Ооганстандын Улуу жана Кичи Памиринде жашаган кыргыздарга Кыргызстандан кезектеги гуманитардык жардам жеткирилди. Бул үчүн кыргыз өкмөтү мамлекеттик бюджеттен 10 млн. сом акча бөлгөн жана курамы 20 адамдан турган экспедицияны аттап-тондоп жөнөткөн. Экспедиция Ош-Мургаб-Кичи Памир-Мургаб-Улуу Памир-Мургаб-Ош маршруту менен 5 миңден ашуун чакырым жол басып келген. Гуманитардык жардамга азык-түлүктөр, дары-дармектер, жылуу кийимдер жана боз үй сыяктуу буюмдар камтылган. Ошондой эле Кыргызстандан барган дарыгерлер Памирдин кыргыздарын медициналык кароодон өткөрүшкөн.
Бүгүнкү күндө Афганистан Ислам Республикасына караган Улуу жана Кичи Памирде 1500гө жакын этникалык кыргыздар жашайт. Кичи жана Улуу Памирде жылдын 10 айы кыш болот. Эң төмөнкү температура -30, эң жогоркусу +15.
Деңиз деңгээлинен 4200 метр бийиктиктеги Кичи Памирде 136 үй-бүлө, 8 шуура (айыл) бар. Кичи Памирде эл тарабынан шайланган Эрали бай 4-5 жылдан бери хандык кылат.
Улуу Памир деңиз денгээлинен 4300 метр бийиктикте жайгашып, анда 150гө жакын үй-бүлө, 6 шуура (айыл) бар. Улуу Памирди башкарып келген Турдакун ажы бир жарым ай мурун дүйнө салыптыр, учурда жаңы хан шайлана элек.
Экспедиция менен кошо барган журналист Элвира Акимова Памирдик кыргыздар тууралу төмөнкүдөй маалыматтарды жазды:
“Памир кыргыздары элдик салттарды бекем тутушат, ислам динин катуу карманышат экен. Байыркы салттуу кол өнөрчүлүк жоголуп баратыптыр. Боордоштор топоз, кой, эчки, төө жана жылкы багып тиричилик өткөрүшөт.
Памирде аялдар жана балдар өлүмү дагы деле курч бойдон. Турмуштун оордугу жана шарт жоктугунан ар бир үй-бүлө эрезеге жете элек 2-3 баласынан айрылат. Аялдар көбүнчө төрөттө тону түшпөй каза табат. Балдардын көбү катаал шартка чыдабай жарык дүйнө менен кош айтышат. Эркек балдарды 3-4 жаштан баштап сүннөткө отургуза башташат.
Памирде кыздар барктуу келишет. Кыздар дагы деле турмушка эрте узайт. Эң алды 12-13 жаш. Бирок, биз таанышкан бир үй бүлөнүн Чыныгүл аттуу кызы 13 жашта экен. Ата-энесинин айтуусунда, ал 17ге чыкмайынча турмушка узатышпайт. Жаштардын айтуусунда Памирде сүйүү жок. Баарын ата-эне чечет. Кыздар 5-6 жашка чыкканда, элге “чач өрдү” тоюн беришет. Кыздардын калыңы 60тан 100 койго чейин, ага кошумча ондогон топоз берилет. Кыздар 5-6 жаштан баштап, үй оокатын үйрөнө башташат. Кызыл жоолукту кыздар, ак жоолукту келиндер салынат. Кичи Памирде аялдар эркектерден калышпай тамеки тартышат экен. Аялдардын ашканасы боз үйдүн сол жагында жайгашкан.
Күнүмдүк рацион негизинен эт жана нандан турат. Топоздун майын карынга салып сакташат. Топоз күнүнө 6 литрге чейин сүт берет. Азык-түлүктү Памир кыргыздары 3 күндөп жол жүрүп, Ооганстандын Вахан деген шаарынан алып келишет. Памирде топоздун сүтү менен сүттөлгөн чай көп ичилет. Нанды топоздун сүтүнө жуурулган камырдан жасашат. Курут, май, каймактарды башка азык-түлүккө, буюмдарга алмаштырышат. Колунда бар улутташтар, спутникалык антенна аркылуу кыргыз телеканалдарын көрүп турушат. Чөнтөк телефонун музыка угуп, сүрөткө тартуу үчүн гана пайданышат экен.”
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ