Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев  кечээ, 15-сентябрда Көз карандысыз мамлекеттер шериктештигинин (КМШ) аткаруу комитетинин төрагасы – аткаруучу катчысы Сергей Лебедевди кабыл алды. Бул тууралу КР президенттик аппараттын басма сөз кызматы билдирди.

Жолугушууда Мамлекет башчысы КМШга мүчө мамлекеттердин башчыларынын Кыргызстандын төрагалыгы алдында Бишкекте өтчү юбилейлик саммитин даярдоо боюнча иш чаралар жөнүндө маалыматты укту.

Президент Алмазбек Атамбаев менен КМШнын аткаруучу катчысы Сергей Лебедев алдыдагы саммиттин күн тартибин талкуулады, анда бир катар маанилүү маселелер, анын ичинде Шериктештикти реформалоого жана аны азыркы заманга ылайыктоого байланышкан маселелер бар.

Бүгүн, 16-сентябрда КР Жогорку Кеңешинин “Ата-Мекен” фракциясы мурун “Дастан” заводуна караган, кийин 2008-жылы Бакиевдер менчиктештрип алган Аламүдүн районунун Кой-Таш айылындагы 27 гектар жерди 2010-жылдагы революциядан кийин  Атамбаевдин айланасындагы күчтөр кантип 5 жыл катып жүрүп, эми Атамбаев ээлеп алганын талкуулайт. Бул тууралу “Ата-Мекен” фракциясынын басма сөз кызматы билдирүү таратты.

Андан сырткары Атамбаевдин оң колу, азыркы Бишкектин мэри, “Манас” аэропортунун экс-президенти Албек Ибраимов “Манас” аэропортуна жанаша салынган авиажүргүнчүлөргө тамак даярдоочу баасы 2 миллион доллар турган цехти чет элдик инвесторлордон 15 миллион долларга сатып алдым деп “Манас” аэропортунун кассасынан 15 миллион доллар сарптаган фактыны жиликтейт. Айрымасы 13 миллион доллар кайда? деген маселе коюлууда.

Кечээ, 15-сентябрда партиянын лидери Өмүрбек Текебаев маалымат жыйынын өткөрүп, “Кой-Таштагы Бакиевдерге караштуу 27 гектар жерди 2010-жылдагы революциядан кийин Атамбаевдин кишилери захват кылып алышып, 5 жыл катып жүрүп, эми Алмаз Атамбаев ээлеп алып үй салып жатат” деп билдирди.

Булак: Кyrgyztoday.kg

Издөөдө жүргөн сепаратисттердин лидери Кадыржан Батыровдун өтө оор кылмыштары үчүн жоопкерчиликтен качуу максатында 2010-жылы чек арадан мыйзамсыз өткөнү жана жагдайларды иликтөө боюнча 2016-жылы 14-сентябрда козгологон жазык иши, ошондой эле К. Батыровдун өлкө чегинен тоскоолсуз чыгып кетишин уюштурууга Убактылуу өкмөттүн мурдагы кызмат адамдарынын катышуу деӊгээли  тууралу УКМКдан түшкөн жаңы маалыматтар жөнүндө Башкы прокуратуранын маалыматын угуп,  Алмаз Атамбаев Башкы прокурор Индира Жолдубаевага абдан тыкыр иликтөө жүргүзүүнү камсыз кылууну тапшырды.

Буга байланыштуу Атамбаев тереӊ жана объективдүү иликтөө жүргүзүү үчүн прокуратура органдарынын алкагы менен чектелбестен, ведомстволор аралык тергөө тобун түзүүнү Башкы прокурорго сунуш кылды. «Бардык жагдайлардын элге жарыяланышын каалабаган күчтөр тарабынан катуу каршылыктар болорун түшүнөм. Бирок жарандар кандай гана болбосун накта чындыкты билүүгө тийиш», – деди Президент.

Ведомстволор аралык тергөө тобунун ишинин жыйынтыктары тууралу Башкы прокуратура  Президентти жана коомчулукту кабардар кылууга тийиш.

Бүгүн, 15-сентябрда “Азаттык” радиосунун “Арай көз чарай” берүүсүндө КР Жогорку Кеңешинин мурдагы депутаттары Бегалы Наргозуев менен Курманбек Дыйканбаев кыргыз парламентиндеги башкаруучу коалициянын тагдырына байланышкан талаш-тартыштар жана “Ата-Мекен” фракциясынын лидеринин мамлекет башчысынын дарегине айткан айыптоолорун талкууга алышты.

Булак: “Азаттык”

Бишкек, 15-сентябрь, 2016-ж.

2010-жылдын 27-июнунда өткөрүлгөн жалпы элдик референдумда кабыл алынган азыркы Конституцияны өзгөртүү боюнча андан бери өткөн 6 жыл ичинде ар башка коомдук уюмдар, кыймылдар жана партиялар бир нече жолу демилге көтөргөн. Бирок бийлик такай – 2020-жылга чейин Конституцияны өзгөртүүгө он жылдык мораторий жарыяланганын баса белгилеп, андай сунуштарды четке кагып келген.

Азыр болсо бийлик Конституцияны кайра жазып чыгууга өзү киришти – Конституцияга өзгөртүү киргизүү тууралуу жана ал мыйзам боюнча референдум өткөрүү тууралуу эки мыйзам долбоору 29-июлда Жогорку Кеңештин интернет-сайтында жарыяланды. Бул иштер – бийлик өзү айтып келген мораторийди гана бузбастан, баардык мүмкүн болгон эрежелер менен укуктук процедураларды бузуу менен жасалууда.

Саясий жана коомдук уюмдардын, Убактылуу өкмөттүн көпчүлүк мучөлөрү менен активдүү жарандардын сыны менен каршылыгына карабастан, бийлик 29-августта – коомдук талкуунун арты менен алгач сунушталган өзгөртүүлөр кайра иштелип чыкты деп, референдумду 4-декабрга дайындап жатат. Бирок бийлик өзү бир да талкуу өткөрө элек, ал эми саясий, коомдук жана жарандык уюмдар 2-, 24- жана 25 августта уюштурган талкууда сын гана айтылып, референдумду токтотуу талабы коюлду.

Ошол себептен биз, саясий жана коомдук уюмдар:

– Бул сыяктуу демилге принциптерин жана коомдук пикирди бурмалоону,

– Жогорку Кеңешти кол балага айлантып, анын депутаттарына басым жасоону,

– Саясий маселелерди чечүүгө кылмыштык топторду тартууну токтотууга чакырып,

– 2020-жылдын 1-сентябрына чейин өзгөртүү жана толуктоолорду даярдоо үчүн конституциялык кеңешме чакырууну талап кылабыз!

– Тартип коргоо менен күч түзүмдөрүнүн жана сот органдарынын кызматкерлерин – бийликтин сокур куралына айланбоого чакырабыз!

– Мораторийдин мөөнөтү аяктаганга чеийн референдум өткөрүү даярдыктарын бийлик токтотпосо, Жогорку Кенеш президентке импичмент жарыялоо иштерин баштоого тийиш!

– Эгер Жогорку Кеңеш антпесе, биз парламенттин бул чакырылышын таратуу талабын коебуз!

Кайсы бир тагдыр чечээр маселелер чыкканда, алар илгертен жалпы элдик курултайларда талкууланып-чечилип келген. Конституцияны өзгөртүү боюнча азыр пайда болгон маселелерди талкуулоо үчүн, биз Конституциянын 52-беренесине таянып, 2016-жылдын 8-октябрында жалпы элдик курултай чакырабыз. Ага саясий жана коомдук уюмдардын, тактап айтканда, саясий партиялар менен кыймылдардын, элдик-патриоттук күчтөрдүн, жарандык коомдун, жалпыга маалымдоо каражаттарынын жана жаштар уюмдарынын өкүлдөрү катышат.

«Референдумга жол жок!» кыймылы –

– саясий жана коомдук уюмдардын өкүлдөрү,

– улуттук-мекенчил күчтөрдүн өкүлдөрү,

– жарандык коомдун өкүлдөрү,

– жаштар уюмдарынын жана кыймылдарынын өкүлдөрү.

«Референдумга жол жок!» кыймылынын координациялык кеңешинин мүчөлөрү:

Жээебеков Р.

Аргымбаев С.А.

Ибраимова Э.С,

Душебаев К.А.

Кошалиев К.

Аскарбеков М.

Айбек Мырза

Туран Б.

Карасартова Р.

Саралаев Т.

Кыргыз Республикасынын Премьер-министри Сооронбай Жээнбеков КР Өкмөтүнө караштуу Отун-энергетикпалык комплексин жөнгө салуу мамлекеттик агенттигинин, КР Өнөр-жай, энергетика жана жер казнасын пайдалануу мамлекеттик комитетинин, «Улуттук энергетикалык холдинг компаниясы» ААК жетекчилигинин катышуусунда инженердик-техникаык камсыздоо тармактарына технологиялык жактан кошулуу үчүн акы орнотуу маселеси боюнча кеңешме өткөрдү. Бул тууралуу Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн Аппаратынын маалыматтык камсыздоо бөлүмү билдирди. 

Тармактык ведомство өкүлдөрү белгилегендей, кошулуу түйүнүндө тийиштүү кубаттуулукту камсыздоо боюнча инженердик-техникалык жана уюштуруу иш-чаралар жыйындысын каржылоо маселесин чечүү үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2016-жылдын 1-апрелиндеги токтому аркылуу өлкөдөгү инженердик-техникалык камсыздоо тармактарына кошулуу тартиби жана техникалык шарттарды көрсөтүү эрежесине өзгөртүүлөр киргизилген. Эрежелер КР Өкмөтүнүн 2009-жылдын 10-февралындагы токтому менен бекитилген, анда отун-энергетикалык комплексинин алкагында инженердик-техникалык камсыздоо тармактарына обьектилердин технолгиялык кошулусу үчүн акыны аныктоо тартиби көрсөтүлгөн.

Премьер-министр Сооронбай Жээнбеков өнөр жай өндүрүүчүлөрүн колдоо жана ишкердүүлүктү өнүктүрүү максатында инженердик-техникалык камсыздоо тармактарына технолгиялык кошулуусу үчүн акынын көлөмүн төмөндөтүү тапшырмасын берди. Буга катар айыл чарба, кичи жана орто бизнестин жана социалдык объектилердин өзгөчөлүгүн эске алуу керек.

Аталган токтом ачык-айкындык жана шаарлардын жана калктуу пункттардын электр тармактарынынын инженердик инфраструктурасын өнүктүрүүнүн экономикалык жактан натыйжалуу принциптеринин негизинде керектөөчүлөрдүн электр жана жылуулук тармактарына жеткиликтүүлүгүн камсыздоо максатында кабыл алынган. Ошондой эле электр жана жылуулук энергетикасы тармагындагы сапаттуу сервисти, республика аймагындагы электр жана жылуулук менен камсыздоо тармактарына капиталдык курулуш обьектилерин технологиялык кошулуусу үчүн акы эсетөөгө бирдиктүү мамилени камсыздоо үчүн кабыл алынган. Мындан тышкары, энергетика менен камсыздоочу мекемелерде технологиялык кошулууда коррупциялык тобокелдиктерди жоюу максаты коюулууда.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн Аппаратынын

маалыматтык камсыздоо бөлүмү

АКШнын президенттигине талапкер Хиллари Клинтонду “2001-жылдын 11- сентябрындагы жардыруунун курмандыктары” мемориалына барганда, иш-чара бүтө электе аны колунан жетелеп сыртка чыгарып кетишкен. Ал эми машинасына жете берерде Хиллари айым жыгылып, бир азга эсин жоготконун тастыктаган видеону News Executive сайты жайгаштырган.

Хиллари Клинтондун штабындагылар президенттикке талапкер болгон 68 жаштагы айымдын ден соолугу жайында экендигин, жөн гана ысыктан күн өтүп калгандыгын айтышкан. Кийинчерээк Клинтон айым көчөгө чыгып, ден соолугу жайында экенин билдирип, элге көрүнгөн. Врачтар болсо адегенде инсульт болушу мүмкүн десе, андан кийин президенттикке талапкер айымдын пневмониясы бар экен дешти.

Булак: ПолитКлиника

– Жусуп Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университетинин ректорунун биринчи орун басары Эрмек Ускеев иштен алынды. Маалыматтарга караганда ректор Чынара Адамкулова экөөнүн мамилеси келишпей, Эрмек Усекеев жигиттик кылып, ишин таштап баса бергени айтылууда. Эрмек Усекеев мурдагы ректор Искендер Исамидиновдун маалында да орун басар болуп иштеп, өзүн жакшы иштегени, уюштуруу жөндөмү менен көргөзө алгандыгын айтып, мугалимдер Эрмектин иштен алынганына нааразы болуп турушат. Эми анын ордуна ким келип Адамкулованын сөзүн сүйлөөрү азырынча белгисиз.

Булак: Фабула 

Июнь окуясын уюштургандардын бири Кадыржан Батыровго дипломатиялык паспорт алып, качырганга ошол кездеги Убактылуу өкмөттүн аппарат жетекчиси Эдил Байсалов аракет кылгандыгы тууралуу маалыматтар байма-бай чыкты. Маалыматтарда Эдил Байсаловдун ошол кездеги тышкы иштер министри Руслан Казакбаевдин атына кат жазып, бир катар жарандарга, анын ичинде Кадыржан Батыровго дагы дипломатиялык паспорт берүү жагын суранган.
Бул маалыматты биз Эдил Байсаловдун өзүнөн тактап көрдүк.

— Кадыржан Батыровдун сыртка чыгып кетишине сиз көмөктөшкөнүңүз чынбы?
— Апрель окуяларынан он күн өтүп калганда Убактылуу өкмөт белгилүү коомдук-саясий ишмерлерден турган кеңешчи орган түзөт. Анын курамына Кулов, Масалиев, Мадумаров, Батыров сыяктуу инсандар чакырылат. Кадыржан Батыров ал кеңешменин төрага орунбасары болуп шайланат. Батыров мага өзүнүн дипломатиялык паспортунун мөөнөтү аяктаганын (ал диппаспортту 2005-жылы март айында депутат болгондо алыптыр), жана аны жаңылап берүүнү өтүнгөн. “Жарандардын кайрылуулары жөнүндө” мыйзамга ылайык, мен анын өтүнүчүн тийиштүү органга жөнөтүп, караштырылышын суранууга милдеттүүмүн. Мен азыр деле бул сөзүмө жооп бере алам.

— ТИМ эмне деп жооп берди?
— Тышкы иштер министрлигинен кайрылууга жооп келген. Анда Кадыржан Батыровдун диппаспортун узартууга негиз жок деп айтылган. “Жок” деген сөздү мен “жок” деп эле ал кишиге айттыргам. Батыров бул маселе боюнча кайра-кайра кайрылганы эсимде. Отунбаевага бир да жолу басып келген жок,  ал убакта “бул жөн эле аял” дегендей, мамилеси салкын болчу. Диппаспорт берилбей турганын билгенден кийин Батыровдун Отунбаевадан биротоло көңүлү калган.
Ал убакта Конституция токтотулуп, Жогорку Кеңеш менен соттор таркатылган. Эми ошондой күндө бир паспорттун мөөнөтүн узартып коюу – эч кандай көйгөй эмес эле. Бирок андай кадамга эч ким барган жок. Бул, дагы бир жолу кайталайм, апрель айында болгон окуя. Менин катым деле ошол жерде, жаңылышпасам, 19-апрелде жазылган. Каалаган киши барып ТИМден текшерип, паспорт берилбегенин тастыктай алат. Элге болсо, Батыровго паспорт июнь окуяларынан кийин берилген деп атайын көбүртүлүп айтылып жатат. Мен болсо Убактылуу өкмөттөн 25-май күнү эле кеткем, толугу менен нааразычылыгымды билдирип, протест кылып кетип калгам. Ошондуктан мен жөнүндө айтылып жаткан сөздөр – башынан аягына чейин карандай калп жана жалаа.

Кымбат Турдубекова

Булак: ПолитКлиника

Кыргызстандагы Түрк элчилигинин жардамы менен 2012-жылы Анталия шаарына барып, ушунчалык жылуу сезим менен кайткам. Андан кийин Осмон империясы тууралуу “Даӊазалуу доор” аттуу көркөм тасманы көргөндөн баштап Стамбул шаарына барып султандар жашаган сарайларды көрүп келүүнү ойлоп койгом. Менин жашоодогу урааным “Ой жеткен жерге кол жетет”. Чындыгында ушундай. Кудайга шүгүр, ойлогон ойлорум эртеби кечпи ишке ашып келе жатат. Мында да ушундай болду. Ойлогон оюм ишке ашып, ойдо жок жерден Түркияга чакыруу алдым. Азыр кандай керемет заман. Интернет бар, баардык иш бүтөт. Керектүү документтерди интернет менен жөнөтүп, электрондук билетти интернеттен алып белгиленген күнү аэропортко жөнөп калдым. Чындыгында кимдер барат канча адам барат маалыматым жок болчу.

Аэропортко келгенде билетим бизнес класс экенин угуп, жагымдуу сюрприз болду.

Бардык текшерүүдөн өткөндөн кийин , 5 адам баратканыбызды билдим. “Түрк аба жолдору” авиа компаниясы журналистерди чакырып жаткандыктан. “Акипресс” сайты, “Заноза кж” сайты, “Обьектив” гезити жана “Асман плюс” гезити ошондой эле Турция элчилигинин Басма сөз кеӊешчисинин жардамчы-котормочусу  Айзада Сарбагышева болуп жолго чыктык.

Стамбулга учуп келгенден кийин ал жерден Алматыдан келген делегация менен жолугуп тааныштык. Казакстандык кесиптештерибиз дагы беш киши экен. Алар бизден биринчи учуп келип бизди күтүп олтурушуптур. Автобус баарыбызды көп кабаттуу, заманбап заӊгыраган “Radisson Blu” мейманканасына жайгаштырды.

Босфор кызыгына саякат

Түштөн кийин программа боюнча  Босфор кызыгына саякат болчу. Белгиленген убакытта холго чогулдук. Көрсө, бизден башка 18 мамлекеттен келген жүзгө жакын кесиптештерибиз бар экен. Сыртта мамлекеттердин аттары жазылган автобустар күтүп туруптур. Дүйнө жүзүнүн ар тарабынан келген массалык маалымат кызматкерлери бир поромго түшүп Босфор кызыгын бир айланып саякат жасап келдик. Баары бири бири менен жакындан таанышып, ар ким өз мамлекетинин ырларын койдуруп ал тургай бийлеп да убакытты шаӊдуу өткөрдүк. Индус, казак, кытай, жапон кесиптештерден кем калбай биз дагы Омардын “Кыргызстаным” аттуу ырын койдуруп, атуулдук сезимибизди көрсөттүк. Сүрөткө түшүп,жакындан таанышып илгерки тааныштардай боло түштүк. Эртеси сапарыбыз “Түрк аба жолдору” авиа компаниясынын иши тууралуу таанышуу болчу.

 Учкучтарды даярдоо борбору

Эртеӊ мененки тамактан кийин  Turkish Airlines  деп аталган учкучтарды даярдоо борбору  менен таанышууга келдик. Көп кабаттуу имаратын ичинде кадимки учактардын түрлөрү коюлуп, учкучтар ушул жерден машыгып окушат экен.

Ошондой эле стюардессалар да учакта өздөрүн кандай алып жүрүш керек, кандай окуя болбосун корккондугун, тынчсыздандыруусун билгизбей жүргүнчүлөргө жардам берип. күлө карап турушу керек экендигин бизди коштоп жүргөн стюардесса күлкүлүү кылып айтып берди. Учкучтар, стюардессалар учак аварияга туш келип калган учурда кандай кылыш керек экендиги ушул жерден машыгуу менен үйрөнүшөт. Мисалы учактын жанында атайын жасалган бассейинде , чөгүп бара жаткан жүргүнчүлөргө жардам берип сүзгөндү үйрөнүшөт.  Окуу борборундагы Airbus 320  жана  Boeing 777 учагынын маеттерин мает деп айтууга деле болбойт. Себеби, бул макеттер кадимки учактардан эч айрымасы жок. Муну биз өз көзүбүз менен көрүп. ал тургай бир учактын кабинасына кирип кадимкидей “учуп” Стамбул шаарын айланып чыктык. Учкучтарды үйрөтүүчү бул макетте кадимкидей учактар кандай учса ошондой процесстердин баары компютер аркылуу болот экен. Мисалы туман, жамгыр, кар, чагылган болгондо, же жарык караӊгы кезде эмне кылыш керек баарын кадимкидей реалдуу көрүп сезип турат экенсиӊ. Ал тургай мейкиндиктеги чуӊкурларга түшүп кеткенде учак кандай калдаӊдап, титиреп калса ошондой болуп баарыбыз бир сыйра коркуп да алдык. Ошентип учкучтар отурган жерге биз да отуруп өзүбүздү учкуч сезип, реалдуу учакта учкандай сезимдерге чулганып, бир чети ушунчалык өнүккөндөрүнө ыраазы болуп сыртка чыктык.

Turkish Airlines/Do&Co

Кийинки сапарыбыз бардык учактарды тамак-аш менен камсыз кылган Turkish Airlines/Do&Co компанияга сапар алдык. Баарыбызды бутубуздан башыбызга чейин аппак кийим кийгизип, текшерүүдөн өткөрүп бир залга киргизип маалымат берип, аталган компания чыгарган ар кандай таттууларды, ширелерди  бергенден кийин тамак жасалган цехтерди кыдыртып көргөзүп чыгышты.

Учакта бара жаткандагы жүргүнчүлөргө берилүүчү тамак аштардын кандай жасалаарын, кандай идиштерге салынаарын, кандай сактааларын баарын көрүп чыктык. Баса, бул жерде бардык тамак аштын жасалганынан баштап учакка жеткиргенине чейин кол менен жасалат экен. Тамактары даамдуу жана жаӊы. Түрк ашканасынын даамдуу тамактарынан тышкары Европа тамактары да жасалат. Европа тамактары кайсы мамлекетке даярдалаарына карата тамактын түрлөрү өзгөрүп турат. Себеби бул Turkish airlines/Do&Co  компаниясы  Турция учактарын гана тамак аш менен камсыз кылбастан дүйнөнүн көп мамлекеттеринин башкача айтканда 60 ка жакын авикомпанияларынын  учактарын тамак аш менен камсыз кылат экен. Бул жерден чыгып , эми “Түрк аба жолдору” авиа компаниясынын председатели Илкер Айжы мырза менен жолугушууга жөнөдүк.

Илкер Айжы мырза менен жолугушуу

Илкер Айжы мырза авиа компаниянын иштери, жетишкендиктери, алдыдагы пландары тууралуу кызыктуу маек куруп чет өлкөдөн келген журналистердин ар биринин суроосуна жооп берип жатты.

“Түрк аба жолдору” авиа компаниясы дүйнөдөгү эӊ ири компаниялардын бири болуп саналат. Өткөн жылы Түрк аба жолдору эң көп өлкөгө учкан авиакомпания болуптур.
«Түрк аба жолдору” акыркы 12 жылда 109 өлкө, 268 шаар менен эң көп өлкөгө каттаган авиакомпания болуптур. Түрк аба жолдорунун 12 жылда 10 миллион жүргүнчүдөн 56 миллион жүргүнчүгө, 1,6 миллиард доллардык сатуудан 17 миллиард доллардык сатууга, 10 миң 500 кызматкерден 45 миң кызматкерге жеткенин белгилеп, учурда жүргүнчү саны боюнча Европадагы экинчи чоң фирма экенин билдик.
Ал эми  учактардын  саны 54төн 268ге жеткен Түрк аба жолдорунун 2020-жылга карата дагы  253 учагы  кошулаарын уктук. Аягында түрк ашканасынын даамдуу тамактарын татып, компаниянын ар бирибизге даярдалган белегин алуу менен бүгүнкү күндү аяктадык. Алдыда Стамбулдун тарыхий жерлери менен таанышуу күтүп турат.

 Уландысы кийинки санда

Лариса Асанбекова 

Булак: “Асман+”

Жогорку Кеңештин кечээ күнкү жыйынында КСДП фракциясынын жетекчиси Иса Өмүркулов “Ата Мекен” жана “Өнүгүү” фракцияларын коалициядан чыгууга чакырды.  Парламенттин бул жыйынында Конституциялык түзүлүш боюнча ЖК комитетинин төрагалыгын шайлоо маселеси көтөрүлүп жаткан. КСДП фракциясы Асел Кодуранованын талапкерлигин сунуштаса, “Өнүгүү” фракциясы Тынчтыкбек Шайназаровду алып чыгуу ниетин билдирген эле. Ушундан кийин Иса Өмүркулов чыгып сүйлөп: “Бул коалиция мүчөлөрүндө талаш маселелерди жараткан биринчи учур эмес, буга чейин “Ата Мекен” фракциясы референдум боюнча принципиалдуу каршы чыгышты. Биз алар эмне деп айтып жатканын окуп, угуп жатабыз. Кечээ комитет төрагалыгын шайлоо боюнча “Өнүгүү” менен бир пикирге келе албадык. Мындай болсо, мен “Ата Мекен” менен “Өнүгүүнүн” лидерине коалициядан чыгууну сунуштайм”, – деди Өмүркулов. Бул сөздөн улам талаш-тартыш уланды.

Өмүрбек Текебаев, “Ата Мекен” фракциясынын лидери: “Биз чыкпайбыз, жакпаса өзүңөр чыккыла”
— Биз Жогорку Кеңешке келгенде коалиция түзүп, эмне максатта биригип жатканыбызды айтып кол койгонбуз. Азыркы учурда коалициялык келишимди бекем кармап иштеп жатабыз. Ошон үчүн акыркы 5 жылда 4 жолу коалиция ураса да мүчө болуп келе жатабыз. Кесиптештерим “Бизде коалиция барбы?” деген суроону коюп жатат. Туура айтып жатат. Бизде коалициянын төрагасы жок, 4 айдан бери шайлай албай, жолугуп кызматташкандын ордуна ММК аркылуу бири-бирибизди  кекетип сүйлөйбүз. Коалициянын келишиминде Атамбаевди сөзсүз колдоп беребиз, Конституциялык реформа кылып Конституцияны өзгөртөбүз деген жери жок. Эгерде кимдир бирөө өзгөртөбүз десе бул ар бир фракциянын жеке ою. Ошон үчүн Бабанов менен биригип өзгөртөбүз деп жүрөсүңөр. Оппозиция, коалиция деген жок. Иса Шейшенкулович, 4 айдан бери коалициянын төрагасы болуп шайлана албай жатып, коалициядан чыккыла деп жатат. Эгерде бирөөнүн тапшырмасын аткарып “Ата Мекен” коалициядан чыккыла” десеңер, мен кеңеш берет элем. Биз коалициядан чыкпайбыз. СДПК, силер “мындай коалиция кереги жок, келишимдин мобул пункттары бузулуп жатат” деп  конкреттүү айыптарды  көрсөтүп өзүңөр чыгып кеткиле.

Бакыт Төрөбаев, “Өнүгүү” фракциясынын лидери: “Коалиция де-факто жок”
— Биз 2010-жылы келгенибизде Конституцияны папкабызга салып берген. 2010-жылдан баштап азыркы Конституция менен иштедик. Беш жылдын ичинде коалиция деген эмне экенин түшүндүк. Фракциялар сүйлөшүүлөр менен ынтымакка келерин, төраганын кантип шайланышын, Эсептөө палатасына,  Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсү оппозициядан барарын түшүндүк. Коалициянын негизинде 5 жылда көп нерсени түшүндүк. Бешинчи чакырылыштагы кесиптештерибизди ушул Конституциянын негизинде камалды. Бул Конституция өзүнүн вазийпасын аткарды. Элибиз дагы жашоону өзгөртөм деген ойдо экен. Кээ бир коллегаларым 2020-жылга чейин өзгөртпөйлү деп жатат. Конституциядагы нормалар биздин эгемендүүлүгүбүзгө, стабилдүүлүгүбүзгө, үй-бүлөлүк баалуулуктарга  доо кетирип атса эмне үчүн алмаштыра албайбыз? Эгерде өзгөртүү эл үчүн керек болсо өзгөртүүгө барышыбыз керек. Бирок биз “Өнүгүү-Прогресс” фракциясы ар бир статьяны талкуулап чыктык. Биз прокуратурадан тергөөнүн алынып салынышына, Конституциялык палата боюнча макул эмеспиз. Биз парламенттик башкарууну колдойбуз, ошондуктан өкмөттүн башчысынын милдеттерин күчөткөнгө макулбуз. Коалиция боюнча айта турган болсом, де-юре коалиция бар, де-факто жок.

Кожобек Рыспаев, ЖК депутаты: “Сиз эмне “разборщиксизби?”
— Биз дагы убагында оппозицияда болгонбуз. Оппозиция туура эмес нерсени туура эмес, туураны туура деш керек да. Анан туура нерсени да туура эмес дей берсе эл эмне дейт? өмүрбек Чиркешович, «Кожоке, референдумду колдоп коелу» деп мага айткансыз. Эмнеге бүгүн артка кайтып жатасыз, түшүнбөй турам. Балким арасынан бир нерселер жакпай жаткандыр. Сизди мен сыйлаган адаммын, аны билесиз. Сизди Баш мыйзамдын атасы деп жүрөбүз. Бүгүнкү күндө көз карандысыз соттор эмне болду? Тоок, кой уурдагандарды кесип, миллиондорду уурдагандарды куткарып жатат. Мүчүлүштүктөр кетип атканда, эл суусап турганда оңдойлу деген жаманбы? Кылмыш мөөнөтү аяктаганга чейин күтүп отурсак, Аравияда 15 жыл жыргап келип, акталып атышат. Тергөөчүлөр, прокурорлор кылмыш мөөнөтүнө таяп туруп, акчасын алат да, кыскартып коюп жатат. Муну өзгөртсөк болбойбу? Сот чекит койсун.  Чоң кылмыш кылгандарды, аймончоктой кыздарды зордуктагандарды мөөнөтү өтүп кетти деп эмне үчүн куткарышыбыз керек. Баарын киргизишибиз керек. өмүрбек Чиркешович, мен сизди сыйлайм, бирок баягы күнү теледен карап отурдук. Иса Шейшенкулович менен талкууга чыкканда “Атамбаев эркек болсоң чык” деп жатасыз. Сиз эмне разборщиксизби? Бизде этика болушу керек. Президентти эл шайлаган. Сиз президент болсоңуз да ушуну айтмакмын. Бир-бирге чык деген көчөдө жүргөн адамдар эмеспиз. өзүңүз айткандай, Кудайдан кийинки Жогорку Кеңештеги элдин көйгөйүн чече турган депутаттарбыз.
Бакыт Эргешович коалиция де-фактодо жок деп жатат. Чынында ошондой эле болуп баратат. Бир комитетти бөлүшүп шайлай албаган, 4 лидери чогулуп сүйлөшө албаса эмнеси коалиция? Мына 26 депутаты менен өмүрбек Токтогулович сүйлөшөлү деп даяр турушат. Мен өмүрбек Токтогуловичти мактаган жокмун, болгон ишин айтып жатам. Туураны туура деп айтып жатат. Оппозициябы, позициябы кеп анда эмес. Келишим түзүп жатканда фракцияларга комитеттер бөлүштүрүлгөн. Анан эмне СДПКга бөлүнгөн комитет талашка түшүп калышы керек? Бул да коалициянын ыркы жогунан, бири-бирин сыйлабаганынан келип чыгууда. Азыр “СДПК 38 көп, тил табыша албайт. Буларды бөлүп кетсе болот” деп сөз таратып атат. СДПК ынтымактуу эле турат.

Өмүрбек Бабанов, “Республика” фракциясынын лидери: “Эркиңер жетсе коалициядан чыгып кеткиле”
— Коалиция маселесин жалгыз эле фракция лидерлери эмес, ар бир депутат чечиши керек. Принципиалдуу позицияңар болсо коалициядан чыккыла, таркагыла. Конституциялык реформа принципиалдуу маселе болуп жатат.  Бир комитеттин  төрагасын ич ара сүйлөшө албай талашып жатат. Себеби, коалиция жок. Комитеттин төрагасын талашып отуруп, Коалиция тарап кетти деген уят нерсе. Конституцияны өзгөртүүгө каршымын деп туруп коалициядан чыгып кетүү бул позиция деп айтат элем. Айрымдар бизди оппозия болуп туруп Баш мыйзамды өзгөртүүнү колдоп жатат деп айтууда. Эгерде көз карашыбыз туура келсе, эмне үчүн колдогонго болбосун? Бул деген мамлекетибиздин алдында чоң жарыш турат, ошол жарыштын башталышы болуп жатат. Урматтуу өмүрбек Чиркешович, сизге кайрылып кетет элем. Биздин арабызда өтө тажрыйбалуу адамсыз. Сизди баары урматтайт. Саясий күрөштө ар кандай нерселер болот. Бирок жеке адамдын кадыр-баркына шек келтирүүнү токтотсок. Себеби биз элдин арасынан шайланып келдик, үлгү болушубуз керек. Келгиле саясий көз караш менен кармашалы. Азыр да болсо конституциянын негизинде колдой турган болсоңор коалицияны сактап калгыла, колдобосоңор келгиле, сүйлөшүү жүргүзөлү.

Өмүрбек Текебаев, “Ата Мекен” фракциясынын лидери: “Колуңа мандат берип премьер кылган Роза Исаковнаны колдоп койгонго жарабадың”
— Президенттин ар-намысын, абийирин коргоп жатышат. Ошону Атамбаевге айтып койбойсуңарбы, бүткүл дүйнөгө уят болду. Ар бир элчиден сурасаңар да айтат. Айылга барып сурасаң да уят болду деп айтат. Трибунада туруп алып эмне деген гана сөздөрдү сүйлөп жатат. Урматтуу өмүрбек Токтогулович, мандатты колуңа берип, премьер, биринчи вице кылган Роза Исаковна эле. Орто Азиядан чыккан лидерибизди кордоп атканда коргоп койгонго жарабадың го. Эми ушул жерден мораль айтып, бирөөгө акыл үйрөткөндөн мурун ошого татыктуу болуш керек.

Өмүрбек Бабанов, “Республика” фракциясынын лидери: “Бирөөңөр ката кетирсеңер, экинчиңер акылдуу болгула”
— өмүрбек Чиркешович, мен сизден “Бири-бирибизге тийишпей сүйлөйлү” деп суранып кетпедимби. Роза Исаковна менин эмне кылганымды, кандай сүйлөшкөнүмдү өзү билет. Керек болсо мандатымды тапшырып бергем. Керек болсо сизди да спикер кылып эч кимден коркпой шайлап бергем. Корко турган эч ким жок. Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрү жасаган кир иштериңерди алып чыгып, эки адамды чыр-чырга айлантып элди эки-үчкө бөлүп отура турган убакытпы? Бирөө ката кетирсе акылдуу силер болгула.  Атамбаев ката кетирсе сиз акылдуу болуп, кайрылыңыз, айтыңыз. Тескерисинче, ылдыйга түшүп алып бири-бириңер менен талашып атасыңар. А Роза Исаковнага эмне айтып, эмне кылганымды ал киши өзү жакшы билет.

Коалиция жетекчиси шайланды
ЖКнын бул күнкү жыйынында Бакыт Төрабаев коалициядагы фракция лидерлерин чогултуп, коалициянын жетекчисин шайлоого чакырган. Ушул күнү эле төрт лидер жолугуп, коалициянын лидери Канат Исаев болгонун жарыя кылышты.

Парахат Шукурова

Булак: ПолитКлиника

– Атам жаңы замандын дагы, эски замандын дагы кишиси болгон экен. Эски заман дегеним динге кызыгып, араб тилин билген адам болгон. Араб тилиндеги чыгармаларды көп окугандыктан менин атымды китептен карап Гүласал деп койгон экен. Алгач атым эч жакпагандыктан эмне үчүн меникиндей ат эч кимде жок дей берет элем. Себеби мындай атты эч кимден укчу эмесмин. Кийин ЖОЖго барганда бир таластык курбу кызымдын апасынын аты дагы Гүласал экенин уккандан кийин ушундай дагы ат бар экен деп ынангам.

Минюра РАХИМЖАНОВА, ырчы:
“Миниатюрная болсун деп…”
– Мен төрөлгөндө чоң энем ооруп төшөктө жатып, келбеттүү, назик кыз болсун деп орустардын “миниатюрная” деген сөзүнөн Минюра деп ат койгон. Эң өкүнүчтүүсү чоң энемди көрбөй калдым. Себеби азан чакырылып атым коюлгандан кийин энем жарык дүйнө менен кош айтышкан экен. Көрбөсөм да чоң энемдин арбагына, ушундай өзгөчө ысым ыйгарганына ыраазы болуп келем.

АЙАР, ырчы:
“Башка ысымга алмаштырбайм”
– “Мусулман болгондон кийин өзүбүзгө тиешелүү аттарды коюш керек, адамдын жашоосу да ысымына байланыштуу болот” – көп угам. Бул сөздөргө ишенсе болот. Менин атымды чоң атам “Жигит болгондо элинин керегине жараган, акыл-эстүү, жакындарына аяр мамиле кылган, адамгерчиликтүү болсун деп Айар деп койгон экен. Азыр чындыгында адам эмес, жансыз нерселерге да аяр мамиле жасайм. Эмнегедир абдан боорукермин. Атым өзүмө жагат. Эч качан башка ысымга алмаштыргым келбейт.

Ыргал КАДЫРАЛИЕВА, экс-депутат:
“Ыргалбек сулуу деп эркелетишчү”
– Үй-бүлөдө сегиз бир тууганмын. Төрт уулдан кийин ата-энем “кыз болсо экен” деп сурап-тилеп алган эркесимин. Алдын ала ар кайсы атты тандашып, “Кыз болуп калса нускалуу болсун деп Нускайым койсокпу” – деп ойлонуп жүрүшүптүр. Мен төрөлгөндө атам ысым тандап, көпкө чейин аты жок жүргөн экем. Эч кимде жок ат издеп, акыры Ыргал дегенге токтолуптур. Көпчүлүк учурда атымды алгач уккандар түшүнбөй “Жыргал эмеспи?” – дешет. Мектепке барганда деле аты-жөнүм Ыргал Кадыралиева экендигин билбептирмин. Анткени үйдө эркектер менен өскөндүктөн Ыргалбек сулуу деп эркелетишчү. Башталгыч класстагы эжейим да кошуна болгондуктан ошентип атачу. Кийин билсем атым Ыргал экен.

Дархан, ырчы:
“Өз атым Тариель”
– Негизи төрөлгөндө атайын азан чакырып коюлган атым Тариель. Бул ысымды мага чоң апам койгон. Ошондуктан Тариель деген атты уксам эле чоң апамды эстей берем. Кийин атымды Дархан кылып алмаштырып алгам. Азыр бардыгы мени ушул ысым менен аташат. Паспортумда да Дархан деп жазылган. Эки атым тең өзүмө жагат.

Өктөм САПАР уулу, ырчы:
“Кыздарга атымды айткандан уялчумун”
– Өктөм деген бийиктик дегенди түшүндүрөт. Бул ысымды атам койгон. Мектепте окуп жүргөн кезимде кыздар менен таанышып калганда атымды айткандан уялчумун. Жактырбай, канча нааразы болдум… Бирок кийин түшүндүрмөсүн издеп, чанда кездешүүчү нукура кыргыз атым бар экенин билгенден кийин жактырып, азыр тескерисинче сыймыктануу менен айтып калдым.

Жазгүл ЖОЛДОШБЕКОВА

Булак: Фабула 

Бишкек шаардык соту Кадыр Маликовго кол салган Алибек Тилек уулун 20 жылга эркинен ажыратты.

Адегендеги сот отурумунда Бишкек шаарынын Биринчи май райондук соту Алибек Тилек уулун өмүр бою түрмөгө кесүүгө өкүм чыгарган. Бишкек шаардык соту ал өкүмдү жумшартып, 20 жылдык мөөнөт берди. Соттолуучу апелляция жазса, Жогорку сот бул өкүмдү карап чыгат.
Кадыр Маликовго 2015-жылдын ноябрь айында эки жаш киши кол салган. Аларды Түркиянын Сирия менен чектешкен жеринен кармашкан. Алардын бири Алибек Тилек уулу Кыргызстанга депортацияланып, коомдук ишмерге кол салгандыгы үчүн айыпталып жатат.

Булак: ПолитКлиника

2016-жылдын  13-14-сентябрь күндөрү, Жарандык коргонуу адистерин даярдоо жана кайра даярдоо борборунун аймактык кафедрасынын окутуучулары тарабынан, Ош  облусунун Алай районунун Гүлчө жана Корул айыл аймактарынын  потенцалдуу коркунучу бар айылдарынын тургундарына  өзгөчө кырдаалдар учурунда  жүрүм-турум эрежелери, сактануу ыкмалары жана турмуш тиричилик коопсуздугунун негиздери боюнча окуулар  өткөрүлдү. Бул тууралуу КР ӨКМнин басма сөз кызматы билдирди.

Көчмө окуулардын негизги максаты: алыскы потенциалдуу кооптуу аймактарда жашаган  калкка табигый, техногендик өзгөчө кырдаалдар боюнча маалыматтарды так тушундуруу,  өзөчө кырдаалдар катталган учурларда өздөрүн туура алып жүрүү эрежелери жана өзгөчө кырдаалдарды алдын алуу иш-чаралары боюнча   маалыматтарды берүү.

Аталган окууларга жергиликтүү медицина кызматынын өкүлү катышып өзгөчө кырдаалдар учурундагы алгачкы медициналык жардам көрсөтүүнүн жолдорун үйрөтүштү. Ал эми  өрткө каршы кызматынын өкүлү,  өрт коопсуздугун алдын алуу  боюнча түшүндүрмө берди. Элеттиктерди окутууга участкалык милиция бөлүмүнүн кызматкерлери катышып, социалдык мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдар (кылмыштарды жана терроризмди алдын алуу жолдору) боюнча лекция түрүндө маалыматтарды беришти. Окутуунун жүрүшүндө жергиликтүү жашоочулар өздөрун кызыктырган суроолорду беришип тиешелүү жоопторду алышты.

Окуунун соңунда айылдык аймактагы   мектептерге  “Коопсуз  мектеп” колдонмосу жана таркатуу материалдары берилди.

9- сентябрь улуулук чеберлеринин күнү. 1942-жылы дал ушул күнү Америкада биринчи жолу Бүткүл дүйнөлүк сулуулук күнү белгиленген. Ал эми Орусияда 1995-жылдан бери бул күн эл аралык сулуулук күнү катары майрамдалса, биздин өлкөдө 2010-жылдан тартып белгилүү стилист, дизайнер Замира Молдошованын демилгеси менен белгиленип келет. “Качан менин көзүм өтүп кеткенде гана бул күн өткөрүлбөй калбаса, мен тирүү кезде сулуулук чеберлеринин күнү белгиленет” – деп тамаша иретинде айтып жүргөн Замира айым өткөн жылы кош бойлуу болуп, майрамды өзгөчө шаңда өткөрө албай калагынын айтса, быйыл тун наристеси менен алек болуп майрамга даярдана албай калганын айтты.

– Замира айым, бала багып үйдө отуруп зериккен жоксузбу? Качан жумушка чыгасыз?

– Чынын айтсам, кош бойлуу болгонго чейин эс алуу эмне экенин билбей тытынып иштеп жүрө берип абдан чарчаптырмын. Уйкунун планын толтурдум, тынч эс алууну үйрөндүм, китеп окуп, кино көрүп өзүмө пайдалуу иштерди жасадым. Төрөгөндөн кийин эки ай бала менен алек болдум. Азыр бир аз торолуп калгандан кийин жумушка чыгып, бир-эки саат болсо дагы салонго, окуу борборуна барып көзөмөлдөп турам.
– Жыл сайын 9-сентябрь сулуулук күнүн жогорку деңгээлде уюштуруп, майрамды шаңга бөлөчү элеңиз, быйыл өткөрүү планда барбы?

– Өткөн жылы кош бойлуу болуп өткөрө албай калдым. Быйыл кызым кичинекей болуп майрамга даярданган жокмун. Өзүңүздөр билесиздер, жогорку деңгээлде уюштуруу үчүн көп убакыт, идея, күч-кубат, акча каражаты керек. Буга чейин бул нерсенин баары бир жыл мурун пландалып ишке ашчу. Азыр мен үчүн иштен мурун кызым маанилүү. Ошондуктан кызымды багып, энелик милдетимди аткарып жатам.
– “Энелик милдетимди аткарып жатам” деп калдыңыз. Эне болгон кандай экен?

– Эне бактысын бала төрөгөндөн кийин гана сезет экенсиң. Азыр бир да маселе жоктой, жашоонун жыргалында жашап жатам. Кызым атасына да, мага дагы окшош. Улам чоңойгон сайын өнөрү чыгып киши болуп келатат. Музыкага жакын. Атасы гитарада ойноп калса кошо жарышып ырдайт.
– Жумушка чыксаңыз кызыңызды ким карап жатат? Же бала багуучу жалдадыңызбы?

– Бала багуучуга муктаж эмесмин. Буга чейинки алган тажрыйбаларым менен кызымды чоңойтуп алдым. Экинчиден өз баламды башка бирөөгө таштап кете албайм. Эч кимге ишене албайм. Жумушка кеткенде, бир эки-саатка атасы карап калат. Калган учурда өзүм эле карап, жанымда алып жүрөм.
– Айымдардын көпчүлүгү кош бойлуу кезде салмак кошуп же арыктайт эмеспи. Сизде мындай маселе жаралган жокпу?

– Мен 7 айга чейин токсикоз болуп аябай арыктап кеттим. Төрөттөн кийин дагы кызымдын кыркы чыкканга чейин арыктадым. Андан кийин бир аз салмак коштум эле бирок кызымды сейилдөөгө алып чыгып көп кыймылда болуп, баштагыдай таң эрте туруп чуркабай, арыктоо маселесин ойлонбой калдым. Чынында төрөт деген абдан кыйын экен. Жаратылыштын берген сыноосун жакындарың, бир туугандарың гана сезип колдой алышаарын билдим. Ар бир аял төрөгөндөн кийин жок дегенде жарым жыл, бир жыл эс алып өзүнө келгенден кийин ишке чыгыш керек экен. Мен жарым жылда өзүмө келдим. Азыр мурдагы жасаган иштеримди жасап, көп нерсеге көңүлүм келип, жаңы идеяларды ойлоп пландап жатам. Буюрса кийинки жылы бул күндү өзгөчө өткөрүүгө аракет кылам.
– Быйыл күздө кандай түстөр мода болот? Стилист, дизайнер катары кандай кеңеш бере аласыз?

– Күз мезгилинде өзгөчө, издеп тапкыс түстөр модада. Бирок саркеч болууну кааласаңыз, бул өңдөрдү тапсаңыз болот. Мисалы кочкул күрөң, саргыч, кызгылт сары, кызыл көгүш менен кочкул көгүш өңдүн ортосундагы көк түстөр. Бул түстөрдү башка өңдөр менен айкалыштырып, өзүңүздөргө жарашыктуу кийимдерди кийип алсаңыздар болот.

Жазгүл ЖОЛДОШБЕКОВА

Булак: Фабула 

“КТРдин логосун көрүп токтоп калдым. Илим Карыпбеков! Объективдүү бол! Бардык тарапты бирдей, калыс чагылдыр. Бакиев менен жүрүп аман калдың! Эгерде азыр туура иштебесең, Атамбаев менен жүрүп аман калбайсың!” – деп билдирди бүгүн, 15-сентябрда “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңеште өзү өткөргөн маалымат жыйынында КТРдин журналисти менен операторун көрө коюп, телеканалдын бийликти мактап, оппозицияны боктоп жаткан бир жактуу саясатына нааразылана анын гендиректору Илим Карыпбековду эскертип.

Эсиңиздерге сала кетсек Илим Карыпбеков 2010-жылдын 7-апрелине чейин президент Курманбек Бакиевдин секретариатында иштеген. Мамлекеттик төңкөрүштөн кийин бүгүн Текебаев коррупция менен айыптаган Албек Ибраимов менен бирге “Манас” аэропортунун жетекчилигинде иштеп жүрүп, УТРКнын гендиректорлугуна дайындалган. Кызматка дайындалары менен калыстыгынан тайып, бийликтин оппоненттерин каралап, жалган ушак таратуу менен алек болууда. Ошол эле учурда Атамбаевди айга-күнгө теңеп кошоматка кой сойгондун устасы болуп алды.

Булак: Кyrgyztoday.kg

Учурда саясатчыларыбыздын оюн ышкылары күчөп турган кез. Кээ бирөө корккону үчүн жанын сактап калууну ойлосо, айрымдары интригадан пайда таап кетүүгө жандалбастайт. Эң башкысы, ар ким саясатта кандайдыр бир күчкө ээ болуу үчүн, эл астынан упай алууга ашыгышканы жалганбы?

Бүгүнкү күндө саясатта фаворит болуп, элдин баары эле Текебаев жөнүндө сөз кылып калды. Мактаганы бар, туздаганы да жетиштүү дегендей. Ал 25 жылдан бери бирде бийиктикке чыгып, кээде көчөдө калса да, акыры күчтүү саясатчы катары өзүнүн бекем эркин көрсөтүп келатат. Акаевдик, Бакиевдик режим тушунда да бийлик менен күрөшчү. Азыркы учурда саясаттагы үзөңгүлөшү Атамбаевге каршы чыгып, Конституциянын өзгөрүшүнө каршы байма-бай пикири менен бетин ачып алды. Эми Текебаев үчүн артка жол жок. Учурда толгон-токой маалымат булактары аны тепкиге алып, ошого катар Акүйгө ыктаган саясый күчтөр, ошол эле кесиптеш депутаттары да төө бастыга ала башташты. Мындай шартта кантип туруштук бериш керек? «Ата Мекен» фракциясында болгону он бир депутат бар. Булар деле ойт берип кетиши мүмкүн. Эмесе, аларды Ө.Чиркешович коомдук пикирге таянып, көчө оппозициясына жана ЖКдагы Атамбаевди жек көргөн эл өкүлдөрүн өзүнө тартып, кандайдыр бир саясый күч түзүүгө шашылышы зарыл. А болбосо улам убакыт өткөн сайын акыбалы оорлошо берет.

Маселен, оор салмактуу саясатчы Ахматбек Келдибеков жакында эле Конституциянын өзгөрүшүнө көз карашы түз экенин, президенттин позициясын колдой турганын кыйытты. Ахмат мырза убагында Текебаев менен конфликтке түшүп, аягы чоң скандал менен спикерлик кызматтан кол жууган. Кийин ушул эле Ата Мекен» фракциясынын лидеринин интригасынын айынан түрмөгө камалаганы да айтылып жүрөт. Сыягы, Келдибеков эски душманынан өч алмайынча жаны тынчыбайт го. Бир чети анын саясый комбинацияларды жакшы жүргүзөөрүн эске алсак, түштүктө электораты дагы жетиштүү, демек, бул оңой жоо эмес. Анүстүнө ажонун эң жакын адамы Икрам Илмиянов менен да мамилесин чыңдап алыптыр… Ушуга катар Өмүрбек Бабанов менен Жантөрө Сатыбалдиев да Текебаевдин соккусунан улам премьер-министрлик кызматтардан ыргып кетишкен. Булардын да кеги ичинде сакталып турат. Андан сырткары, майда-барат саясатчы, чиновниктердин армиясы «Ата Мекен» партиясынын желеги кыйшайса эле тебелеп кетүүгө даяр.

Ал эми парламенттеги башка фракциялардын лидерлери, маселен, Бакыт Төрөбаев, Алтынбек Сулайманов ж.б. таасирдүү депутаттар, кландар күч кайсы тарапка ооп кетсе, ошол жак менен мамиле куруп, келечектеги саясый карьераларын аныктагылары келишет. Ким эле тагдырына балта чаптыргысы келсин? Азыр саясаттагы тобокелчилердин түптүз түрмөгө кетип атканына күбө болуудабыз. Же түгөнгөн сайын түтөгөн кыргыздардан дагы «башы жок чабандестер» чыгабы?..

Акылбек БЕКЧОРОЕВ

Булак: Азия Ньюс

“Азыркы Бишкектин мэри, Алмаз Атамбаевдин бир кездеги завхозу Албек Ибраимов “Манас” аэропортунда президент болуп турганда баасы 2 миллион доллар турган авиажүргүнчүлөргө тамак даярдоочу цехти мамлекеттин 15 миллион долларына сатып алган. Ошондо айрымасы 13 миллион долларды кимдер бөлүп алышты?”- деп билдирди бүгүн, 15-сентябрда “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңеште өзү өткөргөн маалымат жыйынында.

“Келгиле, аэропортто иштеп тургандагы бир фактыга мен көңүлүңөрдү бурайын. Аэропортто “Манас Менеджмент Компани” деген СП бар эле, анын 80% чет элдиктерге, 20% аэропортко- кыргыздарга карачу. Бул ишкана 1995-жылдары Акаевдин убагында түзүлгөн, бул дагы коррупциялык схема болгон. Ошондой  “цех по приготовлению бортового питания” – самолетторго тамак берген цех 20 жыл мурун курулган, бүгүн болсо анын баасы 2 млн.доллар турат,  заманбап, атоматташтырылган цехти алып келип орнотуп, курушкан. Бирок Албек Ибраимов анын чет элдиктерге караган бөлүгүн 15 млн. долларга сатып алат. 2-3 млн.доллардык жанагы цехти, толугу менен эмес, 80%ын  15 млн.долларга сатып алып жатат. Эми бул коррупциялык технология айылдагы эң сабатсыз кыргызга дагы белгилүү. Арзан нерсени, кымбат сатып алгандан кийин, ким кайсы жерден ал акчаны бөлүштүрүп алат, канчасын алат бул баарыбызга белгилүү. Ошондуктан, мен, Мамлекеттик мүлк Фондусунун жетекчиси Мэлис Мамбетжановго депутаттык иликтөө рамкасында суроо-талап жөнөтүп жатам. Бул цехти мамлекетке сатып алуу боюнча ким, качан чечим чыгарган, Өкмөт билет беле? Мамлекеттик мүлк Фонду билет беле? Эми, 15 млн.деген акча көп акча. Аны Өкмөт, Фонддун жетекчиси, керек болсо Президент билиши керек! Мамлекетке акча жетпей, дивиденд таба албай, компанияларды саап тургандачы. Былтыр сатылган. Эртең биз фракциянын жыйынында ушул маселени карайбыз”, – деди Өмүрбек Текебаев.

Булак: Кyrgyztoday.kg

Ошентип, Чолпон-Ата шаары менен Кырчын жайлоосунда өткөн Дүйнөлүк көчмөндөрдүн экинчи оюндары да аяктады. Ал бизге булактай таза башатыбызды элестетүү менен бирге бабалар салтынын, наркынын жалпы эле адамзаттын өсүп-өнүгүшүндөгү бардык жагынан өтө бийик деңгээлин далилдеп, тарыхыбыздын тамыры өтө тереңде экендигин да оюн-зооктор, ар кандай мелдештер аркылуу көз алдыбызга тартты. Баарынан мурда кыргыз эли демилге көтөрүп өткөргөн бул оюндар (оюндар эле эмес, илгертен бери колдонуп келаткан улуттук кийим-кечелерибиздин, тамак-аштарыбыздын, каада-салттарыбыздын, кол өнөрчүлүк, узчулук, зергерчилик, айтыш, ырчылык, салбуурун жана башка боюнча мелдештери да) тарыхыбыздын, маданиятыбыздын кийинки ордубузду баса турган муундарды мекенчилдикке, шамдагайлыкка, бүйрөлүккө тарбиялап, үлгү болуучу маани-маңызын, баалуулугун чагылдыруу менен дүйнөлүк көчмөндөр элдеринин (62 өлкөнүн) азыркы муундарын бир тилекке, биримдикке баш коштуруп жатканы азыркыдай туш тараптан коркунуч келтирип турган татаал мезгилде дүйнөнүн бардык элдерин тынчтыкка, ынтымакка чакырык таштагандай болду. Мындан ары да көчмөндөр оюндарын Кыргызстанда өткөрүү жөнүндө сөз болуп жатканы бул биздин өлкөгө, элге башкалар тарабынан көрсөтүлүп жаткан чексиз баа, урмат деп бааласак болот.
Бир сөз менен айтканда жети дубандан келишкен кыргыздар дүйнө алдында аттын кулагы менен тең ойногон айкөл Манастын урпактары, кайсы эл болбосун ниеттери ак, пейилдери таза экендигин эң сонун даңазалашты. “Бали, бар бол, элим!” деп сыймыктануу менен “Кыргыздар” деген ыр жараттым.
Кыргыздар
Жер – энеси,
Көк – атасы.
Суу – тамыры.
Күн – кудайы,
Ай – чырайы.
Айкөлдүн кыргыздары!

Ак булут – ак олпогу,
Чолпон жылдыз көз мончогу.
Жашаганы кең мекени,
Көк менен жер ортосу.
Көк Теңирдин кыргыздары.
Ала-Тоосу, ак боз үйү,
Ак калпагы,
Ак элечек байбичеси, аксакалы,
Ниети аппак, пейли аппак,
Азиянын кыргыздары!

Желдей учкан,
Тутканы ыйман.
Күтпөй душман,
Күткөн мейман.
Кышта – кыштоо,
Жазда – жаздоо,
Жайда – жайлоо,
Күздө – күздөө,
Дайыма ат үстүндө
Көчүп жүргөн,
Мезгилден калышпастан,
Жараткандын кыргыздары!

Жума МАМБЕТОВ, эл аралык “Түгөлбай Ата” сыйлыгынын лауреаты.

Булак: Фабула 

Кыргызстанда элдер бүтүп, эми окуучулар митингге чыга баштады. Тагыраак айтканда, Сокулук районундагы №1-Фрунзе мектебинин окуучулары мурдагы деректир Бактыгүл Абдышүкүрованын кызматтан алынышын мыйзамсыз деп эсептешип митингге чыгышты. Көрсө, аталган деректир былтыркы жана быйылкы окуу жылында кыргыз тилдүү жаңы класстарды ача койгону айрым киргиздер менен орус улутундагыларга жакпай калып, ошол үчүн жазаланып жаткан тура. Бирок муну туура түшүнүп, керек болсо колдогондун ордуна билим берүү тармагындагы чечермандар деректирди пенсия курагына шылтоолоп туруп иштен айдап, ордуна орус айымды чекчейтип отургузуп коюшуптур. Ушундан улам, уйкуда жүргөн билим берүү министрибиз Эльвира Сариеванын ээрден түшүп, элден кабар алса деп жазып жаткандагыбыз. Эгер түшүнсө…

Булак: Фабула 

Элдик курултай деп курулай кыйкырык салып, куру дымакка алдырган Баяс Турал, Кадыр Кошалиев, Замир Көчөрбаев дегендер октябрь айынын башында кайрадан баягы эски курултай дегенин жандандырып өткөргөнү жатышыптыр. Өлкөдө кандай маселе жаралса ошол жерде ал маселени талкуулап, бийликти сындап чыга калууну адатка айланткан курултайчылар бул жолу Конституцияны өзгөртүүгө каршылыктарын билдиришээри жана паспорттогу улуттук деген графанын алынып салынышына каршы экендиктерин айтып азыркы бийликти жек көрүп жаткан айрым Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрүнө жан тартышаары белгилүү болду. Ушинтип күн тийген жердин күгүгү болуп бирине жакшы көрүнсө, экинчисине жек көрүнгөн курултайчылар кадырын чачпай, эл ичинде тынч оокаттарын кылышса дейсиң.

Булак: Фабула

– Арсен, кыргыз спортчулары Рио-де-Жанейродо өткөн олимпиада оюндарында жеңишке жетпей калышына сенин оюң боюнча эмне себеп болду?
– Эмне себеп болду билбейм. Кыргызстанга бир да медаль буюрбады. Баратканда спортчулар баарыбыз тең эле жакшы үмүт менен барганбыз. Жеңиш менен келебиз деп ойлогон элек. Жок дегенде эки медаль алабыз деген оюбуз бар болчу. Тилекке каршы, бир да медаль ала албадык. Мен азыр күрөштүргөн судьяны эле күнөөлөп жатам. Күрөшүп бүткөндөн кийин күрөшкөнүмө талдоо жүргүзсөм, ал мени бир эмес, үч жолу партерге коюптур. Мени менен күрөшкө чыккан балбанды бир да жолу партерге койгон эмес. Бул күрөштүн эрежесинде чоң ката болуп эсептелинет.
– Даярдыгың кандай болду эле, начар болуп калган эмес беле?
– Даярдык абдан жакшы болгон. Олимпиада оюндарына бараарга жакын үч ай калганда үйгө келбей, сбордо даярдангам. Жыйырма күн Арменияда сбордо болдук. Ал жактан келип үч күн Бишкекте болуп, анан Корея Республикасына барып ал жакта сбордо болгонбуз, айтор даярдык жакшы эле болгон.
-Олимпиада оюндарынын астында мамлекет спортчуларга кандай көңүл бурду?
– Аябай жакшы көңүл бурду. Өзгөчө КРнын Улуттук олимпиада комитетинин төрагасы Шаршенбек Абдыкеримов байке жакшы жардам берди. Олимпиадада жүргөндө да судьялар менен сүйлөшүп, биздин жеңишке жетишүүбүзгө, медаль алуубузга абдан аракет кылып жүрдү. Ошондуктан учурдан пайдаланып мен Шаршенбек байкеге, машыктыруучум Канат Бегалиевге жана бизди колдогон, сүрөгөн күйөрмандардын баарына терең ыраазычылык билдирем.
– Учурда машыгууну таштабай, улантып жатасыңбы?
– Ооба, дайыма машыгуунун үстүндөмүн. Азыр бир аз ден соолукту чыңдап дарыланып жатам. Кандай болгон күндө дагы чоң спорт ден соолукка терс таасирин тийгизбей койбойт экен. Буюрса ден соолукту чыңдап алып кайрадан күч топтоп, кийинки олимпиада оюндарына катышсам деген тилегим бар. Жеңишке жетпей, медаль албай спортту таштап салгым келген жок.
– Сага бир миллион сом берилет деп жатышпады беле, акчаңды алдыңбы?
– Жок, азырынча берише элек. Жакында беришсе керек. Өгүнү беребиз деп жатышкан. Тилекке каршы, Россияда иштеген мекендештерибиз өрттөн курман болгондо кое тургула деп токтотуп коюшкан. Эми беришет го.
– Мамлекеттен жөлөк пул алып турасыңбы?
– Ооба, олимпиада оюндарына бараарга жакын 45 миң сомдон жөлөк пул алып турдук. Эми канча беришет билбейм. Үй-бүлөлүүмүн. Жубайым, бир уулум бар.
Мирлан Алымбаев

Булак: Фабула 

– Табылды мырза, акыркы кезде Алмазбек Атамбаев менен Өмүрбөк Текебаевдин ортосундагы каршылашуу саясаттан чыгып, жеке тирешүүгө өтүп кеткендей ой калтырууда. Сиздин бул тууралуу пикириңиз кандай?

– 31-августтагы Атамбаевдин билдирүүсү бекер жерден болгон жок. Атамбаев эмоцияга алдырымыш болуп, образга кирип, өзүнүн Убактылуу өкмөттөгү табакташтарын омуроолоп, аларды коркутуп жатты. “Мародерлук да табылат, банк ячейкалары да ачылат” дегендей өңүттө. Бирок, анын омуроолоруна Ө.Текебаев так жооп кайтарды. Ал: “1 жыл калды бийликтен кетээриңе, тап. Болбосо сени менен кызматтан кеткенден кийин эркекче сүйлөшөм”,- деп расмий билдирди. Андан көп узабай эле, Текебаев ага Атамбаевдин атынан анын аппарат жетекчиси Д.Нарымбаев келип, “Батукаев маселесин көтөргөндү токтоткула, болбосо мародёрлукту кайра көтөрүп, кайра тергейбиз”,- деп коркутканын айтып чыкты. Ага удаа эле Акаевдин мамкатчысы О.Ибрамиов бийликти өтө катуу сынга алган билдирүү таркатты. Анда: “Атамбаев 31-августта Р.Отунбаеваны омуроолоп, УӨтү сынга алып, өзүнүн обочолоосу менен конституциялык реформаларды жүргүзүү идеясынын тамтыракайын чыгарып алды”,- деп билдирди. О.Ибраимов “бийлик конституциялык өзгөрүүлөрдүн негизги себеби – 2010-жылдагы түштүк окуялары болуп жатканын билдирип койду”- дейт. Анын пикиринде бийлик “азыркы Конституция боюнча Кыргызстандын суверендүүлүгү так эмес, ал БУУ талаптарына баш йигидей жазылган” деп коркуп, аны өзгөртүп, өздөрүн кийин бир нерсе болуп кетсе, түштүк окуялары үчүн жооп бербегидей кылып коюуга далаалат кылып жатканын айтат. Менимче, конституциялык өзгөртүүлөрдү бийликтин акыркы 6 жыл аралыгындагы коррупциялык жогоруда айтылган Ош, Жалал-Абад трагедиясы, Батукаев ж. б. негативдүү көрүнүштөр үчүн жооп бербөө максатындагы далалаты катары да кабылдаса болот. Бирок, мындан башка да эң негизги себеп – ал алдыдагы президенттик шайлоолор. Ошого президенттин тегереги баш мыйзамга өзгөртүүлөрдү киргизүүгө Атамбаевди көндүрүп алып, аны пайдаланып, 2017-жылдын күзүндөгү президенттик шайлоолордун тагдырын чечүүнү көздөп жатат. Алар Атамбаевди УӨкө каршы коюп, анын колу менен өлкөдөгү аты таанымал, таасирдүү саясатчыларды саясаттан алыстатып, сүрүп чыгарып салууну көздөп жатышат. Андан соң алар чөнтөк парламенттин фракция лидерлерин, анан КСДПнын башчыларын президенттикке барбоого көндүрүп, өздөрүнүн ичинен бирөөнү алып чыгууну максат кылып жатышы ыктымал. Болбосо, кетип жаткан президентке эмне шам. Кетеринде өз табакташтары менен алаканы бузуп, ага эмне зарыл?

– Экөөнүн тиреши бизди кай жакка алып баратат? Эми саясий аренада кандай өзгөрүүлөр болот, бизди эмне күтүп жатат? Бул тирештин Кыргызстанга залакасы тийбейби?

– А.Атамбаев бүгүн өз миссиясын туура түшүнүүсү шарт. 2010-жылы өлкө канга боелуп жатканда, жаңы Конституциянын долбооорун кабыл алуу боюнча референдум өтүп жатканда, эл “мындан кийин эч убакта баш мыйзам алмашпайт”,- деп, ошол референдумга ишеним менен барган эле да. Убактылуу өкмөткө ошондо чоң ишеним берилген да. Себеби, Конституциянын долбоорунда так жана даана, “2020-жылга чейин өзгөртүлбөйт”- деп жазылып турган. Ошого эл ишенди. Президент А.Атамбаев шайлоого барганда да эч бир жерде “баш мыйзамды өзгөртөм”- деп убада берген эмес эле. Тескерисинче, А.Мадумаров ар бир барган жеринде “бул Конституцияны мен алмаштырам” деп билдирип келген. Шайлоочулар “Конституцияны алмаштырбайм” деген А.Атамбаевге добуш берген. Себеби, “Атамбаев УӨ лидерлеринин бири катары Конституцияны 2020-жылга чейин өзгөртпөйт” деген ишением бар болчу. Ал УӨ мүчөсү катары гарант болчу. Ошондуктан шайлоочулар А.Атамбаевге добуштарын берген. УӨ мүчөсү, өлкөнүн президенти катары Конституцияны 2020-жылга чейин сактоо, коргоо Атамбаевдин дагы бир миссиясы. Эгер бүгүн Атамбаев эмес, башка бирөө аны бузганы жатса, анда баары, Атамбаев баш болуп, каршы чыкмак да. Себеби, Конституцияда “эч ким өзгөртө албайт” деген жобо бадырайып жазылып турат. Өзгөртүүлөрдү өлкөнүн суверендүүлүгү менен чаташтыруунун кажети жок. Ошол эле Үңкүр-Тоого үн ката албай олтурганда, каяктагы суверендүүлүктү айтса болот. Бийлик кыргыз жерлерин сатып, чек ара маселесинен акча жасап жатса, каяктагы суверендүүлүк. БУУга болбогон документин бетке кармаганча, Үңкүр-Тоого талапка ылайык керектүү жооп берип алышса гана.

– Эки тарап мындан кийин мунасага бара алабы? Мындай акыбалдан чыгуунун жолдору барбы?

– Жолдору көп. Биринчиси, баары мыйзамдын негизинде жүрүшү керек. Президенттик аппарат ЖКнын ички ишине кийлигишпеши керек. Парламент бул ишти өз колуна алышы керек. Фракция жетекчилери баарын суйлөшүү жолу менен чечүүсү зарыл. Ошондо гана туура, элдин кызыкчылыгындагы Конституциянын жаңы долбоорун иштеп чыгууга жана кабыл алууга болот. Кийинки президент бүгүн Атамбаев кандай Конституцияны өзгөртүп жатса, дал ошондой эле аны өзүнө ылайыктап оңдоп алууга аракет кылышы мүмкүн. Ошондуктан, бардыгы мыйзамдын чегинде жүрүшү керек.

– Эки тараптын тирешин үчүнчү бир күчтөр өз пайдасына чечип, абалдан пайдаланып кетүү коркунучу барбы?

– Акаев, Бакиевдин учурунан бери үчүнчү күч менен коркутуп келатышат. Бирок, үчүнчү күч деги саясий аренедан байкалган эмес. Ошондуктан бул курулай сөздөр. Саясатта көпчүлүк учурларда эки эле карама-каршы күч болот. Үчүнчү күч айрым гана учурларда болот. Бүгүнкү Кыргызстандын шартында да эки эле күч талашып жатканын көрүп жатабыз. Булар сүйлөшүүгө барып, компромиске келишсе, саясий процесстер тынч өтөт. Эгер, сүйлөшө алышпаса, анда нааразычылыктар күчөшү мүмкүн. Эл кыйналып кетсе, баарын Конституциянын өзгөрүшүнөн көрүп, аны бийликке каршы көтөрүү эң оңой болуп калат. Бирок, референдум өтөөрү менен бийлик контрчабуулга өтөру күтүлгөн нерсе. Ал президенттик шайлоолордун алдын алуу үчүн саясатчыларды кодулап, лидерлердин шайлоого барбашын камсыздоого өтөт. Өздөрү каалаган бир талапкерге даңгыр жол ачууга аракет жасалат.

– Оштун мэри Айтмамат Кадырбаев: “президентибиздин жаңылануу саясатын сындагандарды, эл арасында бузукулук кылып бөлүп-жаргандарды Кудайга койдум, аларды Кудай жазаласын!”- деди. Анын мындай маанайдагы сөздөр менен чыгып сүйлөшүнө эмне түрткү болушу мүмкүн? Саясий жактан туура билдирүү болдубу?

– Кайсы гана бийлик жана президент болбосун, анын ар бир аракети коомчулуктун көзөмөлүндө болушу абзел. Демократиялык коомдо анын аракеттерине дайыма татыктуу баа берилип турушу керек. Антпесе коом өнүкпөйт, мамлекет жана коом тез эле кошоматчылыктын айынан авторитардык же тоталидардык режимге кабылып калышы мүмкүн. Себеби, айрым мамчиновниктер бийликке татыктуу жол менен келбейт. Өзү да чабал болот. Анан алар иштин майын чыгарып көрсөтө албай, эптеп бийликте кармалып туруш үчүн, ар кандай кошоматчылык жолдор менен өзүнүн кызматка келүүсүн “отрабатывать” эте берет. Алыс барбай эле Кыргызстанды алалы. 2005-жылкы революциядан кийин, Акаевди жана анын режимин аны менен колтукташып жүргөндөр эле жамандап чыгышып, “Кыргызстан эми мыкты жетекчиге кабылды” деп Бакиевди жерге, сууга тийгизбей мактап жатып калышкан. Аягы эмне менен бүттү? Кыргызстан жаңы авторитардык режимге кабылды. Азыркы Атамбаевдин тегерегинде ошол эле адамдар олтурат. Алар бүгүн да мактап-жактап, Конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизип, баягы эле бийликти бекемдөө саясатына өтүп жатышат. Алар: “Кыргызстанга зөөкүр авторитардык режим болбойт экен. Эл кулатып коет. Эми биз салыштармалуу ийкемдүү авторитардык режим орнотуп көрөлү”,- деп жатышат. Бирок, авторитардык режим салыштармалуу ийкемдүү болбойт. Ал баары бир бийликтин баарын өз колуна топтогон бекем саясий системага айланат. Анан кайрадан нааразычылыктар башталат, ал кайрадан революцияга алып келет.

Автандил Белеков

– 2010-жылы президент баш болуп, Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрү биригип, арасында сиз дагы эл алдында жүрүп, бириккен саясий коалиция болгону белгилүү. Азыр ошол коалиция экиге бөлүнүп жатат. Мунун себеби эмнеде?

-Бул маселе бүгүнкү күндө чоң маселеге айланып баштады. Революциянын башталышы жеңил, бирок анын революцияны жасагандардын арасындагы ыпластыкты жоюш үчүн бир топ жылдар керек. 2009-жылдагы президенттик шайлоодон кийин биздин белгилүү саясатчылар ар тарапка тарап, алардын ортосунда ар кандай пикир келишпестиктер, таарынычтар көп болгон. Алардын башын бириктирүү, бир пикирге келтирүү өтө оор болчу. Бирок кандай болсо дагы биригиш керек эле. Бирикпесе, Бакиевдин үй-бүлөлүк бийлиги күчтөнгөндөн күчтөнүп, канкорлор өз ордуларын таап, бийлик бир үй-бүлөнүн колуна өтө баштаган. А дегенде Манас темасы тууралуу чыр-чатактар көп болуп, эң биринчи кыргыз желегинин астында саясаттан алыс манасчылар тобу саясий аренага чыгып, бир топ аксакалдардын башы бириккен. Алар оппозицияны, башкаларын да кошуп туруп бир жарылбасак болбой калды деп туруп ишти башташкан. Ал аксакалдардын башында Оморбай Нарбеков турган эле. Алар О. Нарбековдун кабинетине чогулуп маселени талкуулашып, беш-алты аксакал “Манас жөнүндө иш-чараны өткөрөлү десек бийлик Ак үйдүн алдына боз үй тиктирбей жатат” – деп, беш-алты аксакал Алмаз Атамбаевге барса, Атамбаев боз үйүңөрдү “Форум” имаратынын алдына тиге бергиле деген экен. Ошентип алар боз үйүн “Форумдун” алдына тигишип, иш-чарасын өткөрүшкөн. Ошондо 2009-жылдын кеч күзү болчу. Февраль, март айларына чейин көп талкуулар болду. Аксакалдар дагы оппозицияга кошулушту. “Форум” имаратынын алдындагы жыйындар залына, “Достук” мейманканасынын жыйындар залына көп талкууларды өткөрдүк. Оппозициянын башына ким турат деген маселелер жаралды. Аксакал катары Оморбай Нарбековго сөз берилип, ал Роза Отунбаеваны жетекчиликке көргөзгөн. Ал сунуш чынын айтканда уруучулукка, жердешчиликке жакындашып калган. Март айынын этегинде араңдан зорго Атамбаев, Текебаев, Сариев үчөөнүн башын кошконбуз. Өзгөчө Сариевди арабызга кошуш кыйын болду. О. Нарбеков баштаган аксакалдар: “Сариев сөзүнө турбайт, орто жолдон ойт бермеси бар” – деп нааразы болушту. Ага болбой, Чолпон Жакупова экөөбүз аркы-беркини айтып ортомчу болуп жатып Сариевди оппозициянын биринчи курултайына чакырганбыз.
– Революциядан кийин кызмат бөлүштүрүү, “портфель” талашмай кандай болгон?

– 8-апрелде таң заардан маалымат жыйынын даярдатып, түшкү саат 12 де журналисттерге маалымат жыйынын өткөрүп, кан төгүүнүн башында жүргөн балдардын алдыңкылары менен биргеликте коалиция түзө турганыбызды жарыяладык. Убактылуу өкмөт түзүлүп, Роза Отунбаева топ башы болуп чыга келди. Чынын айтыш керек, ошол оор кырдаалда Отунбаеванын топ башы болгонуна сүйүнгөн элек. Убактылуу өкмөт жаңы түзүлүп, портфель бөлүштүрүп жатканда мен айткам айланайындар, өлгөн балдарды жерге берели, андан кийин деле кызматты бөлүштүрсөңөр болот, кызмат качпайт деген элем. Убактылуу өкмөт түзүлүп иш нукка түшө баштаганда, кайдан-жайдан экенин ким билсин, көрүп-билбеген жанкечтилер пайда боло баштады. Конституциялык кеңешме түзүлүп референдум болду. Ош окуясы болду. Конституциядагы тескери, туура эмес мыйзамдарды көрүп иренжип, иликтөө иштерине баш-отум менен кирип кеттим. 6 жыл бою туура эмес, чийки жазылган Конституциянын айынан соттоштум. Ошол эле маалда 7-апрелде талап-тоноо иштеринин бетин ачуу үчүн да жүгүрүп жүрдүм. Тилекке каршы, бийликтин ар кайсы бутагында жүргөн Текебаев менен Роза Отунбаеванын мурда кол астында иштеп жүргөн жаш улан-кыздар экен, алар менин бир да маселемди карабай бут тосуп келишти. Тагдырбы же арбактар күчүнө кирдиби, айтор Убактылуу өкмөттүн башы болом, төшү болом деп ооз көптүрүп, апрель окуясында кыңыр иштин баарын кылып, кыл жип менен буугандардын жүздөрү ачыла баштады. Азыр Баш мыйзамды алмаштырыш керекпи же жокпу деп талашып-тартышып жатабыз.
– Мурдагы Убактылуу өкмөтчүлөрдүн башы кантип биригип жатат? Аларды эмне бириктирүүдө?

– Саясат убакытка жараша болот. Ар нерсе бул турмушта тажрыйбага жана коомдук көз карашка жараша өзгөрөт. Анын сыңарындай, Конституцияда туура эмес беренелер болсо аны оңдоп, өзгөртсө эмнеге болбосун. Буга чейин Азимбек Бекназаров айтып какшап келгендей, 2010-жылдагы референдумдан кийин Конституциянын тексти бир эмес, эки Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрү тарабынан алмаштырылган. Өмүрбек Текебаев өзү баш болуп эки жолу алмаштырып, жок тексттерди элге таңуулап, элди алдап, көп нускада басмадан чыгарып алып элге тараттырган. Ага Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрү кол коюшкан. Алардын кол койгону сот учурунда далилденип тастыкталган. Конституциянын баштапкы экөөнө Убактылуу өкмөттүн мүчөлөрү кол койгон эки нускасы табылган. Анда А.Бекназаров, Ө.Текебаев, Т.Сариев, Э.Каптагаев, К.Дүйшөбаев, И.Өмүркулов, Т.Тургуналиев, А.Эркебаевдин колдору бар. А.Атамбаев, Р.Отунбаева, Э.Ибраимова, И.Исаковдордун колдору коюлган эмес. Демек кворум толук болгон эмес. Толук баары кол коюшкан эмес. Ошентип референдумдан кийин Конституциянын чалмакейи чалынып, бир эмес эки ирет алмашууга дуушар болгон. Референдумдан кийин Конституцияны алмаштырууга эч кимдин укугу жок болчу. Конституция өзгөрсө, ошол кол коюлган документтерди азыркы парламент көрөт. Депутаттар аны айтып чыгышса чындык элге тарап, Ө.Текебаев баштаган саясатчыларга коркунучтуу жагдай түзүлөт. Ошондон чочулап Текебаев, башкалары укуктук кылмышка саясий көйнөктү кийгизип жатышканынын себеби ошол.
– 31-августтагы президенттин айткандарына оюңуз кандай, Роза Отунбаеванын президент сүйлөп жатканда аянтты таштап кеткени туурабы?

– Негизи кеч болсо дагы президенттин койгон маселесине, айткан сөзүнө кошулам. Роза эже Бекназаровдорго кошулуп кетпестен, орток позицияны карманса жакшы болмок. Бир кеменин башын кармап, бир багытта туруу Р.Отунбаеванын аброюнун тазалыгын сактамак. Чын-чынына келгенде Атамбаевдин айткандары негиздүү жана так маалыматка байланыштуу. Референдум болду, ага катышкан элдин үрөйү учуп, апрель, июнь жоготууларындагы кусадан арыла албай кыйналып турган эл өткөөл мезгилдеги Убактылуу өкмөттүн кадыр-баркы үчүн, өткөөл мезгилдеги президент үчүн эмес, өлкөнүн тынчтыгы үчүн добуш беришкен. Элдин 98 пайызы добуш берди деген абсурд, жомок. Ал учурда түштүктөгү кырдаалдын азабынан өлкөгө өзгөчө кырдаал киргизилип турган маал болчу. Түштүктө добуш берүү Борбордук шайлоо комиссиясы белгилегендей болгон эмес. Ашып кетсе добуш берүүгө түштүктө элдин 10 пайызы гана катышкан. Түндүктө деле добуш берүүгө эл келген эмес. Добуш берүүгө 30 пайыздын тегерегинде эле эл катышкан. Мына ушунун баарын көрүп-билип туруп, биз укук коргоочулар Конституциялык референдумду жокко чыгарыш үчүн сотко кайрылганбыз. Сот биздин өтүнүчүбүздү карабай, Конституциялык палатага жөнөткөн. Конституциялык палата болсо такыр эле карабай койгон. Мени болсо куугунтукка алышкан. 2011- жылдагы президенттик шайлоодо талапкерлигимди коеюн десем Жогорку сот тоскоол болуп, шайлоо бюллетенине мени коштурбай бут тосушканынын себеби да ошондон болгон.

Маектешкен Мирлан Алымбаев

Булак: Фабула

“Аламүдүн районунун Кой-Таш айылындагы Бакиевдердин 27 гектар жерин Алмаз Атамбаев 5 жыл катып жүрүп, эми классикалык коррупция жолу менен өзүнө каттатып алып, азыр үй сала баштады. Ал жер мамлекетке өтүш керек болчу”, – деп билдирди бүгүн, 15-сентябрда “Ата-Мекен” фракциясынын лидери Өмүрбек Текебаев Жогорку Кеңеште өзү өткөргөн маалымат жыйынында. Бул деген Текебаев президент Алмаз Атамбаевди мародерчулук менен айыптады дегендик.

https://www.youtube.com/watch?v=Dh9nvqjrCBo

Өмүрбек Текебаевдин сүйлөгөн сөзүнүн тексти:

“2010-жылы апрелден кийин Бакиевдердин менчигинин бир бөлүгү гана улутташтырылып калды. Мен жаз айларында тоого чыгып эс алганды жакшы көрөм. Аламүдүн районунун Кой-Таш айылынын тургундары мага 5 жылдан бери кайрылышат. Ошол жерде бир база бар экен, “Дастан” заводуна караган. Ушул базаны Максим Бакиев, Ширшов, Данияр Усенов менчиктеп алышкан. Аны Даняир Усенов өзү келип забор салып жүргөн. Ушуну жергиликтүү тургундар басып алышты, 2010-жылы апрелде. Ушуну мамлекетке алып улутташтырыш керек эле. Эмне үчүн аны жеке адамдар басып алып пайдаланат? Мамлекетке алынбайбы деп 5 жылдан бери мен тоого чыкканда айтышат. Мен бирок аны көп сөздөрдүн бири го деп жүргөм, көңүл бурган эмесмин. Бирок массалык маалымат каражаттарына, башка булактарга чыккан маалыматтардан улам мен ал объектиге көңүл бурдум. Ал оъект жөнүндө мен силерге кыскача айтып өтөйүн. “Дастан” деген Ачык Акционердик Коом бар (ААО). Анын Аламүдүн районундагы Кой-Таш деген айылда подсобное хозяйсвтосу бар 27,5 га жери менен. Бул билесиңер аскер заводу. Өзгөчө статусу бар аскер заводу. 2009-жылы Данияр Үсенов премьер-министр болуп турганда, жаңылышпасам Ширшов “Дастан” деген Ачык Акционердик Коомунун президенти, жетекчиси болуп турганда, Максим өзү каалагандай мамлекеттик менчикти каалагандай калчап турганда бул базаны 2008-жылы Укуев Анарбек Акматович дегенге приватташтырып беришкен. Ал убакта, Ширшов ошол жерди жетектеп турганда, жөнөкөй адамга кетип калышы мүмкүн эмес эле. Бул Бакиевдерге барган, ушул кишиге оформить этилген. Азыр ал жерде гражданин Алмаз Атамбаев үй куруп жатат. 5 жыл ал жерди мыйзамсыз захват кылып, 2010-жылдын апрелинен баштап басып отурушкан. 5 жыл өткөндөн кийин унутулду го деп, ал жерди оформить этишкен. 2015-жылдын  7-майында ал участок Ибраимова Айнура Канкеевнага катталган. Бул Бишкек шаарынын мэри Ибраимов Албек Сабырбековичтин аялы. Карачечекей аялы. Беш күн өткөндөн кийин, 2015-жылдын 12-майында Ибраимовдор ал жерди гражданин Атамбаев Алмаз Шаршеновичке переоформить этишкен. Биз Бакиевдердин менчигин издеп жүрөбүз. Кыймылсыз мүлк качып кетпейт, эртеби-кечби аны бирөө пайдаланат. Анын тарыхы чыгып калат. Анын апрелде басып алынганын бүт Кой-Таштыктар айтып жүрөт. Мен барган сайын айтышат. Эл азырга чейин унуткан жок. Мен быйыл дагы майдын аягында барып, 15 күн кымыз ичип келдим. Быйыл дагын келип айтышты. Мамлекетке албайсыңарбы деп. 2015-жылы Ибраимов Албек президентке ошол жерди, базаны Максим Бакиев, Ширшов, Данияр Усеновдордун жерин берип деп. Ошондон кийин эле ал Бишкек шаарына мэр болуп келип калды. Бул жерде логикалык байланыш бар деп атасак болот. Бул коррупциянын классикалык түрү. Албек Ибраимов ал бөтөн адам эмес Алмаз Атамбаев үчүн. Ал анын жеке ишин алып барган завхозу болгон, управделами. Атамбаев бийликке келгенде аны “Дастан” деген Ачык Акционердик Коомуна директор койгон. Балким ошондо билип басып алгандыр. Ал жерден 2 млн. доллар жоголгон деп чыр да чыккан, баарыбыздын эсибизде. Ал тарых бүгүнкүгө чейин бүдөмүк боюнча калып отурат. Андан кийин Эркин экономикалык зонага директор, андан кийин президенттин аппаратынын жетекчисинин орун басары болгон. Андан кийин “Манас” аэропортуна президент болгон. Бул жерди Атамбаевге энчилеп бергенден кийин Бишкек шаарынын мэри болду. Албек Ибраимов эл арасында Эркин деген ат менен белгилүү. Ал ошо алабарман адам. Бишкек шаарынын мэрлигине келгенде Бишкек гор.кеңешинин депутаттарына айткан, “шайласаңар-шайлабасаңар дагы мэр болдум, мени президен жөнөттү” деп. Анан ошо алабармандыгына салып, Өкмөт мүчөлөрүнүн кээ бирлерине, досторуна “Президентке мен үй куруп берип жатам”-деп мактанып айтат экен. Текшерип алса болот. Эмне үчүн мен силерге пресс-конференция берүүнү чечтим? Бул маалыматтар азыр официалдуу эмес маалыматтар. Биз депутаттык суроо-талабыбызга жооп келгенден кийин, алар официалдуу маалыматка айланат. Эми булар изин жашырганга аракет кылышат. Чиновниктер жооп бербей качышат. Ошондуктан, мен эл алдында ачык айтып, бул иштин жүрүшүн коомчулук менен кошо алардын жардамы менен кошо көзөмөлдөсөк деген оюбуз бар. Депутаттан, менден качып кутулушу мүмкүн. Бирок элден качып кутулбайт. Эгерде ушул чиновниктер, ушул кагазы менен эртең саат 10до келбесе качып жаткандыгынын белгиси. Мен Укуев Анарбек Акматовичке силер аркылуу кайрылып койгум келет. Анарбек! Азыр эми сени таап, ар кандай сөздөрдү айттырышы мүмкүн: “Даниярды да тааныбайм, Ширшовду да тааныбайм, жөн эле ушуну сатып алып койгом”-депчи. Медет Садыркуловду өлтүргөн адамдарды дагы жалган көрсөтмө алып, авто-кырсык деп, соттоп жиберген. Бакиевдер кызматтан качкандан кийин биринчи жасаган иши, изин тазалап, ошолорду таап 15 бычак сайып өлтүргөн. Атамбаев түбөлүк олтурбайт. Өзү айткандай 1 жылдан кийин кетет, балким ага чейин кетип калышы мүмкүн. Ошондуктан, Анарбек сен ойлонушуң керек. Жалган маалымат бергениң менен чынын айтып койбосун деп сенден биринчи кутулат.. Эми бул маселеде башка да күбөлөр толтура. Ошондуктан менин бул Анарбекке түз кайрылуум болду. Урматтуу журналисттер, эртең саат ондо адаттагыдай биздин фракциялардын жыйыны өтө турган залда жолугабыз. Мен Сарпашев Тайырга, ошол жер, качан, кимге, кантип катталгандыгы жөнүндө официалдуу маалымат азыр жөнөттүм. Ал кнопканы басса эле чыгат. Ага эки күн күтүштүн кереги жок. Эртең ал бизге маалыматты алып келиши керек. Эми тазалап, башка кылып койгон күндө деле, Атамбаевдин ал жерде үй куруп жаткандыгын эч жашыра албайт. Аскер кайтарып турат. Жол курулуп жатат. Эч ким жок деп айткан жок. Бүт Кой-Таштыктар ал жер 2010-жылы апрелде басып алынган, 5 жылга чейин эч кимди киргизбей олтурган деп айтып атат. Алар ачык айталбаганы менен, урматтуу журналисттер, барсанар жөн сүйлөгөндө эле айтып берет. Биз алардын бирөө-экөөлөрүн бул жерге алып келгенге да аракет кылдык. “Жок, бул жерге алар жашатпай коёт”-деп коркуп, алар айтып чыкпай жатышат. Бирок, мен ойлойм, арасынан убагы келгенде айтып чыга турган адамдар болот, анткени бүт айыл билет. Аны жашырыш мүмкүн эмес. Мен дагы бир жолу айтам, менин айткандарым азырынча официалдуу маалымат эмес, тиешелүү бийлик органдарына жөнөткөн суроо-талабыма жооп келгенден кийин официалдуу маалымат катары кабыл алсак болот. Ошондо бул “жорукка”, мен муну жорук деп баа берем, саясий жана юридикалык баа беребиз. Азыр мен саясий да жана юридикалык да баа бергенден алыс болуп турайын. 2010-жылы Бакиевдер “түшпөс хандай” болуп турган. 40-50 жылга келди деп баарыбыз ишенип турганбыз. Алар жок! Аларды жандап, камчысын чаап жүргөн адамдар өмүр бою кесилишти. Бозгун болуп, Кыргызстандан качып, бала-чакасына чейин элдин каргышы тие турган болду. Бүгүн тергөө органдарына көрсөтмө берип, тигини тап, муну тап, жок болсо жаса деп көрсөтмөлөрдү берип жатат. Мен күч органдарын, тергөө органдарына эскертким келет. Эртең жооп бересиңер!”

Булак: Кyrgyztoday.kg

Легендарлуу парламент 1993-жылы 5-майда көз карандысыз Кыргызстандын алгачкы Конституциясын кабыл алгандан бери ал 8 жолу өзгөртүлүптүр. Алгачкы убактарда ал мурдагы президенттердин ыйгарымдарын кеңейтүүгө багытталса, кийинки жылдарында бийликти үй-бүлөлүк мураскорлордун бирине өткөрүүгө ыңгайлаштыруу үчүн жүргүзүлгөндүгү эч кимге жашыруун эмес. Качкын эки президент бийликтин даамын жакшылап татышаары менен эле аны балдарына калтырганга аракет кыла башташчу. Алсак, К.Бакиевдин тушунда улуттук рухий дөөлөттөрдү сактап, көбөйтө турган Маданият министрлиги жоюлуп, Мамлекеттик улуттук тил комиссиясы департаменттин деңгээлине түшүрүлгөн. Ал убакта баш мыйзам да, президенттин, өкмөттүн аппараттары да мамлекетти акырындап “көзү жакшынакай”, тили буруу “принцке” өткөрүп бергенге даярданып калган. Мамтил менен маданият ошонун кызыкчылыгы үчүн четке сүрүлө баштаган. Анын атасы өз бийлигин бекемдөө үчүн баш мыйзамды бир айда эки жолу өзгөрттүргөнү да эстен чыга элек.

2010-жылдын 7-апрелиндеги окуялардан кийин көп эле нерселер мыйзамсыз болгон. Атап кетсек, биринчи кезекте ага 2010-жылдын 27-июнундагы референдумда кабыл алынган баш мыйзамга “…КРнын Конституциясынын 114-беренесинин 2-бөлүгүнүн жоболору 2020-жылдын 1-сентябрынан тартып күчүнө кирет” деп жазылганы да кирет. Эмне үчүн? Чечмелеп көрөлү. 114-берененин 2 пунктунда “…ЖКнын депутаттарынын жалпы санынын көпчүлүгүнүн сунушу боюнча же болбосо 300 миңден кем эмес шайлоочулардын демилгеси боюнча Жогорку Кеңеш тарабынан кабыл алынуусу мүмкүн” деп жазылып турат. Демократиялуу коомдун эрежелерине ылайык, жалпы элдик добушта кабыл алынгандарды Жогорку Кеңештин да, Жогорку соттун да өзгөрткөнгө, четке какканга укугу жок. Ал эми элдин, бул жерде шайлоочулардын өзү кабыл алынган чечимди кайсы убакта болбосун өзгөрткөнгө укугу бар. Демек, айрымдардын “азыр Конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизсек ал легитимдүү болбой калат” дегендери суу кечпейт. Жогорку Кеңеш аркылуу эмес, жалпы элдик добуш берүүдө гана өзгөртүлүүгө тийиш.

Азыркы аракеттеги Конституция кабыл алынгандан бери чыр-чатактардан арылбай келет. Конституциянын тексти жарыяланаары менен укук коргоочу Токтайым Үмөталиева “Биз талкуулап, макулдугубузду берген вариант таптакыр башкача болчу.Текстин өзгөртүп коюшуптур” – деп чыккан. Андан кийин мамлекеттик тилдеги тексти менен расмий тилдеги текстинде дал келбестиктер, айрымачылыктар бар экендиги айтылган. Жогорку Кеңешке босоголук чек азыркыдай төмөн болсо, парламентте да, өкмөттө да туруктуулук болбой тургандыгына күбө болуп келатабыз. Айрым эл өкүлдөрү өздөрү мактанышкандай бир жылда бирден премьерди жайлап турушмайынча тиштери кычышып, жылуу кандын жытын эңсей башташаары чын болсо, анда өкмөт кантип иштейт, экономика кайдан өнүгөт? Өкмөт парламенттеги саясий оюндарга эрмек болуу үчүн эле түзүлөбү? Анда парламентаризмдин идеялары биротоло талкаланып жок болору талашсыз. Парламенттик башкаруудагы өлкөлөрдүн бардыгында премьер-министр негизги фигура. Мисалы, Индия, Улуу Британия, Австралия, Германия сыяктуу өлкөлөрдө өкмөт башчылары беш-алты жылдан, алды он жылдан ашык иштешет. Эгерде азыркы биздегидей болуп өкмөт башчысынын президенттин аппаратынын башчысындай да орду, салмагы болбосо ал кантип эл чарбасын башкарат, кантип натыйжалуу иштейт?

Азимжан Аскаровго байланышкан жаңжалдан кийин баш мыйзамдын ичи толтура “мина замедленного действия” экендиги эң жогорку трибуналардан ачык айтыла баштады. Мына ушундай көйгөйлөрдүн тутумунан алганда, баш мыйзамды токтоосуз өзгөрткөндөн башка арга калган жок. Элестүү айтканда, эски вариантын миналары менен кошо көк улактай кылып элдин, мамлекеттин кызыкчылыгы үчүн садага чаап таштап, заманбап вариантын тезирээк кабыл алуу зарыл болууда.

Баш мыйзамдын жаңы долбоору жөнүндө ойлор…

Баш мыйзамга азыркы өзгөртүүлөрдү парламенттин 4 фракциясы сунуш кылууда. Ага “Ата Мекен” фракциясындагылар, Убактылуу өкмөттүн бир катар мүчөлөрү, айрым оппозициячылдар гана каршы чыгышууда. Бирок алардын иш аракеттеринде, сунуштарында конструктивдүүлүк эмес, курулай чычалагандык, ич күйдүлүк басымдуулук кылып кеткенин өкүнүү менен айтууга аргасызбыз. Сегиз жолу өзгөртүлгөн баш мыйзамды тогузунчу жолу алымчалап, кошумчалап койсо жер титиреп, асман солкулдап кетпестигин бардыгы эле эң сонун билип турушат, бирок демилге президенттин айланасындагылардан чыккандыктан улам каршы болушууда. Эгерде президенттин айланасындагылар баш мыйзамды өзгөртпөйбүз деп чыгышса, оппозициядагылардын көбү өзгөрткөндү жакташмактыгын бөркүмдөй көрөм. Эмне дейбиз, тилекке каршы бизде саясаттын мазмуну да, деңгээли да ушундай…

Мыйзам долбоорунун авторлору азыркы Конституциялык реформа президенттик бийликти чектеп, өкмөттүн ыйгарымдарын, кадрдык маселелерди чечүүдөгү ролун, парламенттин көзөмөлдөөчү функциясын күчөтүүгө багытталгандыгын айтышууда. Биздин оюбузча ал үчүн биринчи Жогорку Кеңешке өтүүнүн босоголук чегин көтөрүү зарыл. Ал биринчиден, партияларды ирилешүүгө мажбурлайт, ал процесс калыптанганда аттары бар, заттары жок партиялар жоюлуп, күчтүүлөр гана калат. Анан азыркыдай парламентке карликтер келип алып жаңжалдарды күчөтүп, “баланын үйү, Бапанын алачыгы” дегендей башаламан көрүнүштөр жоюлат. Эгерде парламентке 2-3 эле партия өтсө, өкмөт сөзсүз туруктуу иштей баштамак. Ал эми премьер-министр, анын орун басарлары парламенттен келишсе, депутаттык мандаттарын сактай беришери эң туура. Парламенттик өлкөлөрдүн дээрлик бардыгында эреже ошондой.Бир гана өкмөт менен парламент жуурулушуп биротоло бир түзүмгө айланып кетпөөсүнө жол бербөөнүн механизми болуусу зарыл.
Элге, мамлекетке жүз миллиондогон (а мүмкүн миллиарддаган) долларлык зыяндарды келтирип, анан эскирүү мөөнөтүнүн аяктагандыгына байланыштуу айрым экс-мамчиновниктердин тергөөлөрдөн, соттук кароолордон бошонуп кетип жатышкандары туура эмес. Бирок долбоордо жазылгандай, кылмыш ишинин эскирген-эскирбегендигин сот чечет дегендей, судья өзү каалагандай жетелечү норма эмес, элге, мамлекетке мынча суммадан ашык зыян келтиргендердин иштери чыккынчылык катарында каралып, аларга эскирүү мөөнөтү колдонулбайт” дегендей так норма киргизилсе максатка ылайыктуу болмок.

Мына ушундан улам экс-премьер министр Т.Чыңгышевдин “Кыргызстандын “Центеррадагы” үлүшү 67 пайыздан 17 пайызга бирөөлөрдүн аябагандай чоң кызыкчылыктарынан улам азайтылгандыгын билип эле турамын. Жөн жерден мындай иштер жасалбашы кимге деле болсо түшүнүктүү. Бирок жүрөгүм сезип турса да колумда аны ашкерелегенге факты жок” – деп айткандай,өлкөгө өтө ири өлчөмдө зыян келтиргендер же мамлекеттик, элдин кызыкчылыктарына кыянаттык кылгандар он эмес, элүү жылдан кийин болсо да жазаларын алуусу керек. Аларга эскирүү мөөнөтү деген түшүнүк таркатылбашы кажет.

Баш мыйзамга фракциянын мүчөлөрүнүн 3/2 бөлүгү добуш бергенде гана коалициядан чыга алыша тургандыгы, эл аралык документтердин, укук-ченемдик актылардын улуттук мыйзамдарга карата императивдүү мүнөзгө ээ боло албастыгы жөнүндө норма киргизилип жаткандыгын да зарыл деп ойлойм. Эл аралык уюмдар, документтер, укук-ченемдик актылар деген аябагандай кеңири, чаржайыт түшүнүк. Алардын ичинде БУУнун, ОБСЕнин чечимдеринен тартып, бир топтун кызыкчылыктарын гана ишке ашырууну көздөгөн “Рим” клубу, “Жашылдардын кыймылы”, “Сорос” фондусу, “Гейлердин” клубу деген сыяктуулар да бар. Ошондуктан биринчи кезекте аларды инвентаризациялап, ылгоо зарыл.

Менимче судьяларга карата каттардын, телефон байланышынын купуялуулугунун алынып салганы жатканы туура. Бирок ал судьяларга гана эмес, публикалык кызматтагылардын бардыгына киргизилүүсү керек. Мамлекеттик кызматтагылардын журналисттерди, сындап койгондорду сотко берем деп опузалай турган аракеттерине чек койгудай укуктук тосмо болуусу зарыл. Маселен, АКШнын президентинин бир журналистти сотко берип утуп алыптыр дегенин окуй да, уга да элекмин. Аларда публикалык кызмат, публикалык адам деген түшүнүк күчтүү болгондуктан сындарга чыдамдуу келишет. Анан аракеттеги Конституциянын 50-беренесинин 2-пунктундагы “Бир дагы жаран өзүнүн жарандыгынан жана өзүнүн жарандыгын өзгөртүү укугунан ажыратылышы мүмкүн эмес” дегенге “…конституциялык мыйзамда каралгандан башка учурларда” дегендин кошулганы жатканы ойлондурбай койбойт. Мында өзгөртүүлөр кабыл алынгандан кийин судьялар деле инсандын жарандыгын өз алдыларынча чече беришеби деген суроо пайда болот. Судьяларга андай эң жогорку саясий укукту ишенип бергендин кандай зарылчылыгы бар? Бул туура болобу? Саясий маселелерди саясий жогорку кызматта турган адамдын өзү чечкени оң эмеспи.

Мен бул жерде баш мыйзамга сунуш кылынган өзгөртүүлөрдүн негиздүүлөрү жөнүндөгү гана ойлорум менен бөлүштүм. Долбоордо өкмөттү түзүүнүн, Баш прокурорду шайлоонун, Жогорку соттун, Конституциялык палатанын судьяларын дайындоонун процедуралык маселелерине арналган жаңылыктар да бар, бирок алар элдин көпчүлүгүн кызыктырбайт деле. Бул жерде кошумчалай турган бир нерсе, жаңы долбоорго ылайык Конституциялык палатанын чечим чыгаруу процедурасы аябай татаалдаштырылган. Бир мыйзамдын же укук-ченемдик актынын баш мыйзамга ылайык келерин же келбесин аныктоо үчүн палата чечиминин долбоорун Жогорку Кеңешке, президентке жөнөтөт. Алар макулдуктарын бергенден кийин гана долбоорду добушка кое алышат. Ошондо да судьялардын 4/3 колдосо гана чечим кабыл алынды деп эсептелет. Конституциялык палата мыйзамдарды, укук-ченемдик актыларга байланышкан талаштарды гана карабастан, жарандардын Конституциялык укуктарына байланышкан маселелерди да караса жакшы болмок, бирок бул жолку сунуштардан андайларды көрбөдүк.

Ошентип өлкөбүздүн баш мыйзамына тогузунчу жолу өзгөртүүлөр киргизилгени жатат. Мурда андай иштер мамлекеттин башындагы адамдын бир жагын бекемдөө үчүн же форс-мажордук кырдаалдан улам ишке ашырылса, бул ирет эгемендүүлүгүбүздүн тарыхында биринчи жолу мамлекет башчысынын ыйгарымдарын азайтып, парламенттик системаны бекемдөө үчүн өткөрүлгөнү жатат. Андыктан бул жагын эстен чыгарып коюуга болбойт.

Мирлан Дүйшөнбаев
Жогорку Кеңештеги СДПК фракциясынын катчылыгынын улук консультанты

Булак: Фабула 

Өкмөт башчы Сооронбай Жээнбеков Ички иштер министри Кашкар Жунушалиевди кабыл алып:
– Жолдош министр жол тыгыны “пробкага” карата чара көрүп жатасыздарбы? Бүгүн тыгындын айынан мен өзүм жарым саат жумушка кечигип келдим.
Кашкар Жунушалиев:
– Урматтуу Сооронбай Шарипович, эгерде депутаттар кабыл алып беришсе, бир жакшы законду жөнөттүм эле. Сооронбай Шарипович:
– Ал кандай законуң?
– Өтө машинелер үйүлүп, тыгын болгон жерде жөө жүргүнчүлөр үстүнөн баса берсе болот деген экен.
– Депутаттар кабыл албай коюшсачы?
– Кабыл алышат, кайда качышмак эле, эртең, бүрсүгүнү депутаттык күндөрү да бүтөт, анан алар карапайым эл менен аралашып басып калышат деген экен, кайран Кашкар мырза.
***
– Топчубек Тургуналиевич, эгерде биздин алабармандар сөздүн төркүнүнө түшүнбөй, Көчмөндөр оюнуна “төө чечмейди” кошуп коюшса эмне болот?
– Эмне болмок эле, ал сөздү айткан киши катары ташы калдыбы деп жигиттин ролун өзүм аткармакмын.

– А келиндин ролуначы?
– Ага кыздын кийимин кийип сойкулук кылып жүргөн кызтекелердин Жасмина дегенин туура көрмөкмүн же болбосо укук коргоочу келиндердин бирөөсүн чекесинен чертип тандамакмын, анткени акча төлөсө алар баарына барышат да…
***
Депутат Чолпон Жакупова Билим берүү министри Эльвира Сариевага,
– Эльвиш, сенин ишиң жакшы болбой жатат, бөлөк кайсы министрликти каалайсың, азырынча мен бул жакта турганда…
– Маданият жана туризм министрлигин.
– Эмнеге?
– Мен бийлегенди, ырдаганды жана чет өлкөлөргө саякаттаганды өлө сүйөм да деген экен.
***
Өкмөт башчы шаар башчысына:
– Албек заман кооптуу болуп турат, кечээ эле Түркияда эмне болду, Кудай андайлардан бизди сактасын, ошондо да дайыма даяр, сак турушубуз керек, митинг, пикетттер болуп кетсе эмне кылышты ойлонуп жаткандырсың?
– Сооронбай Шарипович, анын баары ойдо, мен көптөн бери баамдап жүрөм, кыргыз кайсы убакта тынч отуруп калаарын. Кыргызың куран окутуп жатканда гана тынч отурат экен. Молдолор эзилип эки саат окушса да ордуларынан былк этпей. Эгерде 100 киши пикетке чыкса, милициясынын да, башкасынын да кереги жок, 300 молдону чогулта коюп тегерете тургузуп куран окута бериш керек.
***
Алтынбек Сулайманов Камчыбек Жолдошбаевден:
– Жанагы Жалал-Абад облусунун Сузак райоундагы жаш баланы зордуктаган, селдесине чок түшкөн имамды сени жазала деп сага салып беришсе сен кантип жазалайт элең?
– Оо, ал итти мен акула кармаган кайырмак менен илип туруп, Жалал-Абаддын кире беришиндеги аркага асмакмын.

Булак: Фабула 

– Жеңиш Парпиевич, сиз вице-премьер министр катары учурда чек арага жооптуу тармакты көзөмөлдөөгө милдеттүүсүз. Чек арада орун алган кандай талаш-тартыш, чыр-чатак маселе болсун анын баарын чечүү түздөн-түз сиздин жоопкерчилигиңизге жатат. Бирок сиз мындай жооптуу кызматты тартып кете албай мажүрөөлүк кылып жатасыз, чынбы? Мына Үңкүр-Тоону Өзбекстандын күч түзүмдөрү ээлеп отурат, сиз дымсыз. Сүйлөшүүлөрдү мындай кой, үнүңүз угулбайт. Деги барсызбы? Чек ара маселесин кыйын түшүнөт дешти эле, тилекке каршы, тескерисинче кыпындай да түшүнүгүңүз жоктугу барган сайын ачык билинип жатат. Эл Үңкүр-Тоо маселесинде депутаттарды күнөөлөп, жерибизди коңшулар басып алып жатса Көчмөндөр оюндарын көрөбүз дешип Кырчынга кетип калышты дешип аябай сөгүштү. Бул көйгөйлүү маселеге жооптуу сиз деле Кырчында тойлоп жүрдүңүз, калыстык кылып “оо, жумурай журт, бул маселеге депутаттар эмес мен жооптуумун, сүйлөшүү жүргүзүп жатабыз, чыдай туруңуздар”, – дегенге жараган жоксуз. Корктуңузбу? Же жаманатты болуудан сактанып арамзаландыңызбы? Жооптуу кызматка дайындалгандан бери Ош менен Баткенге каттагандан башка республиканын башка аймагын кыдырган жоксуз. Сизди түштүк боюнча эле вице кылып дайындашты беле? Деги Нарын, Талас, Чүйдүн чек ара көйгөйлөрү менен таанышайын деген максатыңыз барбы? Кыдырбай деле коюңуз, коомчулукту кыжалат кылган Үңкүр-Тоо маселесин чечүү үчүн коңшу өлкөнүн тиешелүү жетекчилери менен тең ата сүйлөшүүгө деңгээлиңиз жетип жатабы, ушул туурасында ымтырбай бир нерсе деңиз?.. Эгер колуңуздан иш келбесе мажүрөөлүк кылып бийликти да, элди да кыйнабай эс алыңыз, жек көрүндү болбой?..

Булак: Фабула 

Башмыйзамдын өзгөрүшүнө Убактылуу өкмөттүн дээрлик басымдуу бөлүгү каршы чыгып жатса, бирин-экиндери эртеңки күндөрүн ойлоп, тымпыйып үн катпай дагы кандай болуп кетерин боолголой албай турушат. Топчуке аксакал Отунбаевага каршы эзелки кегин бетке кармаса, Темир Сариев кечээги ишинин жыйынтыгын күтүп, Абдыганы Эркебаев кресло бактысынан ажырагысы келбей тынч тирилик кылууну чечти. Мындай көчтү экс-«атамекенчи», мурдагы элчи Дүйшөн Чотонов да толуктап, ушул күндөрү парламенттик шайлоодогу Текебаевге карата эски кегин унутпай, Акүйдүн тилегине каршы чыкпай, мындай жүрүшү менен акырын чет өлкөдөгү элчиликтердин бирин алууга куштар болууда. Саммит, ага удаа ажобуздун 60 жылдык туулган күнү белгиленсе, Чотоновдун иши бир жаңсыл болору каңкууланды. Эмесе, жакынкы күндөрү Дүйшөкенин саясый багы жанса, мунусун референдумга каршы чыкпаганы катары кабылдап койсоңор болот.

Булак: Азия Ньюс

Жогорку Кеңештин жалындуу жаш депутаттарынын бири Тазабек Икрамов баш мыйзамды өзгөртүүдө Кыргыз Республикасынын жарандарын кыргыз тилинде сүйлөөсүн милдеттендирүү керектигин айтып чыкты. Албетте буга киргиздер, орус шовинисттери кызылдай каршы чыгып, “бул жарандарды бөлүп-жаруу, “адам укугун тебелөө” деп айкырып чыгып жатышат. Бирок депутаттын демилгесинде данек бар экени анык. Антпесек, өз элибизде, өз жерибизде туруп кыргыз тилинин кадырын көтөрө албай улам артка чоюп, “акырындык менен баралы” деп отуруп ушул күнгө жеттик. Бала бакчалар, мектептерди карайлы, көпчүлүгү орус класстардын санын арбытып, балдарыбыз эне тилин жерий баштады. Ушинтип отурсак дагы 10-15 жылдан кийин кыргыз элин кыргыздар башкарбай, келечегибизди өзүбүз талкалайбызбы?! Андан көрө Тазакенин айтканын колдоп, кыргыз тилинин тагдырын бир жаңсыл кылганыбыз оң.

Булак: Фабула 

Эмгек – балалык кыялдарга жол ачат
– Балалык мезгилим айыл жергесинде өтүп, элибиздин үрп-адатын, салтын, тил маданиятын каныма сиңирип, мекенчил сезимдеги эң бактылуу күндөрдүн бири. Ата-энем карапайым айыл жергесинин тургундары. Жаш кезимден айылдаштардын ич ара жаманчылык жана жакшылыктагы бир туугандык мамиле чегиндеги ынтымактын маанисин жеткирип, тарбия берүүгө кылган аракеттерине ыраазымын. Алгачкы мектеп босогосун аттаганы, билимге умтулган аракетимди бүгүнкү күнгө чейин улантып келе жатам. Билим берип, турмуш жолуна көзүбүздү ачкан сый-урматтуу мугалимдерим бүгүн да көз алдымда. Албетте бала кезимде жалпы мектеп эрежесин бузуп, өзгөчө мүнөзүмдү көрсөтүп тентектик кылган күндөрүм да болгон. Бирок ата-энем койгон, тарбия чегинен чыкпаганга аракет кылчумун. Айыл жергесиндеги жашоо-турмушунун деңгээли шаардын жашоо шарттарынан айырмасын салыштырып, бала кезимде кыялданчумун. Сөзсүз чоңойгондо чоң Москва шаарына барып билим алып, өзүм байкап жүргөн жашоо деңгээлине жетип ата-энемди кубандырып жардам берем деп максат коер элем. Максат алгачкы жеңиштин ортосу дегендей, кылган жеке аракетим, эмгегим балалык кыялымдын аткарылуусуна турмушумда жол ачып берди.

Кыймыл-аракет – дене түзүлүштүн күзгүсү
– Дене тарбия ар бир адамдын ден соолугуна таасир бере турган маанилүү аракет.Афганистан мамлекетиндеги согушка катышкан убагым мен үчүн өтө терең маанидеги, мазмунга бай убакыт болуп калды. Дененин тарбиясы деп бекеринен айтпаса керек. Адам баласы жаралганына гана курсант болбой, ичкен ашын, дене тарбиясын туура алып жүрүүсү керек. Спорт адам баласына эң керектүү нерсе. Кыймыл-аракеттин көптүгү дене түзүлүштү чагылдырып коет. Өнүккөн мамлекеттерде спорт коомдук маанилүү иштердин бири болуп эсептелинип, алар массалык түрдө дене тарбиясындагы уюштуруу иштерин өзгөчө активдүү өткөрүшөт. Бүгүнкү күнү Кыргызстанда экономикабыздын начардыгынан,коомдук каражатыбыз казынада аз болгондуктан, улуттук спорт тармагынын өнүгүүсүнөсапаттуу иш-чаралар жокко эсе. Бизде спорт, жеке демилге көрсөткөн активдүү таланттарыбыздын күчү менен гана кармалып турат. Эгерде татыктуу деңгээлде дене тарбиясы спорт иштерин жүргүзүү шарттары чечилсе, биздин жөндөмдүү тоо жергесинин жаштары келечекте дүйнөлүк спорттун ар кандай тармагында, Кыргызстандын кадыр-баркын көтөрүп даңазалаарына ишенем. Эл ишенимине жетип саясатта мүмкүнчүлүк алып калсам улуттук спорттун өнүгүүсүнөсөзсүз өз салымымды кошом.

Ден соолуктун алдын алам десең туура тамактан
– Дене тарбия катары, тамактануу эрежесин да туура колдонуш керек. Болбосо кыргыздын берекелүү, кенен дасторкону, жайылган даамдуу тамактардын азгыруусу, көпчүлүктүн ден соолугуна зыян да келтире баштады. Албетте, ата-бабабыз колдонуп келген улуттук тамак-ашыбыз биз үчүн өтө ыйык жана эң даамдуу азык болуп саналат. Бирок өтө калориясы күчтүү тамактарды аз колдонбосо, зыяны гана тиет. Мурдагы заманга салыштырмалуу азыркы жашоо деңгээлибиз түп тамыры менен өзгөрүп, ыңгайлуу, жеңил турмуш шарттар бар. Кыймыл-аракет аз болсо, оор тамактарды жеп жата берүү ден соолукка гана зыян. Ошондуктан күчтүү калориядагы улуттук тамак-ашты чеги жок колдонсок ден соолук үчүн ашыкча болуп калаарын эстеп, кылган ишибизге карап гана тамактын түрүн тандап алуу туура. Өзүм болсо тамактануунун эрежесин кармап, жеңил тамактарды көбүрөөк колдоном.

Ата-баба жолун улап
– Улуттук көчмөндөр оюну кыргыз элинин сыймыктана турган эл аралык проектиси. Бул демилгени дүйнөлүк деңгээлде даңазалап, өнүктүрүүгө умтулушубуз керек. Албетте, жетине албай сүйүнгөнүбүз менен алдыда татыктуу деңгээлде жеткирүү максатында көп уюштуруу иштери турат. Бул биздин жалпы экономикалык жактан мамлекетибиздин өнүгүп, инженерия, техникалык, инфраструктуралык маселелерге, коопсуздук жана маданияттуулуктун, тейлөө, уюштуруу иштеринин сапаттуу аткарылышына байланыштуу болот.

Кооз сүйлөө адамга берилген жөндөм
– Кооз сүйлөө менен эле чектелип убада берип, иш жүзүнө келгенде милдетин аткара албай калуу таптакыр туура эмес. Андай адамдарды коомдо “курулай убада берген, ыймансыз, сөзүнө турбаган” адам дешет. Жалпы коомдук аң-сезимге таасирин көрсөтө турган саясатчы сөзсүз түрдө кыска, нуска, сунуштаган оюн так далилдеп жеткирүүгө жөндөмдүү болуусу керек.

Кылым жашап, кылым оку
– Илимге умтулуп, өзүбүздүн ой жүгүртүү жана билим деңгээлибизди ар дайым такшалтып турбасак, коомдо өзгөрүп жаткан маселелерди эч качан чече албайбыз. Ар бир секунд сайын жаңылыктар пайда болуп, ар бир саат сайын жаңы ачылыштар болуп турган заманда жашап жатып, ал нерселерден алыс калып калууга болбойт. Тынымсыз окуп, билип туруу адамдын өсүүсүнөн кабар берет. Азыркы мезгилде саясий – экономикалык, эл аралык дипломатия тармагындагы китептерди көп окуйм. Өзүм бала кезимден эле чыгармачылыкка жакынмын. Эркин эс алуу убактым болуп калса фортепиано инструменти менен алектенем.

Жардам берип жарды болбойсуң
– Адам баласынын руханий байлыгын толтуруп, ыймандуу багытта тарбиялап, коомдун ынтымактуу түптөлүшүнө салымын кошуп, сабырдуулук чегинде туура жашоонун жолун көрсөтүп жаткан мусулман бир туугандарыма терең ыраазычылык билдирем. Ыймандуу тилектерибиз кабыл болуп, Аллах ыраазы болсун! Соопчулук көрсөтүү ар бир мусулман баласынын ыйык парзы. Жардамга муктаж болгон адамдарга, мүмкүнчүлүк чегиме жараша ак ниетим менен жардам көрсөтүүгө умтулам.

Үй-бүлө – мамлекеттин башаты
– Элдин түптөлгөн жалпы жашоо эрежесин, тарбиясын бузбай, үй-бүлөм көпчүлүк эл катары эмгектенип, өз ордун коомдо тапкан. 4 баланын атасымын, үч кызым, бир уулум бар. Турмуш тагдырды өзгөртөт экен, өзүм көп жылдар чет өлкөдө жашаганыма байланыштуу балдарым сыртта билим алып, өзүлөрүнүн жеке турмуштук багытын билим деңгээлдерине жараша тандап алышкан. Кыргызстандагы билим берүү тармагындагы маселелерге өтө терең изилдөө жүргүзүп, сапаттуу иш-чараларга өтө муктаж экендигин билип турам. Эл агартуу милдетин аткарып жаткан урматтуу мугалимдерге таазим кылам. Мамлекет деңгээлинде татыктуу шарт түптөлбөсө да, биздин жаш муундарга талыкпай билим берип тарбиялап жаткан агай-эжейлерге ыраазычылык билдирип, саясатчы катары убактылуу чечилбей жаткан кемчиликтер үчүн кечирим сурайм. Ишенимиңерди жоготпогула, сөзсүз кадыр-барктуу, мугалимдерге, врачтарга, коопсуздук тармагында эмгектенген офицерлерге, жалпы коом кызыкчылыгын коргогон бардык мамлекет кызматкерлерине, урматтуу окумуштуу интеллигенция катмарына татыктуу турмуш орнотуп, өнүккөн мамлекет болооруна биргелешип жетебиз!

Маектешкен
Гүлмира ШАРШЕЕВА

Булак: Фабула 

Апта башында, тээ ала жайда Ж.Баласагын атындагы КУУ ректору Чынара Адамкулованын баскан изиндеги «кылтың-мылтың» жүрүштөрүн иликтөөгө алышкан пар­ламент депутаттары ректордун ишинде күмөндүү жагдайлар дагы да бар экенин эске алышып, Чынара айымдын сары изине эми бир ай түшүүнү чечишти. Депутат Садык Шер-Нияз кесиптештеринин мын­дай бүтүмүнө нааразы болгонсуп, Адамкуловага жан тарткандай маанайын кыйытса, кечээги шапылдаган «төкмө журналист», мындагы депутат Рыскелди Момбеков буга ачууланып, керек болсо Адамкулованын ишиндеги «бүтпөс чыйырды» парламенттин жыйынына алып чыгарын шардана кылды. Бу Адамкулованын жаңжалы такыр тынчыбас болду го? Ушул күндөрү универде «эскинин саркындылары» болушкан мурдагы декандар кайрадан кызматка келүүнү көздөшүп, Адамкуловага каршы чыккандардан коргомокчу болушуп, айланчыктап жүрүшкөнү кандай? (Шайлоодо Адамкуловага эмес, Алтай Бөрүбаевге иштеген Чикеев дегени баш болуп.) Ректор универде кыпындай кадыры жок ушундай экс-декандарга күнү түшсө, абалы оорлошуп баратканбы? Кыскасы, күз бою булардын «кон­церти» бизди эриктирбей калды окшойт.

Ийгилик БОЛСУНБАЕВ

Булак: Азия Ньюс 

– Эльвира Кубанычбековна, сиз Билим берүү жана илим министрлигин жетектеп келе жаткандан бери бул тармактын ызы-чуусу бүтпөс болду. Бул сиздин жетекчи катары иштин көзүн билбегендигиңизди туюнтпайбы? Анткени “эт эмес же чел эмес” арабөк аракетиңизден башаламандык жаралып жатканын билим берүү тармагында эмгектенгендер каңкуулашууда. Сиздин оюңуз кандай? Чын айтып жатышабы же көралбастык кылышып, ушак таратышуудабы? Эгер ушак болсо, эмне үчүн мектептерде акча чогултуу маселеси, окуучулардын митингге чыгышы сыяктуу коомчулукту ичиркенткен жагымсыз окуялар байма-бай катталып жатат? Бул сиздин тармакты тартып кете албаган дараметиңиздин чектелүү экенин айгинелебейби? Ошол эле бир жылдан ашуун убакыттан бери чуусу бүтпөгөн Улуттук университеттин ректору Чынара Адамкулованын тизгинин тартып кое албаганыңыз сиздин алсыз экениңизден кабар бербейби? Какаганга муштаган демекчи, учурда Медакадемиянын жамааты эки жаат болуп чабышууда. Ыр-чыр күчөп кете электе эки тарапты чакырып көйгөйлөрүн чечип берип койсоңуз кантет? Же буга да чамаңыз жетпейби? Минтип эч нерсе колуңуздан келбей, министр болгонуңузга куштарланып сыланып-сыйпанып отура берген сизге сыймыкпы? Жек көрүндүгө айланып, кадырым кетип жатат дегенди ойлонбойсузбу? Карапайым калкты айтпаганда да, өкмөт башчыларынан официалдуу түрдө сөгүш деле алып жатасыз, арданбайсызбы? Сөгүш укканга кулак көнүп бүткөнбү? Сыягы кызмат үчүн баарына кайыл болгон өңдөнөсүз. Мансап жашооңуздун маңызын түзөбү? Жакында бийлик мажүрөө аткаминерлерден арылганы турат. Анын ичинде сиз дагы бар экениңиз айтылууда. Кызматсыз калсаңыз күйүткө түшүп өзүңүздү таштап койбойсузбу? Деги абайлаңыз?..

Булак: Фабула 

– Бакыт Эргешович, бүгүнкү күндө Үңкүр-Тоо маселеси курч көйгөлөрдүн бири болуп турат. Өзбекстандын күч түзүмдөрү Кыргызстанга тиешелүү делген талаштуу аймакты ээлеп алышты. Бул маселени чечүүдө кандай кадамдарды жасоо зарыл?

– Биз “Өнүгүү-Прогресс” фракциясы Үңкүр-Тоо маселесин вице-премьер министр менен күч түзүмдөрдүн жетекчилерин чакырып, жыйында карадык. Биздин 4 жараныбыздын кармалып барымтага алынышын мыйзамсыз деп таап, Өзбекстандын парламентине кайрылуу жолдоо чечимин кабыл алганбыз. Кудайга шүгүр, жарандарыбызды бошотушту. Буга биздин дагы салым бар десем жарашат. Негизи чек ара маселесинде кандай чыр-чатактар болбосун дипломатиялык нукта, тынчтык жолу менен чечилиш керек. Өзбекстандын күч түзүмдөрүнүн такталбаган аймакты ээлеп алышы эл аралык укуктук нормаларга сыйбайт. 2006-жылдагы протоколдо 113-чекит менен 114-чекит такталбаган жер деп жазылып турат. Ушул эки чекиттин ортосунда Үңкүр-Тоо жайгашкан.Тилекке каршы, 114-чекитти тактоодо биздин ошол учурдагы бийликтин шалаакылыгынан Үңкүр-Тоо Өзбекстандын жери деп жазылып калыптыр. Бир эле протоколдо эки ача жазылган. Ошондуктан биз 114-чекит боюнча кайрадан тактоо жүргүзүү зарылдыгын айтып жатабыз. Эми муну Тышкы иштер министрлиги менен Өкмөттүн эл аралык укуктук комиссиясы тез арада карап чыгышы абзел. Анткени Үңкүр-Тоо биздин жер. Ал жерде байланышты камсыз кылган биздин радио-телемунараларыбыз жайгашкан.
– Эми бул маселеге чекит коюп, Үңкүр-Тоо биздин жер экенин далилдөөгө биздин өлкө жетекчилеринин эрки жетеби?

– Жетет. Ага далил келтирчү фактылар жетиштүү. Болгону бул маселени кылдат, тыкыр анализдеп, коңшуларды ынандыра билүү кажет. Ал үчүн катуу иштеш керек. Жалтаңдык кылбай бекем позицияны кармануу керек.
– Өзбекстан тарап да өз позицияларында катуу туруп, Үңкүр-Тоону бербейбиз дешсе кандай аракет көрүү керек?

– Эми бул жерде айтылбаган көп жагдайлар бар. Маселени чечүүдө бизде рычагдар абдан көп. Ошол рычагдарды колдонуп маселени чечүү абзел. Себеби бул маселени ушул бойдон калтырып коюуга болбойт.
– Азимбек Бекназаров: “Бийлик маселени чечпесе, патриоттор менен барып Үңкүр-Тоону өзбек күч түзүмдөрүнөн тазалайм” – деген кайрылуу жасады. Мындай кадам өлкөгө кандай кооптуулук жаратышы мүмкүн?

– Бул эми Азимбек Анаркуловичтин жеке көз карашы. Бирок бир нерсени ачык айтып коюу парз. Мындай чакырыктардын жасалышын бийлик эске алуусу зарыл. Анткени “силер жасай албасаңар, биз жасайбыз” деген чакырык жөн жеринен чыгып жаткан жок. Эгер өкмөт былтыр Үңкүр-Тоонун айланасында чыккан чактактан кийин тиешелүү чараларды көргөндө, азыркыдай патриоттордон турган отряддар чыкмак эмес. Анткени эч ким жерин тарттырып жибергиси келбейт. Ошондуктан бийлик көрөгөчтүктү көрсөтүп, алдын алуу иштерин жүргүзүп, маселени өз учурунда чечүү чарасын көрүшү керек. Буга мүмкүнчүлүктөр бар. Учурда тиешелүү рычагдар колдонулуп жатат. Андыктан жарандарыбыз эмоцияга алдырбай, сабырдуулук кылышы зарыл. Тынчтык жолу менен маселе чечүүдөн өтөөрү жок.
– Учурда Өзбекстандын президентинин милдетин премьер-министр Шавкат Мирзияев аткарып жатат. Бул адамдын бийликке келиши чек ара чырын чечүүдө, деги эле эки мамлекеттин ортосундагы мамилеге кандай таасир берет деп ойлойсуз?

– Бул киши президент болуп шайланып калса, деги эле ким президент болсун карама-каршылыктарды жоюп, тең ата жылуу мамиле түзүү зарыл. Коңшу өлкөнүн жаңы жетекчиси деле жакшы мамиледе болгусу келет. Ким эле коңшусу менен душмандашкысы келсин. Ошол себептен, Кудай буюрса келечекте “жылуу сүйлөсө жылан ийинден чыгыптыр” дегендей, жакшы мамиле түзүлөт деп ойлойм.
– Азыркы күндө Конституцияны өзгөртүү маселеси да кызуу талкууланып жатат. Бул боюнча “Өнүгүү-Прогресс” фракциясынын позициясы кандай?

– “Өнүгүү-Прогресс” фракциясы биринчилерден Конституцияга өзгөртүү-толуктоолорду киргизүү боюнча мыйзам долбоорун ачык талкуулады. Ар бир депутат өздөрүнүн ой-пикирин айтышты. Ырас, Конституцияны өзгөртүү боюнча коомчулукта, парламентте пикир бир кылка эмес. Бирок мындан трагедия жаратыштын кереги жок. Себеби мезгилдин талабына, коомдогу өзгөрүүгө, шарт-жагдайга байланыштуу бардык нерсе жаңыланып турууга тийиш. Конституция деле катып калган бетон эмес. Саясий-экономикалык, социалдык, укуктук абалга байланыштуу, талапка ылайык өзгөртүү муктаждыгы жаралат. Албетте, талкуу болуш керек. Ар бир айтылган сын-пикир, сунуштар талкууланып, “жети өлчөп бир кесип” чечим кабыл алынат. Биздин өзгөртүүлөрдү колдоп жатканыбыздын өзүнүн себеп-жүйөлөрү бар. Анткени улуттук баалуулуктарга, эгемендүүлүккө шек жаратчу жылчык баш мыйзамда болбоого тийиш. Башкача айтканда, улуттук нарк-насилге кесепетин тийгизчү тескери көрүнүштөр мыйзам менен корголушу кажет. Ошол себептен биз Конституцияга эркек менен аял гана үйлөнүшү керек деген норманы киргизип жатабыз. Батыштагы аял менен аял, эркек менен эркек үйлөнсө болот деген сыяктуу жат көрүнүштөр биздин коомго жайылтылбашы милдет. Ошондой эле эл аралык уюмдардын чечимдери биздин мамлекеттин эгемендүүлүгүнө шек жаратпоосун эске алып жатабыз.
– Конституцияны өзгөртүүнүн негизги максаты – президент бийликти узурпациялап алууга багытталган деген пикирлер айтылып жатат. Чын эле ошондойбу?

– Конституциянын өзгөрүшүн кайсы бир инсанга байлаган туура эмес. Албетте, ар түрдүү көз караштын айтылышы табигый нерсе. Бирок саясий боек сүртүп, көбүртүп-жабырткандан алыс болушубуз зарыл.

Маектешкен Алмаз ТЕМИРБЕК уулу

Булак: Фабула 

Кудайдын улуу күнү Курман айтта спикер Чыныбай Турсунбеков Жалдагы ири мечитке мусулмандык парзын аткаруу үчүн барып, айт намазына катышып кайтат. Албетте, спикерибиздин ылайым эле ичине ыйман толуп, окуган намазы кабыл болуп, Курман айт маарек болсун! Кызыгы, эл өкүлү ибадатка келээрде мамлекеттик күзөт кызматынын ондогон бука моюн, буура сан жигиттери мечитке алдын ала келип текшеришип, на­маз бүтүп чыгып баратканда да мечитке кирген миңдеген кишилердин чыгуусуна тоскоолдук жаратышып, «кое тургула, шеф чыгып кеткен соң чыгасыңар» деп ыңгайсыздык жаратышканы андагы баргандарды абдан нааразы кылат. Кудайдын улуу күнүндө көпчүлүккө ыңгайсыздык жаратышып, биздин жетекчилер жүздөгөн күзөтчү балдарды жоон топ кылып ээрчитпестен бир-экөөсүнүн коштоосунда барышса болбойт беле? Же бу «Тегирменчиге» кол салууга ким кызыкдар болуп атыптыр? Андай элди жөөлөгөн зөөкүрлөрү көп болсо, чек араны кайтартпайбы? Айла жок, бирок ай ла вю…

Булак: Азия Ньюс

“Бүгүн Жогорку Кеңештин Конституциялык мыйзамдуулук, мамлекеттик түзүлүш, соттук-укуктук реформа жана ЖКнын регламенти комитетинын төрагалык кызматына шайлоо болгону турат, эгер шайлоодо СДПК көрсөткөн талапкер шайланбай калса анда өлкө кризистин сазына батат”, – деп билдирди бүгүн, 15-сентябрда Жогорку Кеңештин отурумунда КСДПчы депутат Рыскелди Момбеков.

“Бул шайлоо кандай өтөт, кандай жыйынтыктар менен бүтөт, азырынча бир нерсе айтуу кыйын. Бирок  мен ойлойм шайлоо учурунда ар кандай оюндар болот, эгер шайлоодо СДПК көрсөткөн талапкер шайланбай калса анда өлкө кризистин сазына батат. Биз президенттин 60 жылдык юбилейинин жана КМШнын мамлекет башчылар Кеңешинин юбилейлик отурумунун алдында турабыз. Ушул комитеттин төрагасын шайлоону кийинкиге калтырып койсок болбойбу? Азыр айрым күчтөр Жогорку Кеңештин VI чакырылышын каралоо кампаниясын башташты, анан ушундай шартта биз комитеттин төрагасын шайлоону өткөргөнү жатабыз”, – деди Рыскелди Момбеков.

Эсиңиздерге сала кетсек, КСДП фракциясы КР ЖКнын Конституциялык мыйзамдуулук, мамлекеттик түзүлүш, соттук-укуктук реформа жана ЖКнын регламенти комитетинын төрагалыгына Алмаз Атамбаевдин мурунку секретаршасы, азыркы депутат Асел Кодуранованы сунуштап жатат.

Ал эми “Өнүгүү” фракциясы ал комитеттин төрагалыгына эки чакырылыштын депутаты, Жалал-Абад шаарынын экс-прокурору Тынчтыкбек Шайназаровду сунуштоодо.

Булак: Кyrgyztoday.kg

– Өмүрбек Чиркешович, сиз учурда баш мыйзамды өзгөртүүгө каршы чыгып, бийликти болушунча көөлөп жатасыз, ыраспы? Чындыгында сизге баш мыйзамдын өзгөрүшү эмес, жеке ич күптү, таарынычыңыз жаныңызга тынчтык бербей жатат, чынбы? Ошол себептен, көбүнчө баш мыйзамга болгон каршылыгыңыз туурасында аргументтүү фактыларга эмес, учурунда үн катпай, билмексенге салган жагдайларга басым жасап жатасыз да туурабы? Муну “Батукаев маселесин көтөрбөгүлө, болбосо талап-тоноочулук боюнча кылмыш ишин козгойбуз, президенттин ошол кездеги аппарат жетекчиси Данияр Нарынбаев келген… мародерлор ким экенин билем, керек болсо колунан жетелеп барам” – деген өңдүү билдирүүлөрү далилдеп турат. Бул жагдай сиздин жеке керт башыңыздын кызыкчылыгын гана көздөөрүңүздү айгинеледи. Дегенибиз, андай чындык үчүн күйсөңүз эмне үчүн Данияр Нарынбаевдин айтканын учурунда айткан жоксуз? Мародерду билсеңиз, таанысаңыз эмнеге укук коргоо органдарына айтып каматпай шантаж кылып отурасыз? Мына ушул жагдайлар сиздин саясий чайкоочулук кылганга уста экениңизди көрсөтүп турган жокпу? Сөзсүз эле өзүңүздү керексиз сезип калганда кыйкырып чыгыш керекпи? Эмнеге учурунда позицияңызга төп келбеген жагдайларды айтканга жарабайсыз? Же ошол кезде сиз айтып жаткан нерселер жагымдуу туюлуп, эми жагымсыз, кылмыштуу аракет катары көрүнүп жатабы? Мародерду таанысаңыз, билсеңиз эмнеге президентке жетелеп барбай аны калкалап катып отурасыз? Табакташ болгондон соосузбу? Чын эле мародерду кайдан тааныйсыз? Чогуу жүрдүңүз беле?

Булак: Фабула 

Көчмөндөр оюндары аяктап, эми көпкөндөрдүн оюну башталганы турат. Биздин саясий чөйрөдөгү дымагы асманды чапчыган, жеке кызыкчылыктарын мамлекеттик көйгөйгө айлантып жибергенге усталар Конституцияны өзгөртүүгө каршы чыгымыш болуп, мамлекеттин стабилдүүлүгүнө терс таасирин тийгизчү иш-чараларды баштаганы турушат. Буларың Көчмөндөр оюндарына барышып, “көк бөрүчүлөрдүн” оюнун көрүп шыктанып алышканбы, эми Конституцияны “көк бөрүгө” айлантканы калышты. Биринчилерден болуп өзгөртүүлөрдү колдоп жүргөн Алтынбек Сулайманов ооп кеткени турат. Сыягы чычаңдай баштаганына караганда баш мыйзамды “көк бөрү” оюнундай көрүп, өзүн мыкты оюнчу сезип алса керек. Мындай секириги башына муш болуп, Текебаевдин саясий курмандыгына айланып калбас бекен…

Булак: Фабула