КР УКМК тарабынан жүргүзүлүп жаткан ыкчам-издөө иш-чаралардын алкагында, Чүй облусунун Сокулук айылындагы мейманканалардын биринин аймагында кызматтык унаанын жүргөндүгү боюнча видеороликти таркатам деп коркутуп, Чүй облусунун ИИББ Жол кыймылынын коопсуздугун камсыздоо башкы башкармалыгынын кызматкеринен 60 миң сом өлчөмүндө акча каражатын интернет-блогер А.Джумагулова талап кылгандыгы аныкталган.
Бул факты боюнча Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 208-беренеси (Опузалап пара талап кылуу) менен кылмыш иши козголуп, 2023-жылдын 30-августунда ыкчам-тергөө иш-чараларынын жүрүшүндө блогер А.Джумагулова 60000 миң сом өлчөмүндөгү акча каражатын алып кармалып, КР УКМКнын тергөө камак жайынын убактылуу кармоочу жайына киргизилди.
Учурда тиешелүү ыкчам-иликтөө иш-чаралары жүргүзүлүүдө.
КР УКМК тарабынан 2023-жылдын 17-августунда издөөдө жүргөн Ош облусунун Кара-Суу районунун 1973-жылы туулган Кыргыз Республикасынын жараны «Х.Д.А.» чет мамлекеттин аймагында кармалганын билдирет. Кармалган адам 2010-жылдын июнь айында Ош облусунда болгон массалык баш аламандыкка активдүү катышкан деп шектелип, Ош облусунун Кара-Суу районундагы Нариман айылында Коргоо министрлигинин кызматкерлери менен укук коргоо органдарынын кызматкерлерин мыкаачылык менен өлтүрүүгө катыштыгы бар деп шектелүүдө.
Козголгон кылмыш ишинин алкагында кармалган жаран Ош шаарындагы 5-Тергөө камак жайына киргизилет.
Кыргыз Республикасынын УКМК 2010-жылдын июнь окуяларынын уюштуруучуларын жана көптөгөн адамдардын өлүмүнө алып келген активдүү катышуучуларын аныктоо жана жоопкерчиликке тартуу боюнча комплекстүү ыкчам-издөө иш-чараларын жүргүзүүдө.
Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет 2010-жылдын июнь айында өзгөчө оор кылмыш жасаган адамдарга карата эскирүү мөөнөтү колдонулбай турганын эскертет.
Түркиянын атайын кызматтары 2016-жылы Орусиянын Анкарадагы элчиси Андрей Карловдун өлтүрүлүшү боюнча дагы бир шектүүнү кармады. Бул тууралуу Hurriyet маалымат булактарына таянуу менен билдирди.
Алардын айтымында, аял Карловду атып, өзү кылмыш болгон жерде өлтүрүлгөн мурдагы полициячы Мевлүт Алтынташтын таанышы болгон. Ал убактылуу кармоочу жайга киргизилди.
Басылманын маектештери кармалган аял “ФЕТО” кыймылынын (ред: түрк бийлиги Фетхуллах Гүлендин кыймылын ушинтип атайт) тарапташы экенин айтышкан. Түркияда бул кыймыл террордук уюм катары таанылган. Шектүүнүн аты-жөнү айтыла элек. Маалым болгондой, ал Стамбулда кармалган.
Орусиянын Түркиядагы дипломатиялык өкүлчүлүгүнүн башчысы Андрей Карлов 2016-жылы декабрда Анкарада “Орусия түрктөрдүн көзү менен” көргөзмөсүнүн ачылышында сөз сүйлөп жатканда өлтүрүлгөн.
Тергөөнүн версиясына караганда, 22 жаштагы Мевлүт Алтынташ Карловду атардын алдында “Аллаху Акбар! Алеппону унутпагыла!”деп кыйкырган. Бир нече мүнөттөн кийин ал коопсуздук күчтөрүнүн огунан өлгөн.
2021-жылы сот Карловдун өлүмү боюнча беш кишини өмүр бою эркинен ажыраткан. Сегиз айыпталуучу беш жылдан 15 жылга чейин кесилген. Алты киши акталган.
Жүргүзүлгөн контрчалгындоо иш-чараларынын алкагында КР УКМКнын Нарын облусу боюнча башкармалыгы тарабынан Украинанын аймагындагы согуштук аракеттерге катышкан Б.у.Б. аттуу КР жараны аныкталды.
Такталгандай, аталган что Б.у.Б. аттуу жаран 2022-жылдын 22-февралында Россия Федерациясына иштөө үчүн барып, ал Россия Федерациясынын түзөтүү мекемелеринин биринде жаза өтөө менен кылмыш жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылган. Атайын аскердик операциянын фонунда, Украинанын аймагында Россия Федерациясынын куралдуу күчтөрү тарабынан ишке ашырылган, Б.у.Б. “Вагнер” жеке аскердик компания (ЖАК) өкүлдөрү тарабынан кабыл алынган жана келишимдик негизде Украинанын аймагында согуштук тапшырмаларды аткарып жаткан аскер топторунун катарына кошулган.
2023-жылдын 1-августунда Б.у.Б. кармалып, тергөөнүн жыйынтыгында кылмыш иши сотко жөнөтүлгөн.
Белгилей кетсек “Кыргыз Республикасынын жаранынын чет мамлекеттин аймагындагы куралдуу жаңжалдарга же согуш аракеттерине катышуусу, же террордук актыны жасоо үчүн даярдыктан өтүүдө” мүлкүн конфискациялоо менен беш жылдан он жылга чейинки мөөнөткө эркиндигинен ажыратууга жазаланат.
Казакстандын бийлиги былтыр Өзбекстандын өтүнүчү менен Алматыда кармалган каракалпакстандык активисттер Кошкарбай Торемуратов менен Жангелди Жаксымбетовго качкын макамын берүүдөн баш тартты. Бул тууралуу Казакстандагы каракалпак диаспорасынын мүчөсү Акылбек Муратбай билдирди.
Анын айтымында, тиешелүү чечимди Казакстандын жарандык мамилелер боюнча комиссиясы 31-июлда эле кабыл алган. Бирок бул жөнүндө эми гана белгилүү болду.
Торемуратов менен Жаксымбетов 2022-жылы сентябрда өзбек бийлигинин өтүнүчү менен Алматыда кармалган. Өзбекстанда аларга “Өлкөнүн конституциялык түзүлүшүнө кол салуу” беренеси боюнча айып тагылып, эл аралык издөө жарыяланган.
Былтыр октябрда Human Rights Watch эл аралык укук коргоо уюму активисттер башпаанек берүү өтүнүчү менен казак бийлигине кайрылганын билдирген. Уюм өз билдирүүсүндө Астананы каракалпак активисттерин Өзбекстанга өткөрүп бербөөгө чакырып, мекенинде алар саясий куугунтукка жана кыйноого кабылышы мүмкүн экенин эскерткен.
Былтыр 1-2-июль күндөрү Каракалпакстандын борбору Нукуста жергиликтүү тургундар Өзбекстандын Конституциясынан жумурияттын суверендүүлүгү тууралуу беренени алууну караган сунушка каршы чыгышкан. Митингдер күч менен басылып, кан төгүлгөн. Өзбек бийлиги 18 киши (14 жай тургун, 4 тартип коргоочу) каза тапканын, 516сы кармалганын билдирген. Башкы прокуратура кармалган 14 кишиге “Өлкөнүн конституциялык түзүлүшүнө кол салуу” беренеси менен айып тагылганын маалымдаган.
Кыргызстандын Москвадагы элчилиги таксист болуп иштеген кыргызстандыктын сабалышына байланыштуу Орусиянын Тышкы иштер министрлигине нота жөнөттү. Бул тууралуу Кыргызстандын Тышкы иштер министрлиги бүгүн, 3-августта кабарлады.
Маалыматка карганда, таксистке кол салуу окуясы 2023-жылы 18-июнда болгон. Жабыркаган адам элчиликке кайрылган эмес.
“Видео социалдык тармактарга тарагандан бери элчилик жабыркаган жарандын тек-жайын тактоо жана аны издөө иштери башталган. Элчилик жабыркаган жаран менен байланышып, ага консулдук-укуктук жардам көрсөтүүдө”, – деп айтылат маалыматта.
Буга чейин Москвада таксист болуп иштеген кыргызстандыкка жанында отурган адам кол көтөргөн видео социалдык тармактарга тараган. Анда машинада сыра ичүүгө болбой турганын айткан айдоочуну жүргүнчү башы-көзгө койгулап жибергенин көрүүгө болот.
Расмий маалыматтарга караганда, учурда Орусияда иштеген кыргызстандык мигранттардын саны 1 миллиондон ашуун. Алардын тең жарымына жакыны орус жарандыгын алган.
Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Эдил Байсалов учурда Кыргызстанда санкция коркунучу бар экенин, бийлик Европанын, АКШнын жетекчилери менен байланышып жатканын “Азаттыкка” курган маегинде билдирди.
“Алар деле түшүнүү менен мамиле кылышууда. Анткени Кыргызстанда экономика эркин. Биз бардык фирмаларды тыкыр көзөмөлдөй албай калып жатканыбызды өнөктөштөр деле түшүнүп турат”, – деди Байсалов.
АКШнын Каржы министрлиги Орусиядагы 120дан ашуун компания менен катар Кыргызстанда катталган төрт ишканага да санкция салган.
Аталган мекеменин маалыматында, “кара тизмеге” илинген компаниялардын айрым жабдуулары орустардын Украинага каршы колдонулган курал-жарактарынан табылган.
Ага чейин АКШ Кыргызстандагы “Тро, Я” аттуу компанияга да санкция салган.
Экономика жана коммерция министри Данияр Амангелдиев “Азаттыкка” курган маегинде АКШнын санкциясына кабылды делген кыргызстандык компанияларга байланыштуу Улуттук коопсуздук комитети иликтөө жүргүзүп жатканын, бул боюнча Кошмо Штаттардын өкүлдөрү менен жолугушуу пландаларын билдирген.
“Кара тизмеге” киргизилген компаниялар эл аралык деңгээлде иш жүргүзө албайт жана Батыш өлкөлөрүндөгү ишканалар менен кызматташуусуна жол жабылат. Андай компанияларды тейлөөгө да тыюу салынат.
“Азаттык” буга чейин Орусиянын согушка жардамдашып жаткан компаниялары менен кызматташуусу ыктымал делген кыргызстандык ишканалар боюнча атайын иликтөө жасаган.
Кыргызстанда энергетикалык каатчылык маалында аткаминерлер менен байланышы бар майнинг компанияларга электр энергиясы сатылып, муну менен Улуттук энергохолдингдин буйругу бузулууда. Бул тууралуу көз карандысыз Kloop басылмасы жазып чыкты.
Журналисттер белгилегендей, Кыргызстанда майнинг фермалар өтө көп. Бирок Мамлекеттик Каржы көзөмөл органынын маалыматы боюнча, өлкөдө эки гана майнинг компания – “Соларкоин” жана “ВиНЭТ” жоопкерчилиги чектелген коому каттоодон өткөн.
“ВиНЭТ” бизнесмен, Жогорку Кеңештин мурдагы депутаты, бир нече жеке менчик кичи ГЭСтердин ээси Рахатбек Ирсалиевге таандык. Кыргызстанда жеке ГЭСтер өндүргөн электр энергиясын майнинг үчүн колдонууга уруксат берилген.
Kloopтун маалыматы боюнча “Соларкоин” компаниясы электр энергиясын түздөн-түз “Улуттук электр тармагы” ачык акционердик коомунан сатып алат. 2019-жылы бийлик мамлекеттик энергетикалык компаниялар өндүргөн электр энергиясын майнинг үчүн колдонууга тыюу салган.
2023-жылдын февраль айында “Соларкоин” расмий түрдө электр энергиясын ири өлчөмдө керектеген компаниялардын тизмесине киргизилген. Ал эми май айында айнек өндүрүүчүгө караганда дээрлик жети эсе көп электр энергиясын керектөө менен өлкөдө экинчи орунду ээлеген. Журналисттер белгилегендей, мунун баары өлкөдө электр энергиясы өтө тартыш кезде болуп жатат.
Кыргызстандын энергетика министринин орун басары Талайбек Байгазиев “Соларкоин” мамлекеттен электр энергиясын сатып албаганын, себеби “Улуттук электр тармагы” акционердик коом экенин билдирген. Бирок журналисттер акционердик коомдун 93,65% акциясы мамлекетке таандык экенин, бул жеке бизнес түзүмү дегенди билдирбей турганын эске салышат.
Басылма “Соларкоин” компаниясынын негиздөөчүлөрүнүн бири Татьяна Мартынова “Электр станциялары” ААКсынын директорлор кеңешинин мүчөсү Фархат Иминовдун жана “Кыргызстандын Улуттук электр тармагы” ААКнын директорлор кеңешинин мүчөсү Жыргалбек Турускуловдун бизнес өнөктөшү экенин аныктаган. Үчөө тең 2015-жылы Жогорку Кеңештин депутаттыгына “Республика-Ата Журт” партиясынан ат салышкан. Бул партиянын лидерлери мурдагы премьер-министр Өмүрбек Бабанов менен УКМКны жетекчиси Камчыбек Ташиев болчу.
Журналисттер “Соларкоин” электр энергиясын кандай баада сатып алып жатканына да кызыгышкан. Учурда Кыргызстан Казакстан, Түркмөнстан жана Орусиядан бир киловатт саат электр энергиясын орточо эсеп менен 2,6 сомдон (0,03 доллар) сатып алууда. “Соларкоин” 2023-жылдын апрель айынан бери гана бир киловатт-саат электр энергиясын майнерлерге белгиленген тариф менен 5,04 сомдон (0,06 доллар) сатып алууда. Апрель айына чейин компания мамлекеттик электр энергиясын кандай тариф менен алганы белгисиз. Буга чейин ЖМКлар ири керектөөчүлөр мамлекеттен электр энергиясын бир киловатт-саатын 2,03 сомдон (0,023 доллар) сатып алышканын жазып чыгышкан.
Kloop бул аткаминерлер калктын кызыкчылыгын курмандыкка чалып, майнерлерге электр энергиясын саткан же сатууга аракет кылган биринчи учур эмес экенин белгилейт. 2022-жылы жазында “Электр станциялары” ишканасы майнинг фермасын түз эле Бишкектеги Жылуулук электр борборуна жайгаштырууга аракет кылган.
УКМК тарабынан КР ИИМдин ички иликтөө кызматы менен биргеликте үстүбүздөгү жылдын 19-июнунда жума сайын берилип турчу 10-15 миң сом өлчөмүндө акча каражатын алып жаткан жеринен Бишкек ШИИБдин Кылмыш иликтөө башкармалыгынын ыкчам издөө бөлүмүнүн улук ыкчам кызматкери милициянын капитаны А.Ч.Т. кармалды.
Азыркы учурда бул кылмышка тиешеси бар башка кызматкерлерди аныктоо боюнча бардык зарыл болгон тергөө-ыкчам иш-чаралары жүргүзүлүүдө. Бул иш боюнча Бишкек ШИИБинин Кылмыш иликтөө башкармалыгынын бөлүмүнүн башчысы К.Б. УКМКга алып келинди. А.Ч. жана К.Б.га карата жашаган жеринде, автоунааларда, ошондой эле кызматтык бөлмөлөрдө тинтүү иштери жүргүзүлдү.
Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза процессуалдык кодексинин 96-беренесине ылайык кармалган А.Ч. КР УКМКнын тергөө абагынын убактылуу кармоочу жайына киргизилди.
Чолпон-Атада жергиликтүү бийлик милиция кызматкерлери менен бирге балдарга аскердик тарбия берүү менен алектенген орусиялыктардын мыйзамсыз лагерин жапты. Бул тууралуу Turmush сайты жазды.
Басылманын билдиришинче, кемпингдерде Сургуттан Ысык-Көлгө келген 20 бала жана 5 киши болгон. Орусиялыктар өздөрүн “Жогорку класстын окуучуларын жана жаштарды аскердик-патриоттуулукка тарбиялоо” менен алектенген Ханты-Мансий автоном округунун деңиз аскерлеринин союзунун мүчөсү катары тааныштырышкан.
Алар Чолпон-Атага Кыргызстандын Аскер-деңиз флотунун ардагерлер союзунун жана “Пантера” аскердик спорт клубунун чакыруусу менен Коргоо министрлигинин Башкы штабынын жетекчилиги астында өтө турган дениз флоту боюнча эл аралык форумга катышуу үчүн келишкенин белгилешүүдө.
Жергиликтүү бийликтин айтымында, орусиялыктар чатырларды ыйгарым укуктуу органдардын макулдугусуз тигип, санитардык нормаларды бузган. Бул үчүн лагердеги кишилер 5000 сомдон 15000 сомго чейин (57-170 доллар) айыпка жыгылды. Балдар Чолпон-Ата шаарындагы “Зеленстрой” муниципалдык ишканасынын аймагындагы чатырларга убактылуу жайгаштырылды.
Орусиялыктар Ысык-Көлгө 2019-жылы да келгенин, анда деле бийликтин макулдугусуз лагерь уюштуруп, көл жээгинде 40 күн турушканын айтышкан.
