КООМ

“Биз айлык маселесинен улам иш таштап жатабыз. Көчөдөгү бардык каттамдар токтоп, паркка чогулуп жатат. Биздин көйгөйүбүз көп”, – деди айдоочулардын бири Светлана Тургунбаева.

Кыргызстандын өзгөчө корголуучу жаратылыш жана биосфералык аймактарында тыюу 2024-жылдын 1-январынан тартып иштей баштайт.

Жогорку Кеңеш 2023-жылы 29-июнда кабыл алган мыйзамга президент 10-августта кол койду.

Кабыл алынган мыйзам расмий жарыяланган күндөн тартып он беш күн өткөндөн кийин Ысык-Көл облусунун курорттук-рекреациялык зонасынын аймагында полимер пленкасынан жасалган баштык жана пластик буюмдардын бардык түрлөрүн жүгүртүүгө такыр тыюу салынат.

Кабыл алынган Мыйзамдын 3-беренесинин 1-бөлүгүндө жүгүртүүгө тыюу салынган пластик буюмдардын тизмеги аныкталган.

Алар:

• бир жолу колдонулуучу пластик идиштердин бардык түрлөрү;
• тамак-аш үчүн бир жолу колдонулуучу пластик идиш;
• ПЭТ (полиэтилентерефталат, РЕТ) пластик бөтөлкөсү;
• жумуртка үчүн пластиктен жасалган бир жолу колдонулуучу идиш;
• кофе үчүн пластик капсулалар;
• азык-түлүк үчүн сумка тор баштыктар.

Мыйзамда экспорт үчүн өндүрүлүүчү, турмуш-тиричиликте колдонуу үчүн био-чирип кетүүчү полимер материалдардан жасалган, кармагычы жок жана түргөктөп сатылуучу баштыктарга чек коюлган эмес.

Кыргызстанда күн сайын же жылына канча желим идиш колдонулары тууралуу так статистика жок.

“Тазалык” муниципалдык ишканасы 2019-жылы Бишкекте күн сайын 500 тоннанын тегерегинде таштанды чыгара турганын жарыялаган Активисттердин эсебинде, таштандынын 40 пайызын полиэтиленден жасалган буюмдар түзөт.

Алардын айтымында, жер мунапысы менен мыйзамдуу берилген кызыл китептери кайра жокко чыгып жатат.

“Биз жерди басып алган жокпуз, сатып алганбыз. 600дөн ашык адам бүт документтерди топтоп кызыл китеп алсак, кайра жокко чыгарып жатат. Биз мыйзамды сыйлап үй салган жокпуз. Мурдагы аким чыгарган токтомун кайра жокко чыгарып салыптыр”, – деди чогулгандардын бири Арзыкан Кубатбаева.

Митингге чыккандар кызыл китеп алып жатканда тиешелүү мекемелерден түзүлгөн комиссия оң корутунду бергенин айтууда.

Акцияга чыккан жашоочулар менен Аламүдүн районунун акиминин орун басары Өмүрбек Тейтелиев жолукту. Ал жер тилкелерине кызыл китептерди тариздөө убагында прокуратура мыйзам бузуу болгонун аныктап, ишти сотко өткөрүп бергенин, акыркы чечимди сот чыгарарын билдирди.

Чогулгандар Чүйдүн облус башчысынын келишин талап кылып, президент Садыр Жапаровго кайрылуу жолдошту.

2021-жылы 5-апрелде “Жер-укуктук мамилелерди жөнгө салуу жөнүндө”, башкача айтканда, жер мунапысы мыйзамы кабыл алынган. Ага ылайык, 2021-жылдын 1-декабрына чейинки документи жок, бирок үй салынып калган жер тилкелерин мыйзамдаштыруу каралган. Мындан тышкары ошол эле жылдын 15-августунда “Жер тилкелерин которуу (трансформациялоо) жөнүндө” мыйзамга өзгөртүү кирген. Ага ылайык, 1,5 миң гектар жерге документ берилери айтылган.

Тышкы иштер министрлигинин (ТИМ) маалыматына караганда, былтыр бир жыл ичинде чет мамлекеттерден 350 кыргызстандыктын сөөгү мекенине келген. Алардын 200дөн ашууну Орусияда каза болгон.

2021-жылы Кыргызстанга четтен 540 адамдын сөөгү “Жүк-200” болуп алып келинген.

“Жүк-200” алып келүү иши Эмгек, социалдык камсыздоо жана миграция министрлиги менен биргеликте консулдуктардын жардамы менен жүргүзүлүп келет.

Буга чейин чет жакта каза болгон мигранттардын сөөгүн мекенине алып келүү үчүн мамлекеттен жардам акчаны алуудагы бюрократия маселеси орчундуу болуп жатканы Жогорку Кеңештин жалпы жыйынында да көтөрүлгөн.

Кыргызстандын миллиондон ашуун жараны бүгүнкү күндө Орусияда эмгек мигранты болуп жүрөт. Акыркы 30 жыл ичинде 650 миңден ашуун кыргызстандык Орусиянын жарандыгын алган.

Иш-чара “Диний чөйрөдөгү мамлекеттик саясаттын концепциясын” ишке ашыруу боюнча жүргүзүлүп жаткан иштин алкагында 20-июлда башталган.

Натыйжада 39 мечиттин жана 21 медресенин ишмердиги убактылуу токтотулду. 39 диний жана сыйынуу жайларына айып пул салынды. 48 мечитке жана 40 медресеге өрт коопсуздугунун талаптарын бузганы үчүн акты түзүлгөн.

Текшерүү учурунда айрым мечит-медреселердин башаламан курулушу, архитектуралык-курулуш жана санитардык-эпидемиологиялык талап-ченемдердин сакталбаганы, медреселердеги билим берүүнүн бирдиктүү стандарттарынын жоктугу, “хужра”, “таалим”, “дарс” ж.б. диний билим берүү процессине көзөмөлдүн жоктугу аныкталган.

39 мечит каттоого алынган эмес, тиешелүү документтери жок болгон.

Диний жайларды текшерген мекемелер аралык жумушчу топко атайын кызматтан, Ички иштер министрлигинен, Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиядан, Өзгөчө кырдаалдар министрлигинен, Саламаттык сактоо министрлигинен, муфтияттын, президенттин Ош облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлчүлүгүнөн жана “Кадастр” мамлекеттик мекемесинен өкүлдөр кирген.

Кыргызстанда жалпысынан 3,5 миңден ашуун диний уюм каттоодон өткөн. Өлкөдө 2,6 миңдей мечит, 100дөй медресе, 10 ислам институту бар. Христиан багытындагы уюмдардын саны – 399, калгандары башка диндерге таандык.

Дин иштери боюнча мамлекеттик комиссиянын маалыматына караганда, 21 уюм деструктивдүү, экстремисттик жана террористтик деп табылып, сот чечими менен өлкө аймагында ишмердигине тыюу салынган. Алардын катарында “Хизб ут-Тахрир”, “Йакын инкар” жана башкалар бар.

Муну планетанын эң бай 500 адамын тизмектеген Bloomberg Billionaires Index тастыктайт.

Дүйнөдө миллиардерлер 2023-жылдын биринчи жарымында 852 миллиард долларга байышты. Bloomberg агенттигинин маалыматы боюнча бул ар бир миллиардер күнүнө 14 миллион доллар киреше алып жатканын билдирет.

Эң бай адамдардын тизмесине кирген Алишер Усманов алты айда 564 миллион доллар киреше тапты. Ал 19 миллиард доллар байлыгы менен дүйнөдөгү эң бай адамдарынын арасында 93үнчү жана Орусиядагы эң бай адамдардын арасында алтынчы орунда турат.

Быйыл алты айында орусиялык миллиардерлердин жалпы байлыгы 32 миллиард долларга өстү.

ЛУКОЙЛдун башчысы Вагит Алекперов 2023-жылдын биринчи жарымында эң көп киреше тапкан орусиялык миллиардер болду. Ал байлыгын 5,9 миллиард долларга көбөйтүп, 21,3 миллиард долларга жеткирди. Бирок Орусиянын эң бай адамдарынын тизмесинде биринчи орунда 29,8 миллиард доллар байлыгы менен “Норникель” компаниясынын ээси Владимир Потанин турат. Ал алты айда 1,23 миллиард доллар тапкан.

УТРК аталган программада айтылгандай эле WhatsApp мессенжеринде телеканалдын атайын “УТРКны таанытуу” деген тайпасы бар экенин ырастайт. Ошол эле маалда медиа ал бийликти жактап, башкаларды каралоо максатында эмес, корпорациянын өзүн таанытуу максатында түзүлгөнүн билдирди.

“Аты айтып тургандай эле, бул тайпа Улуттук телерадиоберүү корпорациясын таанытуу жана даярдалган материалдарды жайылтуу, таратуу максатында түзүлгөн. “Комментарий жазгыла, бөлүшкүлө” деген буйрутмалар УТРКда даярдалган продукцияларга карата гана айтылат. “Чекит медиа” жана Асель Сооронбаева өзү билип, тыянак чыгаруудан мурда бизге байланышып, тактап алса туура боло турганын билдиребиз. Бул тайпага УТРКда эмгектенген кызматкерлер кошулган. Бүгүнкү замандын талабын, социалдык медианын күчүн эске алуу менен УТРК өзү даярдаган материалдарын, жасалып жаткан жаңыланууларды, эл аралык ишмердүүлүгүн ушундай ыкма менен таратууну колго алган. Асель Сооронбаеванын “WhatsApp тайпа бийликтин оппоненттерин каралоо максатында иштейт” дегени чындыкка коошпойт”, – деп айтылат телеканалдын билдирүүсүндө.

Мунун алдында “Чекит медиа” платформасы фейктерге байланыштуу иликтөөсүнүн уландысын жарыялаган. “Президент фейктердин колдоосуна муктажбы?” деген аталыштагы программанын экинчи чыгарылышында да социалдык тармактарда фейк аккаунттар бийликти мактап, ага каршыларды каралап жатканын, бул үчүн “Кабар” улуттук маалымат агенттигинин, Улуттук телерадио корпорациясынын жана ар кайсы министрликтин кызматкерлери да тартылып жатканын баяндалган. Аталган мекемелердин жетекчилери, өкүлдөрү программанын ичинде муну төгүнгө чыгарышкан.

“Чекит медиа” платформасы биринчи иликтөөсүн 20-июнда жарыялаган. Анда да журналист Асель Сооронбаева Улуттук телерадио корпорациясындагы маалыматты социалдык медиа аркылуу жайылтуучу бөлүм менен бийликтин баскан-турганын мактап-жактаган жана оппозицияны, бейөкмөт уюмдарды, көз карандысыз маалымат каражаттарын каралаган фейктердин байланышын иликтеп чыккан.

Программада 2022-жылы ноябрда жаңы бөлүмдүн ишке кириши менен бийликти мактаган окшош билдирүүлөр социалдык тармактарда журналисттердин өздөрүнүн атынан да, ошол эле учурда фейк-аккаунттар тарабынан да көп бөлүшө баштаганын аныктаган. Ошондой эле иликтөөдө фейк-аккаунттар менен УТРКнын SMM бөлүмүндө иштеген кызматкерлердин түздөн-түз байланышын фактылар менен көрсөтүп берген.

Берүүдө фейк-фабриканын артында президенттин маалыматтык саясат бөлүмүнүн башчысы Дайырбек Орунбеков турабы деген суроо да көтөрүлүп, аны Орунбековдун четке каккан жообу кошо берилген. Орунбеков менен УТРК муну ошондо да төгүндөп чыккан.

Кыргызстандагы жети редакцияны бириктирген Checkit Media платформасы быйыл февралда фейк жана манипуляция менен күрөшүү максатында түзүлгөн. “Интерньюстун” “Медиа-К” долбоору аркылуу ишке ашкан платформага Factcheck.kg, “ПолитКлиника”, T-Media.kg, “Апрель ТВ”, Bulak.kg, Mediahub жана “Баштан Башта” редакциялары кирет.