Кыргызстан-Казакстан

Анын айтымында, өлкө ГЭСтерден 11 млрд. 500 млн. кВт/саат электр энергиясы, Бишкек Жылуулук электр борборунан (ЖЭБ) 2 млрд. электр жарыгы өндүрүлөт. Калган 3 млрд. кВт/саат электр энергиясы чет жактан импорттолот.

“9 айдын ичинде 9,3 млрд. кВт/саат электр энергиясы өндүрүлдү. Бул 1,4 млрд. кВт/саат электр энергиясына аз. Анткени сууну үнөмдөп атабыз. Импорт боюнча: Түркмөнстандан электр жарыгын алуу боюнча келишим түзүлгөн. Азыр 1 млрд. 800 млн. кВт/саат электр энергиясын алдык. Казакстандан да электр жарыгын алуу боюнча контракт түзүлгөн. Бул өлкөдөн 241 млн. кВт/саат электр энергиясын алдык. Мындан тышкары 2023-жылдын биринчи кварталында 600 млн. кВт/саат электр энергиясын алуу боюнча сүйлөшүү бар”.

Бакыт Төрөбаев энергетика тармагындагы оңдоо иштеринин 95% бүткөнүн, 1-ноябрга чейин толук бүткөрүлөрүн билдирди. Ал мындан тышкары Кыргызстанда күз-кыш мезгилине карата 2 млн. 994 миң тонна көмүр керектелерин билдирди. Анын ичинен 1 млн. 237 миң тонна көмүр калк үчүн, бюджеттик мекемелерге 257 тонна, Бишкек ЖЭБине 1 млн. 500 миң тонна көмүр керек. ЖЭБде 253 миң тонна гана көмүр бар.

Жүк ташуучу унаалардын топтолуп калышынын негизги себеби катары туристтик сезонго байланыштуу жүргүнчү ташуу жана сезондук азыктарды ташуу көбөйгөнү айтылууда.

Чек ара кызматы кыргыз-казак мамлекеттик чек арасындагы башка өткөрүү пункттарында адамдардын жана унаалардын тыгыны жоктугун, абал туруктуу экенин билдирди.

Кыргыз-казак чегинде “Ак жол”, “Кең-Булуң” жана “Токмок” өткөрүү бекеттери бар.

Чек арадагы жүк ташуучу машинелердин тыгыны буга чейин да бир канча жолу катталып, өкмөттөр аралык сүйлөшүүлөр өткөн.

Бул тууралуу Министрлер кабинетинин төрагасынын биринчи орун басары Арзыбек Кожошев менен Казакстандын вице-премьер-министри, соода жана интеграция министри Бахыт Султановдун жолугушуусунда макулдашылганын өкмөттүн басма сөз кызматы билдирди.

Алар 15-апрелде Евразия экономикалык комиссиясынын кеңешинин жыйынынын алкагында Москва шаарында жолугушкан. Анда Кожошев Казакстан менен болгон макулдашуу ишке ашпай жатканын айткан.

“Биз документтери туура эмес же такыр жок болсо, казак тарап мындай унааларды артка кайтарып берет деп макулдашканбыз. Иш жүзүндө жүк ташуучу унаалардын кезеги күн өткөн сайын көбөйүүдө”, – деди Кожошев.

15-апрелде Казакстандын премьер-министри Алихан Смаилов Кыргызстандын ал өлкөдөгү элчиси Дастан Дуйшекеевди кабыл алып, кыргыз-казак чек арасындагы жүк ташуучулардын маселеси талкууланган.

11-апрелде Казактандын чек арасындагы “Ак-Тилек-Карасу” өткөрмө бекетинде 300дөй жүк ташыган машиненин тыгыны пайда болгон. Казакстан тарап анын себебин түшүндүрө элек.

Импортко көз каранды Кыргызстан үчүн Казакстан башкы транзиттик жол болуп эсептелет. Казакстан тарап Кыргызстан аркылуу жүк алып киргендерге эрежелерди катаалдаштырып, түйшүк жараткан учурлар көбөйдү.

Евразия экономикалык биримдиги (ЕАЭБ) 2010-жылы Беларус, Казакстан жана Орусиянын Бажы биримдиги катары түзүлгөн. 2015-жылы уюмга Кыргызстан менен Армения кошулган.

Айдоочулар алты чакырымга созулган кезекти өздөрү көзөмөлдөп жатышат. Алардын айтымында, чек арадагы абалдын себебин эч ким түшүндүргөн эмес.

Айдоочу Николай Дмитриченконун машинеси “Ак-Тилек” өткөрмө бекети тараптагы алты чакырымга созулган узун кезектин аягында турат. Ысык-Көлдөн Орусияга алма ташып бара жаткан айдоочу таң атканча 200 метр гана жылганын айтууда.

“Таңкы алтыдан бери түшкө чейин ордуман жылган жокмун. Жүктөп бара жаткан 22 тонна алма чирип кетпеш үчүн муздаткыч иштеп турушу керек. Ага суткасына 70 литр солярка сарпталат. Анын ар бир литрин 63 сомдон эсептеңиз. Суткасына беш миң сом короп жатат. Мындан тышкары тамак ашым бар. Аны ким төлөп берет? Бул жерде турбаганда үч суткада Орусияга кирип бармакмын”.

Маалыматка караганда, Орусия, Өзбекстан жана Кыргызстан менен чек ара көзөмөл-өткөрмө бекеттериндеги чектөөлөр алынат.

Мындан тышкары Казакстандын мамлекеттик чек арасынан аба жолдору аркылуу өтүүгө коюлган бардык чектөөлөр да жоюлат. Бирок коронавируска каршы эмдөөдөн өткөнү, ревакцинация тууралуу документ же ПЧР тесттин терс натыйжасы талап кылынат.

6-апрелде президент Садыр Жапаров Казакстандын президенти Касым-Жомарт Токаев менен телефон аркылуу чек ара маселесин талкуулаган. Жапаров Токаевден чек араны Кыргызстандын жарандары үчүн ачуу маселесин оң жагына чечүүнү өтүнгөн. Казак президенти бул жаатта тийиштүү органдарга тапшырма бере турганын билдирген.

Эки өлкөнүн чек арасындагы өткөрмө бекеттери коронавирус пандемиясы башталган 2020-жылдын жаз айынан бери жабык турат. Кыргызстандын жарандары коңшу өлкөгө учак менен гана бара алышат. Ошол эле маалда Казакстандын жарандары Кыргызстандын чек арасынан ээн-эркин өтүшөт.

Ага ылайык, “Ак-Жол”, “Чалдыбар”, “Чоң-Капка”, “Кең-Булуң” жана “Токмок” чек ара бекеттери 17-январь 17:00дөн баштап жарандарды жана автоунааларды эки тарапка тең чектөөсүз өткөрө баштады. Бирок, “Ак-Тилек” өткөрмө бекетинен Кыргызстандын жана чет элдик жарандардын Казакстанга өтүүсүнө убактылуу чектөө киргизилди. Кыргызстанда жүргөн казак жарандары жана Казакстанда жүргөн казак жарандары аталган бекеттен өтө алат. “Каркыра” өткөрмө бекетинен Кыргызстанда жүргөн казак жарандары өтө алышат.

Чек ара кызматы учурда кыргыз-казак чек арасында абал туруктуу экенин маалымдады. Жүк ташыган автоунаалардын тыгыны жок.

Коңшу өлкөдөгү соңку саясий окуялардан улам өткөн аптада айрым чек ара бекеттери убактылуу жабылып, кайра жарым жартылай ачылган, жүк алып өтүү сээлдеген жана кээ бир жерлерде казак тарапка жүк ташыган автоунаалардын тыгыны байкалган.