Кумтөр

«Кумтөр Голд Компани» жабык акционердик коомунун Кыргыз Республикасынын менчигине өткөндөн берки ишин, алтындын казып алынышын жана сатылышын иликтөө боюнча убактылуу депутаттык комиссиянын мүчөлөрү Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы Акылбек Жапаров менен биргеликте Ысык-Көл облусундагы Кумтөр кенине барды.

Иш сапардын жүрүшүндө алар негизги карьердин, Петров көлүнүн, калдык сактоочу жайлардын абалы менен таанышып, ошондой эле алтынды бөлүп алуу фабрикасында болушту.

Эл өкүлдөрүнө ишканада жүргүзүлүп жаткан иштер, өндүрүштөгү абалды реалдуу убакыт режиминде көзөмөлдөөчү жана алтынды өндүрүүнүн технологиялык чынжырчасынан уурдоо жана алтынды кенден тышкары уруксаатсыз алып чыгуу мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарган коопсуздук жана көзөмөл системасы тууралуу маалымат берилди.

«Алтындын ар бир граммы көзөмөлдө», – деп белгиледи ишкананын жетекчилиги.

2022-жылы алтынды бөлүп чыгаруучу фабрика 17,3 тонна алтын өндүргөн. 2023-жылы 14 тонна алтын өндүрүү планы коюлган.

Президент Садыр Жапаров “Кабар” маалымат агенттигине Кумтөр жана Кемпир-Абаддын айланасындагы акыркы окуяларга байланыштуу маек курду.

– “Кумтөрдүн” ишмердүүлүгүн текшерүү үчүн депутаттык комиссия түзүлдү. Бул комиссия сиздин демилге менен түзүлдү деген кептер тарап жатат. Эмне үчүн демилге көтөрдүңүз?

– Ооба депутаттык комиссия түзүлдү. Айрым ою бузук жарандар, бир депутатыбыз шек санап, “Жапаровдор алтын уурдап жатат, 19 тонна алтын жоголуптур”, – деп жалаа жабууга аракеттерди кыла башташканда өзүм демилге көтөрүп, “депутаттардан турган комиссия түзгүлө” деп эл өкүлдөрүнөн сурандым. “Комиссиянын курамына жарандык коомдун өкүлдөрүн да кошуп алгыла” дедим. “Комиссиянын төрагасы кылып Мадумаровду шайлап берсеңер” дедим эле, тилекке каршы, макул болбой койгонбу, айтор Исхак Масалиев комиссиянын төрагасы болуптур.

Мейли кимиси болсо да, “Кумтөргө” барышсын, ийне-жибине чейин текшерип келишсин, анан элге жарыя кылышсын. Канча алтын казылыптыр, кайда сатылыптыр, канчасы Улуттук банкта сакталуу экен, уурдалыптырбы же уурдалбаптырбы – баарын айтып беришсин. Кыргызстандын тарыхында чогулбаган көлөмдөгү алтын бүгүнкү күндө чогулуп, Улуттук банкта сакталып турат. Өз көздөрү менен көрүп келишсин.

Биз “Кумтөрдү” кайтарып алган күнү эле тааныш-билиштерибиз “жумушка киргизип койсоңор” деп эшик кага башташты. Мен бардык туугандарымды чогултуп алып: “Кумтөргө” жолобогула, бир дагы кишини жумушка киргизбегиле. Кийин ар кандай болуп “Кумтөр” иштебей калса, “мына, силер адис эмес адамдарды киргизип атып, иштете албай калдым” деген сөзү болот”, – деп айттым. “Жоопкерчилик Теңгиз мырзанын өзүндө болсун. Бошогон орундар болсо, өзү кызматка алып, өзү жооп берсин” деп Теңгиз мырзанын өзүнө толук укук бергем. “Бир килограмм эт, бир килограмм картошка дагы сатпагыла. Кыскасы, жакындашпагыла” дегем.

Ошол күндөн ушул күнгө чейин бир дагы жакын тууганым “Кумтөр” менен иш кылбайт. Теңгиз Бөлтүрүккө биринчи күндөн баштап какшап айтып келдим. “Теңгиз мырза, мындан ары сиз чет мамлекеттерде жеке менчик ишкананы башкарып жүргөндөй башкарбаңыз. “Кумтөр” мамлекеттик ишкана болот. Каражаттарды оңго-солго чачпаңыз. Мамлекеттин укуругу узун. Бир сомдун артынан издеп барат. Буга чейин “Кумтөрдөн” жеп келгендердин оозун тигиңиз. Өзүңүз да уурдабаңыз. Таза иштеңиз”, – деп “Кумтөрдүн” бир тыйынына да аралашкан жокмун.

Ошондон баштап эле “таза иштеп атам” деп, бизди ынандырып келген. Биз болсо “Кумтөр” Кыргызстанга толук өткөнгө чейин ызы-чуу кылбай туралы деп текшерүү жибербей турдук. Анан “Кумтөр” Кыргызстандын энчисине толук өтөрү менен Эсеп палатасын жибердим, 3 ай текшерип келишти. Сатып алууларда коррупциялык элементтер аныкталды. Жыйынтыгында Теңгиз мырза жана башка тиешеси бар жетекчилер камалды. Азыр тергөө жүрүп жатат.

Биз элден эч нерсе жашырбайбыз. Балким Эсеп палатасы же мамлекеттик органдар көрбөй-билбей калган кемчиликтери болсо депутаттык комиссия билип келеттир. Андан мамлекетке эч кандай зыяны жок, пайда гана болот, кемчиликтери болсо, оңдоп алабыз дегендей.

Булак: Kabar

Бүгүн, 13-сентябрда Кыргыз Республикасынын Башкы прокуратурасынын тергөө башкармалыгы тарабынан “Кумтөр Голд Компани” жабык акционердик коомундагы коррупциялык кылмыштар фактысы боюнча козголгон кылмыш иштеринин алкагында мурдагы убактылуу тышкы башкаруучу Бөлтүрүк Теңиз Аяпберген уулу, жабдуу боюнча адис Ж.А.Ф., каржы башкармалыгынын директору Т.Р. Бишкек ШИИБнин убактылуу кармоо жайына камакка алынышты, тергөө улантылууда.

2022 жылдын 27 августунда КР Президенти Садыр Жапаров “Кабар” мамлекеттик маалымат агенттигине берген маегинде, төмөнкү маселелерге токтолду:
1. Күмтөрдөгү экологиялык зыян жөнүндө: “Экологиялык зыянды “ормон опуза” кылып, абадан алып эле жазып койдук, аны эсептеп чыккан эч ким жок”. Эсептеп чыкчу методикабыз дагы так эмес экен” деп айтты. Демек 2012 жылы (С.Жапаров жетектеген), 2012 жылы (Т. Сариев жетектеген), 2021 жылы (А.Жапаров жетектеген) мамлекеттик комиссиялар тарабынан такталган экономикалык, экологиялык зыяндар эч бир методикасыз жасалганбы? Садыр Жапаров 2017 жылы оппозицияда жүргөндө “колубуздагы турган документтерге таянсак, экологиялык зыян 7 млрд. доллар түзөт”, бийлик тарабынан бизге берилбей жаткан документтер колго тийсе, бул көрсөткүч 100 млрд. доллардан ашат, деп билдирүү жасаган. Садыр Жапаровдун кайсы сөзүнө ишенишибиз керек? Ушунча жыл методикасыз саналган зыяндарды өлчөп жүргөн комиссиялардын башчылары жана мүчөлөрү жоопкерчилике тартылабы? Методикасыз, эрежесиз, “ормон опуза” аркылуу эсептелген экономикалык, экологиялык зыяндарды, КР соттору бийликтин кысымынын негизинде мыйзамдаштырып келгенби? Ошондо, акыркы 10 жылдан ашуун убакытта Садыр Жапаров оппозицияда жүрүп айткан сөздөрү калп, жалган болуп, “ормон опуза” аркылуу бийлике келгенби?

2. Кыргызстандын “Центеррадагы” үлүшү жөнүндө: Президент Садыр Жапаров “Центеррадагы” 26 % үлүшүбүз, (баасы 500-600 млн. доллар) жөн эле кагаз болуп калган, 30 жылда 30 тыйын дивиденд бербеген акциянын эмне кереги бар” деди. Ошол эле учурда 2021 жылдын жыйынтыгы боюнча ошол акциялардан түшкөн 11 млн.доллар дивидендтерди төлөттүк деп өзү билдирди. Эгерде жылына ушундай өлчөмдө дивиденд алып турсак, анда 30 жылда ал киреше канча болгонун эсептеп алгыла. Жөн эле кагаз болсо, эмнеге Кыргыз Алтындын жетекчиси Кыргызстандын үлүшүн бербейли деп аракет жасады? Торонто биржасынын маалыматы боюнча, 2022 жылдын январ айында Кыргызстандын 26 % акциясынын баасы 656 млн. 366 миң доллар болчу. Эмнеге 656 млн. доллар турган акцияларды сатып же Кыргызстанга калтырганга аракет жасаган жок? Ар кайсы өлкөлөрдөн бюджетти колдоо үчүн тилемчилик кылып жүргөн өкмөтүбүзгө, кантип 656 млн. доллар “жөн эле кагаз” болуп калган?

3. Күмтөр боюнча билдирүүлөрү жөнүндө: Садыр Жапаровдун, Акылбек Жапаровдун, Теңиз Бөлтүрүктүн жана Кыргыз Республикасынын Улуттук Банкынын бир бирине карама-каршы келген билдирүүлөрүнун кайсынысына жана кимисиникине ишенишибиз керек?

4. Күмтөрдүн иштеши жөнүндө: Бийлик Күмтөрдө коррупция орногон деп, Теңиз Бөлтүрүктү расмий түрдө кызматтан алды. Күмтөрдүн ичинде ири коррупциялык процесстер жүруп атканын, экологиялык маселелер чечилбей, андан оор жагдайларга баратканын, ачык-айкын эффективдүү башкарууга барбаганын, Күмтөрдүн өндүрүшүнүн баардык тармактары кескин начарлаганын Бириккен демократиялык кыймыл буга чейин эле эскертип келген, азыр деле баса белгилейбиз.

Биз азыркы Президенттин жана өкмөттүн Күмтөр боюнча жүргүзгөн саясаты алдамчылык жана шылуунчулуктун негизинде жүргүзулүп жатат деген тыянакка келип, төмөндөгүлөрдү талап кылабыз:

1. Акыркы кол коюлган “Центерра” менен Кыргызстандын тынчтык келишиминин толук текстин коомго ачыктагыла. “Центерра” тараптан ким, Кыргызстан тараптан ким кол коюшканын жана кандай шарттар менен кабыл алынганын эл билсин.

2. Өкмөттүн токтому менен 2022 жылдын 15 апрелинде дайындалган эл аралык “Ernest & Young” аудиттик компаниясынын корутундусун элге ачыктагыла.

3. 2022 жылдын 10 майында карьердин бортторунун жылышы боюнча өкмөттүн чечими менен түзулгөн, мамлекеттик атайын экологиялык комиссиясынын жыйынтыктарын коомго жарыялагыла.

4. КР Жогорку Кеңеши жайкы тыныгуудан кийинки, алгачкы отурумунун ачык жыйынында, аткаруу бийлигинин башчысы Садыр Жапаровдун Күмтөр боюнча отчетун уксун.

Эгемендүү Кыргызстандын тарыхында Күмтөр элибиздин үмүтү да, чыры да, ыйы да, болуп келди. Өткөндөн сабак алып, мамлекетибиздин жана өсүп келе жаткан муундардын келечеги үчүн, Күмтөрдүн мурунку тагдырынын кайталануусуна жол бербешибиз керек!

29.08.2022 ж. Бириккен демократиялык кыймыл (БДК)