Борборубуздун чок ортосунда жайгашкан «Нарын» ресторанынын өткөн тарыхына кайрылсак, аталган жай талантуу архитектор Абдразак Мокеновдун тушунда, ал киши шаар башчысыболуп турган убакта курулган. Ал кездерде аталган ресторан борборубуздагы эң ажайып, популярдуу жайлардын бирден-бири болгон. Ар убакта мамлекетке киреше гана алып келип турчу. Убагында бул жай өзүнүн кереметтүү архитектурасы менен мамлекетибиздеги тарыхий- маданий мурастардын катарына кирген.
Анан заман алмашып, мораль, нрава, уят-сыйыт деген баалуулуктардын ордун акча ээлеп калган доор келип, ушул сыяктуу канчалаган улуттун сыймыгы болгон ажайып жайлар арзыбаган акчага жеке колго менчикке өтүп кетти. Азыр алардын караандары да жок. Анын ордуна кыргыз баласынын табитине ылайык келбеген кайдагы бир чет элдик аталыштагы жайлар пайда боло баштады. Мындай кыйраткыч сыноо «Нарын» ресторанын да кыйгап өткөн жок. Жакшынакай иштеп жаткан «Нарын» бийлик эгелеринин салымы менен жасалма банкротко учурап, талкалана баштады. Адегенде тарыхий-маданий мурас болгон бул жай казиного айланып, көп өтпөй түнкү клуб болуп, «түнкү көпөлөктөрдүн» уюгуна айланып, 2005-жылдагы төңкөрүштөн кийин такыр эле кароосуз калды, бомжлардын, наркомандардын жатагына айланып. Ошентип, 12 жылга жакын аңырайып турду, а балким анын жайгашкан жери борбордун чок ортосунда болгондуктан, ресторандын өзү эмес, ал жайгашкан ошол жер кимдир бирөөлөрдүн көзүн кызартып, атайын өз мезгилин күтүп келген чыгаар?
Кийин «Нарын» рестораны менчикке кетип, ал имарат талкаланат экен, анын ордуна кайдагы бир чет элдиктин оюн-зоок кылчу жайына айланат экен деген кептер чындап эле реалдуулукка кептелип баратканда улуу муундун өкүлдөрү (Улуу Ата-Мекендик согуштун ардагерлери) Б. Ельцин атындагы Кыргыз- Орус славян университетинде жолугушуп, ал жайды согуштагы жана тылда эмгектенген каармандардын музейине айлантуу маселесин көтөрүп чыгышкан. (Бирок, кайда-ан, «жашылбайлар» кытырап турса карыялардын көтөрүп чыккан ал аруу тилектерин ким укмак?)
Ошентип, жан дүйнөсү жакыр, көр дүйнөсү мол адамдардын күчү жеңип, 2016-жылдын октябрында «Нарын» рестораны андагы маданият, маалымат жана туризм министринин колу менен республикабыздын тарыхий-маданий мурас катары корголгон статусунан ажырап чындап эле чет элдиктердин колуна өттү, тагыраагы Кытай бизнесмендеринин колуна. Бирок, ушул жерден калыстык үчүн белгилеп коюшубуз керек, ошондо ал кездеги мэр Албек Ибраимов мындай көрүнүшкө тикеден-тике каршы пикирин билдиргени бар. Бишкек шаарынын активдүү жарандары менен болгон жолугушууда «ал жерди менчиктештирип алдык деген чет элдик инвесторлор жаңы курулуш үчүн абдан көп акчаларын кошюса да мен каршы экенимди билдирем. Ал жердин маңдайында тарыхий Жеңиш аянты турат, демек ал жерде ошого ылайыкталган жакшынакай сквер курушубуз керек. Ал эми отель курабыз деген кытайлык инвесторлорго шаардын башка жеринен жер таап беребиз» деген эле. Мэрдин ал сөзүнөн кийин көп адамдардын көкүрөгүндө жылуулук уялап, ал кишиге болгон ыраазычылык пикирлер да айтылган болчу…
Кечээ жакында Бишкек шаарынын азыркы мэри Азиз Суракматов «Нарын» рестораны кытай компаниясына 7 миллион долларга сатылганын билдирди.
Эми ал жерге кытайлык бизнесмендер «Хуалинь» деп аталган 23 кабаттуу мейманкана курууга дилгирленип жаткан кези. Ал туурасында азыркы мэр А. Суракматов экс-мэр А. Ибраимовдун пикиринен айырмаланып «Бул райондо «Театральный» сейил багы бар, андан тышкары «Жеңиш аянты» турат. Мындан улам менин баамымда үчүнчү сквер курууга негиз жок»-деп билдирди.
Ушулардын баарын жыйынтыктап келип айталы дегенибиз, көөдөндү мыжыгылаган бир ойдун мазмуну мындай. Кечээ жакында (24-октябрда) өлкө башчысы С. Жээнбеков Нарын облусуна барып ал жерде сүйлөгөн сөзүндө минтип айтты го: «Кудайдын кулагы сүйүнсүн, азыр Бишкекте керек болсо, мамлекеттин ичиндеги мамлекетке айланган бизнес-империяны түптөп, соода точкаларын, эс алуу борборлорун, көңүл ачуучу жайларды биринин артынан экинчисин куруп жаткандар бар. Алардын жарымы касиеттүү Нарын жергесинен чыккан ишкерлер. Арасында доллар миллионерлер, сом миллиардерлер бар… » – деп. Муну менен нени айткыбыз келет, эгер ошол Нарындык манаптарда намыс болсо «аюусу», «дордойу», «акуну», «дамаскы», «нариман гуму», «беш сарысы», «шоросу», «пивосу», «авангарды», «имарат стройу» дагы-дагы толгон токой капчыктуулары касиеттүү Теңир-Тоонун намысы үчүн болсо да бир жакадан баш, бир жерден кол чыгарып чындап аракет кылышса «Нарын» ресторанынын, ага ыйгарылган мамлекетибиздеги тарыхий-маданий мурастардын катарына кирген статусун дагы, «Нарын» деген атын дагы, деги эле ал жайдын өзүн дагы 100 пайыз сактап кала алышмак! Бирок, анте алышпады, антүүгө намыстары да, кудуреттери да жетпеди окшойт. Ар кимиси өздөрүнүн жеке керт баштарынын гана жыргалчылыгынан чыга алышпады бейм?
Эми, жакынкы аралыктарда, Кыргызстандын жүрөгү болгон анын борбор шаарынын чок ортосунда «Нарын» деген жакшы жай жер менен жексен болуп, анын ордуна кытай тилинде жазылган «Хуалинь»дин желеги желбиремей болуп калгандай, кыясы. Анан калса «Хуалинь» деген кытайчадан кыргыз тилине которгондо «Нарын» дегенди түшүндүрөт экен, таппасаң сыйпалап калгырдыкы! Бир мезгилдерде ошол Нарын жергесинен, кыргыз жеринен Тайлак баатыр сүрүп чыккан андагы кас-душмандардын урпактары бүгүн минтип ошол Нарын деген атты өзгөртпөй, өз тилдеринде «Хуалинь» деп атап алган ошолор кыйын экен, биздин миллионер Нарындык чириген байларыбызга караганда…
Кенжебек Арыкбаев
Булак: «Айгай-пресс»
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ