчүн темир тордун артында отуруп келген. КСДПчы Музаффар Исаковко болсо жер сатуу боюнча кылмыш иши ачылды. Дастан Бекешов менен Ирина Карамушкина апендилигинен журналисттер ме­нен соцтармак колдонуучуларын өздөрүнө душман кылып алышты.

Парламенттеги башка партияларды болсо “таратам” – деп коркута албайсың. Алардын ар биринин президент болчу талапкери бар. Алар өз келечеги Атамбаевтен эмес шайлоодогу жеңиштен көз каранды экенин жакшы тушүнүшөт.

Жогорку Кенешти таратуу бир гана Атамбаевке керек. Анткени ал саясаттан кетпешин билдирбедиби. Биздин өлкөдө саясаттан же түрмөгө же “көчүккө жеп өлкөдөн качуу” керектигин унутуп калган окшойт.

4.

Коррупция менен күрөш тандалма жүргүзүлгөн. Башынан эле “кыйынсынган” Нариман Түлеевди элге жар салып түрмөгө отургузду. Ал киши президенттик шайлоого талапкерлигин койгон. Эл арасында абдан таанымал инсан. Эми болсо кезек Текебаевте. Баардыгы саясий мазмундагы мүнөздө болуп жатат. Бүгүнкү күнү коррупционерлерге караганда саясий куугунтуктун айынан абакта отургандар көп.

Бул багытта сот системасында реформа жүргүзүү негизги болуш керек эле. Бул тууралу китептерде да жазылган. Коррупция менен күрөш эмнеден башталаарын жада калса юрфактын студенти да жак­шы билет.

Атамбаевтин колунан да эч нерсе келбеди. Президенттин бүгүнкү күндөгү эң жакын адамы Бишкек мэри Албек Ибраимов да гектарлаган жерди сатып алып кийинчерээк аны Атамбаевке саткан аялынын колундагы миллиондордун кайдан келгенин далилдей албады.

Алмаз Шаршеновичке менин мындай суроом бар: бала-бакчадан баштап мамлекеттик кызматтарга чейин дагы деле чоң көлөмдөгү көмүскө акча чогултмайлар бар экенин билесизби? Көчөдөгү МАИ кызматкерлерине көбүрөөк акча карматсацң ашкан тыйынды кайтарып бергенин уктунуз беле?

Камаш керек, бирок бул системаны өзгөртпөйт. Өз жумушун жоготуп алуудан корккон чиновник батыраак жана көбүрөөк “жеп калайын” деп шашат.

5.

Мен Атамбаевтин кеңешчиси Фарид Ниязовдун жазгандарын көңүл коюп окудум. Байкашымча ал өзүн масс-медиа тармагында чыныгы адис катары ойлойт экен. Мамлекеттин жана коомдун өнүгүшүндө малыматтын ордун жана аткарган ролун терең чечмелегенге аракет кылыптыр. Өзүнүн “шефинин” каршылаштарын айтып жатып “өзүң жинди” дегенден алыстай албаптыр.

Мен башында айткандай эле, Акаевти “жамандаганым” жана “капа кылганым” үчүн компенса­ция да төлөдүм, түрмөсүндө да от­урдум. А сиз, Фарид Аблезимович, иштеп жатып менин гезитимди окуп, арасынан ошондогу шефиңиз Аскар Акаевич мени сотко бере турган сөздөрдү издегенсиз.

“Садыркуловту өлтүргөндө, Сыргак Абдылдаевти бычактаганда, Павлюкту алдап алып барып өлтүргөндө” биз унчукпасак сиз дагы мен түрмөдө отурганда тамак ташыган эмессиз. Ошол кездеги оп­позиция партиясынын лидери, мени жакшы тааныган Алмаз Шаршенович дагы “акаевтик режим сөз эркиндигин басынтып жатат” деп бир да сөз айткан эмес.

ММКларды сотко берген шефин чаң жугузбай актап жаткан Фарид Ниязов журналисттердин жоопкерчиликтүү болушун айтыптыр. Автор жазгандай: “Эми, маалыматтын өнүгүшүнүн жаңы этабында тиги же бул маалымат фейк экендигин ар бир саясатчы жана мамлекеттик кызматкер сотто далилдеши маанилүү, ошондо коом бул нерсе чындыкка дал келбегенин биле жүрөт”.

Көз карандысыз соттук система болгондо гана бул нерсенин баары жарашмак. А бизде президенттин администрациясынан телефон чалгандан кийин соттор чечим кабыл алып жатышпайбы. Ал эми чындыкты эл өзү журналисттин жардымысыз эле көрүп билип турат.

“Эл тарабынан шайланган” деп миң жолу айтылса да падышанын жылаңач экенин эл өз көзү менен көрүп турат. Аны 2011-жылы эл президент кылып шайлаган. Ал эми 6 жыл ичинде элдин ишеничин актай албаса мында ММКлардын кыпындай да күнөөсү жок. “Өзү билип, өзү кетээр”-деген тилекте эл унчукпай жатат.

Эл аралык коомчулуктун алдында Атамбаевтин айласын кетирип жатышат дегенге биз жолукан Европарламенттин депутаты “биз кем акыл эмеспиз”- деп жооп берди.

Кем акылдар жок арабызда. Атамбаевтин кетээр алдында кылган кылыктары – бул ал ишенген адамдардын кемчиликтери, аппаратынын катачылыгы. Кайсы кемчонтой ага бүт дүйнө жүзү менен урушсун деп акыл үйрөтүп жатат?

Эгерде эшикти катуу жаап, баркталбай таарынып өлкөдөн кетсе бир жөн эле. Канткен күндө да туура жолду тандап, өз өлкөсүндө кала турган болсо анда өкүнүп, күнөөсүн мойнуна алган жакшы. Буга жакшы мисал:Россия Федерациясынын президенти Борис Николаевич Ель­цин. Биздин “эл тарабынан шайлангандар” кетээр алдында каталарын өз мойнуна алганды үйрөнүшпөсө өсүш эч качан болбойт.

Биздин эл – кадырман, кечиримдүү. Өкүнүп, мойнуңа алсаң, эл сени кечирет. Өкүнүп элге таазим кылгыла деп мен Акаевке да, Бакиевке да кеңеш берет элем. Отунбаевага да.

Замира СЫДЫКОВА “Республика” сайтынан кыргызчаланды

Булак:”Майдан.кg”

Ар ким бактысын ар тараптан таап келет. Маселен, бири нан сатып, бири ун сатып, дагы бири сүт азыктарын, дагы бири наркотрассадан оокат тапса, айтылуу Шаршенбек Абдыкеримов деген мырза бактысын адамды жинди кылган арактан таап туру. Ырасында, атың өчкүр арак коомду кандай бузуп атканын көрүп-билип турсак дагы тыюу сала албай келебиз. Кадимки Шакинин «АЮ» деген аталыштагы арак чыгарган заводу былтырлардан «Кызыл өрүк» деген аталыштагы арак чыгарыптыр. Мейли, атын атаса атай берсин дейли, бирок дал ушундай аталыштагы ыр бар эмеспи. Ал эми биздин мыйзамда кандайдыр бир аталышты мыйзамдуу түрдө ким бирөө каттатып ала турган болсо, анда ал ат ошол адамдын интеллектуалдык менчигине айланат. Маселен, ырчылардын, акындардын ырлары, чыгармалары атайын каттоодон өтүп, автордук укуктары корголот. Эгер ошончолук эле аталыш зарыл болуп атса, анда автордон келишим аркылуу сурап же уруксат алыш керек. Бирок «аючулар» андай кылган эмес. Тагыраагы, ырдын авторуна эч кайрылбастан эле аталышын энчилеп, ал аз келгенсип так ошол ырдагы «Кызыл өрүк, кызыл өрүк, сүйүп калдым сени көрүп…» – деген саптарын дагы арактын бетине чаптаптыр. Арак чыккан күндөн бери «Кы­зыл өрүк» ырынын автору Мирлан Алыкулов сотко кайрылып, укугун коргой албай жүрөт. Ал ырды ав­тор 2012-жылы эле патенттен өткөрүп, менчиктеген экен. Эми ушул жерден жөнөкөй собол туулат. Эмне бетти табактай кылып бирөөнүн укугун тебелеген «АЮ» компаниясына мыйзам иштебейби? Же мыйзамды да «аючулар» акчага, аракка сатып алышканбы? Акыйкаттык кайда?

Булак: “Де-Факто”

 

– Өз баламдын кыялын өзүм жакшы билем. Ал айтканынан кайтпаган өжөр, жолборс журөк.

Менин балам калп айтканды жек көрөт, калп айтып жаткан адамды дагы дароо сезип коёт. Уулум ак, чындык ал тарапта. Балам чындык деп күйгөнү үчүн эл ар дайым добушун берип, ушул убака чейин депутат болуп келе жатат.

Өмүрбегим ичип жегендерди, туура эмес бара жаткандарды көрсө жөн тура албай ачуусу келет. Балам камалганда, түнү менен уктай албай кыжалат болуп чыктым. Эне жүрөгү сезет экен, таң атканда деле мага эч ким айткан жок. Үйгө кыздарым, туугандар келе башташты, “ой эмне баарынар бир күндө чогуу келип калгансыңар” деп сурап калдым. Алар мага: “апа, жөн эле келсек болбойбу” деп күлүп коюшту. Баары сыртка чыгып кеткенде өзүм телевизорду жандырып көрүп калдым.

Балам 30 жылдай саясатта жүрдү, аны жалган жалаа менен ар дайым каралап, элге жаман көрсөткөнгө аракет кылып жүрүштү. Алгач коркуп жүрдүм, кийин балам актыгын далилдеп койгондо ага ыраазы болдум. Уулум атасын тартып ар дайым чындыкты бетке айткан жигит болду, болгондо дагы коркпой туруп бетке айтат. Балам ак, ал женип чыгат, менин жүрөгүм сезип турат.

Булак: “Майданkg”

 

–Расул мырза, бир нерсенин шыбышын уктунузбу же жеке таарычыныздан улам Аида Саляновага “Кумтөр” боюнча кылмыш иши ачылат деп айтып жатасызбы?

-Аида Салянова аксакал экениме карабай, кыйын кезде кол сунуп, партиянын төрайымы кылып койгонумду баалабай, менин макулдугумсуз партиямды “Ата Мекен” партиясына кошуп, алардын тизмеси менен депутат болуп алды. Аида Салянованын депутат болгонуна каршылыгым же ич күйдүлүгүм жок. Болгону, ошондой ишеним менен канча жылдан бери баламдай кастарлап жүргөн партияга башчы кылып койсом, бир ооз акылдашпай иш кылганына капа болгом. Бирок, капа болсом да ага кара санабайм. Мен “Кумтөр” боюнча Аида Жеңишбековнага кыл­мыш иши козголот деген маалыматты оюмдан чыгарып, аны санаага салайын деген ойдо айткан жокмун. Бийлик “Ата-Мекенчилерге” чабулдуу катуу жасап, Салянованы буттан чалыш үчүн дагы бир кылмыш ишин козгоорун укканымды ачык жарыяладым. Себеби, 2009-жылы Аида Салянова Юстиция министрлигинде статс-секретар болуп иштеп жүргөн мезгилинде “Кумтөрдөн” түшчү 32 миллион долларды жоюу бо­юнча Мамлекеттик салык инспекциясы демилге көтөрүп, аны Юстиция министрлиги ишке ашырган. Башкача айтканда, Саляновага юридикалык жактан чечим чыгартышкан. Жыйынтыгында 32 миллион доллар казынага түшпөй калган. “Салянованын ошол юри­дикалык чечиминен улам мамлекет зыян тартты”- деген максатта ага кылмыш иши козголот экен. Тиешелүү тармактарга документтер топтолуптур деген маалыматты өздүк булактарымдан уктум. Ошон үчүн “Саляновага дагы бир кыл­мыш иши козголушу мүмкүн” деген маалыматты жарыяладым. Анткени, жакын арада ошол ишти жандандырып коюшу мүмкүн. Чындыгында Аида Салянованы бийликтегилер колдорунан келишинче каралоого, буттан чалууга аракет кылып жатышат. Ошон үчүн тиешеси болбосо да “Белизгейтке” кошту. Азыр “Елисеевдин адвокаттык лицензиясын узартып койду” деген шылтоо менен кылмыш ишин козгоп, кол­дорунан келсе камап салууга аракет кылып жатышат. Бирок, бул жерде эч ким зыян тартпаганы үчүн камай алышпай жатат. Ошон үчүн жогору жактагылар “Кумтөрдү” көтөрүп чыгууну максат кылып жатышыптыр. Бийликтегилер кор­рупция менен күрөштү жалаң эле “ата-мекенчилерден” баштабай, президент өз партиясына да маани берсе, тазаласа болот эле. Анткени, президенттин партиясында дагы терс сөздөрдү ээрчитип жүргөндөр бар.

Эгер бийлик чындап эле коррупционерлер менен күрөшөбүз десе анда күрөштү энергетика тармагынан баштаса деле болот. Анткени, жыл сайын 7-10 миллиард сомго чейин тоноп кетип жаткандарды торго түшүрсүн. Коррупция менен күрөштү саясый багытка бурбашы керек.

–Текебаевди камап, президент кетер күнүн эртелетип жаткан жокпу?

-“Мегаком” боюнча иш козгогону акылга сыйбаган иш болуп калды. Анткени, Текебаев пара алды дегенди кантип мойнуна коюшат. Пара алганы чын болсо, ошол убакта кармаш керек эле. Азыр алганын же албаганын кантип далилдейт? Ошон үчүн дооматты да чактап коюп, эл ишене турган иштерди кылышы керек. Болбосо, эл президентке эмес, камакта жаткан Текебаевге ишениши мүмкүн.

Булак: “Майданkg”

 

КАГЫЛАЙЫН КАЛАЙЫК КАЛК!

Мына эки-үч жумадан бери жаштарыбыздан карыларыбызга чейин чогулуп, аянтта митинг өткөрүштү. Эл сүрмө топтой бирде УКМКга, бирде соттун имаратын көздөй. бирде Ак үйдүн алдына карай чуркашып, убараны айда тартышып, кыйналуунун устундө болушту. Же бирөөдөн оңдуу жооп угушкан жок. Койгон талаптары жүйөлүү болсо да эч ким аларды укпады. Анан ошол митингге чыккандарга “тамак, акча таратылды” деген жалаа жабылды.

Ал эми биздин күркүл депутаттарыбыз жашынып отурушат. Депутаттардын отурган жери хан сарай. Жылуу олпок. Жеген ичкендери кул жебестер. Аларга көчөдө туруп ачка тургандардын айткан-дегендери бир тыйын. Депутаттардын токуган мыйзамдары кана иштегени. Кана элдин турмушу, экономикабыз-дын оңолгону, коррупционерлердин тыйылганы. Тескерисинче, түрмөгө кылмыштуулук, корруп­ция менен отургузулгандар азыр ээн-эркин жүрүшпөйбү.

Ушул митингге баш-көз болуп, элди тынчытам деп жүйөлүү сөздөрүн айтып, элдин арасында кадыр-баркка ээ болушкан көрүнүктүү инсандар Садык Шернияз, Каныбек Иманалиев, Аида Салянова. Наталья Ники­тенко, Турсунбек Акун, Асия Сасыкбаева, Рита Карасартова жана башкалар татыктуу кептерин айтышууда. Бул инсандар мурдатан эле элге белигилүү патриотторубуз эмеспи. Элди козутуп, митингге чыгарбай тынчтыкты камсыздоо сиздин милдет да, урматтуу президент.

Элдин үнү: жаштарыбыздын көпчүлүгү көр оокаттын, жумушсуздуктун айынан чет жакта кор болуп, ит көрбөгөн кордукту көрүп, жан сактап жүрүшөт. Кана тентигендерди чакырып иштегенге завод, фабрика куруп, иш орундарын түзгөнү. Мекенибизде болсо, депутаттар, чиновниктер, министрлер мошенниктер өтө байып жашап жүрүшөт.

Урматтуу президент, сиз оппозицияда жүргөндө чогулуштарыңызга мен да барып уктум эле. “Мен президент болуп калсам, пенсионерлердин акчасын көбөйтөм. Өлбө жаным өлбө деп араң жашап жүргөн пенсионерлерден уялам” дедиңиз эле. Ырас, акча кошуп жатасыз. 4 миң сом алгандар 5 миң сом алып калды. 50-100 миң сом алгандарга 5-6 миң сомдон коштуңуз, баракелде. Пенсия боюнча теңдештирген мыйзамды мамлекет болгондон кийин оңдоп, түзөп койсо болбойбу. Жок дегенде 10 миң сомго чейинкилерге көбүрөөк, андан көп алгандарга азыраак кошулса, эл­дин батасын алат элеңиз. Дагы бир маегиңизде: “Менден кийинки президент Аида Салянова бо­лот. Ал бул орунга татыктуу”- дегенсиз. Мамлекет башчысы эки сүйлөбөйт эмеспи. Мөөнөтүңүз бүткөндөн кийин Аида Салянованы сунуштап койсоңуз эл колдойт. Анткени, Аида аял, эне, өлкөдө тартипти, тазалыкты сактайт. Эч качан көөп кетпейт. Антпесе, илгертеден бери журт башчыларыбыз эки-үчтөн аял алышып, чексиз байлык топтоп, жыргалга батып, карапайым элди ойлобойт экен.

Ал эми Өмүрбек Текебаевди чындыкты сүйлөгөн, эч убакта калп айтпаган, жегичтер менен элдешкис күрөшкөн элдин чыныгы уулу катары тааныйбыз. Сиз улуу даражаңыз менен каматпай эле тынчтыкта сурак жүргүзсөңүз, эл дагы дүрбөбөйт болчу. Митингдеги ар кимдин сиз жөнүндө эң жаман сөздөрүн угуп, абдан кейидим. Сизден өлкө башчысы катары Дача Судагы жарылган жаналгыч самолёттогу баалуу жүктөр, товарлар кимдики, ошону элге кайрылып айтып, жеткирип койсоңуз эл дагы сизге ишенип ыраазы болот эле. Ошол каргашалуу жүк кимдики экенин табуу ушунчалык кыйынбы?

Урматтуу Алмазбек Шаршенович, сизди президент катары эмес, замандаш ини, калемдеш катары жакшы көрөм, сыйлайм. Негизи жакшы адамсыз. “Датка кемин” электр тармагын курганыңыз бул кылымдын даңктуу курулушу. Бирок, Өмүрбек Текебаев менен элдеш­кис душман болгонуңуз калың элге жакпай калды. Элибиздин кедей жашаганы да жаныбызды кейитет. Айылда жашагандардын жегени нан, чай. Чириген байлардын үйүнө кирсең төрдөн босогого чейин жайылган тамактардан көзүң жалтанат. Карапайым калктын жашоосун оңдоого көңүл бурулбай, чет мамлекеттен таап келинген акчалар кайда кетет. Ал болду, бул болду деген жоопторго чынында эл ишенбейт.

Күзүндөгү шайлоого аттанган эр азаматтарыбыз татыктуу даярдансын. Элибиз тынч болсун. Бир ууч эл сүйлөй берет дебей эл алдына чыгып сүйлөп, түшүндүрүп, тынчтыкты камсыз кылыңыз.

Урматтуу президент. Сизди жумуртка менен уруп эч ким кет дебейт. И баса, жанагы Сапар Исаковду ордума калтырам деп жаңыла көрбөңүз. Ал жигиттин элге эмгеги сиңбесе, эч ким аны тааныбаса уят да. Кечээ эле жакында сизди жаныңыздан көрүп жүргөнүбүз болбосо.

Булак: “Майданkg”

 

Үсөн Касыбеков, журналист:

“Б0Ж0М0Л- Ж0Р0М0ЛДУН КҮНҮ ТУУДУ”

-Ээ айланайын, кеп анда эмес. Кеп сөз эркиндигине жамынып алып эч ким, эч бир журналист медиа ресурстарда жарыялаган сөзүнө (макаласына) жооп бербей калганында турат. Азыр жазыксыз жердей кишинин үстүнөн фактысы жок ушак таратуу оңой болуп калды. Божомол-жоромолдун күнү тууду. Гезиттердин баары ушакчы катынга айланды. Же калппы?

Айбек Мусаев, ЭлТР телеканалынын жетекчиси:

“АР БИР МАМЛЕКЕТТИН К00ПСУЗДУГУН САКТОО ЭЭН 003ДУКТУ ЖОЮУДАН БАШТАЛЫШ КЕРЕК”

-Кээде журналисттер биз, бас­ма сөз эркиндигинен аша чаап кетип жатабыз. Араң эле Кудайды да жамандап ийбей турабыз. Адамдык абройго шек келтирүү өтө күч алды. Коомчулугубуз ушак менен калптын ортосундагы чындыкты айырмалап тааный албай турат. Анткени жазмакерлерибиз кайсы бир саясий топтун кызыкчылыгына иштегендиктен, журналистика саясий бизнестин капканына кабылды. Эртең өлкөдө эмне болот, ага маани берип, өзүн жоопкермин деген жан жок. Президенттен тартып, кошунасынын итине чейин боктогон жаңы журналистика түздүк окшойт. Дарыянын эки жээгинде тургандай, журналисттер эки тайпага бөлүндү. Алардын айрымдары өздөрүн ашкере демократ, чындыкты гана айтып жатам деп жандарын жер сабагандар. Дүйнөдө мамлекеттик бийликти жүргүзүүнүн өзүнчө бөлүнгөн тармактык кыймылдаткычтары бар. Ал кыймылдаткычтардын бир бутагына мамлекеттик басылмалар, телерадиолор кирет. Булардын бардыгын элдин чыккынчысы катары көрсөтүп келе жатышат. А өздөрү эмне жасап жатышкандарын түшүнгүлөрү келбейт. Ар бир мамлекеттин коопсуздугун сактоо ээн ооздукту жоюудан башталыш керек. Колубузга эмне тийсе ошону талдап, баамдап отурбай эле жазып, келекелеп иймей ыкмаларга өтүп алдык. Дүйнөдө карапайым адамдын укугун талашабыз де­ген принцип Кыргызстанда саясий демагогдордун, коррупцияга аралашкан экс -чиновниктердин укуктарын коргоого байланды. Ошондуктан биз Кыргызстанда басма сөз эркиндигине жаңыча көз караш менен карашыбызга убакыт келди го деп ойлойм.

Аида Надырбекова, журналист:

“СӨЗ ЭРИНДИГИНЕ ЖАМЫНЫП, БАСЫЛМА ЭЭСИНИН КИМДИР БИРӨӨЛӨРГӨ БОЛГОН ЖЕКЕ ТААРЫНЫЧЫН ЧАГЫЛДЫРУУДАН АЛЫС БОЛСО”

-Беш кол тең эмес демекчи, мындай пикирлердин келип чыгышына биздин айрым кесиптештерибиздин бир маселени апыртып, көбүртүп-жабыртып жазып жиберишкендиктери себеп болууда. Муну тана албайбыз. Сөз эркиндиги дегенге жамынып алып оозуна келгенди оттоп жаткандар, азыркы учурда кеңири кулач жайган социалдык түйүндөрдө дагы толуп жатат.

Өзгөчө журналистикада бир жактуу эле болуудан алыс болушубуз керек. Тилекке каршы, азыр көп журналисттер нан таап, иштеп жаткан басылманын жетекчисинин көзү менен коомду карап, баа берүүгө ооп кетишти. Башкача айтканда, басылма кайсы бир саясатчы тарабынан каржыланат жана анын саясатын жүргүзөт. Бул бир жагынан атаандаштыкты күчөтүүдө жакшы. Экинчи тарабы­нан журналисттин журналисттик укугун чектейт.

Ушул эле көрүнүш мамлекеттик басылмаларда дагы кезигет. Ошондуктан кайсы бир саясатчынын камчысын чаап, саясатын колдоодо журналисттер биз кеп кылып жаткан сөз эркиндигине жамынып, ал саясатчынын кимдир бирөөлөргө болгон жеке таарынычын, кегин, орун талашуусун ал каалагандай чагылдыруудан алыс болсо демекчимин. Бекеринен журналистика 4-бийлик деп аталбайт да.

Эрнест Абдыжапаров, режиссёр:

“МЕН БУЛ КУБУЛУШТУ ЖЕКЕ БИР АДАМДАР МЕНЕН БАЙЛАНЫШТЫРБАЙТ ЭЛЕМ”

– Мурун мен мындай суроолорго жооп кайтарчу эмес элем. Себеби саясатка такыр аралашпаган адаммын. Дегеле саясий билдирүүнү өмүрүмдө журналисттерге берип көргөн жан эмесмин. Тилекке каршы, акыркы жарым жылдын ичинде мамлекетибиздин ички карама-каршылыктары сыртка чыгып, элибизди экиге бөлгөн күчтөр үстөмдүк кыла баштады. Мен бул кубулушту жеке бир адамдар менен байланыштырбайт элем. Биз, пенделер, болгону рух дүйнөсүндө болуп жат­кан салгылашуулардан элебиз. Себептер эчак өзүнүн башатын козгоп койгон. Демек, коомдо бо­луп жаткан көрүнүштөр өзүнүн логикалык жыйынтыгына чыгышы зарыл. Учурда күнөөлүүлөрдү издебей, канткенде, мен кандай чара көргөндө бул саясий кризистен кан төкпөй чыгып кете алабыз деген суроо ар кимибизде болушу зарыл. Балким ар кимибиз үйүбүздө мал союп кан чыгарып, курмандык чалышыбыз керектир? Балким социалдык тармактарга ушундай маселелерди көтөрүп, маселени талкуулар менен чыгарыш керектир. Мен билбейм. Би­рок Кыргызстан өтө оор акыбалга баратканын баарыбыз тең байкап турабыз.

Мындай учурларда мен саясатка кийлигишпейм деп отура албайм. Менин дагы өзүмдүн пози­циям бар. Мындай акыбал менин чыгармачылыгыма, үй-бүлөмдүн бейпилдигине таасир эткени айдан ачык. Андыктан биз журналисттерден эмес, биздин оппозициядан эмес, журт атабыз президент Алмазбек Атамбаевден алгачкы туура кадамдарды күтөөр элем. Ал кадамдар жөнөкөй эле нерселерден турат. Элди кантип бириктирем деген суроого жооп издеш керек. Ал эми жооптору деле опоңой нер­селерден турат. Ар тарап менен баарлашуу, алака түзүү, диалогго баруу! Күнөөлөрдү кечирүү, өч албоо, өткөн кеткендерге амнистия жарыялоо! Ырыс алды ынтымак деген эле кыргыздын макалын ураан эле эмес, иш жүзүнө ашыруу. Президентибиз күнөөлүүболбосо дагы, өлкөдө болуп жаткан ар бир кубулушка жооптуу. Демек биригүү жолун алгачкы болуп пре­зидентибиз башташы керек!

Осунбек Жамансариев, коомдук ишмер:

“ЭКИ ТАРАП ТЕҢ БИРИ-БИРИНЕН КЕМ КАЛЫШПАЙ, ТУУРА ЭМЕС МААЛЫМАТ БЕРИП ЖАТЫШАТ

-Журналисттер, саясатчылар кызыкдар күчтөр чыгарган бирөөнү каралаган маалыматтар мурунтан эле кездешип турчу. Акыркы учур­да оппозиция менен бийликтин кармашы күчөгөн сайын негизсиз, ойлонулган сыяктуу маалыматтарды эки тарап тең бири-биринен кем калышпай берип жатышкандай… Бирок убагында чындай таасир калтырабыз дешкени ме­нен калп маалыматтар тиешелүү убакыт өткөндөн кийин баары бир калп экени белгилүү болуп калат. Ошондуктан кандай кырдаал болсо да, материалдык кызыкчылыкка азгырылбай, туура маалымат берүү керек.

Максат Казакбаев, активист:

“БИЙЛИКТЕГИЛЕР ДА АДЕГЕНДЕ КАЛЫС ЖАНА МАДАНИЯТТУУ БОЛСО, БАСМА СӨЗ КАРАЖАТТАРЫ ДА 0Ң0ЛМ0К”

– Эркин журналистмин деген­дер же башкача айтканда, ээн баш жазмакерлер чындыгында эле көп. Сөз эркиндиги дегенди туура эмес кабыл алышып, оозго жана ойго келген нерселерли жазып, элдин маанайына терс таасирин тийгизип жатышкандыгы чын. Этика, маданият де­ген жок, негизсиз дегенге кошулам, бирок бийлик дагы адилеттүү эмес. Президент айрым журналистерди сотко берип жатат, тандалма бийликке гана каршы делгендерге жана эбегейсиз ири суммага айып төлөтүп, узак убакытка соттоп, чет жактарга куугунтуктап жатат. Ошондуктан бул маселеге бир эле журналист­тер эле күнөөлүү эмес. Бийликтегилер да а дегенде калыс жана маданияттуу болсо, басма сөз каражаттары да оңолмок.

Аманбол Бабакулов, активист:

“ШАМАЛ Б0ЛБ0С0 ЧӨПТҮН БАШЫ КЫЙМЫЛДАБАЙТ”

-“Шамал болбосо чөптүн башы кыймылдабайт” деген жак­шы макал бар. Ошол шамал болгон үчүн ушул маселе жаралып жаткандыр. Мен журналисттерди жакшы же жаман дегенден алысмын. Бирок арасында бир саясатчынын камчысын чапкандар жок эмес.

Булак: “Фабула”

 

-Кечээ жакында милицияларга жана КТРКнын “Теле күзөт” программасынын кабарчысын иш учурунда Сокулук районуна караштуу Орок айылында жашаган беш-алты бала ур-тепкиге алып сабаганы интернеттеги социалдык түйүндөрдө кабарланган эле.

Биз бүгүн ошол окуянын каарманы, калтек менен башка жеп, камерасын сындырткан Темирландын абалын билдик…

-Темирлан, эмне болуп токмок жеп жүрөсүң? Окуяны башынан айтып берчи?

– 10-март күнү Бишкек шаардык милиция кызматкерлери менен чогуу түнкү кызматка чыкканбыз. Түнкү саат 1:30 чамасында түштүк магистралдагы “Газпром спорт комплексинин” алдында турган элек. Ошол маалда жигу­ли автоунаасы катуу ылдамдык менен келе жатты. МАИ кызмат­керлери тосуп, токтотсо токтогон жок. Биз дароо шектүү машине экенинен шек санап, артынан түштүк. Жетип барып токтотууга аракет жасадык. Токтободу. Куушуп отуруп Орок айылына бардык. Ал жерден машине бир үйгө барып токтоду. Чогуу эле куушуп бардык. Ичинен бир киши түштү. Mac экен, үйгө кире качты, жаныбыздагы милициянын бирөө аны кармап келди. Түшүнүк кат жаздырып, мастыгын, эмнеге ичкендигин тактайлы десе эле милицияга атырылып, ага каршылык көргөзүп кирди. Көп отпой эле ошол үйдүн короосунан беш-алты Кавказ улутундагы балдар чыгып, бизди ур-тепкиге алып жатып калышты. Милицияларды көтөрүп чаап, сабап киришти. Бирөө мага жулунуп келип колумдагы камерама асылды да, мени түртүп жиберди. Мен катуу күч менен жерге жыгылдым, бирок камераны сындырбай сактап калдым. Качууга үлгүргөн жокмун. Баягы бала ар жакта турган союлду алып келип эле мени башка чапты. Эсимди жоготтум. Камера сынып кетиптир. Көзүмдү ачсам милициялар­ды да катуу сабашкан экен. Мылтык атылган. Ошондо милициялар асманга ок чыгарышыптыр. Тигилер ошондо араң качышкан экен. Азыркы тапта ооруканадамын. Абалым анча жакшы эмес. Башым айланып өзүмө жакшы келе албай жатам.

—Милиция ишти учурда ка­рап жатабы?

-Ооба, карап жатса керек. Биздин редакторлорубуз камераны милиция кызматкерлерине өткөрүп бергенин айтышкан. Муну жөн калтырган болбойт. Кылмыш иши козголушу керек. Күнөөлүүлөр жооп берүүсү зарыл.

-Силерди сабаган балдардын экөө кармалган турбайбы, калганы изделии жатыптыр, ошол камалгандар азыр камакта бекен?

-Экөө камакта болчу. Бирок бошотуп жиберишиптир деп уктум. Чын эле бошотуп, бошотпогонун так билбейм.

–Мындан ары деле коркпой иштей бересиңби?

-Ооба, иштей берем. Эмнеге коркмок элем. Дагы күчөйм. Биз иштебегенде ким иштейт. Биздин программа милицияларга көмөктөшүү. Биз ишибизди токтотпойбуз.

Булак: “Фабула”

 

— Кыяс агай, сыйлыгыңыз кут болсун, “Манас” ордени менен сыйлануу ар кимдин эле бактысына буйруй бербесе керек.

— Рахмат, ошондой бактыга мен туш болуп отурам. Бул менин тарыхчылык кесибимде эмгектенген 30 жылдык аракетимдин жыйынтыгы деп билем. Тарыхчылык мени такшалтты, элге таанылтты. Такшалтты дегеним, тээ союз учурунда айлап, жылдап Москва, Ленинград, Ташкент, Алматы архивдеринде отуруп, көптөгөн жаңы материалдарга туш болдум. Аларды жазып элге жеткирем деп макала жазганды үйрөндүм. 1987-жылдан баштап ар кыл басылмаларга архивдик жаңы табылгалардын негизинде макалаларды жаза бштадым. Натыйжада жогоруда айткандай жазганды өздөштүрүп, журналисттик кесипке аралаштым. Ошол жылы Кыргызстанда туруп кыргыз элинин тарыхын мектептер менен ЖОЖдордо окутууга тыюу салуу улутка чыккынчылык экенин алгачкылардан болуп ачык жазып чыктым. Жазып эле тим болбой тарыхты окутуу боюнча демилге көтөрүп, акыры аны кесиптештерибиз менен чогуу ишке ашырдык. Кыргыз тарыхына бери дегенде эле ондон ашуун тактоо киргизип, жаңы көз караштарды орнотууга салымымды кошо алдым. Айрым кесиптештерим таарынышпасын, тарых илимине омоктуу жаңылык киргизе албаган аалымдар көп экени коомчулукка маалым. Бул жагынан элибиздин алдында менин жүзүм жарык жана айтаарга сөзүм арбын.

— Сыйлык алууда кайсы эмгегимди өтө жогору баалашты деп ойлойсуз?

— Эми аны элибиз айтаар. Анткени өлкөбүздүн кайсыл чөлкөмүнө барбайын тарыхчы катары сый-урмат мамилеге туш болом. Алайдагы бир чоң иш-чарада саясатчылар, арасында министрлер да бар, мерчемдүү жерге чейин жөө кетип баратсак, ак боз ат минген айылдын карапайым адамы “сиздей тарыхчыны кантип жөө бастыралы” деп атынан түшүп, ошончо лөктөрдүн арасынан мени атка мингизгени эч качан эсимден чыкпайт. Чолпон-Ата шаарына кире бериш жериндеги айтылуу күмбөздүн жанында мен тааныбаган 70тен ашкан аксакал далдалактап бүркүтүн ала чуркап келип колума кондурганы, же болбосо Көлдүн аркы өйүзүндөгү Көк-Жайыктан эзели көрбөгөн Тилек аксакал кетирбей боз үйүнө ээрчитип барып бүркүтүн колума кондуруп, алкыш сөздөрүн айтканын кантип унутайын. Мындай көрүнүшкө Кыргызстандын бардык жеринен кабылам. Мен үчүн башкы сыйлык, элимдин мага жасаган сый-урмат мамилеси. Мен ар дайым кең пейил кыргыз элиме таазим этем!

— Ал эми өз кесибиңизге байланыштуу конкреттүү далилдерди келтире аласызбы?

— Эми 30 жыл тарыхчылык кесибимдеги эмгектеримди санасам гезит бетине сыйбас. Балким, Алымбек датка менен Курманжан датканын, Полот хан (Исхак Асан уулу) менен Шабдан баатырдын, Мамыр Мерген менен Абдылдабектин, Байтик баатыр менен Тилекмат акенин, Жаркын айым менен Зыйнат датканын, Жусуп Абдрахманов менен Абдыкадыр Орозбековдун, Исхак Раззаков жана башка кыргыздын чыгаан инсандары тууралуу жаңы маалыматтарды элге жеткиргеним үчүн сыйлангандырмын. Балким, эчендеген аалымдар кандидаттык, докторлук диссертацияларында, жазган эмгектеринде тактоого ала албаган Токтогул Сатылгановдун өмүр таржымалын архивдик документтердин негизинде тактоого алган эмгегим, же болбосо мен тактоого алганга чейин эл билбеген Зиябиддин Максым деген кыргыздын чыгаан тарыхчысы Кокон хандыгынын ордосунда 1666 беттен турган “Фаргана хандарынын тарыхы” аттуу чагатай тилинде жазылган эмгегин 10 жылдан ашуун артынан түшүп, кирилл тамгасына которттуруп, китеп кылып чыгарууга кошкон салымым, анын кыргыз экенин далилдеген эмгегим эске алынгандыр. Балким, өзбектер өз акыны катары энчилеп, окуу китептерине киргизип алган Молдо Калбек аттуу XIX кылымда жашаган жазма акындын кыргыз экенин далилдеп, учурда урпактары Ноокен районунун Чоң-Багыш айылында жашаарын таап бергеним үчүн берилгендир. Же жээрип келинген 167 жыл тарыхка ээ Кокон хандыгы кыргыздарга да тийешелүү экенин далилдөөгө алып, Кыргыз тарыхын байытканым баалангандыр. Же болбосо үй-бүлөөмөн бөлүнүп, 3 жылдай Алматыдагы архивдеги 100 миңдеген документтердин арасынан кыргызга тийешелүүсүн иргеп чыгуудагы аракетим бийликке жетип, канча жылдан бери тарыхчылар жасабаган ишти акыры ишке ашырып жатат деп сыйлыгын ыйгаргандыр. Балким, өткөн жылкы Тарых жана Маданият жылында белгиленген 1916-жылдагы улуттук-боштондук күрөшкө байланыштуу жаңы архивдик документтерди табууга аракетим баалангандыр. Жыйынтыгын окурмандар өздөрү чыгараар. Эгерде арабызда башка кесиптештерим ушул сыяктуу иштерди жүзөгө ашырышса, аларга да орден берилишин суранаар элем.

— Сиздин оппоненттериңиз дароо эле “Атамбаевдин тегин изилдегени үчүн орден менен сыйланды”- деп жатышат. Сиздин жооп кандай болот?

— Эми мамлекет башчысынын ата-тегине байланыштуу изилдөө менин жогорудагы изилдөөлөрүмдүн бир күкүмү гана. Бөйрөктөн шыйрак чыгарган айрым адамдар, арасында мен урматтагандары да бар, сыйлык алганымды Атамбаевдин тегин тактоого алганым менен байланыштырууга аракеттенип жатышат. Чындыгында, бул изилдөөмдүн жыйынтыгы айрым саясатчылардын тилегин таш каптырып койду. Анткени алар “Кыргызстанды башка улуттун өкүлү башкарып жатат” деген ушак-айыңды таркатып, коомдук терс пикирди түзөбүз деп шымаланып киришкен эле. Шойкомдуу санжыраны ойлоп чыгышып, үстөкө-босток макалаларды басылмаларга, интернет сайттарына жарыялай баштады. Анан эле архивдик далилдүү документтерге таянылган изилдөөдөн соң бозоруп отуруп калышты. Эми анын ичкүптүсүн чыгарып, ириген пикирлерин билдирип жатышат. Алар жакшы ишке келгенде сокурга, дүлөйгө айланышат, жамандыкка келгенде жантыгынан жата калышат. Адам ички дүйнөсү кандай болсо, ой жоруму да ошого жараша болот. Андай ичи көңдөй адамдар менен акыйлашкым да келбейт.

— Эмнеден улам Атамбаевдин ата-тегин изилдеп калдыңыз?

— Мага ушундай суроону Токтогул Сатылгановдун өмүр таржымалын тактоого алган учурда, же кыргыз тарыхчысы Зиябиддин Максымдын, жазгыч акын Молдо Калбектин кыргыз экенин далилдеп берген учурда эмнеге беришпейт? Же болбосо Байтик баатырдын, Тилекмат акенин, Төрөгелди баатырдын, Мамыр Мергендин жана башка инсандардын өмүр таржымалын тактоого алган учурда эмнеге беришпейт? Себеби түшүнүктүү. Аларды тарых чындыгы кызыктырбайт. Алардын максаты башка. Чындыгында совет доорунда көпчүлүк интеллигенция өз тегин билбей калды. Ал түгүл өткөн кылымдын башында басылган эмгегинде Осмоналы Кыдык уулу Чүйдү кыдырган учурумда 3 атасынан өйдө жагын билбей калгандарды көп кезиктирдим деп жазганы бар. Ушул эле Арашандан анча алыс эмес айылдан чыккан кыргыздын чыгаан тарыхчысы, Академик Бегималы Жамгырчиновдун баласы, тарыхчы, профессор Мидин Жамгырчинов үч атасынан өйдө билбестигин мойнуна алып келет. Демек, совет доорундагы адамдардын көпчүлүгү ата-тегин билбей өсүштү. Алардын арасына азыркы мамлекет башчысы да кирет. Бирок Акаевдин учурунда, оппозицияда жүргөн кезинде Алмазбек Шаршенович досу, раматылык Эгемберди Эрматовго кайрылып, чоң атасы Шама Баткен тараптан көчүп келгенин айтып, туугандарын табууга жардам сурайт. Акыры туугандары да табылат. Бирок көп жерлери баш аламан болуп, ошондон улам так эместиктерин көрүп, 2006-жылдары эле уккан маалыматтарымды акырындап териштире баштаган элем. Өзгөчө Атамбайдын атасы Шама айтылуу Полот хандын (Молдо Исхактын) кол башчысы болгон деген маалымат мени анча ынандыра алган эмес. Анткени Полот хан тууралуу көп изилдөөлөрдү жүргүзүп, жазып да келгем. Анын кол башчыларын жакшы билчүмүн. Ошондо эле бул маалымат туура эмес деген бүтүмгө келген элем. Кийин 2014-жылдан баштап, туура 16 жылдан кийин кайрадан Алматыга барып архивде иштей баштадым. Архивдик документтердин арасынан Байтик баатырга тийешелүү материалдарды карап жатып, Атамбайдын атасы Шама тууралуу да маалымат бар бекен деп тизмелердин арасынан издей баштасам, ошол документтин арасынан эле чыгып калды. 1869-жылы эле беш балалуу болуп калган Шама тууралуу маалымат чыкканда, 1874-жылдан баштап Фергана тарапта көтөрүлүшкө жетекчилик кыла баштаган Молдо Исхак (Полот хан) менен Чүйдө жашап жаткан Шаманын эч кандай байланышы жок экендигине биротоло ынандым. Бул маалыматтан кийин Атамбай жана анын атасы Шамага байланыштуу чаташкан маселени биротоло тактап коюуну чечтим. Аңгыча Атамбаевдин чоң аталары өзбек тегинен чыккан Кокон сарбазы, ал Пишпек сепили орустар тарабынан талкалангандан кийин Арашан айылына качып барып, баш калкалап туруп калган деген мазмундагы макаланы окуп калдым. Анан аны тактоого алууга туура келди. Кыскасы бул тууралуу кеңири “Азаттык” радиосунун сайтынан окусаңар болот. Ошентип менин кесиптик хоббим козголуп кетип, бул маселени тактоого алып бердим. Көпчүлүк эл бул изилдөөмдүн жыйынтыгын колдоого алышса, Атамбаевдин тегин кыргыз эмес кылгысы келген айрым күчтөр мага асылышып, коркутууга чейин барышты. Аларга карата жазган жоопторумду “Азаттыктын” сайтынан окусаңар болот.

— Демек сиздин сыйлык алганыңыз Атамбаевдин тегин тактап берүү менен байланышы жок экен да анда?

— Тарых жана Маданият жылын, андагы 1916-жылдын 100 жылдыгын өткөрүүдө өзгөчөлөнгөн тарыхчыларга сыйлык берүү маселеси көтөрүлгөндө Ак үй “Мурас” фондусунун жетекчилигин, Тынчтыкбек Чоротегин экөөбүздү да сыйлыкка көрсөтөбүз деп калышты. Биз тескерисинче Тарых жана Маданият жылын өткөргөн соң “Мурас” фондунун жетекчилигинен кетсекпи деп жүргөнбүз. Бизден дагы иштеп берүүбүздү өтүнүшкөн соң биз ишибизди улантып жатабыз. Ал эми бул сыйлык биз үчүн күтүлбөгөн окуя болду. Кийин сурасак, атайын иликтөө жасап, биздин көп жылдык эмгегибизди тыкыр анализдеп чыккан соң, ушундай сыйлык берсек болобу деп, аттуу-баштуу адамдардан турган комиссияга салышса алар колдоп бериптир. Демек, биз сыйлыктын артынан жүгүрбөй, сыйлык бизди тапты демекчимин. Бул сыйлыкты тарыхчылык кесибибиздин көп жылдык ийгилиги, анын мамлекет тарабынан калыс бааланышы деп ишенимдүү айта алам.

Булак: “Жаңы ордо”

 

Айтканынан тайбаган, ачуусу жаман Жусупжан Жээнбеков деген саясатчы бар. Бул киши да КСДП менен парламенттин босогосун аттап, депутат болуп мандат тагынган. Учурунда ажо Атамбаевдин ишенген кишилеринин бири, досу болгон. Президенттин досу менен Атамбаевдин коомчулукту дүрбөлөңгө салып койгон сөздөрүнөн баштап, азыркы саясат тууралуу кеп козгодук.

-Жусупжан Амражанович, президенттин сыйлык тапшырып жатканда сүйлөгөн сөзүн уктуңузбу?

— Аны Кыргызстандын баары укту да.

— Катырып сүйлөдүбү?

— Менин оюмча таптакыр башка темага кетип калды. Өтө туура эмес сүйлөп койду. Акыркы маалдарда майрам күндөрү же кимдир бирөөлөргө сыйлык тапшырып калса эле өзүнүн арыз-муңун айтмайга өтүп алды. Президент болгондон кийин анчалык майдаланбастан, мындай сөздөрдөн жогору туруп, келгендерди куттуктап койсо жарашмак.

— Бирок, 7-апрелде аянтта өлгөн балдар Убактылуу бийликке келгендер байысын деп өлгөн эмес деген эл күткөн сөздү айтпадыбы?

— Сүйлөгөн сөзүндө эл күткөн, президент айтса жакшы болот эле деген сөздөр болду. Бирок, ар бир сөздү айта турган өзүнүн орду болот. Көчөдөгү карапайым адам сүйлөгөн жок, хан сүйлөп жатат. Ошондой сөздү айткысы келсе депутаттарды, коомдук ишмерлерди, аксакалдарды чогултуп Курултай сыяктуу жыйын өткөзүп, ошол жерде кечээки сөздөрүн айтса куп жарашып калмак. Орден, медаль менен сыйлаганы чакырып алып, башка темадагы сөздөрдү сүйлөгөнү туура болбой калды. Эгемендүүлүк майрамында дагы ушул көрүнүш орун албады беле. Саясат ошондон кийин курчуп кеткен. Кечээ күнү жеңеңди ээрчитип алып “Мыскыл жана тамаша” деген концертке бардым. Айылдан концерт көрөбүз деп келгендер мени таанып учурашып “Президент туура эмес сүйлөп койду. Ушул сөздөрүн башка жерде айтса болмок” деп сүйлөшүп калдык. Айылда күн кечирип жүргөндөр ушундай пикирде экен. Хан болгондон кийин мындай деңгээлге түшүштүн кереги жок эле. Ал айткан сөздүн баарын эл билет.

— Өлгөн балдар бийликке келгендер байысын деп окко учкан эмес да. Бул өңүттөн караганда президенттин айтканы туура болуп жатпайбы?

— Президенттин сөзүнүн түпкү маңызы аябагандай эле туура. Мен билгенден Ө. Текебаев биздин мамлекетке кандай жакшылык кылды? Бул канчалаган жаш саясатчылардын башын жебедиби. Аны өзү дагы эфирден аттарын атап берип актанбадыбы.

— Сиз дагы Текебаевдин айынан кызматтан кеткендердин бирисиз да. Кекти алып алайын деп айтып жаткан жоксузбу?

— Туура, Текебаевдин көрсөтмөсү менен кызматтан алынгандардын бири менмин. Мен ага эмне жамандык кылыпмын? Жалал-Абадда Өкмөттүн өкүлү болуп иштеп турганымда, ошол кездеги Өкмөт башчысы болгон Жоомарт Оторбаевине кайра-кайра жазып олтуруп иштен алганы чындык. Мени жетекчи катары иштен алса мейличи, менден башка 11 жөнөкөй жетекчини да жазып жатып иштен алдырбадыбы. Ал бечаралар бала-чакасын кантип багат? Муну ойлогон жок. Анан ушундай адамдан жакшылык күтүп болобу? Текебаев үч кабаттуу офисин качан курду? 2010-жылдан кийин курду. “Дубовый парктагы” ресторанын кайсыл акчага курду? Аны да Текебаевдики деп айтып жүрүшпөйбү. 2010-жылы 7-апрелден кийинки болгон парламенттик шайлоодо Кыргызстанды мазарга айландырып кызыл чүпүрөк байлап, ичинде баардык керектүү нерселер жайгашкан автобусту алып, ичине активдерин салып алып кыдырып агитация кылып жүрбөдүбү. Саясатта жүргөн киши катары шайлоодо канча акча кете турганын жакшы билем. Бир эле артист 8 миңден 30 миң долларга чейин алдык деп жүрүштү. Бул акчаларды кайдан тапты? Мен Текебаев менен 1995-жылдан бери таанышмын. Текебаевдин азыркы абалын табалаган жерим жок. Кудай андайдын бетин ары кылсын. Текебаев дагы чындыкты мойнуна алыш керек да. Конституциянын атасы деп койсо эле асманга чыгып алып, баарын кылсам боло берет дей береби. Эми Текебаевди кармаган учуру мага деле жаккан жок. Аны аэропорттон атактуу бир маджахетти кармагандай кылып тополоң салганы туура эмес. Антпей эле суракка чакырса болмок. Темир торго салбастан үй камагына алса жарашмак. Анын тилин тыйыш үчүн ушундай кадамга барышты окшойт.

— Канткени менен ажонун сөзү 7-апрелдеги революция бир ууч адамдын бийликке жетиши, алар байлык топтоп алышы үчүн болгон, өлгөндөрдүн аруу тилеги таш капты деген пикирди ырастабадыбы?

— Президент дагы балдардын каны төгүлүп бийлик алмашканы менен көп нерсе башкача болуп кеткенине ичиндеги ызасын чыгарып жатат. Мисалы, Роза Отунбаевага кайсыл кызматы үчүн 100 миң пенсия берип, алаканыбызга салып бөпөлөп олтурабыз? Ошто канча бала дайынсыз жок болуп кетти. Бул жерге келип алып, калп эле көзүнүн жашын көлкүлдөтүп, көрүнгөндөн сөккү угуп кетти. Берки туугандарыбыздан болсо “Биздин келинибиз” деген сөздү укпадыкпы. Өлгөн 87 баланын артында калган чүрпөлөрүнө бере турган акчанын эсебинен Отунбаеваны эркелетип олтурабызбы? Роза өзү деле “Жигиттер, биз бийликке кан менен келдик. Мага мындай сыйдын кереги жок. Өзүмдүн оокатым Кудайга шүгүр жетет” деп айтса болмок. 7-апрелден кийин бийликке келген адамдардын көптөрү чириген байга айланышты. Ханга салам беришпей калган. Аида Салянова болсо “Мени камайт, кетирет” деп какшап жүрөт. Андай болсо өзүңдүн артыңа бир жолу кылчайып карабайсыңбы. Президенттин айткан сөзү кеч айтылып калды.

— Парламентти “Балыктай болуп олтургандан көрө тарап кетпейсиңерби? Мен Бакыт Төрөбаевдин тарап кетели деген сөзүн колдойм” деп айтканына не дейсиз?

— Азыр тарап кетпейсиңерби деп сөз баштап, парламенттин дарбазасын ачтыбы, эми ичиндеги жүз жыйырмасын чыгарып жиберсе баатыр болот. Айткан майда-чүйдө сөздөрүнүн баардыгы эстен чыгат дагы кыйшайып калган ээрин түздөп кетет. Фракция лидеринин “тарап кетейли” деген сөзүн колдоорун билдирди. Президент минтип айткандан кийин анын КСДП фракциясы аракет кылыш керек. Эгерде чын эле алар президентти колдогону анык болсо биринчи кезекте КСДП мандатын таштаса туура болот. “Баарыңар бизди жамандайсыңар, биздин лидерибиз айтты, биз парламенттин тарашын колдойбуз” деп элге өрнөк көрсөтүшү керек. Атамбаев президент болгонуна карабай иш жүзүндө КСДПдан лидерлигин алган жок. Мыйзам чегинде бир гана партияга жан тартпастан, баарына тегиз караш керек болчу. Шайлоо учурунда өзүнүн партиясы үчүн агитация кылып, азыр КСДПдан депутат болгондордун баарын өзү сүрөп жүрүп алып келип олтургузбадыбы. Эми КСДП да ушундай абалда президентти колдоп, тегирменчиси баш болуп, темир жолчусу коштоп, президенттин айтканы эң туура деп мандатын ыргытып басып кетиши керек.

— Сиз дагы КСДПнын мүчөсү болуп, депутаттык мандат тагынгансыз. КСДПнын азыркы курамын карап олтуруп, президентти колдоп, ага тирөөч болчулары бар деп ойлойсузбу?

— Кеп президент өзү алып келген КСДПнын азыркы курамында болуп жатпайбы. Чынын айтайын, 2007-жылы КСДПны түштүктүн жарымына тааныткан мен болдум. Оштун Кара-Суу районунан баштап, Жалал-Абаддын Чаткал районуна чейин кыдырып чыккам. Анда КСДПны эч ким тааныбайт болчу. Туура, ошол шайлоодо 11 адам депутат болуп барганбыз. Кийин партиянын жыйыны болуп, Атамбаевди Бакиевге атаандаш кылып президенттик шайлоого алып чыгабыз дегенде, “Эл сизди талапкер катары колдоп жатабы. Сиз “культ личность” болуудан этият болуңуз” деп айтканмын. КСДПнын азыркы курамында президентти колдой турган татыктуусу жок деп айтуу туура эмес. Кыргыз эч убакта жок деп айтпайт. Кудайга шүгүр, уучубуз кур эмес. Булардын арасынан деле бирөөсү чыгаар.

— Бүгүнкү саясий кырдаалда ажонун абалын кандай элестетип жатасыз?

— Азыркы саясий кырдаалга башкөз боло албай калды. Тизгинди коё берди. Басмайыл бошоп кетти. Жанындагы 2–3 клан акыл айтпастан, ушундай кыласың деп талап кыла баштады окшойт деп ойлоп кетем. КСДПнын алгачкы ирет түзүлгөн тизмеси менен кадрларды жылдырып келгенде кадр маселесин чечип алат болчу. Мен КСДПдан эбак эле чыгып кеткендиктен ага ичим ачышпайт. Бирок, ажонун азыркы абалын көрүп туруп бооруң оруйт да.

— Сиз көптөн бери түштүктө жүрөсүз. Эл менен аралашып, чайлашып жатсаңыз керек. Текебаев камалгандан бери түштүктө элдин арасында кандай пикир жаралды?

— Азыр эл 70–30 десем болот. 70 пайызы “Ушул кезге чейин өлкө үчүн эмне кылып койду?” деп Текебаевдин кылган иштерине баа берип жатышат. 30 пайызы “Кокус эртең Текебаев президент болуп калса эмне кылам?” дегендер. Жетекчилер болсо дубалдын наркы бетине барып алып башкача сүйлөйт да, бул бетине өткөндө экинчи сөзүн айтышат. Таласта иштеп жүргөнүмдө “Арыктын эки жээгине эки бутуңарды коюп алып талтайып турбагыла. Суу көп келсе алып кетет” деп айттым эле. Ошол сыңарындай жетекчилердин көбү эки жакка талтайып турушат.

— Атамбаев өз сөзүндө “Менин ишенгеним эл” деп айтты. Азыр президентти эл колдойбу?

— Ушул командасы менен кете берсе эл колдобойт. Сүйлөп жатканда “Бизди дүйнөлүк коомчулук мактап жатат” деп айтты. Мени деле атамдын инилери, апамдын сиңдилери “Азамат” деп макташат. Президенттин сүйлөгөн сөзү ошондой болуп жатпайбы. Мактана турган цифра, факт кана? Алар жок. Курулай мактана берген болбойт. Эл азыр бир жакка оодарыла албай ортодо турат. Эгер президент колунан эч нерсе келбеген парламентти таратып жибере турган болсо, президент тарапка оодарылат.

— Акыркы күндөрү жанындагы кадрларын алмаштырып, тылды бекемдегенге өттү. Кадрдык жүрүштөр менен азыркы абалды өзгөртө алабы?

— Ачыгын эле айтайын, Атамбаевдин жанында чын дили менен күйгөн кадр жок. Байкасаңар, Атамбаев 7 жылдан бери Акаев, Бакиев деп айтып жүрөт. Жанында олтургандардын бири да бул сөздү колдонбойт. Анткени, алар ичинен Акаев, Бакиев деп жүргөндөр. Алардын фундаментин Акаев менен Бакиев куйган.

— Президент баарын таза иштөөгө чакырып “Атамбаев эч качан уурдаган эмес” деп айтып келет. Сиз аны жакшы билген адамдардын бирисиз. Ажонун бул сөзүнө ишенсе болобу?

— Наралы иним, мен аны менен бирге уурдашканым же болбосо уурдап ага бергеним жок. Аны Жараткан өзү билет. Жараткандын алдында жооп берет. Адам баласын жаманатты кыла бериш аябай оңой. Колунан кармап албагандан кийин эч кимди ууру деп айтпаш керек. Менин да артымдан ар кандай сөздөрдү чыгарышкан. Жалал-Абадда губернатор болуп иштеп турганда “Кыргызнефтегаз” ишканасындагы иштерди алып чыгам деп “Ата-Мекендин” куйругун баскан экем, алар Оторбаеви аркылуу кетиришти. Ошол учурда президент катары калыс пикирин айтып, бир гана “Ата-Мекендин” сөзүн укпастан, “Бул дагы өлкө үчүн таза иштеп берет” дегенге жараган эмес. Тескерисинче, Икрам аркылуу чакыртып жатып убактылуу арызымды алганы мен үчүн күтүлбөгөн иш болгон. Ушундай абалда бири-бирибизди коргой албасак, саясатта эч кимдин жолу бир болбойт. Тескерисинче, досум мени Текебаевдин колуна салып берип кутулган. Мен 2013-жылы эле кан менен бийликке келгендер учуру келгенде бири-бирин чукушуп, шермендеси чыгат деп айттым эле.

– 2005-жылы революция Жалал-Абаддан башталганын баары билет. Сиз ошол жерде жүргөнсүз. Атамбаев эки революцияны тең мен жасагам деп айтты. Биринчи революция учурунда Атамбаев Жалал-Абадга барганын көргөнсүзбү?

— Бул каратып туруп калп айткандык. Жалал-Абадда Бектур Асанов, ыраматылык Жусуп Бакиев 50гө жакын адамды алып чыгып, андан ашык чогулта албай мага барышкан. Кыргызстандын келечеги үчүн деп сүйлөшүп, мен да өз шайлоочуларымды көтөргөм. Көтөрүлгөн эл обладминистрацияны басып алган. Базар-Коргон, Аксы, Ала-Букадан элдер сүрүлүп келген. Ошол учурда Атамбаевди бир да жолу көрбөгөм. 15-мартка чейин Курманбек Бакиевди дагы көргөн эмесмин. Текебаев да 15-март күнү эртең менен мага жолугуп, жыйынга катышпай качып кеткен. Кийин мени “самозванец” деп айтып жүрүштү. Жалал-Абадга бут басып келишпеген. 2010-жылы кыргыз-өзбек кагылышуусунда дагы мен Ошто жүрдүм. Фаттаховго орден беришти. Фаттахов кимдердин жанында жүрдү эле? Жумадыл Исаковдун, Жылдыз Жолдошеванын, Тажиниса Абдурасулованын, менин жанымда жүргөн. Бизге тезек да берген жок. Фаттаховдорду көкөлөтүп кармап олтурат. Бүгүнкү күнү кудум ошонун бири болуп Анвар Артыковду депутат кылып олтургузду. Бул элге жакпай турган нерсе.

Булак: “Жаңы ордо”

 

-Кайып мырза, сиз 7-апрелде Ала-Тоо аянтында туу көтөрүп элдин алдында жүрдүңүз эле. Атамбаев сыйлыктарды тапшырып жатканда “7-апрелдеги балдар Убактылуу Өкмөттүн мүчөлөрү байысын деп өлдүбү?”- деп айтты. Ушул сөз 7-апрелде окко учкан балдардын эмгеги текке кетип, элдин ишеничи, ой-максаты ишке ашпай калганына баа берүү болду окшойт. Сиз буга кандай дейсиз?

— Туура, мен бул тууралуу 3–4 жыл мурда эле «Биз максатка жетпей калдык!» деп айтып, кан менен бийликке келгендер берген «Апрель роволюциясынын баатыры» деген медалымды ыргытып баса бергем. Бул менин Убактылуу Өкмөткө болгон нааразычылыгым. Чын эле ошол күнү каза болгон Баатырлардын арбагы ыраазы болбогондой иштер болду да. Балдардын каны төгүлүп, кыргыз элин кайгыга салган окуянын аркасы менен акмактардын ою кандай болгонун түшүндүм да, медалыңарды өзүңөр эле тагып алгыла деп айткам. Булардын былык иштери тууралуу көбүрөөк көйгөйлөрдү чыгаруу үчүн акыркы 3–4 жылдан бери көп маалыматтарды берүүнү күчөтүп жатабыз. Чынын айтайын, 7-апрелде эл аянтта атылып жатканда Убактылуу Өкмөттүн мүчөлөрү ал жерден качып кеткен. Бийликке олтуруп алган Убактылуу Өкмөттүн көпчүлүгү «самозванецтер». Булардын аянтка келбей койгонуна элдин ачуусу келген. Эми ошол күнү кимдин эмне кылганын айтып берейин.

— Убактылуу Өкмөт мүчөлөрүнүнбү?

— Ооба, ошол самозванецтердин. Биз Ак үйдүн дарбазасында кылчылдап жаныбыздын айласын таппай турганда, Убактылуу Өкмөттүн бир мүчөсү СНБдан чыгып алып, эл кырылып аткан Ак үйдүн алдынан эмес, арткы эшик жагынан кирип, Данияр Үсөнов менен жолугуп, анын кабинетинде арак ичип, далдалчы болуп сүйлөшүп чыкканы боюнча маалыматыбыз бар. Элдин арты менен бийликке келгендер Токтайымчалык да боло алган жок. Ал бизге жакса-жакпаса дагы «Форумдан» Ала-Тоо аянтына чейин биз менен келген. Эл алдына чыга албай, Ак үйгө кирип сүйлөшүп жүргөндөрдөн көрө Токтайымды чакыргылачы, ошону киргизели дегенбиз. Бул да ачуу чындык. Балдар Текебаев мени атып салат деп аянтка келбей койду дешти. 7-апрель күнү кийин президент болуп олтурган Роза Отунбаеваны да көргөн эмеспиз. Биз ошол кезде эле Отунбаева баш болгон Убактылуу Өкмөттү иштешине жол бербей, кыйкырып чыкмакпыз. Бирок, мамлекеттин туруктуулугу үчүн деп унчуккан эмеспиз. Эртели-кеч ушундай суроолор бериле турганын билгем. Мен утурумдук бийликтин башында турган Отунбаеваны баш кылып болгон чындыкты айта берем.

— Отунбаева убактылуу эле президент болбодубу. Ал киши көп нерсеге кийлигише бербесе керек?

— Мен 7-апрель күнү башымды сайып коюп, колума туу көтөрүп алдыда жүрдүм. Бийлик алмашкандан кийин деле соттон, бийликтен акыйкаттыкты таппагандар менен көп эле жолу жолуктум. Отунбаева президенттиктен кетип жатканда роза гүлү менен узатканбыз. Бул анын жасаган иштерине ыраазы болуп, чын көңүлдөн гүл бергенди билдирбейт. Биз мамлекетте туруктуулук болсун, мурунку эки президентти таш менен кубаладык эле, муну гүл менен узаталы, кийинки президент ат минип узагыдай болсун дегенбиз. Бирок, ошол күндөн ушул күнгө чейин Отунбаеванын туугандарына нааразы болгондор көп. Мисалы, бир тууган күйөө баласы Ново-Павловка деген эң бай айыл өкмөтү бар, ошол айыл өкмөткө караштуу жерлерди 90-жылдардан бери эле басып алып келе жатат. Бул иштерди саясатчылар, алардын туугандары, демократтар жасашууда. 5-6 катынды акча чогулткуч кылып коюшат экен. Отунбаеванын күйөө баласы бар экен, нерви бир аз жукараак. Ошол кишиге нааразы болгондор «Эй Кайып Шери, сен мактап гүл менен узаткан президентиңдин күйөө баласы кууратты го бизди. Ошонун айынан өрттөнүп өлөбүз» дешти. Акаевдин, Бакиевдин туугандары бул жакта эле калсын, Отунбаеванын күйөө баласы элди катуу кууратыптыр да.

— Убактылуу Өкмөт бийликти бөлүп алышканын 7-апрель түнү уктуңар беле?

— Биз Ак үйдүн алдында ызы-чуу болуп жүрсөк, Убактылуу Өкмөтпүз деген кемпайлар Өкмөт үйүнө барып алышып, өздөрү эле күдүңдөшүп бийликти бөлүшүп алышыптыр да кургурлар. Булар 7-апрелде эле бийликке жетээр замат элди унутуп коюшкан. Аларың кыргызга кара түн түшүп жатканда бийликти бөлүп алгандар. Андан кийин деле миңдеген эл толкуп турду. Өзгөчө июнь окуясында. Ошол учурларда дагы булардын жок дегенде бирөөсү элдин алдына чыга алган жок. Анткени баары элге жаман көрүнүп калыптыр. Июнь окуясында кандай кыйынчылык болду. Кудайга миң мертебе шүгүр, мыкты азаматтарыбыз бар экен. Айталы, Камчы Ташиев, Алтынбек Сулайманов, Акмат Келдибеков сыяктуу жигиттер. Ушулар элдин арасында жүрүшкөн.

— Алмазбек Атамбаев деле Ала-Тоо аянтына келген эмес болчу да?

— Ооба, биз эч кимисин көргөн эмеспиз. Ошондо элдин көбү Атамбаевге таянып «Форумдан» келгенбиз. Ал учурда оппозициянын эң белдүүсү эле Атамбаев болгон. Кандай себептер менен экенин белбейм, Атамбаев 7-апрелде аянтка келген эмес. Мен ошондо эле булардын бир муштум болуп тура албаганын байкагам.

— Мародерлор туурасында эмне укканыңыз?

— Нурлан Асанов деген күзөтчү жигит бар болчу. Ал мага келип “мен Бакиевдердин мүлкүн кайтарам, мына бул лагер сеники болот” деп айтты. Мен макул болгонум жок, андайга тишим өтпөшүн билдим. Ал болсо «Болот Сүйүнбаевге айтпайсыңбы?» деп калды. Бир офисти көрсөттү, мен аянтка көп эл келет, бир офис алып койсокпу деп ойлодум. Макул деп Сүйүнбаевге барсам, «Мындай кишилерди бизге жолотпо» деп койду. Асановго барып «Булар болбой койду» десем, «анда мен Райкан Төлөгөновдорго кеттим, ошолор макул деп жатышат, алар менен барып ишти бүтүрөм» деп кеткен. Шайлоодон кийин Райкандын жардамчысы болуп иштеди. Мен ушул окуялар боюнча нааразычылык билдирип интервью бердим эле, ошондон соң аны иштен бошотушту. Башкалар боюнча айталбайм. Бирок ошондон шек санап калдым. Булар чын эле мародерлук кылышкан болсо керек деп. Мен 7-апрелде көтөрүп жүргөн туумду Текебаевге тапшыргам. Икрам деген бала алган эмес, ал туунун кадырын кайдан билсин. Атамбаев Текебаевди чоң айып менен камап жатпайбы. Текебаев өзүнүн ак-карасын аныктап алганга мүмкүнчүлүк алды.

— Сиз апрел баатырларын коюп жатканда Ата-Бейитке баргансыз да. Ошол жерде бийликке келгендер ант беришкен. Убактылуу Өкмөт ошол антынан тайышты да туурабы?

— Кыргызда “адам аласы ичинде” деп коёт. Ошол кезде убада бердик эле, анын өтөөсүнө чыга албадык деп элдин алдына чыгып, моомунча миллиондорду уурдадык, бизге болгон ишеничиңерди актай албадык деп чөгөлөп кечирим сураса элге эле эмес, Кудайга да жакмак. Бирок алардын антип айтышка кудурети жетпейт.

Булак: “Жаңы ордо”