Бүгүн, 25-мартта митингге чыккан Садыр Жапаровдун уулу Руслан Жапаровду жана башка жаш балдарды милиция катуу сабаган. Бети башы жарылган, бөйрөгүн баскан, онтолоп жаткан жаш балдарды укук коргоочулар видеотасмага тартып чыгышкан.
Мамдуманын ЛДПР фракциясынын лидери Владимир Жириновский Кыргызстандагы иштеген орус журналисттеринин абалы тууралуу маек куруп: “Улуу кыргызды мактаган, орусту боктогон журналисттер гана Кыргызстанда жашай алат”, – деген чалагайым пикирин айтып чыкты. Муну менен кайран эргул Кыргызстанда теңсиздик күч деген жыландын башын чыгарды. Ушундай чагымчылдардын кесепетинен Кыргызстандагы айрым орус улутундагы жарандар Россиянин элчилигинин алдында «укугубуз тепселип жатат» дегенди айтып шоу уюштуруп жатышат да. Жинди кайсы жерде жүрбөсүн жинди экен да…
Кечээ, 24-мартта Бишкекте Сөз эркиндигин коргоо комитети менен Конституциялык кеңешме кыймылы уюштурган Эркиндик форуму болуп өттү. Форумга журналисттер, жарандык активисттер жана саясатчылар катышышып, Кыргызстанда кысымга дуушар болгон сөз эркиндиги жана саясый укуктар тууралу талкуулашты. Күч структуралары жана сот органдары сөз эркиндигин кысымга алууда бийликтин куралына айланып калгандыктан канткенде аларды саясаттан ажыратууга (десаясатташтыруу) жана сөз эркиндигин кысымга алуууга катышып жаткан мамлекеттик кызматкерлерди люстрациялоого болот деген суроо жыйындын негизги өзөгүн түздү.
Кечээ, 24-мартта Бишкекте Сөз эркиндигин коргоо комитети менен Конституциялык кеңешме кыймылы уюштурган Эркиндик форуму болуп өттү. Форумга журналисттер, жарандык активисттер жана саясатчылар катышышып, Кыргызстанда кысымга дуушар болгон сөз эркиндиги жана саясый укуктар тууралу талкуулашты. Күч структуралары жана сот органдары сөз эркиндигин кысымга алууда бийликтин куралына айланып калгандыктан канткенде аларды саясаттан ажыратууга (десаясатташтыруу) жана сөз эркиндигин кысымга алуууга катышып жаткан мамлекеттик кызматкерлерди люстрациялоого болот деген суроо жыйындын негизги өзөгүн түздү.
Лондон полициясы британ парламентинин жанындагы кол салууну ислам терроризмине байланыштырды. Бул тууралуу «Скотланд-Ярддын» контртеррористтик бөлүмүнүн башчысы Марк Роули билдирди. Шаршембиде парламент имаратынын жанындагы кол салуудан 4 киши мерт кетип, 40тан ашыгы жаракат алган.
«Скотланд-Ярд» өкүлүнүн айтымында, полиция кол салган адамдын тек жайын аныктады, бирок азырынча анын аты-жөнү айтылган жок.
Шаршембиден бейшембиге караган түнү британ полициясы Бирмингемдеги батирлердин биринде рейд өткөрдү. Операция бир канча саатка созулуп, шектүү адамдар кармалды. Алгач укук коргоо органдары тинтүү иштеринин Лондондогу кол салууга байланышы бар экенин айтышкан эмес, бирок ага чейин ММКлар белгисиз адам көчөдөгү адамдарды сүзгөн автоунаа Бирмингемде ижарага алынганын кабарлашкан.
22-мартта Улуу Британия парламенинин жаныдагы Вестиминстер көпүрөсүндө автоунаа жөө жүргөн адамдарды сүзгөн. Андан соң анын айдоочусу бычак менен парламенттин алдында нөөмөттө турган полициячыга кол салган. Полициянын маалыматы боюнча, бул чабуулдарды бир эле киши жасап, жыйынтыгында 4 киши мерт кетип, 40ка жакыны жаракат алды.
Кечээ, 18-мартта коомдук ишмер Эдил Байсалов уюштурган Сөз эркиндиги үчүн марш Бишкектин 8-кичирайонундагы Жеңиш багынан шаардын борборундагы Уркуя Салиеванын эстелигине чейин уланып, ага 200дөй киши катышты.
Бийлик марштын катышуучуларынын укугун чектеп, жол менен эмес, тротуар менен гана жүрүүгө мажбурлады. Бөкөнбаев көчөсүндө жолго чыга калган жаш активисттер Азамат Аттокуров, Мавлян Аскарбеков, Айбек Мырзаны, депутат Каныбек Иманалиевди, Апрель Баатыры Расул Умбеталиевди милиция баса калып, кармап кетти. Акыркы маалымат боюнча жаш активисттерди Свердлов райондук соту 5 күндөн абакка камаган.
Кечээ, 17-мартта Казакстандын президенти Нурсултан Назарбаев маалымат жыйын өткөрүп, өлкөнүн белдүү журналисттери менен сукбат жасады. Анын ичинде “Айкын” гезитинин башкы редактору Нуртөрө Жүсүптүн Алмаз Атамбаев тууралуу суроосуна да жооп берди.
Нуртөрө Жүсүп: Түрк тилдүү элдердин боордоштугу, достугу үчүн сиз көп иштерди жасап келатасыз. Түрктөр “Түрк элинин атасы” деп үлкөн баа беришти. Бирок, мобу коңшулаш олтурган кыргыз элинин башчысы Алмазбек Атамбаев жакында оногу “Евроньюс” дегенге сукбат бериптир (Ушул жерде Назарбаев “бырс” күлүп жиберет). Ошондо “мына, казактар блокада жасап, чек араны жаап койду” деп жатат, ушундай сөздүн чыгуусунун себеби эмнеден? “Бөйрөктөн шыйрак чыгаруу” эмеспи?
Нурсултан Назарбаев: Жакында Казакстандын премьер-министри Сагинтаев Кыргызстанга барып келди. Атамбаев менен жолугушканда ал “ошондой катачылык кеткен экен, эми ага эмне көңүл бурасыңар?” деп айтып жатат бир жагынан. Экинчи жагынан улуу акын Абайдын “казак менен кыргызды бир тууган эл деп айтканда дүйнөдө колдобой турган эч ким жок” деген сөзү бар, ошондуктан биз коңшулаш элбиз. Президенттер келет, кетет, ал эми эки калк калат. Ага анчалык көңүл бөлө бербөө керек. Азыр аларда шайлоо болгону жатат, жагдайлары башкача өзгөрүп жатат, парламенттик шайлоо да болот. Эми шайлоо алдында мындай жагдайлар боло берет. Бул жерде түшундүрүп кете турган нерсе, 2010-жылы Кыргызстанда быт-чыт болуп, переворот болуп, мыйзамдуу олтурган президентти ордунан кулатып, кууп чыгып жаткан кезде түрмөдөн кишилерди чыгарып жиберишип, ууру-кески бизди көздөй жабылганда биз чек араны жапканга аргасыз болгонбуз. Келечекте дагы ошондой боло турган болсо чек араны дагы жабабыз. Мындай учурда чек арасын кайсы мамлекет жаппайт? Мына, Түркия деле жаап жатпайбы. 2010-жылы кыргыз менен чек арасын Өзбекстан да, Тажикстан да жапкан. Ошондуктан мында эч кимдин күнөөсү жок, күнөө ошол кезде түзулгөн жагдайда. Анан Кыргызстанда жарандык согушу болуп кетпесин деп мен Бакиевди алып чыгып кеттим. Анын тегерегинде калың топ тарапкерлери бар болчу. Бишкекке барып, баарын кыйратабыз деп олтурган кезде Отунбаева деген ошол кездеги мамлекеттин башчысы мага кол кат жазды. Ал кат бизде сакталуу. “Бакиевди алып кетиңиздер” деп суранганынан учактарды жиберип, аскерлерди жиберип, мен алып чыгып кеттим. Ошентип тынчтык орнотконбуз. Ошондуктан мындай сөздөргө маани бере берүүнун кереги жок. Саясатчы болуу үчүн, эл башкаруу үчүн адамда кадимки пилдин териси болушу керек. Сын деген айтылат, сөз деген бүгүн айтылат, эртең кетет. Башчы болгондон кийин ойлонуп сүйлөш керек сөздү. Анын сөзү жалпы эки элдин арасындагы, тууган элдин, боордош элдин арасындагы карым-катнашка залакасы тиет деп мен ойлобойм. Алардын жагдайлары начар, көмөктөшүп жатабыз, дагы көмөктөшөбүз, мына, 40 миллион доллар акча бердик, чек араларда лабаратория салып, бизге эт сатышсын деп. 2010-жылы Ошто баары кыйрап калганда мен акча берип, 2 мектеп салдырып бердим. Көңүл айтарлык көмөктөрдү да анда-санда берип турабыз. Ошондуктан баарыбыз агайын-тууган эмеспизби. Кыргызстандын да, Өзбекстандын да, Тажикстандын да дүйнөгө чыгар жолу Казакстан аркылуу өтөт. Темир жолу да биз аркылуу өтөт, авто көлүк жолу да биз аркылуу, учак аба жолдору да биз аркылуу кетет. Байланыштары (телефон, интернет – ред.) да биз аркылуу өтөт. Ошондуктан достукту сактоо керек, ынтымакты сактоо керек , ынтымактан өткөн өткөн байлык жок.
Кечээ Жогорку Кеңеште “Ата Мекендин” үч депутаты Текебаев, Салянова, Шыкмаматов боюнча депутаттар тарабынан түзүлгөн комиссия боюнча чыр чыгып, эл өкүлдөрү кер-мур айтышты. Алгач сөз алган Садык-Шер төрагалык кылган Төлөнов Даниярга “Комиссиянын ишин узартуу маселесин койбой туруп, танапис жарыялап жиберип, ишти токтоттуңуз” – деп жөөлөп өттү. Ошол эле учурда “айрым “Республика – Ата-Журттагы” кесиптештерим коркуштубу же качыштыбы, айтор залга кирбей коридордо басып жүрүштү” – дегенди айтып какшыктады. Экинчи тарап да жөн калмакпы, Максат Сабиров: “Ар бир фракциянын өз иши бар. Биз силердин ишиңерге кийлигишкен жокпуз. Силер да кийлигишпегиле” – деп жооп кайтарды. Кийинки сөз алган КСДП депутаты Момбеков комиссиянын мөөнөтү бүткөнүн, узартуу негизсиз экенин, эгер комиссиянын ишин узартса мыйзамсыз болоорун айтты. Чындыгында 8-февралда түзүлгөн комиссиянын иши 8-мартта аяктаган эле. Аяктаган ишти кайра жандандырып, жыйынтыгы жок комиссиянын ишинин кимге кереги бар. Негизи эле акыркы күндөрү пайда-батасы жок депутаттык комиссиялар көп эле түзүлүп жатат. Ошого жараша жыйынтык болсо бир жөн…
“Өнүгүү-Прогресс” партиясынын лидери Бакыт Төрөбаев: “Кыргыз-Орус өнүктүрүү фонду тар чөйрөгө иштеп турган элиталык бизнес коомуна айланды. Колунда бар адамдарга гана иштеп калды. Мындай боло турган болсо экономикабыз өспөйт. Мисалы Орусия 1 миллион тонна алмага муктаж экен. Эгерде биз 1 миллион алма менен аларды камсыз кылсак, бюджетибизге 1 миллиард доллар түшмөк. Ошондуктан экспорт биздин негизги артыкчылыгыбыз болуш керек. Өлкөдө айыл чарбадан башка эч нерсе жок. Фонд каражатты ушул багытта иштетиши керек”, -деп билдирди. Ошондой эле “Бул фонд эмнеге ачылган? Орусия тарап акчасын бергенде, Евразия экономикалык биримдигинин базарына Кыргызстанды адаптациялоо максаты айтылган. Бирок андай болбоду? Эмне үчүн фонддун каражатына эл аралык деңгээлдеги лабораториялар ачылбай жатат? Эмнеге айыл-чарбасына колдоо көрсөтпөйт? Бизде айыл-чарба гана бар. Ошондуктан Кыргыз-орус өнүгүү фонду ушул багытта иштеш керек”, – деп кошумчалады. Канткен менен калыс сөзүн айтты.
Бүгүн, 17-мартта, кечки саат 18.00.дө “Вечерний Бишкек” гезитинин мурунку ээси Александр Кимдин Бишкектеги үйүнө Экономикалык кылмыштар менен күрөшүү боюнча мамлекеттик кызматтын 7 кызматкери келип, аны алып кетүүгө аракет кылышты. Бирок Александр Кимдин жакындары аларды үйгө киргизбей, дароо телефон аркылуу коомчулукту кабардар кылышкандан кийин Алар-Арча конушундагы алардын үйүнө Жогорку Кеңештин атамекенчи депутаты Наталья Никитенко, укук коргоочулар Бурул Макенбаева, Динар Ошурахунова, Асия Сасыкбаевалар жетип келишип, эмне үчүн мамлекеттик орган Александр Кимди күндүз эле чакырып албай дем алыш жана майрам күндөр башталардын алдында, жума күнү кечинде алып кетүүгө аракеттенип жатышканын түшүндүрүүнү талап кылышты.
4,5 саатка созулган талашып-тартышуудан кийин тергөөчү Арзибек Жакишев Александр Кимден 22-мартта саат 14.00.дө каржы полициясына өзү келе турганы боюнча тил кат алып, тарап кетишти.
Буга чейин Александр Кимге караштуу “Вечерний Бишкек” гезити анын бир кездеги өз энчисин сатып кеткен өнөктөшү Александр Рябушкинге тартып берилген. Ким жана анын тарапкерлери бул Атамбаевдин жакындары Икрамжан Илмиянов менен Эркин Мамбеталиевдин рейдерлик тартып алуусу деп айыпташкан.
Гезиттерин, типографиясын, жарнамалык фирмасын тартып алышкандан кийин Александр Ким өзүнүн жеке керт башына коркунуч туулуп, Кыргызстандан чыгып кеткен болчу. Бозгундан жакында эле Кыргызстанга кайтып келген Александр Кимге 6-мартта издөө жарыяланып, өзүнүн бир кездеги “Рубрикон” жарнамалык фирмасынан 27 миллион сом акчаны мыйзамсыз чыгарып кеткен деп кылмыш иши козголгон. Ошол иштин негизинде бүгүн аны суракка алып кетүү аракети болду.
“Вечерний Бишкек” гезити башка колго өткөндөн кийин анын коллективинен бөлүнүп чыккан Нарын Айып жана Дина Маслова сыяктуу журналисттери “Заноза” сайтын негиздеп, ал оппозициялык нукта тез өсө баштагандыктан бийлик ушул март айынын башында миллиондогон сомго доо артып, сотко берген. “Заноза” сайтынын журналисттери куугунтуктала баштаган. Ошол эле учурда бийлик “Заноза” сайтынын артында Александр Ким турат деп шекшип аны да коркутууга өттү.
