Жайдын аптаптуу күндөрүндө эс алуучу жайларга качкан элдин саны арбыйт. Мындай учурда чоңдорго кошулуп жаш балдар дагы эс алышат. Бирок, так ушул мезгилдин курмандыгы көбүн эсе ушул жеткинчектер болууда. Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин маалыматы боюнча жыл башынан бери 40ка чукул кипш сууга чөгүп каза болгон. Өзүңүз үчүн, ден соолугуңуз үчүн сууга түшүү жакшы маанай тартуулайт, андыктан жакшы сүзүүнү өздөштүрүп, сууда жүрүү эрежелерин жетишээрлик билишиңиз керек.
Бирок, так ушул мезгилдин курмандыгы көбүн эсе ушул жеткинчектер болууда. Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин маалыматы боюнча жыл башынан бери 40ка чукул киши сууга чөгүп каза болгон. Өзүңүз үчүн, ден соолугуңуз үчүн сууга түшүү жакшы маанай тартуулайт, андыктан жакшы сүзүүнү өздөштүрүп, сууда жүрүү эрежелерин жетишээрлик билишиңиз керек.
Сууда узак убакыт бою жүрүүгө болбойт, суук тийип калышы мүмкүн. Эгер сиз үшүк, денеңиздин калчылдаганын сезген болсоңуз, дароо суудан чыгып, жээкти бойлой кыска бирок, ылдам чуркаңыз.
Сууга түшүүнүн узактыгы абанын жана суунун температурасына, нымдуулукка жана шамалдын күчүнө көз каранды. Сууга түшүү үчүн эң жакшы шарт – ачык, шамалы жок 250°С жана андан ашык температурадагы аба ырайы. Ошондой эле сууга түшүүнү 180°Сден баштаса болот.
Тамактанган соң 1,5 сааттан кийин сууга түшүү сунуш кылынат. Көбүнчө балдардын пляжында болгон оң, анткени алжер жакшы, талапқа ылайык кырсыкты алдын алуучу зарыл каражаттар менен камсыз болот. Эсиңиздерде болсун, балдар чоң кишилердин көзөмөлүндө гана сууга түшө алышат.
Эгер көл жээгинде сууга түшүүнү кааласаңыз:
—Пляждын территориясында медициналык пункт жана күндөн калкалоочу серелер курулушу керек.
—Пляжды ачууга куткаруу кызматынын өкүлдөрү менен биргеликте түзүлгөн атайын комиссиянын текшерүүсүнөн кийин гана уруксаат кылынат.
—Балдардын сууга түшүү учурундагы коопсуздугунун жоопкерчилиги сууда сүзүү жана куткаруу боюнча инспекторго жүктөлөт.
—Балдарды 10дон ашпаган группада, 10 минуттан түшүрүп, суудан чыккан соң линейкага тургузуп, бирден жоктоп чыгуу күзөтчү-тарбиячынын милдети.
—Сууда сүзгөндү билбеген балдарга ден соолукту чыңдоо лагеринин же балдар мекемелеринин жетекчилери өзүнчө машыгуу жүргүзүү керек.
—Кырсыкты болтурбоо үчүн балдарга сууда өзүн алып жүрүү эрежелерин жана оор кырдаалдарда эмне кылуу керек экендигин түшүндурүү керек.
Эсиңиздерде болсун:
—сууга уруксаат кылынган жайда гана чоңдордун көзөмөлүндө тушүү керек;
—тааныш эмес, балыры көп, алыс жерлерге чейин барууга тыюу салынат;
— кайыктын, катамарандын артынан кубалап, асылууга, жабышууга болбойт;
—күн бүркөктө же катуу шамал башталганда сууга түшүүгө болбойт;
—үйлөмө матрацтарда, жаздыкчаларда, дөңгөлөктүн камерасында сүзүүгө болбойт, ал жарылып кетсе, адам кокусунан терең жерге түшүп кетет, бул сүзгөндү жакшы билгендер үчүн да коркунучтуу;
—көпүрөлөрдөн, тосмолордон, кеме токтоочу жайлардан, кайыктан жана кагерлерден сууга секирүүгө болбойт.
Эгер сиз кайыкта болосуз:
—кароосуз калган жана техникалык жактан оң болбогон кайыктарды пайдаланбаңыз;
—мас абалда кемеге түшүп сейилдебеңиз;
—сууда сүзүп бара жатып, бир кайыктан экинчи кайыкка олтурбаңыз;
—караңгы киргенден кийин сүзүүчү каражаттарды (кайык, катер, катамаран) колдонбоңуз.
Эгер сиз:
—чарчап турсаңыз;
—күн өтүп кеткен болсо;
—ачкарын болсоңуз;
—суусап турган болсоңуз;
—ооруп айыккандан кийинки, ошондой эле спирт ичимдиктерин ичкенден кийинки абалда болсоңуз сууга түшүүдөн өзүңүздү токтотуп койгонуңуз жакшы болот.
Сууга чөгө баштаганда өзүн жоготпой, акырын шашпай, тынчтыкты кармоо менен өзүн-өзү сактап калууга мүмкүн. Кескин кыймыл жасабоо керек, анткени суу оозго, өпкөгө тез толуп, буттун тарамыштары түйүлүп калат. Терең дем алып, абаны өпкөдө 30 секунддай кармоого аракет кылса натыйжалуу болот.
Кырсыктын себептери кайсылар?
Үшүп калуу, ичиркенүү
Ачык суу айлампаларында 150Стан төмөнкү температурада сууга түшүүгө тыюу салынат, анткени бул муздактан, ичиркенүүдөн адам кокусунан эсин жоготуп алат жана өлүмгө дуушар кылат.
Ысык уруу
Организмди ысык уруу көп убакытка чейин суу, көл жээктеринде, кайыктын бортунда, катерде күндөн калкаланбай жүрүүнүн натыйжасында болот. Ушундан улам дененин нормалдуу температурасы бузулуп, баш тегеренүү, көңүл айнуу, куску келүү байкалып адамдын жалпы абалы начарлап, тез-тез дем алып температура+40…+41 градуска чейин көтөрүлөт. Мындай абал кээ бир убакта эсин жоготуу менен коштолот.
Жабырлануучунун кийимин жеңилдетип, эркин дем алуусуна шарт түзүп, бетине жана төшүнө муздак компресс коюу керек.
Сууга түшүүдөгү тарамыш түйүлүү, карышуу
Мындай абал сууда түшүп жатканда гана эмес, башка убактарда деле туура эмес, кескин кыймыл жасоолордо байкалат. Тарамыш түйүлүү, карышуу булчуңдарга күч келүүдө, үшүп калууда же ашыкча эмоцияга алдырганда кармайт. Эгер сууга түшүп жатканда тарамыш түйүлү ү кармаса, коркпостон терең дем алып, башты сууга чумкутуп, денени бош таштап, суу үстүндө калкуу керек. Андан соң, сүзүүнүн кыймылын өзгөртүп, бутка күч келтирбей кол менен иштөө керек. Колдун манжаларын күч менен тезинен муштум кылып кысып, колду эки тарапка кескин кыймыл менен сунуп муштумду жазыңыз.
Сууга чөккөндө биринчи жардам көрсөтүү
—Жабыркаган адамды жээкке жеткиргенден кийин, анын абалын баамдайбыз.
—Эгер жабыркаган адам аң-сезими менен болсо, анда аны кургагыча сүртүп, жылуу имаратка киргизип, ысык чай, кофе берүү сунуш кылынат.
—Эгер сууга чөккөн адам бир нече убакыттан кийин чыгарып, ошондой эле деми кысылып (асфиксия), клиникалык өлүм абалында болсо дароо дарыгерди чакыруу керек.
—Убакытты жоготпостон, дарыгер келгенге чейин дароо биринчи жардам көрсөтүүгө киришүү керек. Жабырлануучуну чечиндирип, ооз-мурундагы массаны, кумду тазалап, жаактарынын арасына таякча (жыгачтын бөлүгү же бекем оролгон бет аарчы ж.б.) коюп, өпкөгө жасалма дем алдыруу баштоо керек.
—Анык чөгүп кеткенде, жабыркаган адамды көмкөрөсүнөн куткаруучунун астына коюп, тез-тез силкүү менен көкүрөгүнөн басышат (10-15 секундаралыгында) андан кийин аны чалкасынын жаткырышат.
Эгер, жабыркаган адамдын тиштери карышып калган болсо, оозун ачуу үчүн төмөндөгү ыкмаларды колдонуу керек:
— колдордун жардамы менен, астыңкы жаакка колду коюп ачуу;
— санитардык сумкадагы кеңейткичтин, же болбосо кандайдыр бир жалпак катуу нерсени (кашык, таякча ж.б.) жардамы менен.
—Кээ бир учурда жаакка жасалган жигердүү массаж да оозду ачууга өбөлгө оолот. Жабыркаган адамдын ооз көңдөйүн жана мурдун тазалап алгандан кийин, карын жана өпкөдөгү сууларды чыгаруу үчүн, жабыркаган адамды көмкөрөсүнөн куткаруучунун астына коюп, аркасынан далысын көздөй күч менен кагуу керек.
Жабыркаган адамды куткаруу станциясына жеткиргенден кийин дагы, реанимация иш-аракеттерин улантуу кажет. Жасалма дем алдырууну убактысынан мурда токтотуп коюу каталыгы да көп кездешет. Жабыркаган адамдын убактылуу дем алуу кыймылдарынын калыбына келиши, анын өпкөсүнүн иштеши толугу менен калыбына келди дегенди түшүндүрбөйт. Ошондуктан, жабыркаган адамдын сезими жок болот же өпкөсү жабыркайт. Мындай учурда дем алуунун ритми мүнөтүнө 40 жолу согуудан аз болсо, жасалма дем алдырууну улантуу зарыл.
Сууга чөккөн адамдын денесинин жылуулугун тез жоготушу, анын температурасынын дээрлик төмөндөшүнө алып келет. Ошондуктан, жабыркаган адамды муздак жерге жаткырбоо керек. Жыгач досканын же жыгач калкандын үстүнө жаткырып, суу болгон кийим дерин чечиндирип, терисин кургактап сүртүп, жылуу шейшеп же жуурканга ороо керек.
Организмдеги кандын туура эмес айлануусуна шарт түзбөө үчүн, жабыркаган адамды грелка же жылуу бөтөлкө менен жылытууга болбойт.
Бардык куткаруучу жабдуулар эл көп түшкөн аймактагы щитте жайгашышы керек.
Кокус кырсык болуп жаныңыздагы адам сууга чөгүп кетсе, аны алып чыккандан кийин 6 мүнөттүн ичинде өмүрүн сактап калса болот.
Жай мезгилинде жагымдуу эс алып, бөөдө кырсиктардан сак болуңуздар!
Кароосуз сууга түшкөн баланын ата-энеси жоопко тартылат
Сайкал Илиасова
Булак: “Де-Факто”
КОММЕНТАРИЙ КАЛТЫРУУ