Жозеп Боррель, Европа Биримдигинин Тышкы иштер жана коопсуздук саясаты боюнча Жогорку өкүлү жана Европа комиссиясынын Вице-президенти.
Кылымдар бою Европа менен Борбордук Азиянын ортосундагы байланыштар биздин коомдоштуктардын калыптанышында чоң роль ойноп келген. Европа менен Азиянын цивилизацияларын бириктирип турган, материалдык баалуулуктарды, аны менен бирге бири-бирине болгон маданий жана турмуштук кызыкчылыкты жайылткан Улуу Жибек жолундагы байыркы дүйнөдө соода гүлдөп турган учурга чейин эле, көп убакыт мурун ушундай болгон.
Ал эми байланыштарды бекемдөө дайыма өз ара аракеттенүүнү жана көңүл бурууну талап кылат. Балким, акыркы убактарда биздин эки аймактын ортосундагы байланыштарды өнүктүрүүгө тийиштүү көңүл бурбай жаткандырбыз. Евробиримдик биздин Борбордук Азиядагы өнөктөштөрүбүз менен биргеликте бул нерсени оңдоого ниет кылат. Ушул айдын башында Европа Кеңешинин төрагасы Шарль Мишель биздин кызматташтыгыбызды бекемдөө максатында аймакта иш сапары менен болду. Ал эми ушул айдын аягында, 2022-жылдын 18-ноябрында, Самаркандда (Өзбекстан) Өзбекстандын президенти Шавкат Мирзиёев менен бирге Евробиримдик менен Борбордук Азиянын ортосундагы өз ара мамилелер боюнча “Global Gateway” конференциясын өткөрөм.
Биз геосаясий чакырыктар өсүп, бийлик саясаты күчөгөн доордо жашап жатабыз. Биз ошондой эле эки мега-тенденцияларга туш болуудабыз: климаттын өзгөрүшү жана экономика жана коомдоштуктарды санариптештирүү. Ошондуктан «жашыл» өтүүнү тездетүү жана санариптик экономиканы калыптандыруу биздин тышкы саясаттын, Евробиримдиктин саясий күн тартибинин борборунда турат. Биздин Глобалдык шлюз аркылуу Евробиримдик глобалдык деңгээлде «жашыл» жана санариптик өтүүгө көмөк көрсөтүүдө. Биздин бардык жасаган иш-аракеттерибиз өнөктөш өлкөлөрдүн керектөөлөрүн канааттандырууга жана жергиликтүү коомдоштуктарга пайда камсыз кылууга негизделген.
Биздин Борбордук Азиядагы өнөктөштөрүбүз биз сыяктуу эле кыйынчылыктарга туш болуп жатканын билебиз: экономиканы пандемиядан кийин калыбына келтирүү, энергетикалык жана климаттык кризисти чечүү, ошондой эле Россиянын Украинага басып киришинен улам келип чыккан тартипсиздикти жеңүү. Бирок бул чакырыктардын бардыгы ошондой эле туруктуураак жана өз ара байланышкан глобалдык экономикага инвестициялоо үчүн мүмкүнчүлүктөр болуп саналат.
Самаркандда биз үч теманы карайбыз: санариптик, транспорттук жана энергетикалык өз ара аракеттенүү. Үч чөйрөнүн баарында тыгыз иштешүүнүн жолдорун издейбиз, инвестициялык мүмкүнчүлүктөрдү аныктайбыз жана тыгыз байланыштарды курууга катализатор боло ала турган реформаларды чагылдырабыз. Биз саясатчыларды жана техникалык эксперттерди, эл аралык финансылык мекемелердин өкүлдөрүн, ошондой эле эң негизгиси – бизнес-коомчулуктун өкүлдөрүн жана жарандык коомдун өкүлдөрүн чогултабыз. Адамдардын ортосундагы байланышты түзүү менен биз аймактардын ортосундагы байланышты камсыз кылабыз.
Санариптик чөйрөдө биз коопсуз платформаларды куруу, географиялык тоскоолдуктарды жеңүү, мамлекеттик кызматтарды көрсөтүүнү жакшыртуу, билим берүүнү колдоо жана жумуш орундарын түзүү мүмкүнчүлүктөрүн издейбиз.
Биз ошондой эле экономикалык диверсификацияны жана «жашыл» өсүштү стимулдаштыруу үчүн Борбордук Азиянын ичинде жана Борбордук Азия менен Европанын ортосундагы туруктуу транспорттук байланыштарды бекемдөө жолдорун карайбыз.
Климаттын өзгөрүшү жана суунун тартыштыгы олуттуу кесепеттерге алып келээрин баарыбыз билебиз. «Жашыл» энергияга өсүп жаткан суроо-талапты канааттандыруу үчүн биз аз көмүртектүү энергия булактарына жетүүнү жакшыртуу жолдорун изилдейбиз. Биз, албетте, айыл чарба жана өнөр жай өндүрүшүн, сууну жана калдыктарды башкарууну жакшыртууга алып келүүчү жол менен, көбөйтүүгө жалпы кызыкдарбыз.
Биздин Европа менен Борбордук Азиянын ортосундагы байланыштар боюнча көз карашыбыз Евробиримдиктин Борбордук Азия боюнча Стратегиясынын фонунда калыптанган. Биз Борбордук Азиянын беш өлкөсү менен күчтүү, кеңири жана заманбап өнөктөштүктү куруу үчүн бардык аракеттерди жумшап жатабыз.
Ал эми биздин саясий жактоочулугубуз конкреттүү жардам менен бекемделген. Европа Биримдиги (Евробиримдиктин институттары плюс Евробиримдик мүчө-мамлекеттери) Борбордук Азиядагы биринчи донор болуп саналат: 2014-2020-жылдар аралыгында аймакка болгон европалык жардам 1,1 миллиард евро түзгөн. Жакынкы төрт жылда 2021-24-жылдары Борбордук Азия үчүн гранттык каржылоонун жалпы көлөмү, эки тараптуу жана аймактык программаларды камтыган, кеминде 390 миллион еврону түзүшү керек. Бул жерге «Европанын командасы» эки аймактык демилгеси кирет: бири санариптик байланыш боюнча, экинчиси суу ресурстары, энергетика жана климат боюнча, аларды Евробиримдик расмий түрдө Самаркандда тартуулайт. «Европанын командасы» – бул биз Евробиримдиктин институттары, мүчө-мамлекеттер жана финансылык мекемелер чогуу иштеген долбоорлорду аныктоо үчүн колдонгон бренд.
Евробиримдиктин концепциясы өз ара байланыш жаатында инклюзивдүү болуп саналат. Биз башка өнөктөштүктөрдү жокко чыгарууга умтулбайбыз. Анан, албетте, биз жаңы көз карандылыкты түзүүгө кызыкдар эмеспиз.
Евробиримдикте биз «ачык стратегиялык автономияны» куруп жатабыз. Негизи, бул эл аралык укукка, туура эрежелерге жана эл аралык стандарттарга негизделген глобалдык системанын алкагында өздүк стратегиялык тандоону жасоо, ашыкча көз карандылыктан качуу жана альтернативаларга ээ болуу эркиндиги жөнүндө. Албетте, биз өнөктөштөрүбүздүн өз алдынчалыгын жана тандоо эркиндигин өнүктүрүүгө умтулуусун түшүнөбүз.
Биздин өнөктөштөргө жагымдуу сунуш киргизүүгө бардык мүмкүнчүлүктөрүбүз бар. Европа Биримдиги дүйнөдөгү эң ири инвестор болуп саналат. Европалык компаниялар башкаларга караганда, анын ичинде Борбор Азияга караганда, көбүрөөк түз чет элдик инвестиция тартууда. Европанын жеке секторунун инвестициялык күчүн колдонуу менен биз Борбордук Азияда бүткүл дүйнө менен тыгыз байланышта болгон жаңы «жашыл» санариптик экономиканы курууга жардам бере алабыз.
Самарканддагы биздин милдет – бизнести тартуу үчүн реформаларды жана мүмкүнчүлүктөрдү аныктоо жана ишке ашыруу аркылуу бул инвестицияны стимулдаштыруу. Борбордук Азия өлкөлөрүнүн экономикасы динамикалуу өнүгүп келе жатат. Анын чоң потенциалы бар. Геосаясий толкундоолордун жана өзгөрүүлөрдүн дүйнөсүндө Евробиримдик ишенимдүү өнөктөш болуп саналат. Ошондуктан мен Европа бул маанилүү аймактын ийгилигин камсыз кылууда өз ролун ойноорун көрүүнү чыдамсыздык менен күтөм.
