Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров кол койгон Жарлыкка ылайык, Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 71-беренесине, “Кыргыз Республикасынын Улуттук телерадиоберүү корпорациясы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 11-беренесинин 1-бөлүгүнө ылайык Тиллебаев Болотбек Кочкорович Кыргыз Республикасынын Улуттук телерадиоберүү корпорациясынын башкы директору болуп дайындалды.
Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров кол койгон Жарлыкка ылайык, Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 71-беренесине, “Кыргыз Республикасынын Улуттук телерадиоберүү корпорациясы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 11-беренесинин 1-бөлүгүнө ылайык Иманалиев Кайрат Олжобаевич башка ишке өткөндүгүнө байланыштуу Кыргыз Республикасынын Улуттук телерадиоберүү корпорациясынын башкы директору кызматынан бошотулду.
Өзбекстан Республикасында жумушчу сапары менен жүргөн Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы – Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын Жетекчиси Акылбек Жапаров Асака шаарындагы (Анжиян облусу) «UzAuto Motors» акционердик коомунун заводундагы өндүрүш процесси менен таанышты.
Өндүрүш менен таанышуу учурунда Акылбек Жапаров Асака шаарындагы автозавод инвестиция тартуунун жана өндүрүш процессин эффективдүү уюштуруунун жакшы үлгүсү экендигин белгиледи.
«Эки өлкөнүн соода-экономикалык байланыштарын өнүктүрүүнүн алкагында өнөр жай кооперациясын жайгаруу зарыл. Бул багытта алгачкы кадамдар жасалды. Мындан ары түзүлгөн келишимдерди жакын арада ишке ашыруу максатында «UzAuto Motors» заводу менен өз ара пайдалуу кызматташуунун темпин жогорулатуу гана керек», – деп белгиледи ал.
Маалымат үчүн: Асака шаарындагы заводдун курулушу 1994-жылдын июнь айында башталган. 1996-жылдын март айында ишканада Damas унаасын чыгаруу башталган.
Учурда ишкананын конвейеринен Chevrolet бренди менен Spark, Nexia, Cobalt, Lacetti (Gentra), Damas, Labo, Malibu, Tracker, Equinox, Trailblazer, Traverse жана Tahoe сыяктуу автоунаа үлгүлөрү чыгарылууда.
Өткөн жылы завод 327 миң автоунаа чыгарса, быйыл 400 миңге чейин автоунаа чыгаруу пландалууда.
Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров бүгүн, 6-мартта, «Жер-укуктук мамилелерди жөнгө салуу жөнүндө» Мыйзамдын аткарылышы боюнча жумушчу кеңешме өткөрдү.
Белгилүү болгондой, өткөн жылдын апрель айында Мамлекет башчысы кол койгон «Жер-укуктук мамилелерди жөнгө салуу жөнүндө» Мыйзамда жер мунапысы жарыяланып, өлкө жарандары мыйзамсыз курулган жерлерди мыйзамдаштырууга мүмкүнчүлүк алышкан.
Жергиликтүү бийлик башчыларына тиешелүү иштерди ыкчам жүргүзүп, жер тилкелерине уруксат берүүчү документтерин элге берүү тапшырмасы берилген.
Бирок жыл жыйынтыгы менен Президент Садыр Жапаров бул Мыйзамдын жоболорун ишке ашыруу боюнча иш канааттандырарлык эмес экендигин, өзгөчө Чүй облусунда терс көрүнүштөр менен коштолуп жатканын белгиледи.
Ал мындай маселелерди тез арада чечүү үчүн Президенттин аймактардагы ыйгарым укуктуу өкүлдөрүнүн жана акимдеринин ыйгарым укуктары кыйла кеңейтилгенин эске салды.
Мамлекет башчы кошумчалагандай, кабыл алынган Мыйзамга карабай, Президенттин Чүй облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлү Нурил Алымбаев жана Сокулук районунун акими Курбанбек Айтибаев аны ишке ашыруу боюнча жетиштүү чараларды көргөн эмес. Жыл ичинде Сокулук району боюнча болгону 341 «кызыл китеп» берилген.
Мындан башка Садыр Жапаров мисал катары Чүй облусунун Аламүдүн районунун акими Бактибек Анаркуловду келтирди, ал жер мунапысы боюнча түзүлгөн комиссиянын ишмердүүлүгүн текшерүүнүн жыйынтыгында ээлеген кызматынан бошотулган. Аламүдүн районунда жер амнистиясына жамынып, эч нерсе курула элек айдоо жерлер трансформацияга түшүп калган фактылар аныкталган.
Бул багытта канааттандырарлык эмес иш алып баргандыгы үчүн Президент Садыр Жапаров Президенттин Чүй облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлү Нурил Алымбаевди жана Сокулук районунун акими Курбанбек Айтибаевди кызматтан алууну тапшырды.
Мамлекет башчысы ошондой эле өлкөнүн башка аймактарында, өзгөчө Чүй жана Ош облустарында, Ош шаарында жер амнистиясынын аткарылышын текшерүүнү тапшырды.
Ошону менен бирге Президент Садыр Жапаров Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 31-майындагы № 291 «Жер мунапысын жүргүзүүнүн тартиби жөнүндө жобону бекитүү тууралуу» токтомунун 27-пунктун алып салуу маселесин кароону тапшырды.
Өкмөттөр тез өзгөрүп жаткан дүйнөгө туруштук бере алышы үчүн, мамлекеттик башкаруу системасына жана экономикага жаңылыктарды киргизүү процессин тездетүүгө мүмкүндүк берүүчү реформалардын жаңы ыкмаларын киргизүүсү зарыл. Бул тууралуу, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы – Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын Жетекчиси Акылбек Жапаров Дубай шаарында (Бириккен Араб Эмираттары) өткөн 9-Дүйнөлүк өкмөттүк саммитинин алкагында (WGS) “Келечекке багытталган тездетүүчү жана шыктандыруучу диалогдор” панелдик сессиясында сөз сүйлөдү.
Министрлер Кабинетинин Төрагасынын сүйлөгөн сөзүнүн текстин тиркейбиз:
“Урматтуу Худа Аль-Хашми айым, берген сөзүңүз үчүн рахмат!
Урматтуу кесиптештер, урматтуу бүгүнкү панелдик сессиянын катышуучулары, сиздерди бүгүнкү иш-чарада көрүп жатканыма кубанычтамын!
Бириккен Араб Эмираттарынын Вице-президенти, Премьер-министри, Дубайдын башкаруучусу Улуу даражалуу шейх Мохаммед бин Рашид Аль Мактумга бийик деңгээлдеги ири иш-чарага – 9-Дүйнөлүк өкмөттүк саммитке катышууга чакыргандыгы үчүн чын дилимден ыраазычылык билдирем.
Бүгүнкү күндө дүйнө кескин өзгөрүүлөргө дуушар болууда. Биздин көз алдыбызда дүйнөлүк экономика, саясат, маданият, аң-сезим, планетанын өзү да өзгөрүп жатат.
Глобалдык маанидеги тез өзгөрүүлөр бизди – дүйнө өлкөлөрүнүн өкмөттөрүн мамлекетти жана коомду башкаруунун жаңыча, жакшыртылган методдорун издөөгө мажбурлайт.
21-кылымдын өкмөтү кандай болушу керек? Менин оюмча, бул суроо бүгүнкү иш-чаранын негизги маселелеринин бири.
Биринчиден, албетте, 21 кылымдын өкмөтү коомдун бардык катмарлары, анын ичинде этникалык, диний жана башка азчылыктар, ошондой эле мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар менен өз ара аракеттенүү үчүн ачык болушу керек. Өкмөт өз жарандарынын ой-пикирин гана эмес, маанайын да түшүнүп, чагылдырышы керек. Ал эки багытта тең иштеген нейрон маалымат берүү тармагы менен заманбап коомдун тереңдигине кириши керек. Бүгүнкү күндө интернет, социалдык тармактар, электрондук добуш берүү сыяктуу заманбап технологиялар дал ушундай кылууга мүмкүнчүлүк берет.
Дүйнөлүк рейтингдерде Кыргызстан мобилдик интернеттин арзандыгы боюнча жана электрондук өкмөттү өнүктүрүү деңгээли боюнча Борбордук Азияда экинчи орунда турат. Ушул жылдын жаз айларында Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаровдун демилгеси менен жергиликтүү бийлик органдарына шайлоолорду аралыктан, электрондук добуш берүү аркылуу өткөрүү пландаштырылууда.
21чи кылымдын өкмөттөрү жакынкы келечекте заманбап технологиялардын жардамы менен өз жарандарынын маанайын заматта сезе билүү менен коом үчүн керектүү чечимдерди тез жана натыйжалуу кабыл алат деп ишенем. Бул учурдагы шарт, көйгөйлөрдү ыкчам чечүүгө жана калктын бардык катмарлары менен макулдашылган, максималдуу түрдө текшерилген башкаруучулук чечимдерди кабыл алууга мүмкүндүк берет.
Андан тышкары, ушул эле заманбап технологиялар дүйнөнү тыгызыраак кылууда. Бүгүнкү күндө дүйнөлүк экономика ар кандай экономикалык чечимдерди кабыл алуу борборлорун байланыштырган электрондук жана соода тармактарынын бирдиктүү системасына айланууда. Ошо сыяктуу эле, нейрон интернет тармактары аркылуу, дүйнөнүн ар кайсы өлкөлөрүнүн өкмөттөрү, биздин көз алдыбызда, саясат, коопсуздук, климат жана табигый кырсыктар боюнча глобалдык деңгээлде тез жана натыйжалуу чечимдерди кабыл алуунун бирдиктүү системасына айланууда.
Экинчиден, акыркы эки кылымда үстөмдүк кылган ресурстук экономика планетаны чарчап-чаалыгууга алып келгенин баары билет, натыйжада биз бүгүн дүйнөнүн ар кайсы бурчтарында өтө кейиштүү окуялар менен коштолгон климаттын өзгөрүшүн баштан кечирип жатабыз. Ушуга байланыштуу,
21-кылымдын өкмөттөрү неоэкономикага өтүп жатышат, анын негизги түркүктөрү “жашыл”, креативдүү жана санариптик экономика болуп саналат, булар экологияга зыян келтирбейт.
Кыргызстанда акыркы жарым кылымда мөңгүлөрдүн 20-30%га жакыны эрип кетти, ал эми ушул кылымдын аягында илимпоздордун терс сценарийине ылайык, 80%га чейин жоготуу коркунучу бар. Ошондуктан 21-кылымдын доорундагы биздин приоритетибиз туруктуу өнүгүүгө өтүү болуп саналат, атап айтканда – энергиянын кайра жаралуучу булактарынын заманбап технологияларын киргизүү, электр транспортун өнүктүрүү, органикалык дыйканчылыкка жана интенсивдүү мал чарбачылыкка өтүү.
Мөңгүлөрдү сактоонун негизги факторлорунун бири бул тоо токойлорунун аянтын көбөйтүү болуп саналат, ошондуктан өткөн жылы Кыргыз Республикасынын демилгеси менен БУУнун Башкы Ассамблеясынын 76-сессиясында 2022-жылды “Туруктуу тоолорду өнүктүрүүнүн эл аралык жылы” деп жарыялоо жөнүндө резолюциясы кабыл алынып, анын алкагында Кыргызстанда “Жашыл мурас” улуттук кампаниясы башталган жана сегиз миллиондон ашык көчөт отургузулган. Бул сан жыл сайын өсө берет.
Мындан тышкары, Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаровдун демилгеси менен БУУнун Башкы Ассамблеясы резолюция кабыл алып, 2023-2027-жылдары “Тоолуу аймактарды өнүктүрүү боюнча иш-аракеттердин беш жылдыгы” деп жарыялаган, анын алкагында Кыргызстан өзүнүн “Жашыл мурас” кампаниясын дүйнөнүн бардык тоолуу өлкөлөрүнө жайылтууну пландап жатат.
Кыргызстандын өкмөтү креативдүү экономиканы активдүү өнүктүрүүдө, ал дагы 21-кылымдын неоэкономикасынын түркүктөрүнүн бири болуп саналат. Ошентип, жакынкы күндөрү креативдүү индустриялардын паркы түзүлөт, ал өз түрүндө уникалдуу болот, анткени ал креативдүү экономикалык ишмердүүлүктүн дээрлик 100 түрүнө салык салуунун эң ыңгайлуу шарттарын камсыз кылат.
Ошентип, экономиканын жаңы багыттарын өнүктүрүү менен Кыргызстан 2030-жылга карата парник газдарынын эмиссиясын “Адаттагыдай эле бизнес” сценарийи боюнча парник газдарынын эмиссиясынын деңгээлин 15,97%га жана эл аралык колдоонун алдында 43,62%га кыскартууну пландаштырууда.
Мен Кыргызстан, ошондой эле дүйнө өлкөлөрүнүн өкмөттөрү экономиканын жаңы багыттарын өнүктүрүү менен көмүр кычкыл газынын эмиссиясын азайтып, Бириккен Улуттар Уюмунун Климаттын өзгөрүшү боюнча алкактык конвенциясы менен кабыл алынган макулдашууларга жетише аларына терең ишенем!
Жогоруда мен айткан бардык процесстер коомдун, айрыкча анын жаш өкүлдөрүнүн дүйнө таанымын жана аң-сезимин түп-тамырынан бери өзгөртөт. Азыркы жаштар биздин ордубузга келгенде жаратылышка аяр мамиле кылууга жана жашаган жерине, динине, улутуна карабай адамга боорукердик көрсөтүүгө багытталган баалуулуктарды карманган таптакыр башка коом болуп калат. Биздин келечек муундарыбыз Иммануил Кант, Фрэнсис Фукуяма, Чыңгыз Айтматов сыяктуу улуу ойчулдар кыялданган коомду башкарат.
Бирок өкмөттөр тез өзгөрүп жаткан дүйнөгө туруштук бере алышы үчүн, мамлекеттик башкаруу системасына жана экономикага жаңычылдыктарды киргизүү процессин тездетүүгө жана акселирацияга мүмкүндүк берүүчү реформалардын жаңы ыкмаларын киргизүүсү зарыл.
Биз мындай ыкманы “Өкмөттүк акселераторлор” программасы деп эсептейбиз, ал эң кыска мөөнөттө Бириккен Араб Эмираттарынын экономикасында жана мамлекеттик башкаруусунда көзгө көрүнөөрлүк өзгөрүүлөрдү ишке ашырууга мүмкүндүк берди. Жакынкы арада эмираттык кесиптештерибиздин колдоосу менен “Өкмөттүк акселераторлор” программасы Кыргыз Республикасында ишке киргизилет. Бул программа жашыл, креативдүү жана санариптик экономиканы өнүктүрүү процессин тездетүүгө мүмкүндүк берет деп мен толук ишенем!
Урматтуу кесиптештер жана панелдик сессиянын катышуучулары!
Бүгүнкү күндө глобалдашуунун жана заманбап технологиялардын өнүгүшүнүн натыйжасында дүйнө тар болуп баратат. 21-кылымда дүйнөнүн ар кайсы өлкөлөрүнүн өкмөттөрү глобалдык көйгөйлөрдү чечүүдө кызматташып гана тим болбостон, өз тажрыйбалары, өз өлкөсүнүн жана бүткүл дүйнөнүн келечегине болгон көз карашы менен активдүү бөлүшүүсү маанилүү. Бүгүнкү саммиттин маңызы жана миссиясы ушул, жана бул саммит ушул миссияны ийгиликтүү аткарып жатат деп ишенем. Баарыңыздарга планетабызды сактап калуу жана жаңы мыкты дүйнөлүк коомду түзүү үчүн жемиштүү иш алып барууну каалайм!
Сөзүмдүн аягында Бириккен Араб Эмираттарынын Өкмөтүнө саммитти уюштургандыгы жана биздин делегацияны чакыргандыгы үчүн дагы бир жолу терең ыраазычылык билдирем!
Көӊүл бурганыӊыздар үчүн чоӊ рахмат!”
Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров кечээ, 13-февралда Будапешт шаарында (Венгрия) белгилүү скульптор, архитектор жана декоратор Ласло Месароштун неберелери – Золтан, Миклош жана Каталин Янчо менен жолугушту.
Мамлекет башчысы Ласло Месарош кыска өмүр сүрсө да, азыркы Бишкек шаарынын архитектурасына, жалпы эле скультуралык искусствонун түптөлүшүнө олуттуу салым кошконун айтып, өзүнүн ага болгон урматын билдирди. Ласло Месарош өткөн кылымдын 30-жылдарында Кыргыз ССРине (Фрунзе) эмиграция болуп келген.
Бишкектеги бир катар имараттарды, анын ичинде эски Өкмөт Үйүнүн, темир жол бекетинин жана Улуттук банктын имараттары Ласло Месароштун аты менен байланыштуу. Өкмөт Үйүнүн алдындагы сквер азыр да анын долбоорлогону боюнча сакталып келет.
Ал 1938-жылы репрессияга кабылган. Ошондон кийин анын жубайы Вильма Ковач балдары менен, туугандарынын айтымында, «анын тагдыры жөнүндө бир нерсе билүү үмүтү менен» Фрунзеде калып калышат. Вильма Ковач өзү 1942-жылы жугуштуу оорулар ооруканасына түшүп, андан соң анын изи жоголот. Туугандарына анын каза болгонун айтышкан, бирок чындыгында ал эмне болгонун ушул күнгө чейин алар билбей келишкен. Кызы Марта Месарош Кыргызстандын бийлигине апасы Вильма Ковачтын тагдыры, жашоосу жана өлүмүнүн жагдайлары тууралуу маалыматты издөөгө көмөк көрсөтүү өтүнүчү менен бир нече жолу кайрылган.
Учурда Марта Месарош 93 жашта, ал Мамлекет башчысы менен жолугушууга келе алган жок.
Архитектордун неберелери менен болгон жолугушууда Садыр Жапаров кыргыз эли Ласло Месароштун эмгегин жогору баалап, эсте тутарын – борбор калаанын көчөлөрүнүн бирине анын ысымы ыйгарылганын жана Бишкекте мемориалдык такта орнотулганын баса белгиледи.
Президент Марта Месароштун бир нече жолку кайрылуусу менен таанышып чыкканын, анда ал апасы – Вильма Ковач тууралуу маалымат алуу боюнча кайрылганын айтты.
Садыр Жапаров тиешелүү мамлекеттик органдарга тапшырма берип, андан кийин республикалык архивдерден изделип, бүгүнкү күндө табылган материалдарды – Вильма Ковачтын эки үй-бүлөлүк сүрөтүн жана Ласло Месароштун жети сүрөтүн, алардын арасында 20-кылымдын башында Будапештте жана Италияда тартылган бала кезиндеги, ошондой эле Фрунзеде бой жеткен кезде тартылган сүрөттөрүн өзү тапшырууну туура көргөн. Мындан тышкары, Вильма Ковачтын өлгөндүгү тууралуу күбөлүгү табылган.
Мамлекет башчысы бул архивдик сүрөттөрдү жана документтерди Месароштун неберелерине тапшырып, ошондой эле аларды балдары менен Кыргызстанга кайрадан келип, таланты таш жарган бабасынын калтырган мурастарын өз көзү менен көрүп кетүүгө чакырды.
Ласло Месароштун неберелери Кыргызстанга бир нече жолу келип, даректүү жана көркөм тасмаларды тартып келишкенин, өлкөнү сүйүп, ностальгия болгондорун белгилешти.
Каталин Янчо жүрөгүндө орчундуу орунду ээлеген Кыргызстан тууралуу үйүндө дайыма сөз кылаарын айтып берди.
Алар Садыр Жапаровго сүрөттөр жана документтер үчүн ыраазычылык билдиришип, балдары менен кошо Кыргызстанга келип-кетүү чакыруусун кабыл алышты.
Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасынын орун басары Бакыт Төрөбаев Бишкектеги ыштын келип чыгуу себептерин жана алардын алдын алуу жолдорун чечүү максатында тиешелүү мамлекеттик органдардын өкүлдөрүнүн катышуусунда жыйын өткөрдү. Жыйында борбордогу ыш көйгөйүн чечүү боюнча жол карта талкууланды.
“Жылытуу мезгилин ийгиликтүү өтүү максатында экономика тармактарын жана калкты жеткиликтүү деңгээлде көмүр менен камсыздоо маселеси каралып келет. Ошол эле учурда, ден соолукка терс таасирин тийгизген ыш маселеси экинчи планда калууда. Ушуга байланыштуу ыш маселесинин алдын алуу иштерин күчөтүүбүз зарыл. Ыштын пайда болушун күтүп жата бербестен, анын пайда болуу себептерин чечүү жөнүндө түзүлгөн “жол картанын” негизинде тиешелүү жетекчилер иш алып барып, ай сайын иштин жүрүшү тууралуу так маалымат берүүңүздөр керек”, – деди Бакыт Төрөбаев.
Адистердин айтымында, борбор калааны ыш каптоосуна себептеринин бири жаңы конуштарда, жеке менчик мончолордо көмүрдүн, желимдердин жана тигүү цехтериндеги калдыктардын жагылышы болууда. Бул жагдайды чечүү үчүн аларды жаратылыш газы менен камсыздоо каралууда. Ал эми калдыктарды жана желимдерди кайра иштетүү керек.
Мындан тышкары, ыш каптоого Бишкек шаарынын жылуулук электр борборунда жана отказандарда көмүрдүн колдонулушу, эски унаалардын көптүгү, таштанды таштоочу жайда таштандылардын өрттөлүшү, курулуш объектилеринин ирээтсиз курулушу жана бак-дарактардын азайышы болууда.
Бишкек шаарындагы абанын сапатын жакшыртуу долбоорунун алкагында тиешелүү булактардан каражаттарды тартуу күтүүлүүдө.
Көйгөйдү чечүү максатында тиешелүү мамлекеттик органдар жумушчу тобун түзүү менен активдүү иштер жүргүзүлөт жана анын жыйынтыгы боюнча Министрлер Кабинетинин Төрагасынын орун басары Бакыт Төрөбаевдин жетекчилиги алдында жыйындар өткөрүлүп турат.
«Кумтөр Голд Компани» жабык акционердик коомунун Кыргыз Республикасынын менчигине өткөндөн берки ишин, алтындын казып алынышын жана сатылышын иликтөө боюнча убактылуу депутаттык комиссиянын мүчөлөрү Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы Акылбек Жапаров менен биргеликте Ысык-Көл облусундагы Кумтөр кенине барды.
Иш сапардын жүрүшүндө алар негизги карьердин, Петров көлүнүн, калдык сактоочу жайлардын абалы менен таанышып, ошондой эле алтынды бөлүп алуу фабрикасында болушту.
Эл өкүлдөрүнө ишканада жүргүзүлүп жаткан иштер, өндүрүштөгү абалды реалдуу убакыт режиминде көзөмөлдөөчү жана алтынды өндүрүүнүн технологиялык чынжырчасынан уурдоо жана алтынды кенден тышкары уруксаатсыз алып чыгуу мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарган коопсуздук жана көзөмөл системасы тууралуу маалымат берилди.
«Алтындын ар бир граммы көзөмөлдө», – деп белгиледи ишкананын жетекчилиги.
2022-жылы алтынды бөлүп чыгаруучу фабрика 17,3 тонна алтын өндүргөн. 2023-жылы 14 тонна алтын өндүрүү планы коюлган.
«Бүгүн биз кыргыз-өзбек мамлекеттик чек арасын делимитациялоо процессин аяктап жатабыз. Бул чынында эле тарыхый окуя. Биз чек ара маселелери боюнча диалогго жана өз ара алгылыктуу чечимдерди издөөгө даяр экенибизди көрсөттүк.
Чек ара маселелерине чекит коюу менен биз келечек муундарыбыздын туруктуу, ишенимдүү өнүгүүсү жана гүлдөп-өсүшү үчүн бекем пайдубалды түптөйбүз деп ишенем”,- деп Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров бүгүн, 27-январда, Өзбекстан Республикасынын Президенти Шавкат Мирзиёев менен анын өлкөгө болгон мамлекеттик сапарынын алкагында, кеңири форматта жолугушуусунда баса белгиледи.
Президент Садыр Жапаров өз сөзүндө төмөнкүлөрдү белгиледи:
«Урматтуу Шавкат Миромонович,
Урматтуу Өзбекстан Республикасынын делегациясынын мүчөлөрү,
Дагы бир жолу Бишкекке кош келиңиздер. Меймандос кыргыз жергесине Сиздин мамлекеттик сапар менен келишиңиз бизге зор кубаныч тартуулайт.
Кыргызстан боордош Өзбекстан менен кызматташууну өнүктүрүүгө ар дайым өзгөчө маани берет. Биз үчүн Өзбекстан ынак коңшу, чыныгы дос жана ишенимдүү стратегиялык өнөктөш.
Муну салт болуп келгендей өз ара түшүнүшүү жана конструктивизм духунда абдан жылуу, ачык жана достук маанайда өткөн биздин бүгүнкү жолугушуубуз дагы бир жолу далилдейт.
Баарынан мурда бүгүнкү күндө биздин өлкөлөр ортосундагы эки тараптуу мамилелер жогорку, стратегиялык деңгээлде экендигин дагы бир жолу абдан кубануу менен белгилегим келет.
Биздин мамлекеттердин ортосунда эч кандай саясий карама-каршылыктар жок. Биргелешкен күч-аракеттер менен биз достуктун, бир туугандыктын жана ынак коңшулуктун негизинде эки тараптуу кызматташтыктын бүткүл чөйрөсүн мындан ары да кеңейтүүнү камсыз кыла турганыбызды так түшүнүп турабыз.
Мамлекеттер аралык мамилелерде маанилүү роль ойногон эки өлкөнүн парламенттер аралык байланыштары барган сайын алдыга өнүгүүсүн улантууда.
Бүгүн биз кыргыз-өзбек мамлекеттик чек арасын делимитациялоо процессин аяктап жатабыз. Бул чынында эле тарыхый окуя.
Биз чек ара маселелери боюнча диалогго жана өз ара алгылыктуу чечимдерди издөөгө даяр экенибизди көрсөттүк.
Чек ара маселелерине чекит коюу менен биз келечек муундарыбыздын туруктуу, ишенимдүү өнүгүүсү жана гүлдөп-өсүшү үчүн бекем пайдубалды түптөйбүз деп ишенем.
Урматтуу Шавкат Миромонович, кыргыз-өзбек мамлекеттик чек арасын делимитациялоо боюнча маанилүү маселелерди чечүүдө Сиздин баа жеткис ролуңузду белгилегим келет.
Өзгөчө көңүл бура турган нерсе – ушул мамлекеттик визиттин алкагында Келишимди ратификациялоо грамоталарын алмашуу менен бул маанилүү окуя бекемделет.
Ошондой эле Кыргыз Республикасы менен Өзбекстан Республикасынын ортосундагы ар тараптуу стратегиялык өнөктөштүк жөнүндө Декларацияга кол коюу менен өз ара мамилелерибизди кызматташтыктын болуп көрбөгөндөй деңгээлине чыгарабыз.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Үстүбүздөгү жыл Кыргызстан менен Өзбекстандын ортосундагы эки тараптуу мамилелердеги мааракелик жыл катары өтөт. Тагыраагы келерки айда, 16-февралда биз өлкөлөрүбүздүн ортосунда дипломатиялык мамилелердин орнотулгандыгынын 30 жылдыгын белгилейбиз.
Мааракелик жылда союздаштык мамилелер жөнүндө Келишимге кол коюу менен мамлекеттер аралык мамилелердин статусун көтөрүүнү жана мамлекет башчыларынын деңгээлинде Жогорку мамлекеттер аралык кеңешти түзүү маанилүү деп эсептейм.
Тиешелүү документтерди даярдоону эки өлкөнүн тышкы иштер министрликтерине тапшырууну сунуштайм.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Биз соода-экономикалык кызматташтыкты активдештирүү жана эки тараптуу товар жүгүртүүнү көбөйтүү боюнча биргелешкен ишибизди улантууну көздөп жатабыз.
Акыркы жылдары өз ара соодада оң динамика байкалууда. Ошону менен бирге биз бул жаатта бизде пайдаланылбай жаткан олуттуу потенциал бар экендигин моюнга алышыбыз керек.
Буга чейин жетишилген макулдашуулардын алкагында бүгүн биргелешкен ири инвестициялык долбоорлорду ишке киргизүүнү караштырган эки тараптуу документтерге кол коюлат.
Биздин өлкөлөрдүн Вице-премьер-министрлери баш болгон ыйгарым укуктуу органдар тоо-кен тармагында, өнөр жай кооперациясында, айыл чарба продукциясын кайра иштетүүдө, энергетикада, курулушта, инфраструктурада жалпы суммасы бир жарым миллиарддан ашык АКШ долларына биргелешкен долбоорлорду иштеп чыгуу боюнча чоң иштер аткарылды.
Биздин өлкөлөр биргелешип ишке ашыра турган долбоорлордун акча суммасы таасир калтырат.
Пландаштырылган долбоорлор жакынкы аралыкта толугу менен ишке ашат деп ишенем.
Албетте, инвестициялык долбоорлорду иш жүзүндө ишке ашыруу үчүн каржылоо талап кылынат. Бул багытта Өзбек-Кыргыз Өнүктүрүү фондунун мүмкүнчүлүктөрүн колдонсок болот.
Өзбек-Кыргыз Өнүктүрүү фондунун алкагында Жалал-Абад облусунда пахтаны кайра иштетүү, текстиль өндүрүшүн, соода-логистикалык борборлорду түзүү, анын ичинде Кызыл-Кыя шаарында, ошондой эле бир катар чакан ГЭСтерди куруу боюнча биргелешкен ишкананы каржылоонун маанилүүлүгүн белгилегим келет.
Фонд өлкөлөрүбүздүн ортосундагы эки тараптуу кызматташтыкты илгерилетүү үчүн натыйжалуу аянтча болуп калат деп күтөбүз.
Биргелешкен долбоорлор биздин өлкөлөрдүн чек арага жакын аймактарынын калкынын жана өнөр жайынын керектөөлөрүн камсыздайт, ошону менен бирге логистикалык чынжырды өнүктүрүү жана башка тармактардын өнүгүү потенциалын ачуу менен эки тараптуу кызматташууга жаңы дем берет, деп ишенем.
Биз ошондой эле ишкерлер менен өлкөлөрүбүздүн аймактарынын ортосундагы түз бизнес байланыштарды кубаттайбыз.
Бир күн мурун, 26-январда биздин өлкөлөрдүн бизнес-коомчулугунун 200дөн ашык өкүлдөрүнүн катышуусунда “Кыргызстан-Өзбекстан” чоң бизнес-форуму өтүп, анда кызматташуу маселелери талкууланып, келечекке чоң милдеттер коюлду.
Ушуга байланыштуу мен Сардор Уктамович менен Акылбек Үсөнбековичтин бул форумга катышканы үчүн ыраазычылык билдиргим келет.
Кыргыз Республикасы өзбек ишкерлери үчүн ар дайым ачык жана алардын демилгелерин жана долбоорлорун ар тараптуу колдоого, аларды ишке ашырууга максималдуу жардам көрсөтүүгө жана инвестицияларды коргоого даяр.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Учурдагы дүйнөлүк тартиптин шарттарында Борбордук Азия өлкөлөрүнүн транспорттук-логистикалык инфраструктурасын глобалдык транспорттук түйүндөргө жана коридорлорго интеграциялоо үчүн күч-аракеттерди жумшоо өтө маанилүү.
Кыргызстан эл аралык маанидеги автомобиль жолдорун жакшыртуунун үстүндө иштеп жатат. Күн тартибинде өлкөнүн ичиндеги темир жолдорду реконструкциялоо жана трансконтиненталдык магистралдарга жеткирүү маселеси турат.
Муну айтуу менен Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун биргелешип куруу боюнча биздин пландарыбыздын актуалдуулугун белгилегим келет.
Региондун өлкөлөрүн бириктирүүчү жаңы транспорттук-коммуникациялык коридорлорду түзүү – биздин мамлекеттердин региондук соода тармактарын деңиз жолдору менен дүйнөлүк соода рынокторуна туташтыруу жагынан мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтет.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Аймакта чек ара ортолук туризми популярдуу болуп жатканын да белгилей кетүү керек. Бул чет элдик туристтерге нукура жашоо образына сүңгүп, биздин өлкөлөрдүн калкынын маданиятын, улуттук табитин жана салттарын туюп-билүү үчүн уникалдуу мүмкүнчүлүк берүүнүн эң мыкты жолу.
Бул максатта эс алуу зоналарын (Ысык-Көл, Жалал-Абад), ошондой эле кышкы (Чуңкурчак, Каракол) жана руханий туризмди (Самарканд, Бухара, Хива) өнүктүрүү жаатында биргелешкен туристтик продукцияларды жасоону сунуштайм.
Кыргыз тарап жаңы туристтик маршруттардын келечегин изилдөө үчүн биргелешкен экспедицияларды уюштуруу, бирдиктүү виза алуу, заманбап Улуу Жибек Жолунун боюнда биргелешкен туристтик продукцияларды жаратуу, геопарктарды түзүү сыяктуу биргелешкен демилгелерди ишке ашыруу жаатында кызматташууну өнүктүрүү – маанилүү деп эсептейт.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Маданий-гуманитардык чөйрөдөгү кызматташтыктын активдүү динамикасын канааттануу менен белгилегим келет .
Быйылкы жылы Кыргызстан менен Өзбекстандын маданият күндөрүн өткөрүү пландалып, бул өлкөлөр ортосундагы гуманитардык байланыштарды чыңдоого чоң салым кошот.
Жакынкы арада Бабур атындагы Ош мамлекеттик өзбек музыка-драма театрынын 100 жылдыгына карата капиталдык оңдоо иштери аяктайт.
Анын ачылышын биздин өлкөлөр ортосундагы дипломатиялык мамилелердин орнотулганынын 30 жылдыгын майрамдоого карата ылайыкташтыра алабыз.
Учурдан пайдаланып Кыргызстандын Баткен облусунда эки орто мектептин курулушу аяктагандыгына байланыштуу Сизге ыраазычылык билдирем .
Бул мектептердин курулушу – биздин элдерибиздин достугунун жана ынак кошуналыктын ачык-айкын далили, муну Кыргызстандын туштүк аймагынын жашоочулары чоң ыраазылык менен кабыл алышты.
Мындай социалдык маанидеги долбоорлорду ишке ашыруу биздин элдерибиздин ортосундагы достукту жана жалпы эле кыргыз-өзбек мамилелерин чыңдоого жардам берет деп ишенем.
Урматтуу Шавкат Миромонович,
Сөзүмдүн аягында эки өлкөнүн элдеринин ортосунда калыптанып калган, жалпы тарыхка жана маданиятка, өз ара түшүнүшүүгө жана ишенимге негизделген достук жана боордоштук байланыштар биздин алдыга, жалпы максатка — элдерибиздин өсүп-өнүгүшүнө жана жыргалчылыгына карай биргелешип жылууга жардам берерине терең ишенгенимди билдиргим келет.
Көңүл бурганыңыздарга рахмат!».
Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров өлкөдө жыл сайын 7-8-ноябрда белгиленген Тарых жана ата-бабаларды эскерүү күндөрүнө байланыштуу мекендештерге кайрылуу жолдоду.
Мамлекет башчысынын кайрылуусу:
“Урматтуу мекендештер!
Кадырлуу кыргызстандыктар!
Элибиз нечен кылымдардан берки тарыхый сапарында биринен сала бири алмашкан даңктуу да, кайгылуу да доорлорду башынан өткөрүп келе жатат. Башкаларды мындай коюп, кыргыз эли бирде гүлдөп-өнүккөн Улуу Кыргыз кагандыгы сыяктуу ири дөөлөттү түзгөн даңазалуу доорлорду, бирде эл катары жок болуп кете турган Үркүн сыяктуу оор трагедиялуу мезгилдерди башынан кечиргендигин айтсак жетиштүү болот.
Тарых барактарында мындай кырдаалдарга тушуккан дүйнөнүн канчалаган элдеринин аты гана калды. Ал эми эзелтеден эгемендикти аздектеп, мамлекеттүүлүктү туу туткан, катылган жоонун катыгын берген жоокерчилик замандардан бери көчмөн турмуштун башкалардан өзгөчөлөнгөн каада-салтын, нарк-насилин сактап келген кыргыз эли кылымдардан кылымга учук улап, сакталып келе жатат. Бул биздин сыймыктана турган улуу тарыхыбыз.
Быйылкы Тарых жана ата-бабаларыбызды эскерүү күндөрүндө эл-жери үчүн ташка тамга баскандай из калтырып тарых жараткан, учурунда өлкөнүн эгемендиги, өсүп-өнүгүшү үчүн башын сайып күрөшкөн белгилүү тарыхый инсандарыбыз эскерилип жатканын баса белгилеп кетейин. Ушул жылы Ормон хандын 230 жылдыгы, Байтик баатырдын 200 жылдыгы, агартуучу жана коомдук-саясий ишмер Эшенаалы Арабаевдин 140 жылдыгы, эл жазуучусу Түгөлбай Сыдыкбековдун 110 жылдыгы, эл сүрөтчүсү Гапар Айтиевдин 110 жылдыгы, ХХ кылымдын башындагы өз алдынчалыкка умтулуунун алгачкы аракети катары бааланган Тоолуу Кыргыз облусун түзүү долбоорунун 100 жылдыгы мамлекеттик деңгээлде белгиленип, элибиз эгемендикти таберик кылган бабаларыбызга сый-урматын көргөзүп келүүдө.
Совет бийлигинин орношу менен өз алдынчалыкка ээ болгон же болбосо ошол мезгилде түзүлүп жаткан өлкөлөрдүн катарында кыргыз мамлекеттүүлүгүн калыптандыруунун башатында турган Абдыкерим Сыдыков, Эшенаалы Арабаев, Касым Тыныстанов, Иманаалы Айдарбеков, Жусуп Абдрахманов, Абдыкадыр Орозбеков сыяктуу жана башка көптөгөн кыргыздын чыгаан уул-кыздарынын эмгеги элибиздин эсинде түбөлүк сакталат.
Алардын бизге калтырган таберигин – мамлекеттүүлүгүбүздү, эгемендикти көздүн карегиндей сактап, келечек муунга өткөрүп берүү – ар бир кыргызстандыктын эң негизги милдети экенин эсибизден чыгарбашыбыз зарыл!
Урматтуу калайык-калк! Кадырлуу кыргыз элим!
Тарыхыбыз жана ата-бабаларды эскерүү менен, эгемендикти көксөп, өмүрүн арнаган бабаларыбыздын, кийин ошол ой-кыялдар үчүн тоталитардык режимдин курмандыгына айланган аталарыбыздын, ошондой эле жакынкы күндөрдө эле мамлекетибиздин бүтүндүгү үчүн чек арада баатырдык менен курман болгон мекенчил жигиттерибиздин эрдиктерин элге жайылтуу аракеттерин жана жалпы эле тарыхыбыздын белгисиз барактарын изилдөөлөрдү улантуу зарыл!
Өлкөбүз тез арада өнүккөн мамлекеттердин катарына кошулуп, тарыхыбыз такталып, түптүү элибиз кылымдарга даңазалана берсин!
Кыргызстаныбызды Жараткан өзү сактасын!”.
