Быйыл 2022-жылы 3-декабрда Аламүдүн районунун Арашан айылындагы Газ-Пром-Нефт Азия спорт комплексинде Эркинбек Тезекбаевдин жаркын элесине арналган эл аралык таяк тартыш турнири өткөрүлөт. Россиядан ардактуу мейман катары Эл аралык мас-рестлинг Таяк тартыш Федерациясынын биринчи вице-президенти, Якутиянын экс-спорт министри Иннокентий Иванович Григорьев турнирге катышмакчы. Мелдеште Кыргызстан, Өзбекстан жана Россиядан тандалган спортчулар күч сынашат. Спорт күйөрмандары, каалоочулар үчүн эшик ачык. Эл аралык турнир 3-декабрда саат 10:00дө башталат.
Мас-рестлинг (якут. mas tardyhyy, таяк тартыш) — Якутиянын улуттук таяк тартыш оюнунан түзүлгөн улуттук спорт түрү. «Мас» якут тилинен которгондо «жыгач таяк», « рестлинг » – англис тилинен «күрөш» дегенди билдирет. Таяк тартыш оюнун Айкөл Манас баатырдын 40 чоросу дагы мелдешип, ойногону тууралуу “Манас” дастанында айтылат. Ошондуктан бул улуттук спорт түрүн байыркы көчмөндөрдүн оюну деп айтууга негиз бар.
Мас-рестлинг – спортчудан универсалдуу физикалык даярдыкты, күч-кубатты талап кылынган уникалдуу спорт түрү. Таяк тартышта (мас-рестлинг) спортчулар бири-бирине карама-каршы отурушат да буттарын аянттын ортоңку сызыгын бойлой жайгашкан тактайды тээп, атаандашууга даяр турушат. Эки колу менен ортодогу калыс сунган таякчаны кармайт, ал таяк ортодогу тактайдын үстүндө параллелдүү болушу керек. Калыстын ышкырыгы же “белем” деген буйругу менен даярданып, “че” деген буйругу менен атаандаштар таякты өзүн көздөй тарта башташат. Эгерде спортчу атаандашын өзү тарапка ашыра тартып кетсе жана таяк анын колунда калса, жеңиш ыйгарылат.
Биринчи расмий эрежелер 1945-жылы иштелип чыккан, андан кийин 1960, 1975, 1988, 1998-жылдары кайра каралып, өркүндөтүлгөн.
Спорттун бул түрү боюнча жыл сайын эл аралык турнирлер, чемпионаттар өткөрүлүп турат. Мас-рестлинг Кыргызстанга 2011-жылы гана келип, Таяк тартыш федерациясы 2013-жылы негизделген. Рекорддук кыска убакытта кыргызстандык спортчулар эл аралык рейтингде алдыңкы сапка чыгышына эркин күрөш жана самбо боюнча СССР спорт чебери, коомдук ишмер, маркум Эркинбек Асанбекович Тезекбаевдин салымы зор болгон.
Биздин ийгиликтер, жеңиштер генетика менен байланыштуу, бабабыз Манас баатыр, 40 чоросу дагы ойногон,- деп айтып калаар эле Эркинбек агай. Анткени, эзелтеден көчмөндөр ушундай күч-сынашууларды, мелдештерди уюштуруп келишкен. Болгону алар оюнду Камчы тартыш, Кетмен тартыш жана башкача атап алышкан. Чынында эле Таяк тартыш биздин каныбызда бар. Анткени, бул менен илгертен эле биздин бабаларыбыз, чоң аталарыбыз да алектенишкен. Алар ызы-чуулуу салгылашуудан, жортуулдардан кийин бул оюн менен көңүл ачууну жактырышкан. Таяктын ордуна камчаны колдонушуп, тартып, күч сынашкан. Айрым учурда жаштар Терини да тартып ойношкон, -деп айтчу Кыргызстандын таяк тартыш федерациясынын вице-президенти, эл аралык калыс, маркум агабыз Эркинбек Тезекбаев .
Кыргызстандын дене тарбия жана спортуна зор салым кошкон коомдук ишмер, эркин күрөш жана самбо боюнча СССР спорт чебери, Россиянын жана Кыргызстандын Дене тарбия жана спортунун отличниги Тезекбаев Эркинбек Асанбекович 1963-жылы 3-апрелде Нарын облусунун, Жумгал районуна караштуу, Таш-Дөбө айылында жарык дүйнөгө келген.
1970-жылы башталгыч билимди Кызарт айылындагы, Жаңы -Арык орто мектебинен алып, андан соң Миң- Куш шаарчасындагы Александр Сергеевич Пушкин атындагы мектепте 5-класска чейин окуп, Фрунзе шаарындагы Надежда Крупская атындагы балдардын спорт жатак мектебине которулуп, эркин күрөш жана самбо боюнча шаардык жана Республикалык мелдештердин бир нече жолку жеңичүүсү болгон.
1981-жылы Кыргыз Мамлекеттик Университетинин экономика факультетинин күндүзгү бөлүмүнө өтүп, жогорку окуу жайды бүтөөрү менен “Кыял” кол өнөрчүлөр бирикмесинин башкы бухгалтеринин орун басары болгон. 1988-жылы өз каалоосу менен Россия Федерациясынын Удмуртия АССРинде офицердик курам менен бирге, Советтик Армиянын катарында эки жылдык кызматын өтөп, улук лейтенант болуп келет.
Ал өмүрүнүн аягына чейин мамлекеттик мекеме, уюмдардын жоопту кызматтарында иштеди.
Кыргыз Республикасынын чийки зат-товарлары биржасында; Кыргыз зооветснаб башкармалыгында; Кыргыз Мамлекеттик резервдер фондусунда; Кыргыз Республикасынын мамлекеттик салык инспекциясында; Кыргыз Республикасынын финансы полициясында үзүрлүү эмгектенди. Жогоруда атап өткөн тармактардын өнүгүшүнө салымын кошкондугу үчүн “Ардак Грамоталары”, Кыргыз милициясынын 80 жылдык юбилейлик медалы, “Адилет” төш белгиси менен сыйланган.
2007-жылдан баштап, “Газпром-нефт АЗИЯ” ачык акционердик коомунун АЗС бөлүмдөрүнүн жетекчилик кызматтарында иштеген.
Ал негизги ишинен бөлөк дагы, улуттук ат оюндарына кызыгып, асыл тукум күлүктөрдү таптап, Жумгал районунун атынан Республикалык деңгээлдеги аламан байгелерге чыгарып, ат жарыштарда күлүктөрү байгелүү орундарды ээлеп жүрдү.
Өзү туулуп өскөн Жумгал районунун Таш-Дөбө айлындагы “Катаган жаштары” уюму менен бирдикте, социалдык объектилердин курулушуна колдон келген материалдык жардамдарын берип, 9-Майга карата Улуу Ата Мекендик Согуштун ардагерлерине, Мекенине кайтпай калган белгисиз жоокерлерге арналып курулуп жаткан эстеликтин баардык уюштуруу иштерине катышып, кеп-кеңештерин айтып, демилгелүү жаштардын жеңилин жерден,оорун колдоп алып турган. Ал үй бүлөөнүн мыкты кожоюуну, 3 кыз, бир уулдун үлгүлүү атасы боло алды.
Эркинбек Тезекбаев тектүү жердин урпагы эле. Атасы маркум Асанбек Тезекбаев белгилүү жазуучу, сатирик, белдүү педагог, өмүрүнүн акырына чейин Жумгал районунун мектептеринде директор болуп иштеген. Апасы Шааркан Кенжегулова “Октябрь Революциясы”, “Эмгек Кызыл Туу” ордендеринин ээси, “Эл агартуунун отличниги”, Кыргыз Республикасынын эмгек сиңиген мугалими, Баатыр Эне. Элдик уул аталган Эркинбек сегиз бир туугандын бешинчиси, жалкы эмес, эгиздин түгөйү эле. Эгизи Тезекбаева Элмира Асанбековна учурда КТРКнын белдүү теле- журналисттеринин бири, Кыргыз маданиятына эмгек сиңирген ишмер .
Өзгөчө баса белгилеп айтып кете турган нерсе, Эркинбек Асанбекович Дүйнөнүн элүүдөн ашык мамлекети катышкан, Эл аралык мас-рестлинг федерациясынын эл аралык калысы, Кыргыз Республикасынын мас-рестлинг федерациясынын Вице-президенти болуп, бул спорттун өсүп өнүгүшүнө зор салым кошкон.
Бүткүл Дүйнөлүк 2-3-Көчмөндөр оюндарында жогоруда айтып өткөндөй мас-рестлинг, кыргызча улуттук таяк-тартыш оюунунун өнүгүшүнө, эл аралык деңгээлдеги иш чаралардын өтүшүнө, Кыргызстандын атынан мыкты спортчуларды иликтеп издеп таап, табына келтирип даярдап, эл аралык деңгээлдеги чемпиондордун чыгышына зор салымын кошуп келген. Ал “Россия Федерациясынын спортунун отличниги”, “КР Дене тарбия жана спортунун отличниги” ардак наамдардын ээси болгон . Манас атабыздын доорунан бери келе жаткан таяк-тартыш улуттук оюуну, кылымдардын, доорлордун алмашуусу менен унутта калгандыгы чындык. Бирок эгемендүүлүктүн , Бүткүл дүйнөлүк көчмөндөр оюндарынын шарапаты менен кайра жаралуусуна Эркинбек агабызга окшогон демилгечилердин деми менен жанданып, дүйнөлүк деңгээлде өз ордун тапты десек болот. Жалпыга маалымдоо каражаттары аркылуу Эркинбек Асанбекович КТРКнын “Спорт” каналы баш болгон радио уктуруу жана теле көрсөтүүлөрдө таяк-тартыштын орду, тарбиялык маанидеги ролу, бул спорттун келечеги туурасында түшүндүрүү иштерин жүргүзүп, түз эфирлерде мелдештерди баяндап мыкты комментатор, баяндамачы да боло алды. 2022-жылы Түркияда боло турган 4-Дүйнөлүк Көчмөндөр оюндарына Кыргызстандын Федерациясы менен бирдикте кызуу даярдык иштерин көрүп, уюштуруу комитетинин кеңешчиси жана эл аралык калыс катары бармак. Тилекке каршы, баарыбызды кайгыга батырып, 2020-жылдын 6-июлунда каргашалуу кара тумоо аны биздин арабыздан алып кете берди.
Азия мас-рестлинг Федерациясынын биринчи вице- президенти, Кыргызстандын мас-рестлинг Таяк тартыш Федерациясынын президенти Искендер Алымбековдун демилгеси менен улуу устатыбыздын, насаатчыбыздын жаркын элесине арнап, эл аралык турнир эки жылдан бери жогорку деңгээлде өткөрүп жүрөт.
Таяк тартыш спортунун кыскача тарыхы
Таяк тартыш деңиз жээгинде жашаган калктын жалпы кызыкчылыгы болгон, ошондуктан мас-рестлингдин түрлөрүн Аляскада жана Түндүк Европадан табууга болот. Оюн өзгөчө бул аймактарда 19-кылымда кеңири тараган.
Эске салсак, Азия континентинде мас-рестлинг боюнча иш-чараларды, мелдештерди өткөрүү Эл аралык Мас-рестлинг федерациясы түзүлгөнгө чейин эле башталган. Ошентип, 1996-жылы Токиодо (Жапония) сумо күрөшү боюнча дүйнө чемпионатында биринчи жолу мас-рестлингдин көрсөтмөлүү бет ачары болгон. 2000-жылдан тарта мас-рестлинг “Азия балдары” эл аралык спорт оюндарынын программасына киргизилген. 2011-жылы Пуна шаарында (Индия) биринчи жолу Азия континенттинин жети өлкөсүнүн спортчуларынын катышуусунда мас-рестлинг боюнча Азия чемпионаты өткөн.
2010-жылы Эл аралык Мас-рестлинг федерациясынын түзүлүшү менен уюштуруу иштери жогорку деңгээлде башталып, бул спорт түрү кеңири жайылып, таасири арта баштаган. 2016-жылы Чолпон-Ата шаарында (Кыргызстан) дүйнөнүн 33 өлкөсүнөн 191 спортчунун катышуусунда мас-рестлинг боюнча II Дүйнөлүк Көчмөндөр оюндарынын алгагында дүйнө чемпионаты өткөн. Мас-рестлинг боюнча дүйнө Кубогунун этаптары Чолпон-Ата (Кыргызстан), Алмалык жана Хива (Өзбекстан) шаарларында өткөн.
Азиянын Мас-рестлинг федерациясынын иш-аракеттери менен бул спорттун кайра жаралышынын актуалдуулугу айдан ачык байкалууда. Кээ бир федерациялардын активдүүлүгүн, кээ бирлеринин пассивдүүлүгү байкалып, алардын аракеттери Азия чемпионаттарында таразаланып калууда. Якутск шаарында өткөн Мас-рестлинг боюнча дүйнө чемпионатынын жүрүшүндө жалпы жыйын болуп, анда Азия федерацияларынын жетекчилери өздөрүнүн сунуштарын айтып, Азия Мас-рестлинг федерациясынын ишмердүүлүгүнө жакшы көз караштарын билдиришип, жогору баа беришкен.
Азия дүйнөнүн бардык башка бөлүктөрүнөн калкынын жалпы санынан кыйла ашып, биздин планетанын калкынын 60 пайызга жакынын түзөт. Бир нече жылдан бери Азиянын он төрт өлкөсү дүйнөнүн мас-рестчилеринин үй-бүлөсүнүн иш-чараларына, мелдештерине ырааттуу түрдө катышып келет: Кыргыз Республикасы, Шри-Ланка Демократиялык Социалисттик Республикасы, Афганистан, Иран Ислам Республикасы, Пакистан Ислам Республикасы, Монголия Эл Республикасы, Бангладеш, Бириккен Араб Эмираттары, Индия Республикасы, Казакстан Республикасы, Тажикстан Республикасы, Өзбекстан Республикасы, Филиппиндер Республикасы, Түштүк Корея. Алдыда жаңы аймактарда бул спортту жайылтуу, федерацияларынын иш-аракеттерин жандандыруу боюнча бир топ олуттуу иштер турат.
Таяк тартыш өнөрүнүн бул түрүнүн азыркы аталышын саха элинен чыккан эркин күрөш боюнча биринчи Олимпиада чемпиону Роман Михайлович Дмитриев сунуштаган. Анын жеңил колу, демилгеси менен жаңы аталыш менен якутиялык мас-рестлинг дүйнө жүзүнө кеңири таралып, кулачын жайып, таасири артып баратат.
“Таяк-тартыш” (мас-рестлинг) “Манас” эпосунда даана сүрөттөлгөн байыркы оюну жана бүгүнкү күндө ата-бабаларыбыздын салтын улантуу биз үчүн сыймык жана кубандырат”, – дейт Азия Мас-рестлинг федерациясынын биринчи вице-президенти, Кыргызстандын мас-рестлинг федерациясынын президенти, коомдук ишмер Искендер Алымбеков мырза.
– Таяк тартыш- достуктун, спорттун, биримдиктин майрамы. Бул мелдештердин кыргыздардын өз аты бар, бул таяк-тартыш, якуттарда “мастардыкы” бар, бул байыркы оюн. Биз бир тууган элдербиз жана бул достук салттарын улантып жаткандыгыбыз абдан кубандырат. Демек, биздин эпостордо, тактап айтканда, кыргыздарда – “Манаста”, якуттарда – “Каланхо” эпосунда бул түр баатырлардын күч сынашы, мелдеши катары сүрөттөлөт. Кыргызстанда Дүйнөлүк көчмөндөр оюндарынын программасында мас-рестлинг кошулганы менен бул спортко кызыгуу күч алып, эл аралык аренада таанылууга негиз болду.
– Бүгүнкү күндө Эл аралык Мас-рестлинг федерациясына 55 мамлекет мүчө болуп кирсе, дүйнөнүн беш континентинен дагы бир нече мамлекет арыз берди. Бул оюнду кайра жаратуу жана андан ары өнүктүрүү боюнча системалуу жана ырааттуу иштердин аркасында белгилуу натыйжаларга жетишилди. Мас-рестлинг башка спорт түрлөрү менен бирдей олимпиадалык масштабга чыгышы үчүн колдон келгендин баарын жасоого ниеттенип, аракет кылуу зарыл, -дейт Искендер Алымбеков.
Эске салсак, 2-июлдан 5-июлга чейин Кыргызстанда биринчи жолу Ысык-Көлдүн жээгинде Мас-рестлинг (таяк тартыш) боюнча дүйнө кубогунун биринчи этабы өткөн. Мелдешке 10 өлкөдөн – Орусия, Кыргызстан, Түркмөнстан, Түркия, Казакстан, Польша, Монголия, Армения, АКШ жана Өзбекстандан 98 спортчу катышкан.
Таяк тартыш боюнча Азия федерациясы
Жакында эле 2022-жылдын 5-ноябрда бир добуштан Азия Мас-рестлинг федерациясынын президенти болуп Ильгам Кадыров шайланды. Ал эми Фарход Маткаримов башкы катчылыкка дайындалды. Кыргыз Республикасынын Мас-рестлинг федерациясынын президенти Искендер Алымбеков биринчи вице-президент, вице-президенттер Наваб Фуркан Хан (Пакистан), Омармухтар Тамболи (Индия) жана Эрдэнэваанчиг Батбаатар (Монголия) кеңири аймактардын өкүлдөрү болуп калышты. Азия континентинде таяк тартыш абдан таасирдүү спорт түрүнө айланып, кызыккандардын катары арбып баратат.
Пакистандык Наваб Фуркан Хан мырза келерки жылы Мас-рестлинг боюнча дүйнө чемпионатынын биринчи этабын Пакистанда, экинчисин Монголияда өткөрүүнү сунуштады. Ал эми финалдык таймашуулар Орусиянын Казань шаарында өткөрүү пландалууда. Негизги иш-чаралардан тышкары, ар кандай жергиликтүү иш-чаралар, мелдештер пландаштырылууда: матч жолугушуулары, ар кайсы өлкөлөрдө бул спорттун бет ачаарын, көрсөтмөлүү оюндарды өткөорүү ж.б.. Монголиянын Мас-рестлинг федерациясынын президенти Мунхсүрэн Батбаатар Түштүк Кореяга “даяр кезде Мас-рестлинг таякчасы менен барууга” ниеттенүүдө, Япония жана Кытай мамлекеттери менен Монголия коңшулары менен жакшы спорттук байланыштарды түзүүдө. Эми алардын кызматташтыгына, достугуна көпүрө мас-рестлинг болмокчу.
Бул спорттун өнүгүшүнө жол ачкан Бүткүл дүйнөлүк Көчмөндөр оюндары жана Кыргызстандын ийгиликтери
Якутиядагы спорттун улуттук түрлөрү боюнча борбор жаңы түзүлгөн Азия уюмунун презентациясына жана башка иштерине толук жардам берүүгө ниет кылып жатат. Кыргызстандык кесиптештер машыктыруучулардан жана калыстардан ар тараптуу жардам көрсөтүштү. Кыргызстандын Мас-рестлинг федерациясы Азияда биринчи болуп якут спортун расмий түрдө аккредитациялаган жана эл аралык класстагы спорт чеберлеринин, Азия, дүйнө чемпиондору бар экендиги менен мактана алат. Ошондой эле бул спортту өнүктүрүүгө жана дүйнөнүн үч чемпиондорун тарбиялоого салым кошкону үчүн Марат Раматов “Кыргыз Республиканын эмгек сиңирген машыктыруучусу” деген жогорку ардактуу наамга татыктуу болду.
Таяк тартыш бүткүл Дүйнөлүк Көчмөндөр Оюндарында тарыхый кара жаралуу менен улуттук оюндарга жаңы заманбап дем берди. Экинчи көчмөндөр оюндарына 33 мамлекет катышып, Кыргызстан экинчи экинчи орунду ээлесе, биринчи орунга Россия мамлекети татыктуу болгон. Таяк тартыш 2000-жылдардан баштап кайра жаңы эрежелер менен дүйнөгө таанылып, 2010-жылы улуттук оюн катары кеңири жайылтыла баштаган. Ошол жылы Эл Аралык федерациясы түзүлүп, 2013-жылы Кыргызстанда дагы таяк тартыш федерациясы негизделген. 2014-жылы кыргызстандык спортчулар дүйнө чемпионатына барып, командалык эсепте экинчи орунду жеңип алышкан. Кыргызстанда мамлекет тарабынан бул спорт колдоого алынып, көңүл буруу Көчмөндөр Оюндарынан кийин башталды. Бабаларыбыз илгертен эле бул оюндар менен алектенип келишкен. Мисалы, сугат сугарып жүргөн учурда эс алган жагдайда кетмен тартыш дешип, кетмендерин тартышып, күч сынашкан. Ал эми жайлоодо камчыларын тартышып, мелдеш өткөрүшкөн. Жаш балдар тери тартышып да ойногон. Бул оюнга көп деле каражат чыгымдалбайт. Алты жаштан алтымыш жашка чейинки курактагылар катышып, энергиясын берип, ички эмоциясын чыгарып, көп күч кубатка ээ боло алышат. Кыргызстанда таяк тартыш федерациясы түзүлгөндөн бери бул оюн бат эле таанылды. Келечекте мектеп программасына, универсиада мелдештерине киргизүү зарыл болуп турат. Бул оюн акыл эсти өстүрүп, шамдагайлык, ыкчамдыкты, денени сезе билүүнү, аркы атаандашын баамдоону, токтоолукту, сабырдуулукту бекемдеп, тарбиялык мааниси зор. Таяк тартышта белге, колго, бутка күч келип, атаандаштык курч мүнөздө болот. Бул спорт оор, татаал болуп эсептелет, бирок сыртынан жеңил сезилгени менен. Оор атлетчилер, кол күрөшчүлөр, балбандар жана улакчылар да бул спортто күч сынашып, ийгиктерге жетип жүрүшөт. Мында бел, билек күчүн даярдоо керек. Бутка бекем туруу, төштү тизе менен тосуп, мелдешке даяр туруу зарыл. Ыкчамдык менен жеңип кетүү керек. Таякты бурап тартса да болот. Кыргызстандыктар 2021-жылы Дүйнө кубогунда 11 медаль жеңип келген. Бул бүйүр кызыткан шаңдуу спорт түрү болуп саналат. Оюндун эрежеси, жоболору кабыл алынган. Бул оюн бабалардын жан дүйнөсүнө сиңип калган байыркы оюн болуп саналат. Эр жигиттер жана кыз-келиндер билек күчтөрүн сынашып, тамандарын таяк тиреп, чеберчилигин сынашып, көчмөндөрдүн бул оюну бабалардан мурас болуп, дүйнө элине кеңири жайылып баратат.
Быйылкы ийгиликтер жана жеңиштер
Быйыл 2022-жылы күзүндө Түркияда өткөн IV Дүйнөлүк көчмөндөр оюндарында Кыргызстандын таяк тартыш боюнча курама команда алты медаль жеңди. Анын үчөө алтын, бирөө күмүш жана экөө коло медаль болуп саналат. 70 кг салмакта Азамат Асанов, 110 кг салмакта Келдибек Атайбек уулу жана кыздар арасында 75 кг салмак даражада Дилбара Иманканова Дүйнөлүк көчмөндөр оюндарынын чемпиондору болуп, өлкөбүздү дүйнөгө таанытты. Ошондой эле 75 кг жогорку салмактагылар арасында Назия Майлибашева күмүш медалдын, ал эми Бакдөөлөт Абылов, Улукбек Ырыспаев коло байгенин ээлери болушту.
Жакында эле, 6-ноябрда Өзбекстанда болуп өткөн Таяк тартыш боюнча Азия Чемпионаты Кыргызстан курама командасынын жогорку жетишкендиги менен аяктады.
Мында Кыргызстанга эмгек сиңирген машыктыруучу Марат Раматов, белгилүү устаттар Эрмек Курманалиев, Келдибек Атайбек уулу жана Назырали Пазыловдун шакиртттери тогуз алтын байгени жеңип алышкан. Эр-азаматтардан Саламатов Чыңгыз, Имашов Адилет, Токтошев Бекмырза, Чыныбек Улуу Русланбек, Ырысбаев Улукбек, Атайбек Улуу Келдибек жана кыз –келиндерден Маданбаева Аделя, Болотбекова Эльдана,Рахманова Дилдора Азия чемпиондору болушту. Ошондой эле Атайбек Уулу Келдибек жана Рахманова Дильдора Азиянын абсалюттук чемпиондору аталып, Азия Кубогу менен сыйланышты. Командалык жыйынтыкта биринчи орунду 11 алтын, 4 күмүш жана 8 коло байгелүү болгон Кыргыз Республикасынын курама командасы жеңип алган. Экинчи байгелүү орун Азия чемпионатын уюштурган Өзбекстанга ыйгарылды. Үчүнчү командалык кубокту Монголия командасы алып кетти. Ошондой эле 16-17 жаштагы улан-кыздар арасындагы Азия чемпионатында дагы Кыргызстан командалык эсепте биринчи орунду жеңип алды. Мында кыргызстандыктар 6 алтын, 3 күмүш жана 3 коло байге утуп, келечекте татыктуу жаштар өсүп келатканын далилдей алышты. Искендер Алымбеков жетектеген өлкөбүздүн таяк тартыш улуттук федерациясынын атынан жеңүүчүлөрдү, байге ээлерин жана машыктыруучуларды чын жүрөктөн куттуктайбыз!
Таяк тартыш спортунун эрежелери жана жабдуулары
Мас-рестлингде атаандаштар карама-каршы отуруп, ортого коюлган тактага буттарын сунуп, таянып, эки колу менен таякты кармашат. Каршылашынын колунан таякты жулуп алган же өзүн кошо тартып өткөн балбанга артыкчылык берилет. Мындай ыкманы эки жолу жасаган спортчу жеңишке жетет. Бир раунд эки мүнөткө чейин созулат.
Таянуучу такта жана таяк
Буту менен таянучу тактанын узундугу — 2 метр, бийиктиги — 24 сантиметр, калыңдыгы — 4-6 сантиметр болот. Ошондой эле такта түз жана жогору жагынын кыры жок сүйрү болушу керек.
Таяк кайыңдан же башка катуу дарактан жасалып, цилиндр түрүндө болот. Узундугу — 45-50 сантиметр, диаметри — 33 миллиметр.
Кийими
Эркектердин кийими. Мас-рестлинг үчүн бекитилген үлгүдөгү тыгыз жабышкан (бир эле материалдан) спорттук трико, тикенектери жок спорттук бут кийим (кеда, кроссовка) жана тизеге чейин гетр кийгенге уруксат берилет.
Аялдардын кийими. Мас-рестлинг үчүн бекитилген үлгүдөгү атайын спорттук трико, спортук майка же футболка, тикенектери жок спорттук бут кийим (кеда, кроссовка), тизеге чейин гетр кийгенге уруксат берилет.
Спортчунун трикосунун өңү өзү чакырылган тараптагы көпүрөчөнүн өңүнө туура келиши керек.
Колдонууга уруксат берилет:
— эни 10 сантиметрден ашпаган атайын жазы курлар;
— узундугу 30 сантиметрден ашпаган чыканакка жана тизеге кийчү жабдуулар;
— алаканга кийчү жабдуу;
— чапталып калма касиети жок упураган үндай же упадай каражаттар (магнезия, канифоль, суюк магнезия).
Кабыл Макешов,
Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер,
12 олимпиаданын катышуучусу, спорттук баяндамачы
