САЯСАТ

Өкүм чыкканга чейинки тергөө абагында отурган мөөнөттү эске алуу менен жалпы 10 жыл, үч айга кесилди.

Кеген райондук сотундагы акыркы сөзүндө Күдебаев качканы үчүн күнөөлүү экенин толук мойнуна алып, бул үчүн айып пул чегерүүнү өтүндү.

Апрель айында сот жүрүп жактан маалда 58 жаштагы Күдебаев өлкөдөн чыгып кеткени маалым болгон. Чек ара кызматы ал тоолор аркылуу Кыргызстанга өтүп кетиши мүмкүн экенин билдирген.

Казакстандын башкы прокурорунун орунбасары Жандос Умиралиев Күдебаевдин качып кетишине байланыштуу Кыргызстанда кылмыш иши ачылганы кабарлаган.

Бир нече аптадан кийин казак бийлиги Күдебаев Түркияда кармалып, Алматыга кайтарылганын маалымдаган.

28-апрелде сот Күдебаевди Январь окуялары маалында “кызматынан кыянат пайдаланган” деген айып менен он жылга кескен. Тергөөнүн маалыматына ылайык, Серик Күдебаев январь айындагы башаламандыктар убагында “полиция департаментин таштап кетип, кыйноолорду уюштурган”.

Күдебаев өзү тагылган айыптардын баарын четке кагып келет.

Басылманын билдиришинче, кемпингдерде Сургуттан Ысык-Көлгө келген 20 бала жана 5 киши болгон. Орусиялыктар өздөрүн “Жогорку класстын окуучуларын жана жаштарды аскердик-патриоттуулукка тарбиялоо” менен алектенген Ханты-Мансий автоном округунун деңиз аскерлеринин союзунун мүчөсү катары тааныштырышкан.

Алар Чолпон-Атага Кыргызстандын Аскер-деңиз флотунун ардагерлер союзунун жана “Пантера” аскердик спорт клубунун чакыруусу менен Коргоо министрлигинин Башкы штабынын жетекчилиги астында өтө турган дениз флоту боюнча эл аралык форумга катышуу үчүн келишкенин белгилешүүдө.

Жергиликтүү бийликтин айтымында, орусиялыктар чатырларды ыйгарым укуктуу органдардын макулдугусуз тигип, санитардык нормаларды бузган. Бул үчүн лагердеги кишилер 5000 сомдон 15000 сомго чейин (57-170 доллар) айыпка жыгылды. Балдар Чолпон-Ата шаарындагы “Зеленстрой” муниципалдык ишканасынын аймагындагы чатырларга убактылуу жайгаштырылды.

Орусиялыктар Ысык-Көлгө 2019-жылы да келгенин, анда деле бийликтин макулдугусуз лагерь уюштуруп, көл жээгинде 40 күн турушканын айтышкан.

Акыйкатчы адам укуктары тууралуу эл аралык жана Конституциялык мыйзамдарды сактоо максатында демилгеленип жаткан мыйзам долбоорунан баш тартуу зарыл деп белгилеп, демилгечилерге мыйзам долбоорунун жаңы редакциясын иштеп чыгуу сунушун берген.

Мурдараак Министрлер кабинети “Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө” мыйзамга өзгөртүү киргизүү боюнча документке корутунду берип, долбоорду жеткире иштеп чыгуу зарыл экенин билдирген. Өкмөт мыйзам долбоорун колдой турганын, бирок аны иштеп чыгуу зарыл экенин маалымдаган.

“Коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө” мыйзамга жана Кылмыш-жаза кодексине өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндөгү мыйзам долбоорун депутат Надира Нарматова жазып, былтыр ноябрда коомдук талкууга чыгарган. Башында өзү жалгыз автор болуп көрсөтүлгөн документке кийин 32 депутат демилгечи болуп кошулган.

Бирок алардын айрымдары авторлуктан кайра баш тартып, анда ашыкча чектөөлөр, адам укуктарына каршы келген жоболор бар экенин айтып чыгышкан.

“Адилет” укуктук клиникасы “чет өлкөлүк өкүл” мыйзам долбоорун талдап чыгып, анын 98% Орусиянын “чет элдик агенттер” тууралуу мыйзамынан көчүрүлүп алынганын аныктаган.

Сапардын алдында Жапаров элчи кызматына Айбек Артыкбаевди дайындаган. Артыкбаев 2021-жылдын март айынан бери тышкы иштер министринин орун басары болуп иштеп жаткан.

Жапаров Монголияга 9-июлда мамлекеттик сапар менен барган. Анын алкагында монгол президенти Ухнаагийн Хурэлсух менен эки өлкөнүн достугу жана кызматташтыгы жөнүндө биргелешкен декларацияга кол койгон. Документтин негизинде тараптар саясий, соода-экономикалык, маданий, коопсуздук, тоо-кен, айыл чарба, жеңил өнөр жай жана туризм өңдүү бир катар тармактарда алака-катышты чыңдоону макулдашкан.

“Тараптар тоо-кен тармагындагы кызматташтыкты өнүктүрүүгө, кен корун иштетүү долбоорлорун ишке ашырууда тажрыйба алмашууга даяр экенин билдирет. Текстиль жана тигүү тармактарында өз ара пайдалуу кызматташууга даяр жана эки өлкөнүн тийиштүү ишканаларынын ортосундагы түз байланыштарды кубаттайт. Монгол тарап Кыргызстандын тигүү өнөр жайы үчүн сырье жеткирүүгө даяр экенин билдирет. Тараптар деңизге чыгууга мүмкүнчүлүгү жок өлкөлөр катары транспорттук жана транзиттик коммуникацияларды өнүктүрүү үчүн зарыл болгон чараларды көрөт”, – деп жазылган декларацияда.

Жапаров 10-июлда Эрдэнэт шаарында жез өндүргөн заводдун иши менен таанышты. Анын сапары 11-июлда аяктайт.

Анын айтымында, эки өлкө ортосундагы тиешелүү макулдашуу 4-июлда күчүнө кирди.

“Макулдашууга 2022-жылы декабрда эки өлкөнүн мамлекет башчылары кол коюп, парламенттер ратификациялаган. Бул келишимдин күчүнө кириши – Казакстан менен Өзбекстандын ортосундагы мамлекеттик чек араны демаркациялоо боюнча 19 жылдык процесстин толук аяктаганын билдирет”, – деди Смадияров.

Ал 2 357 чакырымга созулган чек арага 1 301 чек ара белгиси орнотулганын кошумчалады.

“Бул окуя чек ара аймактарындагы коопсуздук менен туруктуулукту бекемдеп, эки тараптуу жана аймактар аралык өз ара кызматташтыкты күчөтүүгө түрткү болот”, – деди ТИМ өкүлү.

Бул Казакстандын 2023-2029-жылдарга суу ресурстарын башкаруу системасын өнүктүрүү концепциясында каралган.

1998-жылы март айында Бишкекте кабыл алынган документке ылайык, Нарын-Сырдарыя дарыясынан өндүрүлгөн электр энергиясынын Кыргызстандын керектөөсүнөн ашкан бөлүгү Өзбекстан менен Казакстанга берилет. Анын ордуна Кыргызстан энергетикалык ресурстарды (көмүр, газ, мазут, электр энергиясы), ошондой эле башка продукцияларды (иштерди, кызмат көрсөтүүлөрдү) алат.

Суу сактагычтардын иштөө режими, электр энергиясынын агымынын көлөмү жана аны жеткирүү жыл сайын өкмөттөр аралык макулдашуулар менен бекитилет.

Бул арада декабрь айына чейин Казакстан Өзбекстандын өкмөтү менен трансчегаралык суу объектилерин биргелешип башкаруу жана пайдалануу боюнча келишимге кол коюуну пландоодо.

Концепцияда сууну натыйжасыз пайдалануудан тышкары Сырдарыянын экологиялык абалы бузулуп жатканы белгиленген. Документте Сырдарыянын транзиттик агымы менен Өзбекстандын аймагынан мунай өнүмдөрү, фенолдор жана азоттук кошулмалар сыяктуу булгоочу заттар көп өлчөмдө келип жатканы айтылган.

Буга байланыштуу Казакстан Сырдарыянын түбүн тазалап, дарыянын дельтасын калыбына келтирүүнү пландоодо.

Ал 27-июнда “Азаттыкка” курган маегинде мурдагы президентке мамлекеттин эсебинен коротулуп жаткан каражат эсептелип жатканын айтты.

“Анын өзүнө гана эмес, үй-бүлөсүнө, жакындарына да мамлекеттик жеңилдик берилген. Мен бул маселени парламентте көтөрүп, мыйзам алып чыгып, президент Садыр Нургожоевичке да кайрылып, бул кишинин экс-президент деген макамын алдырганга аракет кылам”, – деди Түмөнбаев.

Кыргызстанда экс-президенттерге мамлекеттен берилген жеңилдиктерди азайтуу боюнча мыйзам долбоору былтыр даярдалып, парламентте биринчи окуудан өткөн. Депутат Жеңишбек Токторбаев сунуштаган долбоорго ылайык, экс-президенттерге турак жай, автоунаа берүү, коопсуздугун камсыздоо жана бир катар шарттарды алып салуу каралган. Бирок муну демилгелеген депутат быйыл жыл башында “мыйзам кайра даярдалат” деген негизде аны чакыртып алган.

Кыргызстан эгемендик алган 1991-жылдан бери өлкөнү беш президент башкарды. “Экс-президент” деген расмий макам алардын экөөндө гана – Роза Отунбаева менен Сооронбай Жээнбековдо бар. Аскар Акаев менен Курманбек Бакиев “экс” макамынан 2010-жылдагы Убактылуу өкмөттүн декреттери, Алмазбек Атамбаев Жогорку Кеңештин 2019-жылдын 27-июндагы токтому менен ажыратылган.

Анын телеграм-каналына жарыяланган 11 мүнөттүк кайрылуусу качан жана кайсыл жерде жазылганы, ошондой эле учурда Пригожин өзү каякта экени белгисиз.

Билдирүүдө ал “вагнерчилер” орус өкмөтүн кулатуу үчүн эмес, өздөрүн сактап калуу үчүн Москваны көздөй бет алышканын белгилеген. “Биз жүрүштү адилетсиздиктин айынан баштадык”, – деген Пригожин.

24-июнга караган түнү кезинде орус президенти Владимир Путиндин эң жакын адамдарынын бири деп сыпатталып келген Евгений Пригожин Орусиянын аскердик жетекчилерине каршы чыгып, “адилеттик жүрүшүн” баштаганын жарыялаган. Пригожин өлкөнүн коргоо министри Сергей Шойгу баштаган аскердик жетекчилерди “Вагнердин” позицияларына сокку урду деп күнөөлөп, армия башчыларын жемкорлукка айыптаган.

“Вагнерчилер” Орусиянын Украинадагы согушунда жигердүү күчкө айланып, миңдеген кишиси набыт болду.

Анын “куралдуу козголоңу” эки күнгө жетпей аяктады. Орусиянын президенти Владимир Путин ага Беларуска чыгып кетүүгө уруксат бергени кабарланды. Азырынча Пригожин кайда экени так белгисиз. Анын Ростов-на-Дону шаарынан башталып, Москвага 200 чакырым жетпей барып токтоду деп айтылган жүрүшү соңку 20 жылдан берки Путиндин бийлигине урулган эң чоң сокку болуп калды.

Пригожинге каршы кылмыш иши токтотулбай эле ФСБ тергөөнү улантып жатканы тууралуу 26-июнда орус басылмалары Башкы прокуратурадагы булактарына таянып кабарлады.

Жекшембиде Кремлдин басма сөз катчысы Дмитрий Песков Пригожинге каршы кылмыш иши токтотуларын, “ал Беларуска кетерин” билдирген.

Пригожинге “Куралдуу козголоң уюштуруу” беренеси менен кылмыш иши козголуп, тергелип жатканын дүйшөмбүдө орусиялык бир канча басылма жазган.